Zaliczenie:
Jedyny termin kolokwium to przedostatnie zajęcia (21.01)
Obecność jest nieobowiązkowa jednak może zostać puszczona lista, która uprawni do drugiego terminu kolokwium
Kolokwium w formie testowej
Literatura:
Badania marketingowe. Podstawy metodologiczne – Gilbert A. Churchill
Badania marketingowe. Metody i techniki – Kaczmarczyk S.
Badania marketingowe w zarządzaniu organizacją – Popławski W., Skawińska E.
System informacji marketingowej (SIM):
podsystem bieżącej informacji
podsystem wywiadu marketingowego
podsystem badań marketingowych
podsystem wspomagania decyzji (integrujący)
SIM często porównuje się do świeczki i flesza:
2 pierwsze podsystemy porównuje się do świeczki. Gdy idziemy w ciemnym labiryncie jedynie z zapaloną świeczką to widzimy jedynie najbliższe otoczenie. 2 pierwsze podsystemy dają nam obraz rzeczywistości marketingowej dnia dzisiejszego
2 kolejne podsystemy porównywane są za to do flesza. Dają nam głębszą informację, ale tylko na chwilę. Informacja ta dotyczy momentu, w którym zostały przeprowadzone badania
Świeczka:
|
Flesz:
|
---|
Definicja badań marketingowych:
Podejście czynnościowe
Wg. Kothlera badanie marketingowe to systematyczne projektowanie, zbieranie, analizowanie i prezentowanie danych i wyników badań marketingowych istotnie związanych ze specyficzną sytuacją przedsiębiorstwa
Podejście celowe
Funkcją badań marketingowych jest dostarczenie informacji w celu wspierania kierownictwa przedsiębiorstwa w podejmowaniu trafnych decyzji
Definicja Amerykańskiego Stowarzyszenia marketingowego
Badania marketingowe to funkcja wiążąca konsumenta (klienta) i opinię publiczną z menedżerem marketingu poprzez informację wykorzystywaną do:
identyfikowania i definiowania marketingowych szans i zagrożeń
tworzenia, doskonalenia i oceny działań marketingowych
monitorowanie działań marketingowych
poprawy zrozumienia marketingu jako procesu
Kto ponosi odpowiedzialność za sprecyzowanie zakresu badań marketingowych? Zleceniodawca czy badacz?
Badacz, bo to on ma zrozumieć na czym polega istota problemu przedsiębiorstwa i tak dobrać zakres badań by dać przedsiębiorstwu odpowiedź.
Czy badania marketingowe to to samo co badania rynkowe?
Nie. Badania rynkowe to rozpoznawanie mechanizmów rynku, jego struktury, elementów do podejmowania celu
Badania rynkowe mają więc charakter makroekonomiczny a badania marketingowe mikroekonomiczny
Cele badań marketingowych:
pomoc w zrozumieniu swojej sytuacji
pomoc w podejmowaniu decyzji rynkowych (redukcja ryzyka)
pomoc w kontroli podejmowanych działań marketingowych
Użyteczność badań marketingowych – czy warto przeprowadzać badania?
kryterium czasowe – gdy decyzje trzeba podjąć szybko to nie ma czasu na przeprowadzanie badań
dostęp do istniejących informacji – czasem zdarza się, że potrzebne nam informacje są już zebrane tylko trzeba ich trochę poszukać
poziom decyzji – badania marketingowe są bardziej użyteczne w przypadku decyzji strategicznych
kryterium finansowe – porównanie wartości ewentualnych strat w wyniku złych decyzji z kosztem przeprowadzenia badań
Podstawowym celem badań eksploracyjnych jest zidentyfikowanie natury problemu. Przeprowadzane są one gdy o problemie nie wiemy nic lub bardzo niewiele. Bardzo często są więc one wstępem do właściwych (wyjaśniających) badań marketingowych.
W ramach tych badań staramy się ustrukturalizować problem (ustalić tezy badawcze), zrozumieć zjawisko, zrozumieć język jakim należy się posługiwać na danym etapie badawczym itp.
