Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu.

1. Człowiek pośród innych zwierząt

Człowiek należy do królestwa zwierząt, gromady ssaków, rzędu naczelnych. Mimo że z innymi gatunkami należącymi do tego rzędu łączy go wiele cech związanych z budową i funkcjonowaniem organizmu, człowiek wyróżnia się szeregiem szczególnych tylko dla niego cech:

• Pionowa postawa ciała i związane z nią poruszanie się na dwóch kończynach,

• Wolne kończyny górne z przeciwstawnym i dłuższym kciukiem, dzięki któremu możemy chwytać nawet drobne przedmioty,

• Rozwinięty mózg (zwłaszcza kora mózgowa), odpowiadający za świadome podejmowanie decyzji, wyobraźnię, logiczne i twórcze myślenie, zapamiętywanie, wykonywanie skomplikowanych czynności, planowanie czynności, wyrażanie myśli, emocji i uczuć w słowie pisanym i mówionym, przewidywanie skutków własnych decyzji, kształtowanie własnego otoczenia,

• Zwyczaje i zachowanie.

1. Organizm jako funkcjonalna całość

Nasz organizm składa się z wielu układów. Tworzą je różne narządy, które zbudowane są z tkanek. Tkanki funkcjonują natomiast dzięki współpracy komórek. Każdy element budujący nasze ciało ma swoje miejsce i określone zadania. Wszystkie elementy współpracują ze sobą na różnych poziomach organizacji, tworząc harmonijnie funkcjonujący organizm.

• Komplikacja budowy organizmu człowieka

Podstawową jednostką budulcową i funkcjonalną organizmu jest komórka. Nasz organizm zbudowany jest z ogromnej liczby komórek, które, w zależności od pełnionych funkcji, różnią się kształtem, wielkością i budową.

Komórki o podobnej budowie i roli tworzą tkanki. Każda tkanka wyspecjalizowana jest w pełnieniu określonych funkcji.

Tkanki budują narządy. W skład jednego narządu wchodzi kilka tkanek pełniących różne funkcje. Na przykład pęcherz moczowy budują m.in. tkanka mięśniowa odpowiadająca

za rozciągliwość jego ścian oraz tkanka nabłonkowa wyścielająca jego ściany.

Narządy tworzą układy narządów, np. układ wydalniczy, czy układ krwionośny. Każdy narząd w układzie odgrywa określoną rolę. Praca poszczególnych narządów

składa się na pracę całego układu.

Poszczególne układy tworzą organizm. Każdy układ wyspecjalizowany jest w pełnieniu określonych zadań. Harmonijna praca układów zapewnia prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

• Układy w ciele człowieka i ich funkcje

Skóra ochrania wnętrze ciała, bierze udział w regulacji temperatury ciała oraz odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego.

Układ szkieletowy utrzymuje ciężar ciała i nadaje mu określony kształt, ochrania wiele narządów, a także bierze udział w poruszaniu się.

Układ mięśniowy umożliwia poruszanie się oraz skurcze ścian narządów wewnętrznych.

Układ pokarmowy umożliwia pobieranie i trawienie pożywienia oraz usuwanie niestrawionych resztek pokarmu.

Układ oddechowy odpowiada za pobieranie tlenu i usuwanie dwutlenku węgla.

Układ krwionośny odpowiada za transportowanie do komórek tlenu i substancji pokarmowych oraz usuwanie z komórek dwutlenku węgla i zbędnych substancji.

Układ limfatyczny bierze udział w wymianie składników między płynem międzykomórkowym a osoczem, a także w obronie organizmu przed szkodliwymi czynnikami.

Układ wydalniczy odpowiada za usuwanie z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii oraz regulację ilości wody i soli mineralnych.

Układ hormonalny reguluje procesy, które zachodzą w organizmie.

Układ nerwowy kontroluje wszystkie narządy oraz procesy zachodzące w organizmie oraz odbiera bodźce ze środowiska.

Układ rozrodczy wytwarza gamety, a u kobiet zapewnia także właściwe warunki rozwoju osobników potomnych.

• Homeostaza

to stałość warunków środowiska wewnętrznego, na które składają się m.in. temperatura ciała, ciśnienie krwi oraz stężenie cukru i jonów we krwi. Homeostaza utrzymywana jest dzięki regulacji procesów zachodzących w organizmie.

Dzięki mechanizmom kontroli homeostazy utrzymywane są względnie stałe parametry środowiska wewnętrznego organizmu:
- pH krwi 7,3 – 7,5
- temperatura ciała ~ 36,6°C
- ciśnienie krwi ~ 120/80 mmHg
- poziom glukozy we krwi 100 – 120 mg/ 100 ml
- liczba uderzeń serca 70/min

Mechanizmy kontroli homeostazy działają na różnych poziomach organizacji systemów żywych:
- cząsteczkowym,
- komórkowym,
- narządowym,
- ustrojowym.

Mechanizmy te przeciwdziałają zaburzeniom ustrojowym wywołanym czynnikami zarówno wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi.

