09.10.2013

Stosunki międzynarodowe – transgraniczne interakcje podmiotów polityki w środowisku poliarchicznym ( poli – dużo, wiele ; orchia –władza ; duża liczba ośrodków władzy).

Transgraniczność- musza odbywać się poza granicami państw, czyli granica nie może być przeszkodą

Poliarchizm- duża liczba ośrodków władzy.

Cechy środowiska międzynarodowego:

1. Poliarchizm – duża liczba ośrodków władzy; państwo ma władze nad obywatelem, a w stosunkach międzynarodowych jest wiele ośrodków władzy stąd różnice; formalnie nie ma żadnego arbitra, który sprawuje rząd w stosunkach międzynarodowych, nie ma nadrzędnej władzy.

2. Pluralizm – różnorodność środowiska międzynarodowego, podmiotów, które tworzą to środowisko, różnorodność ta odnosi się do różnych religii, ustrojów, nie ma konkretnego wzorcu co do państwa, które ma być podmiotem stosunków międzynarodowych.

3. Złożoność – stosunku międzynarodowe są skomplikowane, co wynika z poliarchizmu i pluralizmu, stosunki międzynarodowe są nie do końca przejrzyste.

4. Żywiołowość – dynamika stosunków międzynarodowych, zmienność( istnienie państwa nie jest dane raz na zawsze- powstanie i upadek państwa)

Formy stosunków międzynarodowych:

Dyplomacja – metoda łagodzenia sporów; (Diploma- gliniane tabliczki w starożytnym Rzymie, używane przez posłów w celu ukazania ich rangi):

Rodzaje dyplomacji:

1. Misje doraźne- najstarszy typ dyplomacji, wizyta przedstawiciela jednego państwa w innym państwie, jest ona oficjalna; nawiązanie bliższych relacji

2. Misje stałe – ambasady – pojawiły się znacznie później niż misje doraźne, pojawiły się w XV w we Włoszech, w Polsce ta forma dyplomacji pojawiła się w XVI w ; obserwowanie i monitorowanie sytuacji w państwie, w którym przebywa ambasador. Konsul nie jest dyplomatą, ambasador tak. Jest to dyplomacja dwustronna. Ta forma ma na celu sprawowanie pieczy nad obcymi stosunkami miedzy państwami.

3. Konferencje międzynarodowe – dyplomacja wielostronna; zaleta – możliwość przedyskutowania jakiegoś problemu w większym gronie; wada – im większe grono, tym trudniej podjąć decyzję. Najpowszechniejsza forma dyplomacji w ostatnim czasie.

4. Organizacje międzynarodowe – celowe związki podmiotów stosunków międzynarodowych, powstałych na mocy umowy międzynarodowej, wyposażone w stałe organy; coraz częstsza postać dyplomacji międzynarodowej

Uczestnicy stosunków międzynarodowych:

1. Państwa – podmiot składający się z takich elementów jak terytorium, ludność i władza (G. Jellinek); najważniejszy uczestnik stosunków międzynarodowych.

Terytorium-niezbędny element aby mówić o państwie, chociaż czasami zdarzyło się, że państwo traciło kontrolę nad terytorium ale ni traciło ono swojej podmiotowości. W dawnych czasach terytorium kojarzone było jedynie z terytorium lądowym, obecnie rozszerza się to i w skład terytorium wchodzi również 12 mil morskich jeśli państwo ma dostęp do morza, przestrzeń powietrzna.

Ludność- składnik który konstytuuje państwo

Władza- bez władzy nie ma państwa, istnieją państwa gdzie władza jest słaba lub nie sprawuje władzy nad całym terytorium, ale nie może być tak że jej w ogóle nie ma.

W XX wieku charakterystyczny był przyrost państw co wynikało z: dekolonizacji, rozpadu państw(Austro- Węgry1918, Związek Radziecki- 1991), łączenie się państw(Zjednoczenie się Niemiec1990, Zjednoczenie Emiratów Arabskich 1976).

Liczba współczesnych państw różni się zależności od źródeł, wynika to z podmiotowości danego państwa. Współcześnie mamy około 200 państw na świecie.

1. Narody walczące o niepodległość (państwowość)- poprzez swoje organizacje staje się uczestnikiem stosunków międzynarodowych, np. Kurdowie, Palestyńczycy, Tamilowie.

2. Korporacje międzynarodowe- w ostatnich kilkudziesięciu latach zyskały na znaczeniu, wynika to z możliwości finansowych dzięki którym mogą dyktować pewne warunki na arenie międzynarodowej, są to podmioty gospodarcze, nastawione na zysk, posiadające swoje filie w różnych państwach, ich możliwości często przewyższają możliwości słabych państw.

3. Organizacje międzynarodowe- pierwsze próby tworzenia ich pojawiły się po I Wojnie Światowej, jednak proces ten nasilił się po II Wojnie Światowej( od ONZ po organizacje regionalne)

4. Małe grupy społeczne- partie polityczne, kościoły, związki zawodowe – tylko, jeśli działają na arenie międzynarodowej np. Międzynarodówka socjalistyczna.

Ewolucja systemu/ ładu bezpieczeństwa

-1648r- pokój westfalski (po wojnie 30letniej)- początek budowy nowoczesnego systemu państw. Następuje system względnej równowagi sił (niedoskonały) jednak nie równało się to z pokojowym układem sił; można wyłonić główne mocarstwa, a starcia między nimi decydowały o pokoju

-1815r- Kongres Wiedeński (pom wojnach Napoleońskich) – miała za zadanie zapewnienie silnej legitymizacji władzy monarchią europejskim, upowszechnienie zasada równowagi sił. W owym czasie mamy 5 mocarstw- Wielka Brytania, Francja, Prusy, Austria, Rosja. Kreuje wczesny porządek bezpieczeństwa w Europie; dążenie żeby żaden nie uzyskał władzy nad innym.

1853/1856- wojna krymska, następuje zburzenie całej równowagi. Wojna Krymska zakończyła względny pokój w Europie po 40latach.

-1918/19- ład westfalski – okazał się niedoskonały, okres dążeń Niemiec do dominacji, kończy się I Wojny Światowej

-1945- ład dwubiegunowy – jałtańsko-poczdamski; powstają dwa supermocarstwa Związek Radziecki i USA, które tworzyły związki sojusznicze – org. System sojuszniczy; org. Zbiorowej samoobrony; powstają także instytucje gospodarcze na zachodzie- Bank Światowy, a na wschodzie- Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej

16.10.2013

BEZPIECZEŃSTWO- jeden z naczelnych celów egzystencjalnych państw, narodów i ich grup zmierzających do zaspokojenia takich potrzeb jak istnienie, przetrwanie i rozwój.

Brak zagrożenia dla państwa lub co najmniej możliwość odparcia takiego zagrożenia

POKÓJ- stan braku wojny bądź zorganizowanej przemocy kolektywnej

MODEL BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO

1.Model bezpieczeństwa jednostkowego- zakłada że państwo poszukuje swego bezpieczeństwa we własnych zasobach, opiera go na własnych siłach

-militarne

-gospodarcze

Nie wyklucza istnienia sojuszy. Dominował do początku XX w.

2.Model bezpieczeństwa uniwersalnego (zbiorowego). Cechy:

-globalny zasięg

-potępienie agresora w stosunkach mn,

-przeciwstawianie agresji

Np.. Liga Narodów jako pierwsza. Zdolność i mechanizmy pokojowego rozstrzygania sporów anie nie wykluczanie wojny. Obecnie ONZ

3.Model bezpieczeństwa regionalnego- mniejsza skala niż w przykładzie drugim. Cechy są podobne ale ograniczona skala. ONZ zachęca do tworzenia takich modeli systemów bezpieczeństwa w skali regionalnej.

Otwartość na państwa regionu, przyjmuje formę organizacji regionalnej, zdolność pokojowego rozstrzygania sporów. Np. OBWE

4.Model bezpieczeństwa koordynacyjnego (koordynacyjny model bezpieczeństwa)

Cechy:

-Model którego uczestnicy dysponują zbliżoną siłą, zbliżonym potencjałem na arenie mn.; nie ma kogoś kto by dominował; Równowaga sił.

Np. Europa po kongresie wiedeńskim po 1815; sytuacja wschód-zachód w okresie Zimnej Wojny

5.Model bezpieczeństwa supremacyjnego (podporządkowanie)

Istnieje państwo dominujące np. Wielka Brytania kiedyś w brytyjskiej wspólnocie narodów. Rosja w dużej części obszaru postradzieckiego.

METODY POKOJOWEGO ROZSTRZYGANIA SPORÓW

1.Metody prawne

-rozstrzyganie sporów przez stałe sądy mn np.

*międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości jako organ ONZ

*Trybunał Sprawiedliwości UE

*Europejski Trybunał praw człowieka

-arbitraż międzynarodowy – nie ma charakteru stałego; rozstrzyganie przez sąd doraźny arbitrów powołanych doraźnie do rozstrzyganie danego systemu. Musi się opierać na zapisach prawa mn.

2.Metody dyplomatyczne

-Negocjacje (rokowania)

-powołanie komisji badań- która ma rozstrzygać stan faktyczny przyczyn, fakty)

-komisja konsolidacyjna – bada stan faktyczny i proponuje rozwiązanie

-dobre usługi- zachęcanie stron sporu do podjęcia negocjacji

-mediacje- pośredniczenie w rozwiązaniu sporu. Negocjacje wzbogacone w osobę trzecią, która pomaga w rozstrzyganiu sporu

METODY POSZUKIWANIA BEZPIECZEŃSTWA PRZEZ PAŃSTWA

1.Organizacje sojusznicze, obecność w sojuszach po IIWŚ powstają stałe sojusze i przybierają postać organizacji . Np.

-NATO- organizacja kolektywnej samoobrony

-Unia Zachodnio-Europejska- UZW 1948 została inkorporowana przez UE

-Organizacja układu warszawskiego UW 1955. W 1991- rozwiązanie

-SEATO- organizacja traktatu Azji południowo-wschodniej

-CENTO- organizacja paktu centralnego 1955-1979

-AZUS -1951- Australia, Nowa Zelandia, USA

2.Nietykalność (unikanie w uczestnictwie w sojuszach militarnych i konfliktach)

Neutralność wojenna i trwała (wieczysta)

Neutralność wojenna- ogłoszona w przypadku jakiegoś konfliktu zbrojnego. Hiszpania Portugalia po IIWŚ. Opiera się na umowie międzynarodowej

Neutralność wieczysta- dotyczy wojny i pokoju. Państwo nie należy do sojuszy militarnych ani żadnych organizacji sojuszniczych. Oparta na wieczystości danego państwa np. Austria 1955; Watykan 1929 traktat laterański

23.10.2013

IZOLACJONIZM- unikanie i minimalizacja uczestnictwa państw w stosunkach międzynarodowych. Państwo samo się izoluje, odcina się od wpływów zewnętrznych. Dobrowolna polityka państwa np. mur chiński.

Współcześnie rzadko występuje polityka izolacjonizmu, chociaż zdarzają się takie przypadki jak na przykład Korea Północna, Bhutan.

IZOLACJA- działanie zewnętrzne, blokowanie jednego państwa przez drugie( np. izolacja Kuby przez USA)

NIEZAANGAŻOWANIE- pierwszymi krokami do budowy państw niezaangażowanych to konferencja w Delhi (Indie)-1947, 1949, kolejny krok to konferencja w 1955 w Bandungu (Indonezja). Założycielom chodziło o :

- unikanie rywalizacji między wschodem, a zachodem (nie odpowiada się żadnej ze stron)

-nieudostępnianie swych teorii dla baz obcych mocarstw

-program dekolonizacji

Dziś ruch państw niezaangażowanych nie istnieje ponieważ zakończyła się zimna wojna i dekolonizacja.

ROZWÓJ DYSCYPLINY- BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO

1. Tradycyjne, a obecne pojmowanie bezpieczeństwa

-Tradycyjne ujęcie bezpieczeństwa- obrona państwa przed atakiem z zewnątrz, podbojem, aspekt czysto militarny. Wolność od zagrożeń stwarzających niebezpieczeństwo dla przetrwania państwa.

-Po zakończeniu Zimnej Wojny- coraz większe znaczenie zagrożeń militarnych.

-Obecnie zagrożenia rzadko zagrażają suwerenności i integralności terytorialnej państwa. Zagrożenia często wynikają ze zjawisk patologicznych, omijających tradycyjną obronę państwa opartą na siłach zbrojnych ( narkomania, nielegalne migracje, rozprzestrzenianie się broni masowego rażenia, przestępczość międzynarodowa).

1. Rozwój nauki o bezpieczeństwie narodowym

- studia nad bezpieczeństwem (security studiem)- wyodrębniły się z nauki o stosunkach międzynarodowych po II Wojnie Światowej

-studia strategiczne- nurt w ramach studiów nad bezpieczeństwem, skupiony na roli sił zbrojnych

-Studia nad bezpieczeństwem- szersza tematyka, (zagrożenia militarne, terroryzm, ekologiczne i inne)

-badania nad pokojem- (peace research) – rozwijały się po I Wojnie Światowej, równocześnie ze studiami nad bezpieczeństwem, chociaż te wyodrębniły się wyraźnie dopiero po II Wojnie Światowej, postrzegane niekiedy jako lewicowa gałąź studiów nad bezpieczeństwem.

-pierwsi teoretycy badań nad pokojem: Norman Angell, Francis Deleisi

-Instytucjonalizacja dyscypliny po IIWŚ: Peace Reserch Institiute Oslo (RRIO), Stockholm International Peace Reserch Institute (SIPRI)- chodzi o nauke o pokoju.

-Johan Galtung- norweski socjolog, badacz, peace reserch, wyróżniał

-pokój w sensie negatywnym- brak wojny, przemocy fizycznej

-pokój w sensie pozytywnym – ingerencja ogólnoludzka, likwidacja źródel przemocy itp.

W okresie Ziemnej Wojny na zachodzie dominowały badania w zakresie studiów strategicznych, na wschodzie eksponowano badania nad pokojem.

1. Studia nad bezpieczeństwem po zakończeniu zimnej wojny

-Rozszerzenie terminu bezpieczeństwo na sektory pozamilitarne

-Poza bezpieczeństwem militarnym- bezpieczeństwo polityczne, społeczno-kulturowe, ekonomiczne, ekologiczne

-Uznanie także innych niż państwo obiektów bezpieczeństwa( czyli ten komu jest zapewniane bezpieczeństwo)

-spadek zagrożenia wojną na szeroką skalę (globalną) po zakończeniu zimnej wojny

-spadem wydatków na cele wojskowe, redukcja wielu armii

-zatarcie się różnicy pomiędzy studiami nad bezpieczeństwem a badaniami nad pokojem

1. Natura bezpieczeństwa

Etymologia terminu bezpieczeństwo -se cure (łac) – wolny od troski; securites – stabilność polityczna

-Bezpieczeństwo jako wartość stopniowalna- może być bardziej lub mniej bezpiecznym

-bezpieczeństwo jako warunek wstępny do osiągnięcia innych celów

-Wartości które należy chronić to przetrwanie, integralność terytorialna, niezależność polityczna i jakość życia( z tymi wartościami wiąże się bezpieczeństwo)

-Potencjał mobilizacji terminu ‘bezpieczeństwo’ uzasadnia swoje postępowanie właśnie dbałości o bezpieczeństwo

-bezpieczeństwo negatywne- bezpieczeństwo ‘od’ czegoś – wolność od zagrożenia

-bezpieczeństwo pozytywne- bezpieczeństwo ‘do’ czegoś- potęgowanie wartości pozytywnych, rozwój, dobrobyt, współpraca

1. Czynniki bezpieczeństwa

-Obiektywny i subiektywny wymiar bezpieczeństwa (Arnold Wolfes)

-Na bezpieczeństwo państwa składają się czynniki:

• obiektywne

* minimalne- integralność terytorialna, obrona przed agresją, obrona przez skutkami katastrof, przed skutkami epidemii, podaż dóbr niezbędnych do życia (woda, żywność, energia)

* optymalne- wzrost gospodarczy, wyważony przyrost naturalny, odpowiedni potencjał militarny, efektywność struktur państwowych, współpraca z innymi państwami, obecność w sojuszach broniących nie przed agresją

• subiektywne- poczucie bezpieczeństwa w społeczeństwie, poczucie dobrobytu lub jego brak, stopień realizacji potrzeb społecznych, wizerunek kraju

1. Typologia bezpieczeństwa

-Podział na podmioty bezpieczeństwa (ten kto zapewnia bezpieczeństwo i przedmiot referencyjny bezpieczeństwa) ( ten komu jest zapewniane bezpieczeństwo)

-Kryterium podmiotowe- podział na bezpieczeństwo państwa i bezpieczeństwo systemu międzynarodowego

-Kryterium zakresu bezpieczeństwa: militarne, polityczne, ekonomiczne, społeczno-kulturowe, energetyczne

-Kryterium zasięgu przestrzennego: bezpieczeństwo lokalne, regionalne, globalne

30.10.2013, 06.11.2013

WOJNA JAKO ZJAWISKO W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

Wojna- konflikt zbrojny- użycie siły

WOJNA- tradycyjne rozumowanie jako stan walki orężnej pomiędzy państwami. Oznacza zerwanie stanu pokoju.