Badania eksplanacyjne mają precyzyjnie ustalony cel badawczy. Przystępujemy do nich gdy wiemy co chcemy mierzyć. Przystępując do badania mamy pewne tezy, którym badanie ma potwierdzić lub zaprzeczyć. W wyniku tych badań otrzymujemy szczegółowe informacje
Badania przekrojowe – wykonywane jednorazowo na badanej społeczności (jednorazowy pomiar). Są przeprowadzane raz w danym momencie czasowym. Za pewien okres czasu mogą być przeprowadzane ponownie jednak wtedy badana zbiorowość (próba) nie będzie identyczna jak w poprzednim badaniu. Ten typ badań jest wykonywany najczęściej (80%). Dostarcza zazwyczaj wyników w formie wymiernej
Najczęstszym instrumentem pomiarowym są pytania. Zadając pytanie musimy być świadomi jakie uzyskamy wyniki w odpowiedzi. Często wydaje nam się, że jakieś pytanie warto zadać, a nie zastanawiamy się czy uzyskane odpowiedzi będą nam do czegoś potrzebne, czy wyciągniemy z nich jakieś wnioski.
Badania przekrojowe czasem wykonuje się co jakiś okres czasu np. badamy co piją 6-latki, po 5 latach co piją 11-latkowie itd. Dotyczą zbiorowości, która doświadcz ego tego samego w czasie. Zbiorowość taką nazywamy kohortą a badania badaniami kohortowymi.
Badania dynamiczne – przeprowadzane są na tej samej grupie badanych (dokładnie te same jednostki) zwanej panelem. Wyróżniamy tu dwa panele:
Panel prawdziwy – polega na wielokrotnych pomiarach tych samych zmiennych na tej samej grupie badanych w dokładnie ten sam sposób co pokazuje dynamikę zmian w badanej grupie. Np. pytamy grupę jakie piją piwo i za rok również pytamy o to samo
Panel omnibusowy – polega na wielokrotnych pomiarach różnych zmiennych w tej samej grupie badanych. Np. dziś pytam jakie piją piwo a za rok jakie wino
Wnioskowanie z panelu prawdziwego a z badań przekrojowych:
Kupowane marki kawy | Przed zmianą opakowania Tchibo | Po zmianie opakowania Tchibo |
---|---|---|
Tchibo | 200 | 250 |
Jacobs | 300 | 270 |
Nescafe | 350 | 330 |
Inne | 150 | 150 |
Razem | 1000 | 1000 |
Powyższa tabela przedstawia wyniki uzyskane w wyniku badań przekrojowych.
Na jej podstawie można wywnioskować, że sprzedaż Tchibo wzrosła kosztem Jacobsa i Nescafe
Przed zmianą opakowania kupiło | Po zmianie opakowania kupiło: |
---|---|
Tchibo | |
Tchibo | 175 |
Jacobs | 0 |
Nescafe | 0 |
Inne | 75 |
Razem | 250 |
Tabela druga przedstawia wyniki uzyskane z badań panelu prawdziwego.
Okazuje się, że wniosek postawiony w tabeli 1 jest nie prawdziwy. Te badania dały nam więc informacje co się stało w środku .
Jeżeli chcemy badać zmiany zachodzące w społeczności to trzeba robić badania panelowe. Oczywiście możemy zadać w badaniach przekrojowych pytania o to co klient kupował wcześniej, ale trzeba dokonać dodatkowego pomiaru i być świadomym że należy takie pytanie zadać.
Dlaczego badania przekrojowe są tak powszechne?
Mimo iż badania panelowe dają nam lepszą informację to badania przekrojowe są wykonywane zdecydowanie częściej. Dzieje się tak ponieważ w stosunku do badań panelowych są relatywnie tanie. W badaniach panelowych trzeba zbudować panel, który musi spełniać określone wymagania. Np. do badań FMCG często wykorzystuje się panel gospodarstw domowych (składa się on zwykle z kilkuset do kilkutysięcy gospodarstw), dla dóbr wybieralnych czy luksusowych panel punktów sprzedaży. By taki panel stworzyć należy znaleźć i zachęcić gospodarstwa domowe / punkty sprzedaży do udziału w badaniach. Często trzeba ich też usprzętowić w odpowiedni sprzęt do rejestrowania wyników badań itp. W związku z tym badania panelowe są bardzo kosztowne. W Polsce zajmują się nimi tylko 2 firmy. Rozwiązaniem często jest Panel omnibusowy – stała grupa badanych, której zadawane są różne pytania. Gdy jakiś podmiot gospodarczy chce przeprowadzić niewielkie badania (jedno czy dwa pytania) to zgłasza się do agencji badań marketingowych, która prowadzi panel omnibusowy. Koszt w tym wypadku znacznie spada.
