Ewa Nowak, Cele edukacji polonistycznej

• Cele edukacji polonistycznej

Przygotowawczy etap pracy nauczyciela ma doprowadzić do sformułowania odpowiedzi na trzy podstawowe kwestie:

Po co uczyć? (cele nauczania; najważniejsze!) Czego uczyć? (materiał nauczania) Jak uczyć? (metody pracy)

Cele edukacji zamierzony wynik osiągany przez uczniów w trakcie uczenia, wyznaczony z jednej strony przez oficjalną politykę oświatową, z drugiej przez świadomość nauczyciela, kierującego procesem nauczania.

• Cele społeczne kształtowanie u uczniów takich kwalifikacji umysłowych, społecznych, moralnych, zawodowych, które służyłyby dobru ogólnemu.

• Cele jednostkowe cel ogólny wszechsronnego rozwoju ucznia.

• Cele ogólne i szczegółowe

Cele ogólne stanowią jednolitą postawę, wspólną płaszczyznę odniesienia, obligatoryjną dla wszystkich. Wskazują kierunki dążeń, które będą realizowane wieloetapowo, w ciągu kilku lat (podstawówka, gimnazjum, liceum).

Dokumenty ministralne określają długoterminowe cele ogólne. Na ich podstawie zostają opracowane programy nauczania i odpowiadające im plany pracy (rozkład materiału nauczania). Zawierają one krótkoterminowe cele ogólne. Cechują się one różnorodnością. Wytaczają oś konstrukcyjną przyjętej koncepcji dydaktycznej (np. chronologia czasowa epok, motywy literackie itp.).

Cele szczegółowe ustala je nauczyciel dla każdej klasy uwzględniając przy tym rozkład materiału.

• Cele poznawcze, kształcące, wychowawcze

Cele poznawcze dotyczą wiedzy zdobywanej i poszerzanej w toku edukacji. Wiedza przyswojona, ujawniana przez znajomość faktów, definicji, reguł, jak i rozumiana – uczeń potrafi definiować własnymi słowami.

Cele kształcące umiejętności wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce. Umiejętności ogólne: mówienia, pisania, czytania, słuchania, działania.

Musi istnieć ścisły związek pomiędzy celami poznawczymi i kształcącymi: droga od „wiem” do „umiem”. Cele te dotyczą wiedzy i umiejętności.

Cele wychowawcze wynikają z etycznego wymiaru edukacji, oddziaływania na osobowość ucznia. Odnoszą się do estetyki, etyki, aksjologii. Te kategorie przekładają się na wewnętrzną jakość ucznia – jego wrażliwość, otwartość, sumienie. Uczeń odkrywa samego siebie, buduje poczucie własnej wartości. Jednocześnie otwiera się na drugiego człowieka i na świat.

• Cele operacyjne i nieoperacyjne

Cele operacyjne wyrażenie planowanego celu w postaci zadań, których rozwiązanie lub nierozwiązanie jest możliwe do sprawdzenia i oceny pod względem ilościowym i jakościowym.

Na cel operacyjny składa się:

• Opis zachowania ucznia (precyzuje, co uczeń wykona lub jakie jego działanie zostanie uznane za dowód osiągnięcia celu);

• Sytuacja sprawdzania (czas, materiał, wykorzystane pomoce…);

• Standard osiągnięć (służy do oceny wyników, np. trzy przykłady = 85%...)

Cele nieoperacyjne odpowiednik celów wychowawczych. Uogólnione wzorce zachowania, pożądane postawy, wartościowanie świata.

• Cele nauczania w toku kształcenia

• Cele ogólne decydują o celach szczegółowych. Cele szczegółowe powinny wiązać się ze sobą.

• Zarówno materiał rzeczowy wykorzystywany na lekcji, jak i metody pracy wykorzystywane do jego realizacji uzależnione są od założonych celów.

• Uczniowska świadomość celów stwarza szanse na aktywny udział ucznia na wszystkich etapach kształcenia.

Zasady, o których warto pamiętać

ZASADA PODMIOTOWOŚCI

Formułujesz cele przede wszystkim dla ucznia i dla siebie, nie dla władz administracyjnych.

ZASADA FUNKCJONALNOŚCI

Nie twórz rejestru celów, których i tak nie będziesz w stanie zrealizować.

ZASADA RZECZOWOŚCI

Nie formułuj celów oczywistych.

ZASADA WYKONALNOŚCI

Dostosuj zamierzenia do możliwości i poziomu klasy, warunków, w jakich pracujesz i czasu, który masz do dyspozycji.