KONFLIKT ZBROJNY- pojęcie szersze niż wojna, wszelkie przejawy walki zbrojnej, prowadzonej nie tylko przez podmioty prawa międzynarodowego.

UŻYCIE SIŁY- najszersze pojęcie, w jego zakresie wchodzi nie tylko wojna i konflikt zbrojny ale także incydentalne starcie zbrojne dwóch lub więcej przeciwników lub sytuacja gdy akcja zbrojna nie spotyka się z reakcją, odpowiedzią.

DEFINICJA WOJNY (ISTUAN KENDE)

Walczą co najmniej dwie strony i co najmniej jedna z nich jest militarną reprezentacją rządu danego państwa i prowadzi działania za pomocą regularnych jednostek zbrojnych (jeżeli żadna ze stron nie jest reprezentowana przez rząd państwa, jest to konflikt aktorów niepaństwowych- non state conflict)

-każda ze stron ma centrum planowania i dowodzenia, istnieje korelacja strategicznych i taktycznych działań

-Działania wojenne mają charakter ciągły tzn. nie są serią przypadkowych starć. Strony powinny mieć strategie prowadzenia konfliktu.

PODSTAWOWE POJĘCIA

Belligerent- łac bellum gerere- toczyć wojnę

Strona wojująca-państwo lub aktor niepaństwowy biorący udział w konflikcie zbiorowym. Oficjalne uznanie danej formacji za stronę wojującą oznacza obowiązek objęcia jej żołnierzy ochroną prawną np. status jeńców wojennych.

Non-belligerent- kategoria polityczna oznaczająca państwo które nie uczestniczy czynnie w wojnie lecz popiera jedną ze stron konfliktu politycznie lub materialnie.

Wojna totalna/absolutna- prowadzona z pominięciem prawa międzynarodowego, dążenie do zwycięstwa bez względu na zastosowane metody i bez ograniczeń.

Irredenta- ruch polityczny, społeczny i zbrojny zmierzający do wyzwolenia spod obcego panowania ziem zamieszkujących przez daną grupę narodową i przyłączenia ich do państwa w którym stanowią naród rządzący

Secesja- ruch dążący do wyzwolenia terytorium zamieszkującego przez dany naród (grupę) i powołanie własnego państwa.

GŁÓWNE PRZYCZYNY/TEORIE WOJEN- 3 poziomy analizy przyczyn wojen:

1.Poziom jednostkowy- biologiczna teoria wojny (np. T. Hobbes, J.G vin Herder)

-agresja i walka leżą w ludzkiej naturze

-instynkt walki jest cechą ludzi i zwierząt

-cechy decydentów państwowych często decydują o wojnie lub pokoju

2.Poziom państwa

-teoria poziomu państwa zakłada że względny dobrobyt zmniejsza prawdopodobieństwo wojny, zaź nacjonalizmy i różnice religijne zwiększają to prawdopodobieństwo

-teoria przemocy ( Leopold van Panke, Helmut van Molthe) założenie że przemoc zbrojna jest główną siłą napędową rozwoju ludzkości a dążenie do panowania nad innymi państwami jest naturalną skłonnością państwa. Wojna porządkuje spory.

-demokratyczna teoria wojny (heraklit z Efezu, Platon)- produkcja dóbr konsumpcyjnych (zwłaszcza żywności) nie nadąża nad nadmiernym przyrostem ludności. Powoduje to wojny o deficytowe zasoby.

3.Poziom systemu międzynarodowego

-R.Gilpin- na skutek zróżnicowanego rozwoju państw dochodzi do nierównowagi i kryzysu w systemie międzynarodowych. Jego rozwiązanie następuje w wyniku wojny. Dochodzi do niej gdy korzyści ze zmiany są większe niż koszty jej przeprowadzenia.

-Teoria drugiego cyklu G.Madelskiego- nadmierna, rozciągnięcia zasobów państwa dominującego prowadzi do jego upadku, zmiana przywództwa w systemie międzynarodowym odbywa się mniej więcej co 100 lat.

-Teorie liberalne- przyczyny wojen wynikają ze stosowania barier handlowych, natomiast wzrost współzależności państw zmniejsza ryzyko wojny.

KLASYFIKACJA WOJEN

1. Kryteria moralne

-Wojna sprawiedliwa – musi być wypowiedziana, spowodowana, uzasadniona winą strony przeciwnej

-Wojna niesprawiedliwa- wywołana’ bez powodu’

-najstarsze, tradycyjne kryterium podziału wojny

-współcześnie strony wojujące starają się ukazać opinii publicznej jako ofiary agresji, prowadzące wojnę sprawiedliwą. Znoszenie działań propagandowych

1. Kryterium skali

-wojna globalna(światowa)- toczona na kontynentach (I WŚ i II WŚ)

-wojna regionalna- uczestniczą w nich największe państwa regionu (wojna trzydziestoletnia 1618-1648; wojny rewolucyjne Francji i napoleońskie 1789-1815)

-wojny lokalne- toczone na szczeblu lokalnym bez większego wpływu na mn rozkład sił (wojna futbolowa Hondurasu z Salwadorem 1969)

1. Kryterium stron wojujących

-wojny międzypaństwowe – 2 lub większa liczba państw

-umiędzynarodowione wewnętrzne konflikty zbrojne- konflikt zbrojny pomiędzy rządem a walczącą grupą opozycji wewnątrzpaństwowej, co prowadzi do interwencji obcego państwa lub państw

-wewnętrzne konflikty zbrojne- starcie zbrojne pomiędzy rządem a walczącą grupą opozycji wewnątrzpaństwowej

1. Kryterium reakcji czasowej pomiędzy zagrożeniem a akcją zbrojną

-wojna prewencyjna- podejmowana dla uniknięcia odległego zagrożenia związanego z możliwą zmianą układy sił na niekorzyść inicjującego wojnę

-Colin Gray wyróżnia także wojnę zapobiegawczą- podjętą na wszelki wypadek wobec bardzo nieokreślonego zagrożenia, które może pojawić się w przyszłość

-wojna wyprzedzająca- uderzenie na siły nieprzyjaciela, rozmieszczone i przygotowane do ataku, lecz gdy nie osiągnęły jeszcze zdolności bojowej

-Wojna równoczesna- agresja jednej ze stron i opór drugiej

1. Kryterium celu:

-wojny o niepodległość (np. polskie powstania przeciw zaborcom)

-wojny o terytorium (np. agresja iracka na Kuwejt 1990 rok)

-wojny motywowane ekonomicznie (np. o rynki zbytu – brytyjsko-chińskie wojny opiumowe)

-wojnę o pozycję międzynarodową (np. dynastyczne, sukcesyjne)

-wojny ideologiczne (np. religijne, rewolucyjne i przeciw rewolucjom)

-wojny wywołane poczuciem zagrożenia (np. prewencyjne, atak na bazy terrorystów)

-wojny prowadzone z przyczyn wewnętrznych (wywoływane zamiarem odwrócenia uwagi społecznej od problemów wewnętrznych np. wojna argentyńsko-brytyjska o Falklandy)

1. Kryterium legalności:

• wojna legalna- dopuszczalna prawem międzynarodowym

  • obronna- napadnięty ma prawo się bronić

  • wojna prowadzona w oparciu o mandat Rady Bezpieczeństwa ONZ

• wojna nielegalna – każdy inny przypadek, wojna jest nielegalna co do zasady

1. Kryterium chronologiczne:

-wojny pierwszej generacji – wojny nowożytne ery przedindustrialnej – toczone prze państwa z udziałem mas umundurowanych żołnierzy, taktyka linii strzeleckich, kolumn szturmowych z reguły krótkotrwałe rozstrzygające bitwy

-wojny drugiej generacji – rozgrywane z udziałem wielkich armii na dużych obszarach, długotrwałe, wielodniowe, wielomiesięczne bitwy, przewaga obrony nad natarciem i dominacja ognia pośredniego artylerii (bez widocznego celu), fortyfikacje okupowane, komunikacja radiowa (wojny burskie, I w.ś.)

-wojny trzeciej generacji – wojny manewrowe, ruchome środki bojowe (przemieszczająca się szybka artyleria, czołgi samoloty); duża siła ognia; toczone przez masowe armie z przewagą natarcia nad obronę

-wojny czwartej generacji – współczesne konflikty asymetryczne, długotrwałe; wykorzystywanie technik terrorystycznych; cywile jako cel działań taktycznych i zaciera się podział na front i tyły; problem w odróżnieniu cywili od żołnierzy, brak możliwości rozegrania decydującej bitwy, obecność mass-mediów.