Badania przyczynowo – skutkowe (eksperymentalne) – sprowadzają się do ustalenia związków przyczynowo skutkowych między istniejącymi zmiennymi. Należy wykazać kolejność występowania zdarzeń bo skutek nie może wyprzedzać przyczyny. Czasem nie wiadomo co jest przyczyną a co skutkiem (jajko i kura – błędne koło). Badania te dzielimy na 2 grupy:
eksperymenty laboratoryjne – tworzymy sztuczne warunki badań. Badacz ma więc wpływ na wszystkie zmienne podlegające badaniu. Może się okazać, że nie dokładnie odtworzymy warunki naturalne (ważny wpływ miał czynnik, który pomineliśmy)
eksperymenty terenowe – wykonywane w warunkach naturalnych, w których badane zjawisko zachodzi. W związku z tym nie mamy wpływu na wszystkie czynniki i może się okazać, że badania zostaną zaburzone
Badania wyczerpujące – badania przeprowadzone na wszystkich jednostkach badanej populacji. Ich zaletą jest to, że wynik badań opisuje dokładnie daną zbiorowość a wadą, to że ciężko jest je przeprowadzić w licznej grupie. Badania te wykonujemy przy grupie do kilkuset osób
Badania wyrywkowe – przeprowadzone na pewnej grupie badanej zbiorowości (próba).
Czy badania na pewnej grupie a nie na całym społeczeństwie pozwalają a ocenę całego społeczeństwa?
Wyróżnia się tu grupy reprezentatywne i niereprezentatywne. Grupa reprezentatywna to taka, w której wyniki pomiaru z określonym ryzykiem odzwierciedlają rzeczywistość badanej zbiorowości. Próba musi być dobrana według pewnych zasad:
musi odzwierciedlać strukturę populacji względem mierzonych cech (np. gdy w badaniu ma znaczenie wiek to próba musi zwierać taki stosunek liczby osób w danym wieku jaki jest w populacji)
wielkość próby musi odpowiadać założeniom doboru próby, które ustalają akceptowalny błąd (sami ustalamy akceptowalną granicę błędu)
Badania ilościowe – Dają odpowiedź na pytania: ile? czego?. Chcemy nadać pewnym zjawiskom miary i na tej podstawie wnioskować. By móc wnioskować dane muszą być reprezentatywne. Chcemy mieć pewność, że zbadana cecha jest taka jak w rzeczywistości.
Badania jakościowe – dają odpowiedź na pytania: jak? dlaczego? czemu?. Dotyczą zagadnień, w których chcemy wyjaśnić mechanizmy pewnych zjawisk. Nie mają charakteru reprezentatywnego. W tych badaniach trzeba ujawnić wszystkie mechanizmy (nie można nic pominąć). Badania te mają zastosowanie w badaniach poznawczych
Badania pierwotne – te, w wyniku których uzyskujemy informacje, których nikt wcześniej nie otrzymał
Badania wtórne – wykorzystujemy wcześniej już pozyskane przez kogoś informacje do naszego celu badawczego
Problem danych wtórnych:
aktualności danych – czy wyniki badań są aktualne
wiarygodności źródła – szczególnie ważny w dobie Internetu bo duża część źródeł jest niewiarygodna
Źródła informacji:
Wewnętrzne – uzyskane w przedsiębiorstwie
Zewnętrzne
Instytucje rządowe i międzynarodowe (np. Komisja Europejska, Międzynarodowy Fundusz finansowy, Europejski Bank Rozwoju)
Ministerstwa (np. Finansów, Gospodarki, Prawa Pracy i Spraw Socjalnych)
Organy samorządowe
Urzędy
Publikacje zrzeszeń i stowarzyszeń przedsiębiorstw
Instytucje finansowe (np. NBP, Związek Banków Polskich)
Czasopisma i dzienniki o charakterze gospodarczym (np. łososiowe strony Rzeczpospolitej)
Giełda (np. prospekty emisyjne)
Agencje badań rynkowych (badania ad hoc czyli na zlecenie konkretnego podmiotu oraz badania syndykatowe czyli te robione z inicjatywy agencji i udostępniane wszystkim, którzy zapłacą)
Uczelnie, instytuty badawczo-rozwojowe
Rodzaj badań | Opis |
---|---|
Badania rynku i sprzedaży | Określenie charakterystyki rynku i udziału w nim poszczególnych firm Główne zagadnienia:
|
Badania firmy i działalności gospodarczej sektora (branży) | Zbadanie firmy na tle konkurencji. Opis środowiska i otoczenia rynkowego firmy. Polegają na ustaleniu czynników decydujących o sukcesie firmy , dostarczenie podstawowych informacji do analizy SWOT |