1. Budowa i funkcje skóry

Skóra chroni położone głębiej narządy przed urazami mechanicznymi. Zabezpiecza organizm przed utratą wody i wtargnięciem drobnoustrojów chorobotwórczych. Dzięki milionom zakończeń nerwowych jest wrażliwa na ciepło, zimno, dotyk, ucisk i ból. Bierze udział w wymianie gazowej i wydalaniu. Odgrywa też ważną rolę w utrzymaniu stałej temperatury ciała. Skóra jest dużym narządem. Jej powierzchnia u człowieka wynosi 1,5–2 m², a grubość 0,5–5 mm.

Gruczoły sutkowe należą do wytworów naskórka.

Są one przekształconymi gruczołami potowymi.

1. Higiena skóry

Aby zachować zdrową i ładną skórę, należy przestrzegać kilku prostych zasad higieny. Stosowanie wody z mydłem usuwa ze skóry kurz, pot, łój i fragmenty złuszczonego naskórka, a także 1000-krotnie zmniejsza liczbę drobnoustrojów na skórze. Czysta, przewiewna i odpowiednio dobrana do warunków otoczenia odzież zapewnia swobodny dostęp powietrza i zapobiega przegrzaniu lub nadmiernemu oziębieniu skóry.

• Jak dbać o skórę?

Do usuwania zanieczyszczeń z powierzchni skóry człowieka służy woda z mydłem, które posiada właściwości higieniczne. Należy pamiętać, że temperatura wody najbardziej odpowiednia do kąpieli wynosi 37°C. Skórę całego ciała powinno się myć co najmniej raz dziennie, a w okresach letnich nawet częściej. Podczas mycia z powierzchni naskórka usuwana jest warstwa łojowa, w której bardzo często znajdują się chorobotwórcze drobnoustroje.

Najczęściej wykonywaną czynnością higieniczną w ciągu dnia powinno być mycie rąk. Na rękach znajdują się różne mikroorganizmy, które mogą być przyczyną chorób. Po przyjściu do domu, przed posiłkami i po każdym wyjściu z toalety należy umyć ręce, a potem dokładnie je wytrzeć w czysty i suchy ręcznik. Niektóre bakterie lubią wilgoć i dlatego bardzo ważne jest używanie czystego i suchego ręcznika.

Rękawica i miękka szczotka z włosia służą do mycia całego ciała. Ich używanie korzystnie wpływa na ukrwienie skóry. Każdy powinien mieć własny ręcznik, gąbkę, grzebień i szczotkę do włosów. Bardzo ważne jest częste zmienianie ręczników, wymiana gąbek, mycie i czyszczenie grzebieni i szczotek do włosów. W brudnych przyborach do higieny skóry i włosów znajdują się drobnoustroje powodujące choroby skóry.

W utrzymaniu zdrowej skóry ważną rolę odgrywa przewiewna, niezbyt obcisła odzież. Najzdrowsza i najlepsza jest bielizna wykonana z bawełny. Bardzo ważne jest noszenie obuwia w odpowiednim rozmiarze – przewiewnego i wygodnego. Nie można nosić butów używanych wcześniej przez inną osobę, gdyż może to spowodować przeniesienie różnych chorób skórnych, na przykład grzybicy.

Prawidłowe odżywianie się jest istotnym czynnikiem wpływającym na zdrowie skóry. To co jemy, jest wypisane na naszej twarzy. Jeżeli codziennie będziemy jeść dużo warzyw i owoców, nasza skóra będzie zdrowsza. Wszystkie zasady zdrowego odżywiania, na przykład unikanie tłuszczów zwierzęcych, ograniczenie spożycia słodyczy, jedzenie większej ilości przetworów mlecznych i razowego chleba, sprzyjają utrzymaniu prawidłowego wyglądu skóry.

Najlepszym balsamem dla skóry jest ruch na świeżym powietrzu, przynajmniej 2–3 godziny dziennie. Ćwiczenia i uprawianie sportu – jazda na rowerze, bieganie, nawet spacer – korzystnie wpływają na wygląd skóry. Ruch na świeżym powietrzu pomaga w leczeniu trądzikowych zmian skórnych, wzmacnia mięśnie i poprawia ukrwienie skóry.

Nadmierna ilość promieni ultrafioletowych (UV) niekorzystnie wpływa na zdrowie człowieka. Spośród wszystkich organów człowieka skóra jest na nie najbardziej narażona. Zbyt duża ilość promieni słonecznych sprzyja powstawaniu nowotworów skóry – czerniaków. Długotrwałe i częste przebywanie na słońcu przyspiesza proces starzenia się skóry.

1. Choroby skóry

Zła dieta i nieprzestrzeganie higieny mogą doprowadzić do wielu chorób skóry. Niektóre z nich są mało uciążliwe, inne mogą stanowić poważny problem zdrowotny. Zlekceważenie jakichkolwiek objawów choroby lub urazu skóry może mieć poważne skutki zdrowotne.