KONFLIKTY ASYMETRYCZNE:

• po zakończeniu zimnej wojny – nowe zagrożenie o charakterze asymetrycznym

• państwa zorganizowane są w sposób umożliwiający stawienie czoła problemom stwarzanym przez inne państwa, lecz nie są dobrze przystosowane do zwalczania zagrożeń ze strony niepaństwowych uczestników stosunków międzynarodowych

• toczą się w sytuacji znacznej dysproporcji sił pomiędzy stronami konfliktu

• strona militarnie słabsza stosuje techniki walki, nieprzystające do sposobu tradycyjnej rywalizacji; nie jest podana na odstraszanie

• strona słabsza wykorzystuje atut zaskoczenia, broni używa się w sposób nieprzewidywalny, atakuje często ludność cywilną, unikanie bezpośrednich starć

WOJNY HYBRYDOWE:

Nowoczesne konflikty toczone z wykorzystywaniem wszelkich dostępnych środków walki, także cybernetycznych, z możliwością zastosowania broni masowego rażenia, wojnę informacyjną, psychologiczną, propagandową. Niejasna granica pomiędzy partyzanckimi, a terrorystycznymi.

PAŃSTWA UPADŁE:

Państwo, którego aparat administracyjny nie funkcjonuje.

Cechy państwa upadłego:

• utrata przez legalny rząd i aparat państwowy, kontrolą nad własnym terytorium lub zdolności do egzystowania na nim monopolu do użycia siły

• niezdolność do funkcjonowania służb publicznych

• niezdolność legalnych władz państwowych do wchodzenia w relacje z innymi państwami

• państwo upadłe ze względu na powyższe cechy staje się poważnym zagrożeniem dla porządku międzynarodowego (możliwe bazy terrorystów, centra przestępczości międzynarodowej)

ZJAWISKO PRYWATYZACJI BEZPIECZEŃSTWA:

• stopniowe ograniczanie monopolu państwa na zapewnianie bezpieczeństwa, osłabianie kontroli państwa nad sektorem bezpieczeństwa

• zmniejszenie budżetów ochronnych państwa po zimnej wojnie – zwalnianie z wojska specjalistów, którzy zasilają rynek usług prywatnych w zakresie bezpieczeństwa

• powstawanie prywatnych przedsiębiorstw militarnych, motywowanych korzyściami finansowymi – sektor bezpieczeństwa jako działalność biznesowa

• świadczenie usług m.in. w operacjach pokojowych

• prywatne przedsiębiorstwa militarne – zadania wojskowe (private military companies)

• prywatne przedsiębiorstwa bezpieczeństwa - zadania z zakresu ochrony (private security companies)

• przykłady: Group4Security, Blachwater

• warlordyzm – zjawisko uczestnictwa tzw. warlordów (panów wojny), kierujących się interesem ekonomicznym, we współczesnych konfliktach zbrojnych (Somalia, Afganistan, kongo).

ZJAWISKO MEDIATYZACJI WOJNY:

• wykorzystywanie środków masowego przekazu jako płaszczyzny walki z przeciwnikiem

• ważną rolę odgrywa umiejętność przedstawienia się w dobrym świetle w środkach masowego przekazu w celu uzasadnienia swojej interpretacji udziału w wojnie – rola propagandy

• „efekt CNN” – zjawisko wpływu mediów na opinię publiczną w trakcie konfliktu zbrojnego (od czasu wojny w Zatoce Perskiej 1991r.)

13.11.2013r

ŚRODKI BUDOWY ZAUFANIA I BEZPIECZEŃSTWA (CSBM)

Środki stosowane przez państwa w celu uczynienia ich działalności wojskowej bardziej zrozumiałą i prawidłowo odczytywaną przez inne państwa

• Upowszechnienie pod wpływem procesu KBWE/OBWE

• Traktowanie niekiedy jako miękkie forma kontroli zbrojeń

TRZY KATEGORIE ŚRODKÓW BUDOWY ZAUFANIA I BEZPIECZEŃSTWA

• Środki informacji i komunikacji – np. powiadamianie o ćwiczeniach wojskowych, wzajemne wizyty w obiektach wojskowych, tworzenie tzw. centrów redukcji ryzyka

• Środki informacji i inspekcji – np. reżim otwartych przestworzy

• Środki ograniczające działalność wojskową- np. roczne kalendarze działalności wojskowej

POROZUMIENIE DOTYCZĄCE ZBROJEŃ NUKLEARNYCH

Broń jądrowa

Uznana za najmłodszą klasę zbrojeń. Pierwsza eksplozja nuklearna poprowadzona przez USA 16lipca 1945r.

Zaliczana do broni masowego rażenia- podobnie jak broń chemiczna i biologiczna.

Zakaz prób jądrowych

• Układ o częściowym zakazie prób z bronią jądrową (PTBT)- sierpień 1963r. Układ zakazywał prób nuklearnych w atmosferze przestrzeni kosmicznej i pod wodą, wśród sygnatariuszy był min ZSRR, USA, Wielka Brytania. W 1980r Francja i Chiny zobowiązały się go przestrzegać, choć nie podpisały. Brak Wspólnego systemy weryfikacji – jedynie narodowe środki techniczne np. stacje sejsmiczne. W 1974r USA i ZSRR zobowiązały się nie przeprowadzać podziemnych prób jądrowych. Zaś w 1976r prób jądrowych o celach pokojowych tzw. Układy progowe, dotyczące mocy wybuchów powyżej 150 kiloton, mocy obowiązującej nabrały w 1990r.

• Układ o całkowitym zakazie prób jądrowych (CTBT)- 24 wrzesień 1994r. Zakaz wszelkich prób z bronią nuklearną. Przewidziano nadzór ze strony Organizacji ds. Całkowitego Zakazu Prób Jądrowych z siedzibą w Wiedniu. Zapowiedziano nadzór za pomocą kilkuset jednostek rozmieszczonych we wszystkich regionach świata. Dotąd ratyfikowany przez 161 państw. Do wejścia w życie wymagana jest też ratyfikacja przez wszystkie państwa z tzw. grupy 44, posiadających urządzenia jądrowe. Nie ratyfikowały min USA, Chiny, Izrael, Iran, Egipt. Nie podpisały Idnie, Pakistan, Korea Północna

Nierozprzestrzenianie broni jądrowej

• Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT)- lipiec 1968r wszedł w życie w 1970r. Zawarty na 25lat, przedłużony bezterminowo w 1995r. Podział państw na dwie kategorie: atomowa ( posiadająca broń atomową) i nieatomowa (nie posiadająca).

-Zobowiązanie państw atomowych- nieprzekazanie broni i innych jądrowych urządzeń wybuchowych do państw nieatomowych, niezachęcanie ich do pozyskania tej broni (I filar NPT)

-Zobowiązanie państw nieatomowych- wyrzeczenie się dążeń do uzyskania broni jądrowej i kontroli nad nimi (I filar NPT)

-Każde państwo ma prawo do pokojowego korzystania z energii jądrowej. Państwa atomowe i inne dysponujące rozwiniętą technologią powinny udostępniać sprzęt, materiały, wiedze etc. państwom nieatomowym (II filar NPT)

-Państwa nieatomowe zobowiązały się zawrzeć z Międzynarodową Agencją Energii Atomowej porozumienie o zabezpieczeniach w sprawie kontroli urządzeń i materiałów nuklearnych wykorzystywanych do celów pokojowych (mechanizm inspekcji. Protokół dodatkowy NPT z 1998)

-Zobowiązanie wszystkich sygnatariuszy do prowadzenia rozmów na temat rozbrojenia jądrowego oraz w sprawie układu o powszechnym i całkowitym rozbrojeniu nuklearnym pod ścisłą kontrolą międzynarodową (III filar NPT).

-Konferencje przeglądowe NPT zwoływane co 5 lat od 1975r

-Wystąpienie Korei Północnej z NPT w 1993r- jedyny taki przypadek

• Konwencja o fizycznym zabezpieczeniu materiałów jądrowych- 1980r weszła w życie w 1987r - zobowiązanie do stosowania odpowiednich środków ochronnych podczas transportu materiałów jądrowych przeznaczonych dla celów cywilnych

STREFY BEZATOMOWE

-Strefy wolne od broni jądrowej- tworzone w oparciu o umowy wielostronne międzynarodowe

-Strefy bezatomowe objęte są zakazem:

*doświadczeń z bronią jądrową

*wytwarzaniem jej

*otrzymywanie, składowanie, rozmieszczania i posiadania w jakiejkolwiek formie broni jądrowej

-Państwa atomowe zobowiązują się do nie użycia siły, ani groźby użycia siły wobec państw strefy bezatomowej.