Badanie prawnych aspektów działalności przedsiębiorstwa | Analiza prawno-ekonomiczna |
Badania konsumentów | Zbadanie grup nabywców i ich szczegółowa charakterystyka Główne zagadnienia:
|
Badania produktu | Ustalenie bliższej lub dalszej przyszłości produktu na rynku Główne zagadnienia:
|
---|---|
Badanie ceny | Występowanie ceny oraz wrażliwość odbiorców na zmiany ceny Główne zagadnienia:
|
Badanie obszaru dystrybucji | Główne zagadnienia
|
Komunikacja firmy z rynkiem | Zagadnienia w obszarze badań, które pozwolą nam przewidzieć odbiór i skutki projektowanej komunikacji rynkowej (pretesty):
Zagadnienia w obszarze badań, które oceniają faktyczną skuteczność przeprowadzonej komunikacji:
|
Etap przygotowania badań
Opracowanie koncepcji
Sformułowanie problemu badawczego (celów badań)
Odniesienie postawionego problemu badawczego do istniejącego stanu wiedzy
Sprecyzowanie zakresu badań (zakres przedmiotowy, podmiotowy, przestrzenny i czasowy)
Ustalenie hipotez badawczych
Opracowanie projektu badania
Wybór metody gromadzenia informacji (chodzenie od drzwi do drzwi, Internet, obserwacje)
Określenie populacji badawczej, operatu losowań, jednostki próby, metody doboru próby, wielkość próby
Jednostka próby – ten element badanej populacji, względem którego dokonujemy pomiaru
Element próby – osoba fizyczna, od której zbieramy informacje
Opracowanie narzędzi pomiarowych i narzędzi pomocniczych
W jakich sposób spytać się respondenta by chciał i potrafił odpowiedzieć.
W badaniach marketingowych ok. 80% narzędzi pomiarowych to ankiety.
Określenie metod analizy zebranych danych
Jakich narzędzi statystycznych użyjemy
Badania próbne – pilotażowe
Służą do zweryfikowania poprawności przyjętej koncepcji badawczej. Kontrolujemy instrument. W wyniku tych badań otrzymamy jakieś zestawienie danych – staramy się je przeanalizować według dobranych metod i sprawdzamy czy zebrany materiał rzeczywiście posłuży do rozwiązania problemu.
Czasem w wyniku badań pilotażowych ustala się ostateczną wielkość próby
Ostateczna wersja projektu
Realizacja badania
Przygotowanie organizacyjno-techniczne badania
Zbieranie danych (pomiar)
Kontrola pracy ankieterów
Redukcja danych
Analiza i interpretacja danych
Analiza zebranych danych
Tabelaryzacja danych
Obliczenia statystyczne
Interpretacja wyników i weryfikacja hipotez badawczych
Komunikacja wyników
Opracowanie raportu z badań
Prezentacja wyników badań
Zastosowanie:
Służą do poszukiwania opinii, sądów, motywów, zachowań i przejawianych postaw konsumenckich
Problem reprezentatywności:
Badania te obejmują stosunkowo niewielką liczbę badanych osób więc ciężko mówić o reprezentatywności. Przyjęło się, że te badania uznaje się za reprezentatywne gdy:
osoby pobrane do badania odzwierciedlają badaną populację
nie pominięto jakiegoś zjawiska, które występuje w badanej populacji. Tu wyróżnia się dwa podejścia:
Statystyczne – W zakładzie fryzjerskim co 10 klientka jest niezadowolona. Prawdopodobieństwo, że w grupie 10 losowo wybranych klientek nie wyłapiemy ani jednej nie zadowolonej klientki wynosi 35%. By to ryzyko zniwelować do mniej niż 5% to wielkość losowo wybranej próby powinna wynieść co najmniej 30 osób
…. gdy nowe osoby nie wnoszą już nic nowego do wyników badań
Minimalna wielkość próby jaką powinniśmy stosować w tych badaniach wynosi 30 osób. Czasem nie opłaca się powiększać próby w celu zwiększenia poziomu ufności gdyż wiąże się do ze znacznym zwiększeniem nakładów
Podstawowe techniki badań jakościowych:
indywidualne wywiady pogłębione
grupowe wywiady pogłębione (fokusy)
Wywiady te stosujemy gdy problem wymaga głębokiego poznania opinii badanych. Zwykle stosowane są w sprawach intymnych i krępujących dla respondenta dlatego też podczas badania należy zapewnić odpowiednie warunki – respondent powinien czuć się bezpiecznie i mieć poczucie zachowania intymności.
Z racji ze specyfiki tych wywiadów, prowadzone są one zwykle przez osoby z wykształceniem psychologicznym. Prowadzący powinien być też przygotowany merytorycznie, zorientowany w temacie rozmowy
Problemem takich wywiadów jest sposób tworzenia zapisu. Można zdecydować się na nagranie wywiadu jednak może to krępować/blokować wypowiedzi respondenta, zwłaszcza w przypadku intymnych tematów. Notatki jednak nie pozwalają na dokładne odtworzenie prowadzonej rozmowy.
Rodzaje wywiadów indywidualnych ze względu na kryterium standaryzacji:
częściowo ustrukturalizowane – jest ustalony schemat wątków tematycznych, które powinny się pojawić w wywiadzie. W zależności od sytuacji badacz decyduje o kolejności i rodzaju zadawanych pytań
nieustrukturalizowane – swobodny wywiad o charakterze poznawczym. Stosowane gdy nie wiemy nic o problemie, głównie dla potrzeb badań eksploracyjnych
Rodzaje wywiadów indywidualnych ze względu na kryterium czasu:
intensywne wywiady pogłębione – od 45min do 2h. Zawierają dużo pogłębionych pytań
krótkie wywiady pogłębione – nie przekraczają 30 minut. Przeprowadzane zwykle przez tego samego badacza (ma porównanie wszystkich wywiadów). Stosowane do wąskich zagadnień tematycznych np. kampania reklamowa, postrzeganie opakowań
Techniki stosowane w wywiadach:
Rodzaje pytań
Pytania kontrastowe
Pytania o doświadczenia
Pytania kategoryzacyjne
Pytania projekcyjne
Autosymulatory – np. zdjęcia, filmy
Właściwości grupy fokusowej:
efekt synergii
efekt kuli śnieżnej
efekt stymulacji
efekt bezpieczeństwa
efekt spontaniczności
Wykorzystanie badań fokusowych:
kreowanie idei
wprowadzanie nowego produktu na rynek
zbadanie zwyczajów w użytkowaniu produktu
badanie postaw
pozycjonowanie produktu
przekaz reklamowy (koncepcja, projekt finalny, efektywność)
Wywiady grupowe prowadzone są przez moderatora, który ma za zadanie:
sterowanie rozmową z grupą (prowadzenie przez określone tematy)
aktywizacja mniej aktywnych uczestników
temperowanie nadaktywnych uczestników
Zapis wywiadu:
Wywiad może być nagrywany jednak niezależnie od tego powinny być prowadzone notatki. W przypadku notatek warto by podczas badania oprócz moderatora był obecny pomocnik, który jedynie prowadzi notatki i obserwuje uczestników
Badania fokusowe prowadzone są zwykle w specjalnych salach z okrągłym stołem. W badaniach tych zwykle zwraca się do siebie per ty.