STREFY BEZATOMOWE

-Ameryka Łacińska i Karaiby- Układ z Tlatelolco z 1967r (w.w.ż. 1968)

-Południowy Pacyfik – Układ z Rarotonga z 1985 (w.w.ż 1968)

-Azja południowo- wschodnia- Układ z Bangladeszu z 1995 (w.w.ż 1997)

-Afryka- układ z Pelindaba z 1996 (w.w.ż 2009)

-Azja środkowa – Układ z Semipałatyńska z 2006 r (w.w.ż 2009)

-Antarktyka – układ z Waszyngtonu z 1959 (w.w.ż 1960)

-Dno mórz i oceanów oraz wnętrze ziemi pod dnem mórz i oceanów- układ z 1971

-Przestrzeń kosmiczna wraz z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi- układ z 1967

POROZUMIENIE USA –ZSRR

Układ o ograniczaniu systemów obrony przeciw nuklearnej (ABM)- podpisany w maju 1972r. USA wycofały się z układu w 2002r.

SALT I- podpisany w maju 19972r- ograniczenie naziemnym rakiet balistycznych(ICBMs), rakiet rozmieszczonych na obiektach podwodnych(SLBMs) i samych okrętów podwodnych

-ICBMS USA-1045 ZSRR-1607

-SLBMS USA 656 ZSRR-740

SALT II- podpisany w czerwcu 1979r (nieratyfikowany przez USA). Ograniczał liczbę strategicznych środków przenoszenia (rakiet, bombowców) do poziomu 2400 dla każdej ze stron.

Układ o likwidacji rakiet i wyrzutni środkowego i krótkiego zasięgu stacjonujących na lądzie (INF) podpisany w grudniu 1987r. Był pierwszym układem, przy którym zastosowano zasadę inspekcji na miejscu.

POROZUMIENIA USA- ZSRR/ ROSJA

START I- zawarty 31 lipca 1991r. Po rozpadzie ZSRR w grudniu 1991 sukcesorami układu zostały Rosja, Ukraina, Białoruś, Kazachstan na podstawie tzw. protokołu lizbońskiego z maja 1992r. Ukraina, Białoruś, Kazachstan przekazały do 1996 roku swą broń jądrowa Rosji. Układ zobowiązywał USA i Rosję do redukcji środków przenoszenia broni jądrowej do porozumień 1600 jednostek, liczbę głowic do 600 jednostek. Proces redukcji zakończył się w 2001r.

START II- podpisany 3 stycznia 1993, Przewidywał dalsze redukcje głowic nuklearnych do poziomu 3000- 3500 dla każdej ze stron, regulował szczegółowo pułapy dla różnych rodzajów rakiet. Nie został ratyfikowany i nie wszedł w życie. Zastąpił go SORT.

SORT- podpisany 24 maja 2002r, wszedł w życie 06.2003 r. Liczba środków przenoszenia pozostawała w niezmiennym pułapie 1600 jednostek. Przewidywał redukcję głowic nuklearnych do poziomu 1700- 2200 dla każdej strony. SORT potwierdził porozumienie START I zaś START II został uznany za nieaktualny. SORT nie przewidywał mechanizmów weryfikacyjnych.

START III- podpisany 08.04.2010, wszedł w życie 05.02.2011. Zastąpił START i SORT. Obie strony mają do 2018 roku ograniczyć liczbę środków przenoszenia głowic nuklearnych do 800 jednostek każda. Obie strony mają zredukować liczbę głowic nuklearnych do poziomu 1500 jednostek każda. Możliwość indywidualnego kształtowania triady nuklearnej w ramach przyjętych limitów. Rozbudowany system weryfikacji (środki rządowe, wymiana danych, inspekcje).

20.11.2013r

ZAKAZ BRONI BIOLOGICZNEJ I CHEMICZNEJ

-Broń biologiczna i chemiczna podobnie jak nuklearna zaliczane są do broni masowego rażenia, masowo stosowana w czasie IIWŚ

-1993r Waszyngton- Konwencja o ograniczeniu zbrojeń, zakazująca stosowania broni biologicznej i chemicznej

-1972r- Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej i toksycznie oraz ich zniszczenia. Konwencja dopuszcza posiadanie środków biologicznych i toksyn dla ruchów pokojowych. Nie zawiera definicji broni biologicznie i nie ma międzynarodowych przepisów weryfikacji przestrzegania- to główna słabość strony konwencji.

-1993r Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składania i użycia broni chemicznej oraz zniszczeniu jej zapasów. Zawiera zakaz proliferacji broni chemicznej. Zezwala na produkcję, posiadanie, używanie i przekazywanie broni chemicznej dla celów cywilnych. Państwa strony konwencji zobowiązały się do złożenia deklaracji zawierających ogólny plan zniszczenia broni chemicznej. Realizacje zobowiązań nadzoruje Organizacja do Zakazu Broni Chemicznej(Haga). Do konwencji nie przystąpiło kilkanaście państw m.in. Korea Północna.

REGULACJA DOTYCZĄCA BRONI KONWENCJONALNEJ

• 1981 – Konwencja o broni niehumanitarnej- konwencja o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienie lub mające niekontrolowane skutki. Weszła w życie 1983r

-Protokołu do Konwencji:

*w sprawie odłamków niewykrywalnych (promienie rentgena)

*w sprawie min, pułapek i innych urządzeń

* w sprawie broni zapalającej np. napalm

* w sprawie broni laserowej powodującej ślepotę

*w sprawie usuwania i niszczenia niewybuchów

• 1997 – Konwencja o zakazie używania, produkcji, transferu min przeciw piechotnych i o ich zniszczeniu (w.w.ż 1999)

• 2000 – Konwencja o broni kasetowej, weszła w życie w 2010r. Zakazująca produkcji, magazynowaniu, użyciu broni kasetowej.( duże bomby otwierające się w powietrzu i rozpryskujące mniejsze ładunki)

• 19.11.1990- Traktat o siłach konwencjonalnych w Europie (CFE). Podpisany przez państwa NATO i Układu Warszawskiego. Obecnie 30 sygnatariuszy. Traktat wprowadzał limity poszczególnych kategorii uzbrajania dla obu sojuszy; czołgów wozów, śmigłowców uderzeniowych.

• 1992- CFE 1-A Układ ustalający pułapy sił lądowych poszczególnych państw sygnatariuszy

• Maj 1992- porozumienie taszkienckie o podziale ustalonych dla ZSRR w ramach CFE limitów uzbrojeń i wojsk dla siedmiu państw postradzieckich. (Rosja, Ukraina, Białoruś, Mołdawia, Armenia, Azerbejdąn, Druzja). Litwa, Łotwa, Estonia ogłosiłu że nie przystepują co CFE

• Czerwiec 1992- dokument Oslo- wymienia siedem państw postradzieckich, stały się stronami CFE

• 1999- szczyt OBWE w Stambule; przyjęcie porozumienia w sprawie adaptacji CFE i Akt końcowy CFE, zmienia pułapy blokowe dla NATO i byłego Układu Warszawskiego. Wprowadzono limity narodowe- określające pułapy uzbrojenia dla poszczególnych państw. Zmodyfikowano CFE stał się układem otwartym; poza CFE pozostaje Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Chorwacja, Albania. W Akcie końcowym CFE – zobowiązanie Rosji do ratyfikowania jej sił zbrojnych z Mołdawi i Gruzji. Jak dotąd nieratyfikowane przez państw NATO- powody : wycofanie się sił rosyjskich z Mołdawi i Gruzji. Rosja ratyfikował lecz zawiesiła stosowanie układu w 2007r.

ŚRODKI BUDOWY ZAUFANIA I BEZPIECZEŃSTWA
Rejestr zbrojeń konwencjonalnych- ustanowiony rezolucją ZO ONZ z 9.12.1991. Jego celem jest zbieranie i analiza danych dostarczonych dobrowolnie przez państwa na temat obrotu bronią konwencjonalną Dotyczy czołgów, bojowych wozów, opancerzonych systemów artyleryjskich, śmigłowców uderzeniowych, okrętów wojennych, systemów rakietowych. Niektóre państwa przekazują dane na temat małej broni i broni wielkiej

SKUTKI BUDOWY ZAUFAIA I BEZPIECZEŃSTWA OBWE

-pierwsza generacja CSBMS przyjęta została w Akcie Końcowym KBWE z 01.08.1975

-dokument konferencji sztokholmskiej (1948-1986) – druga generacja CSBMs

-kolejne generacje SBMS – zawarta w ramach tzw. dokumentów wiedeńskich. Od 1.12.2011 obowiązuje siódma generacja CSBMs.