Rodzaje wywiadów grupowych ze względu na liczbę respondentów:
klasyczne – od 8 do 10 osób. Taką grupę łatwo zaangażować i występuje dość mocny efekt grupy
mini wywiady grupowe – od 4 do 6 osób. Do tematów wrażliwych bądź do wywiadu z trudnymi grupami
triady – 3 osoby
z parą respondentów – 2 osoby, które są równoważnymi partnerami w procesie decyzyjnym lub są przeciwieństwami
Rodzaje wywiadów grupowych ze względu na liczbę czas trwania:
klasyczne – od 1,5 do 2 godzin
skrócone – do 1 godziny. Porusza się kwestie najważniejsze
rozszerzone – ok. 3-4h. W tych badaniach stosuje się techniki wspomagające by zaangażować uczestników w procesy twórcze
Rodzaje wywiadów grupowych ze względu na częstotliwość:
pojedyncze
powtarzalne – dwukrotnie (po pewnym czasie) na ten sam temat
panele wrażliwości – wielokrotne spotkania z tymi samymi respondentami przy użyciu technik wspomagających
Rodzaje wywiadów grupowych ze względu na kryterium doboru próby:
z grupami konfliktowymi – reprezentanci antagonistycznych poglądów
konfrontacyjne – przedstawiciele 2 stron rynku, którzy mogą ale nie muszą być w konflikcie (np. sprzedawcy i klienci)
z grupami pokrewieństwa – tworzone na zasadzie przynależności do określonej, interesującej nas grupy społecznej (np. konkretna rodzina wielopokoleniowa)
Techniki projekcyjne – techniki badania, w których nie pytamy wprost tylko w sposób pośredni. Zapoczątkowane w USA podczas badań kawy rozpuszczalnej. W bezpośrednich badaniach respondenci twierdzili, że kawa ta im po prostu nie smakuje. W badaniach nieoznaczonych (w ciemno) wychodziło, że kawa ta im smakuje. W związku z tym przeprowadzono badania w sposób pośredni: stworzono 2 listy zakupowe - na jednej z nich była kawa rozpuszczalna. Poproszono respondentów o scharakteryzowanie właścicielek list. Gospodynię, która na liście miała kawę rozpuszczalną opisano jako kobietę leniwą.
Przykładowe techniki projekcyjne:
Test niedokończonych zdań – respondent musi dokończyć wypowiedziane lub napisane zdanie. Ważne by odpowiadał szybko – pierwsze skojarzenia
Skojarzenia słowne – stosowane głównie do badań nowych nazw produktów
Technika balonika – przedstawiamy respondentowi komiks związany z badanym produktem. W dymkach są wypowiedzi. Respondent ma za zadanie wypełnić puste dymki
Lista przymiotników – respondenci przypisują przymiotniki do danego produktu
Nekrolog – respondent przedstawia nekrolog produktu (tak jakby produkt umarł). Przedstawia tam jak bardzo mu żal, co stracił itp.
Planeta – respondent opisuje planetę danego produktu – jak planeta wygląda, co na niej się znajduje, kto ją zamieszkuje
Personifikacja – respondent przedstawia produkt jako osobę
Brand Party Game – respondent opisuje przyjęcie, w którym uczestniczą marki danego produktu – kto został zaproszony, kto z kim się pokłócił itp.
Socjodrama – respondenci odgrywają pewne role (np. głowa-ból-tabletka)
Collage – technika obrazkowa, w której respondenci malują lub układają z wycinków gazet projekt na określony temat
Techniki projekcyjne pozwalają uzyskać symboliczny obraz produktu. Są one łatwe do przeprowadzenia. W badaniach fokusowych pełnią rolę rozgrzewki – stwarzają luźną, twórczą atmosferę
Analiza wyników wywiadów grupowych:
wywiady mogą być nagrywane
powinniśmy robić notatki + dodatkowy obserwator
po sesji fokusowej powinno odbyć się spotkanie, na którym badacz i jego asystent (dodatkowy obserwator) wymieniają zdania i spostrzeżenia dotyczące badania – robią wstępne podsumowanie wyników
Sporządzanie notatek:
charakterystyka uczestników
Sformułowania jakimi posługiwali się respondenci podczas dyskusji o kluczowych zagadnieniach
wątki poruszane w wywiadzie
czy i kiedy pojawiły się jakieś prawidłowości – np. podoba się kobietom a mężczyzną nie, akceptują tylko starsi
opis stopnia zaangażowania badanych w dyskusję
opis mowy ciała – np. potakiwanie, ziewanie
spójność w wypowiedziach respondentów – np. czy osoba coś deklaruje a później z wypowiedzi wynika inaczej
wskazówki dotyczące pytań, które będą zadawane podczas wywiadów z następnymi grupami badanych
czy była zmiana kolejności pytań z uwagi na dynamikę grupy – czy lepiej taką kolejność podtrzymać czy nie
Po wywiadzie należy stworzyć raport
Źródła do opracowywania raportu:
notatki
podsumowanie dyskusji
nagrania
informacje opisujące profil uczestników badania
W raporcie należy uwzględnić kontekst wypowiedzi. Ważne by całą analizę przeprowadzać wzdłuż czasowo ponieważ pewne wypowiedzi respondentów zależą od kontekstu np. wypowiedzi innych (konformizm, unikanie konfliktów). Czasem pewne wątki nie idą zgodnie z planem, pojawiają się jakieś wstawki itp. W takiej sytuacji nie możemy analizować tylko tych wątków, tak jakby wycinając to co było pomiędzy ponieważ tracimy kontekst wypowiedzi
Najczęściej w raporcie znajduje się:
język badanych – co było zrozumiałe a co nie
wyobrażenia, stereotypy o przedmiocie badań wspólne dla wszystkich badanych
przywoływane argumenty
źródła informacji do jakich odwoływali się respondenci
argumenty, źródła informacji, które wywoływały zmianę opinii innych
Przykładowy scenariusz wywiadu dla produktów mięsnych (na podstawie rzeczywistego badania):
Badanie przeprowadzone do oceny nowych projektów opakowań
Wprowadzenie – 10 minut
Przedstawienie moderatora
Metoda i cel badania – nie mówimy tu o jaką markę chodzi i co dokładnie badamy
Czas badania
Informacje o nagrywaniu
Wyjaśnienie, że wypowiedzi nie są oceniane, każda opinia jest równie ważna, nie ma głupich odpowiedzi
Prośba o szczerość i nie mówienie wszystkich naraz
Propozycja przedstawienia się przez uczestników
Rozgrzewka – 5 minut
Zabawa pobudzająca wyobraźnię np. skojarzenia
Znajomość marek – 15 minut
Najpierw respondenci wymieniają znane im marki z branży a następnie prowadzone są rozmowy dotyczące kilku konkretnych marek
Zwyczaje zakupowe – 15 minut
Respondenci opowiadają, które produkty i dlaczego kupują najczęściej, czy mają jakieś wątpliwości zakupowe, jakieś negatywne i pozytywne doświadczenia itp.
Logo – 15 minut
Respondenci oceniają loga różnych firm z badanej branży. Które im się podobają, a które nie? Z czym im się kojarzą?
Opakowanie – 15 minut
Respondenci oceniają różne opakowania produktów. Tu można zastosować technikę – w tym konkretnym przypadku było to Brand Party Game
Rozmowa o właściwej marce
Przedstawiamy, którą dokładnie markę badamy i zaczynamy rozmowę już tylko o tej marce (mamy więc drugą informację – pierwszą uzyskaliśmy gdy respondenci wypowiadali się o wszystkich markach)
Prezentacja etykiet i przykład nowych
Ocena opakowań konkretnej marki. Jak oceniają opakowania vs dotychczasowe czy konkurentów
Celem doboru próby jest takie dobranie osób …
Etapy procesu doboru próby:
Określenie populacji badanej
Definiowanie zakresu próby
Wybór metody doboru próby
Określenie wielkości próby
Populacja generalna – skończona liczba osób, która ma uczestniczyć w badaniu
Dobre zdefiniowanie problemu badawczego powinno ułatwiać zdefiniowanie populacji badanej. Gdy nieprawidłowo zdefiniujemy populację może okazać się, że badamy nie te osoby, które trzeba tzn. nie uzyskamy realnych wyników. Należy również pamiętać żeby zapewnić sobie możliwość dotarcia do zdefiniowanej populacji tak by mieć możliwość przeprowadzenia badań
Co będzie stanowiło jednostkę próby? Co będzie elementem próby? Co będzie składnikiem populacji badanej względem, którego będziemy prowadzić badania?
Jednostką próby może być komórka lub podmiot (np. gospodarstwo domowe) a elementem próby jest zawsze osoba poddawana pomiarom (np. przedstawiciel gospodarstwa)
Określenie operatu losowania (wykazu jednostek tworzących populację) – Rzadko robi się go od podstaw . Raczej korzysta się z różnej postaci istniejących już zapisów, które pozwolą nam odtworzyć badaną populację. Np. zamiast robić spis wszystkich mieszkańców Wrocławia możemy użyć książki telefonicznej
Zasady tworzenia operatu losowania:
Odpowiedniości – próba powinna odzwierciedlać strukturę populacji
Kompletności – wykaz powinien zawierać wszystkie jednostki badanej populacji
Wyłączności – dana jednostka występuje w wykazie tylko raz
Dokładności – w wykazie nie może znaleźć się jednostka, która nie należy do badanej populacji (martwe dusze)
Dogodności – wykaz powinien ułatwiać korzystanie z niego ( numeracja itp.)