GŁÓWNE OBECNE CSBMs w ramach OBWE

-coroczna wymianie informacji na temat sił zbrojnych

-planowanie obronne- wymiana informacji, wyjaśnienia, dialog

-zmniejszenie ryzyka- konsultacje i współpraca na temat nadzwyczajnej aktywności wojskowej, incydentów natury wojskowej, organizowanie wizyt w razie wątpliwości

-program kontaktów i współpracy wojskowej np. pokazy nowych typów uzbrojenia

-uprzednie powiadomienia o manewrach i ruchach wojsk

-roczne kalendarze dotyczące aktywności wojskowej

-inspekcje

Kodeks postanowienia w polityczno-militarnych aspektach bezpieczeństwa- zobowiązanie państwa do zawarcia w prawie wewnętrznym określonych standardów (zwłaszcza cywilna kontrola nad armią)

Reżim otwartych przestworzy- podpisany w 19902r, wszedł w życie w 2002- obejmuje wszystkie państwa OBWE. Pozwala na przeprowadzanie obserwacji lotniczych dozwolonych danego kraju przez inne państwo. Państwa dysponują odpowiednimi kwotami lotów. Nad funkcjonowaniem czuwa Komisja Otwartych Przestworzy w Wiedniu.

11.12.2013r.

PROBLEM LEGALNOŚCI INTERWENCJI-KONTROWERSJE

-interwencje z zewnątrz na zaproszenie rządu (wątpliwości co do legalności danego rządu)

-wspieranie walki narodowowyzwoleńczej w oparci o zasadę samostanowienia- wg orzecznictwa MTW dane państwo może wesprzeć moralnie, politycznie lub humanitarnie stronę walczącą o niepodległość , lecz nie powinno interweniować zbrojnie.

INTERWENCJA HUMAITARNA

-użycie siły zbrojnej w celu powstrzymania naruszeń praw człowieka w danym państwie bez zgody jego władz

-Interwencja humanitarna z mandatu RB ONZ jest w pełni legalna (1999 marzec- sesja na port lotniczy na Jugosławii, powstrzymanie naruszeń praw człowieka w Kosowie)

-Kontrowersje dotyczą interwencji humanitarnych prowadzonych bez zgody RB ONZ

-Raport Odpowiedzialności za ochronę MN Komisji ds. Interwencji i Suwerenności Państwowej (2005) wymienia następujące warunki dopuszczalności interwencji humanitarnej:

*następują zabójstwa lub czystki etniczne na szeroką skalę

*państwa interweniujące kierują się sprawiedliwymi powodami

*jest to środek ostateczny

*odwołanie się do interwencji jest proporcjonalne w stosunku do naruszeń praw człowieka

*instnieje poważna szansa na sukces

REZOLUCJA ZO ONZ 601 Z 2005R

-podkreśla że każde państwo ma obowiązek chronić swoją ludność przed ludobójstwem, zbrodniami wojennymi, zbrodniami przeciwko ludzkości, czystkami etnicznymi

-społeczność mn za pośrednictwem ONZ ma obowiązek użycia środków humanitarnych, dyplomatycznych dla ochrony ludności

- gdy zawiodą środki pokojowe RB może podjąć stosowne działania z użyciem siły

DZIAŁANIA ONZ- OPERACJE POKOJOWE

Raport Agenda dla pokoju 1992, wymienił następujące rodzaje działań pokojowych:

• dyplomacja prewencyjna (preventive diplomacy)

Cel- zapobieganie sporom lub przekształceniu się sporu w konflikt. Instrumenty dyplomacji prewencyjnej :

-system wczesnego ostrzegania

-zbieranie informacji

-analiza przyczyn sporu

-dobre usługi Sekretarza Generalnego ONZ

-prewencyjne rozmieszczenie sił

-środki budowy zaufania i bezpieczeństwa

• przywracanie pokoju (peace making)

Cel- doprowadzenie do porozumienia pomiędzy już skonfliktowanymi stronami. Podobne jak instrumenty w przypadku dyplomacji prewencyjnej. Podstawowym narzędziem są misje polityczne, kierowane przez wysłannika Sekretarza Generalnego ONZ. Misje polityczne powołane sa za zgodą stron konfliktu w porozumieniu z organizacjami regionalnymi

W Sekretariacie ONZ funkcjonuje Jednostka Wsparcia Mediacyjnego, skupiająca ekspertów, którzy mogą wspierać mediatorów

• wymuszanie pokoju (peace anforcement)

-Ustanowienie na podstawie art40 ONZ jako środek tymczasowy w sytuacji zagrożenia pokoju

-Są środkiem przymusu

-Praw tworzenia tego typu misji ma RB ONZ

-zazwyczaj inicjowane w sytuacji zawieszenia broni i problemów z jego przestrzeganiem

-jednostki ONZ mogą być ciężej uzbrojone niż w misjach innego typu

-zgoda państwa goszczącego nie jest wymagana

• utrzymanie pokoju (peace keeping)

-Działania mające na celu zachowanie pokoju już po ustaniu walki

-powoływanie przez RB która określa ich mandat

-cele- obserwowanie, raportowanie, nadzorowanie zaprzestania walk, odgrywanie roli bufora

• budowanie pokoju (peace building)

Cele- zawarcie porozumienia pokojowego pomiędzy stronami po zakończeniu konfliktu, implementacja porozumienia pokojowego, budowanie podstaw pokojowego funkcjonowania państwa, odbudowa instytucji państwowych, rozbrojenie demobilizacji, reforma sektora bezpieczeństwa (Kosowo po 1999)

-Personel wojskowy, policyjny i cywilny

ZASADY MISJI POKOJOWYCH

-działanie za zgodą misji stron konfliktu ( z wyjątkiem misji wymuszenia pokoju- misja powinna zabiegać o uzyskanie takiej zgody)

-Bezstronność- misja nie powinna faworyzować żadnej ze stron konfliktu

-Działania obronne- obejmujące przede wszystkim samoobronę. EB może upoważnić misję do użycia siły np. w celu obrony cywilów lub utrzymania prawa i porządku

MIĘDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE

Istota międzynarodowego prawa humanitarnego

-MPH – normy obowiązujące w trakcie konfliktów zbrojnych

Podstawowe dokumenty w ramach międzynarodowego prawa humanitarnego

-cztery konwencje genewskie o ochronie ofiar konfliktów zbrojnych z 1949r.

-Protokoły dodatkowe od konwencji genewskich o ochronie ofiar konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym (I) i niemiędzynarodowym (II) z 1977r.

Protokół dodatkowy o wprowadzeniu trzeciego znaku ochronnego- czerwonego kryształu (obok czerwonego krzyża; czerwonego półksiężyca z 2005r.)

Cele i osoby chronione przez międzynarodowe prawo humanitarne

Celem MPH jest

-ochrona osób niebiorących udziału w walkach

-ograniczenie środków i metod walki

Osoby:

-ranni lub chorzy kombatanci, rozbitkowie

-jeńcy wojenni

-cywile

-personel medyczny i duchowny

Zasady międzynarodowego prawa humanitarnego

-Obowiązek poszanowania życia oraz integralności fizycznej i psychicznej osób wyłączonych z walki lub niebiorących bezpośredniego udziału w walkach

-Zakaz zabijania lub ranienia poddającego się przeciwnika lub innych osób wyłączonych z walki

-Obowiązek udzielenia pomocy rannym i chorym; objęcie ochroną personelu, obiektów i sprzętu medycznego; obowiązek respektowania zakazów ochornnych

-prawo jeńców do poszanowania życia, godności, przekonań praw osobistych, prawa do korespondencji z rodziną i otrzymywania pomocy

-Prawo każdej osoby do uczciwego procesu, zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania

-Zakaz użycia środków i metod walki powodujących nadmierne cierpienie

-Obowiązek odróżnienia cywilów od kombatantów; zakaz atakowania cywilów, prawo do atakowania wyłącznie celów wojskowych

08.01.2014

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

Każde państwo ma obowiązek osądzenia zbrodniarzy lub wydania ich innemu państwu w celu osądzenia (art49 I Konwencji genewskiej)

-Sądy międzynarodowe:

*MN trybunał Karny dla byłej Jugosławii

*MN Trybunał Karna dla Rwandy

*MN trybunał Karny – utworzony w 1998r (w.w.ż 14lipca 2002r) może badać zbrodnie popełniane po dacie wejścia w życie

JURYSDYKCJA MIĘDZYNARODOWEGO TRYBUNAŁU KARNEGO

-Zbrodnie wojenne- wymieniane w statusie to np. zabójstwa, okaleczenia, skierowane przeciwko ludziom lub dobrom chronionym na podstawie odpowiedniej konwekcji genewskiej protokołu dodatkowego

-Zbrodnie przeciwko ludzkości – czyny w ramach rozległego i systematycznego, świadczonego ataku przeciwko ludzkości cywilnej

-Zbrodnie ludobójstwa- czyny z zamiarem całości lub części narodowych, etnicznych, masowych lub religijnych

-Zbrodnie agresji – zdefiniowane w 2010r na Konferencji przeglądowej MTK

MIĘDZYNADOWY TRYBUNAŁ KARNY

Mtk może sądzić zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciw ludzkości lub ludobójstwo gdy:

-zostały popełnione na terytorium państwa będącego stroną statusu MTK

-zostały popełnione przez obywateli państwa będącego stroną statusu MTK

MTK działa na zasadzie komplementarności tzn zajmuje się daną sprawą tylko wtedy gdy sądy krajowe nie osądza winnych lub będą chroniły winnych

LIGA NARODÓW 1920-1946

ANTYCENDENCJE

Powstanie nowych instytucji politycznych i ruchów pacyfistycznych w XIX-XXwieku

Np. Unia Międzyparlamentarna 1888, Ruch pacyfistyczny (kodeksy : Londyn 1835, Genewa 1867 1899, Rzym 1891), Międzynarodowe Stałe Biuro Pokoju 1891.

ANTECENDENCJE DZIAŁANIA NA RZECZ POKOJU

Główne konwencje:

-Konwencja genewska 22.08.1864 w sprawie poprawy losu rannych i chorych żołnierzy w wojnie lądowej -16 państw

-I Konferencja Haska (1899; 26 państw z Europy, Ameryki i Azji) – powołanie Stałego Trybunału Arbitrażowego, m.in. Konwencja na temat pokojowego rozwiązanie sporów międzynarodowych)

-II Konferencja Haska (1907; 44 państwa)- 13 konwencji, liczne deklaracje, uchwały m.in. konwencje o pokojowym rozstrzyganiu sporów, prawach, zwyczajach wojny lądowej, podejmowaniu kroków nieprzyjacielskich

GENEZA LIGI NARODÓW

-I Wojna Światowa i jej skutki

-Orędzie prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona- wizja eliminacji wojen, postulat utworzenia światowej organizacji na rzecz pokoju

-Pkt 14 orędzia

-Thomas Woodrow Wilson- prezydent USA w latach 1913-1921

-Traktat Wersalski – 28.06.1919

-Pakt Ligi Narodów- 26artykułów- integralna część traktatu Wersalskiego; opracowane przez Komisje pod przewodnictwem Wilsona

-wejście w życie Paktu Ligi Narodów – 10.01.1920

-Liga Narodów- pierwsza ogólnoświatowa organizacja na rzecz zabezpieczenia pokoju międzynarodowego

CZŁONKOWSTWO W LIDZE NARODÓW

-Każde państwo, dominium lub kolonia rządzące się samodzielnie- mogło zostać członkiem LN

-Wymagana zgoda 2/3 członków Zgromadzenia Ligi Narodów

-Każdy członek Ligi Narodów mógł z niej wystąpić po dwóch latach od ogłoszenia takiego zamiaru

-Członkowie założyciele- 42 państwa

-Najwyższa liczebność Ligi Narodów- osiągnęła 58 państw w 1937

-Niemcy obecne w Lidze Narodów w latach 1926-1933; ZSRR- 1934-1939

-Nieobecność USA w Lidze Narodów (mimo że byli inicjatorami)

OGANY LIGI NARODÓW

Zgromadzenie Ligi Narodów

-Organ plenarny, złożony z przedstawicieli wszystkich członków

-Każde państwo dysponowało jednym głosem

-Każdy członek reprezentowany przez max 3 delegatów

-Kompetencje : Zgromadzenie rozpatruje wszystkie sprawy wchodzące w zakres działania Ligi lub dotyczące pokoju świata (art. 3 Paktu LN)

Wybieranie niestałych członków rady LN, zmiana ich liczby, uchwalanie budżetu, przyjmowanie nowych państw do LN

-Sesje zwyczajne- raz w roku (wrzesień Genewa)

-Właściwe prace prowadzone w Komisjach

Rada Ligi Narodów

-Ograniczony skład, Podział na członków stałych i niestałych

-Stali: Francja, Wielka Brytania, Japonia (od 1933), Włochy (do 1937), Niemcy (1926-1933) ZSRR (1934-1939)

-Członkowie niestali (4-6) wybierani co 3 lata

-Kompetencje : Rada rozpoznaje wszystkie sprawy wchodzące w zakres działania Ligi lub dotyczące pokoju świata. Podział mandatów kolonialnych; jednomyślne usuwanie państw z LN – bez głosu państwa usuwanego.

Sekretarz Ligi Narodów

-Organ administracyjny, pracujący permanentnie

-Na czele Sekretarz generalny , ponadto dwóch zastępców, trzech podsekretarzy

-Podział na sekcje (m.in. polityczna, prawna, rozbrojeniowa, ekonomiczna, finansowa, mniejszościowa)

-Sekretarz Generalny (bez pierwszego) wybierany przez Radę za Zgodą większości głosów w Zgromadzeniu

Stały Trybunał Sprawiedliwości Ligi Narodów

-Siedziba w Hadze

-Organ sądowy i opiniodawczy

-pierwszy powszechny sąd międzynarodowy

-skład: 11 sędziów, 4 zastępców, następnie 15 sędziów

SYSTEM DECYZYJNY LIGI NARODÓW

Jeżeli wyraźnie nie zostało inaczej postanowione w niniejszym pakcie (…) decyzje Zgromadzenia lub Rady zapadają przez jednomyślną uchwałę członków Ligi reprezentowanych na posiedzeniu (art5 Paktu Ligi Narodu)

ROZSTRZYGANIE SPORÓW W LIDZE NARODÓW
-Stały Trybunał Sprawiedliwości Miedzynarodowej

-Postępowanie arbitrażowe

-Rozstrzyganie przez Radę Ligi Narodów, Rada mogła przedłożyć spór Zgromadzeniu (lub musiała na żądanie jednej ze stron sporu)

SANKCJE (art. 16)

-Strony zobowiązywały się zawiesić stosunki handlowe i finansowe z państwami – agresorami (sankcje obowiązkowe)

-Rada powinna do zainteresowanych narodów skierować zalecenia w sprawie kontyngentów sił lądowych, w celu współdziałania na rzecz wymuszenia poszanowania zobowiązań LN (sankcje militarne – fakultywne)

-możliwość wykluczenia agresora z Ligi Narodów

WAŻNIEJSZE SPORY ROZPATRYWANE PRZEZ LIGĘ NARODÓW

-Spór Szwecji z Finlandią o Wyspy Alandzkie 1920

-Spór Polski i Litwy o Wilno 1920

-Agresja Włoch na Etiopię 1935

-Agresja ZSRR na Finlandie 1939

LIKWIDACJA LIGI NARODÓW

08-18.04.1946- ostatnia XXI sesja Ligi z udziałem 36 państw

-Zgromadzenie Ligi Narodów wybrało zarząd likwidacji i uchwaliło akt rozwiązujący Ligę

-Majątek został przekazany ONZ

-Generalnie negatywna ocena działania LN; zarzuty że służyła utrzymywaniu systemu kolonialnego, nie potrafiła zapewnić pokoju, nie wykorzystała odpowiedniego instytutu sankcji

-Pozytywna oceny w sprawie uregulowań problemów bezpieczeństwa, uchodźców, prac STSM

15.01.2014

ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

GENEZA ONZ

-Karta atlantycka podpisana przez USA i Wielką Brytanie 14.08.1941- zapowiedź stworzenia globalnego systemu bezpieczeństwa

-01.01.1942- Deklaracja Narodów Zjednoczonych- wspólna walka z faszyzmem i zapowiedź współpracy na rzecz realizacji zasad Karty Atlantydzkiej

-Deklaracja moskiewska z października 1943r- zobowiązanie do utworzenia światowej organizacji na rzecz bezpieczeństwa

-1944- konferencja czterech mocarstw w Dumbarton Oaks (USA)- wspólny projekt przyszłej organizacji

-25.04.1945-26.06.1945- konferencja założycielska w san Francisco i uchwalenie Karty Narodów Zjednoczonych

-51 państw założycielskich (włącznie z Polską, nieobecna na konferencji)

-24.010.1945- początek działania ONZ

CELE ONZ

-Utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa mn

-Rozwijanie i umacnianie przyjaznych stosunków między narodami; oparty na zasadach suwerennej równości i prawie do samostanowienia narodów

-popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego wszystkich narodów i wspólnoty państw

-Popieranie podstawowych wolności i praw człowieka

ORGANY ONZ

1.Zgromadzenie Ogólne

-organ plenarny- w skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich

-Każde państwo dysponuje jednym głosem

-sesje zwyczajne raz w roku

-Uchwała deklaracji, uchwała programów,

-w kwestiach proceduralne decyzje zapadają większością głosów

-w sprawach merytorycznych wymagana jest większość 2/3 głosów wszystkich państw ONZ

-zatwierdza budżet ONZ

-Powołuje wyspecjalizowane organy

-Wybiera Sekretarza Generalnego

-Decyduje o przyjęciu nowych państw członkowskich do ONZ

-Decyduje o wykluczeniu z ONZ

ZO PODLEGAJĄ KOMISJE GŁÓWNE:

-Komisja Polityczna i Bezpieczeństwa

-Komisja Polityczno- Specjalna

-Komisja społeczna, Humanitarna i Kulturalna

-Komisja administracyjno-budżetowa

-komisja powiernicza i obszarów niesamodzielnych

-komisja prawna

PROGRAMY ADMINISTROWANE PRZEZ ZO I RGS

-UNICEF- Fundusz NZ na rzecz Dzieci

-UNHSR- Urząd Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców

-WFP- Światowy Program Żywnościowy

-UNSTAD- Konferencej NZ ds. Handlu i Rozwoju

-UNDP- program NZ ds. Rozwoju

2.Rada Bezpieczeństwa

-pracuje parlamentarnie

-skład -15państw (5 stałych członków i 10 nie)

-członkowie stali- Rosja, Chiny, Francja, USA i Wielka Brytania

-Członkowie niestali wybierani są co 2 lata

-RB może zastosować środki przymusu politycznego, ekonomicznego i militarnego (sankcje) wobec państw łamiących prawo mn

-Decyzja o zastosowaniu sankcji zapada większością głosów (9) w tym wszystkich 5 stałych członków, którzy posiadają prawo weta.

-operacje pokojowe

3.Rada Gospodarczo-Społeczna- (ECOSOC)

-Skład 54 przedstawicieli państw, wybierani na 3 lata ( co roku rotacja 18 państw)

-Zadania: nadzór nad realizacją programów społecznych ONZ i działalnością wyspecjalizowanych agend

-Utrzymuje kontakty z ok 600 organizacjami pozarządowymi

-Procesy dekolonizacji doprowadziły do przewagi państw Rozwijających się w ONZ i wzrostu znaczenia RGS

-regionalne komisje gospodarcze:

*Europejska Komisja Gospodarcza –ECE

*Komisja Gospodarczo-Społeczna Azji i Pacyfiku –ESCAP

*Komisja Gospodarcza ds. Ameryki Łacińskiej i Karaibów- ECLAC

*Komisja Gospodarcza ds. Afryki- ECA

*Komisja Gospodarczo-Społeczna ds. Azji Zachodniej ESCWA

4.Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

-Najwyższy organ prawny ONZ

-Status MTS jest częścią Karty NZ

-siedziba –Haga

-skład- 15 sędziów z różnych państw reprezentujących różne systemy prawne, wybieranych a 9lat

-co 3 lata rotacja 1/3 składy

-rozpatruje skargi i sprawy wnoszone przez państwa członkowskie ONZ

-wydaje opinie prane na zlecenie ZO i RB

5.Sekretarz Generalny Ban Ki Moon

-składa się z licznych biur i departamentów

-Sekretarz Generalny- najwyższy urzędnik ONZ

-wybierany na 5 lat przez ZO z rekomendacji RB (stali członkowie nie moją wówczas prawa wata)

-Istotna rola polityczna Sekretarza generalnego

-Uczestniczy on w posiedzeniach ZO, RB, RGS

-Administruje i zarządza Sekretariatem Generalnym

-reprezentuje ONZ na zewnątrz

-koordynuje działania organów ONZ

-pośredniczy w sporach mn

-nadzoruje przestrzeganie praw człowieka

6.Rada Powiernicza

-Zadania- sprawowanie nadzoru nad terytoriami niesamodzielnymi

-Zawieszenie rady Powierniczej 01.11.1994- po ogłoszeniu niepodległości przez Republikę Palau

NIEKTÓRE ORGANIZACJE WYSPECJALIZOWANE AGENDY ONZ

-MN Związek Telekomunikacyjny -1865

-MN Organizacja Meterologiczna

-MN Organizacja Pracy – 1919

-MN Fundusz Walutowy

-MN Bank Odbudowy i Rozwoju

-Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa –FAO

-Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury – UNESCO

-MN Agencje Energii Atomowej

-Światowa Organizacja Handlu

Teorie stosunków międzynarodowych w odniesieniu do bezpieczeństwa(29.01.2014)

Realizm- Tukidydes. Państwo to aktor unitarny, jednolity. Rząd jest jedynym wyrazicielem woli państwa. Na działanie państwa nie wpływa jego struktura wewnętrzna. Państwo jest aktorem działającym racjonalnie, kalkulującym swoja siłę w stosunku między państwami. Nie zwraca uwagi na normy moralne- marginezuje je. Państwo należy oceniać w zakresie efektywności. Eksponuje egoistyczna naturę człowieka rozciągniętą na państwo. Anarchiczny stosunek w relacjach międzynarodowych- nie ma jednej nadrzędnej siły, która by regulowała spory między państwami. Eksponuje konfliktowy charakter struktury międzynarodowej- konflikt jest sprawą naturalną. Self- help- konieczność polegania na sobie, swoich militarnych zdolnościach, potencjalne demograficznym, ekonomicznym, geograficznym. Równowaga sił. Podporządkowanie moralności polityce- państwo wywiązuje się ze swoich zobowiązań jeżeli mu się to opłaca. Przeczyli że wojna jest zawsze czym nie korzystnym, gdyż dzięki niej niektóre państwa odzyskują niepodległość. Jednostka ma naturalną skłonność do powiększania zakresu swojej władzy. Państwa przedstawiają swoje cele i zadani tak aby były zgodne z zasadami moralnymi. Chociaż ich nie stosuje ale tworzy teatr ubierając państwo w te zasady. Tylko państwa są aktorami areny międzynarodowej.

Autorzy fundamentów realizmu: Edward Corn, Mans Morgenthan, Kenneft Waltz

Liberalism(idealizm wojenny)- ważna jest moralność I prawo w polityce międzynarodowej. Świat ewoluuje, czyli ma charakter liniowy. Następuje coraz lepsza forma współpracy międzynarodowej. Świat jest rzeczywiście anarchiczny, nie ma regulatora stosunków międzynarodowych, ale nie musi to prowadzić do wojny. Akcentowanie dobrej natury człowieka. Poprawa edukacji, rozbudowanie reform, budowa społeczeństwa obywatelskiego. Idealizm wojenny zakłada, że pokój można zapewnić poprzez świadome działanie ludzkie. Zakłada ograniczenie swobody działania państwa przez prawo międzynarodowe. Sprzeciwienie się temu że przyczyna wojny leży w ludzkiej naturze, ale w niedoskonałym systemie i instytucji państwa. Oprócz państwa istnieją inni aktorzy stosunków międzynarodowych.

Rodzaje liberalizmu:

• republikański- podstawą jest założenie, że społeczeństwo ponosi koszty wojen a nie elity polityczne i dlatego pokojowi sprzyja demokracja, ponieważ w demokracji człowiek ma wpływ na to kto będzie rządził, czyli nie będzie wybierał agresywnych kandydatów do władzy

• ekonomiczny- współzależność i handel międzynarodowy powoduje że wojna przestaje być opłacalna, wzrost handlu międzynarodowego sprzyja pokojowi

• instytucjonalny- podkreśla znaczenie instytucji, organizacji międzynarodowych jako instrumentów sprzyjających pokojowi w stosunkach międzynarodowych

• społeczny- kontakty ludzkie między ludźmi na arenie międzynarodowej zwiększają więzi między sobą i torują drogę do współpracy międzynarodowej.

Różnice między realizmem, liberalizmem:

1. Realiści opisywali realny świat, faktyczną politykę bezpieczeństwa. Liberałowie opisywali świat taki jaki powinien być.

2. Realiści uważali, że prawa człowieka mają niewielki wpływ na politykę bezpieczeństwa. Liberałowie uważali, że idea praw człowieka ma duży wpływ na stosunki międzynarodowe.

3. Realiści uważali, że prawo międzynarodowe nie jest istotne dla bezpieczeństwa. Liberałowie uważali, że ma duże znaczenie.

4. Liberałowie akceptowali harmonię interesów, altruizm czyli pomaganie innym. Realiście- siła między państwami.