Mało dokumentów spełnia wszystkie te zasady (np. książka Tel. nie spełnia zasady kompletności)
Metody doboru próby:
Metody doboru losowego
Metody doboru nielosowego
Metody doboru losowego – każdy element populacji badanej musi posiadać takie samo i określone prawdopodobieństwo znalezienia się w próbie. Wyróżnia się tu następujące metody:
Dobór losowy prosty
losowanie proste – losowanie bez zwracania
losowanie za pomocą generatora liczb losowych (lub kostki, sierotki Marysi itp.)
dobór systematyczny – losujemy jedną pozycję z wykazu a następnie wyznaczamy interwał (co k-ta pozycja gdzie $k = \frac{N}{n}$)
Dobór losowy warstwowy – stosowana gdy znamy strukturę populacji tzn. wiemy, że możemy dokonać podziału populacji na warstwy (wewnętrzne grupy) charakteryzujące się mniejszym zróżnicowaniem względem mierzonych parametrów. Gdy w grupie wszyscy mają takie same parametry to z tej grupy wystarczy tylko 1 osobnik
Dobór losowy grupy – dzielimy populację na takie grupy, które w ramach swojej zbiorowości zawierają pełne zróżnicowanie populacji. Np. jeśli wiemy że studenci Wrocławscy pod względem zachowań w czasie sesji nie różnią się od studentów Poznańskich to na podstawie badań tylko jednej z tych grup możemy wnioskować o całej populacji
Dobór losowy wielostopniowy – populacja badana ma strukturę hierarchiczną (kraj -województo – gmina – miasto)
Metody doboru nielosowego – metody, które nie spełniają warunków doboru losowego:
Dobór jednostek typowych – wybieramy te jednostki, które uważamy za typowe np. typowy rowerzysta
Dobór przez eliminację – eliminujemy jednostki nietypowe dla badania
Dobór kwotowy – odpowiednik warstwowego
Dobór według zasad kuli śnieżnej – gdy trudno zidentyfikować populację. Znajdujemy jedną jednostkę, która wskazuje nam kolejne (np. autyzm – jedna osoba wskazuje nam kolejne)
Dobór przypadkowy – osoby, które znalazły się w odpowiednim miejscu i czasie (np. badania w hipermarkecie)
Rozkład średnich z prób – bezwzględna lub względna częstość średnich z jednakowym prób dobranych w wielokrotnym losowaniu niezależnym z populacji badanych. Np. mierzymy obwód studentek – ze wszystkich studentek bierzemy 100 i dokonujemy pomiaru, wychodzi jakaś średnia. Następnie zwracamy je do populacji i robimy kolejne losowanie i kolejne pomiary – wychodzi kolejna średnia itd.
d – dokładność pomiaru
$$d = z_{\alpha}\sigma\left( \overset{\overline{}}{x} \right)$$
$$\sigma = S\sqrt{\frac{n}{n - 1}\ }\ \ \ ,\ gdzie\ S - odchylenie\ z\ proby$$
$$S = \sqrt{\frac{\sum_{i = 1}^{n}{(x_{i} - \overset{\overline{}}{x})}^{2}}{n - 1}}$$
$$Gdy\ n \gg 30\ to\sqrt{\frac{n}{n - 1}\ } \approx 1\ $$
$$d^{2} = z_{\alpha}\frac{\sigma^{2}}{n}\ \ \ \ \ \rightarrow \ \ \ \ \ n = \frac{z_{\alpha} \bullet \sigma^{2}}{d^{2}}$$
n powyższego wzoru na wielkość próby wynika, że jeśli podwoimy wymaganą dokładność to będziemy musieli 4-krotnie zwiększyć wielkość próby
zα – krotność błędu standardowego (jakie chcemy mieć prawdopodobieństwo, że pomiar średniej nie wyleci nam za przyjętą granicę błędu)
3 krotność = 99,73%
α = 5% → zα = 1, 96
σ2 – odchylenie standardowe: jeżeli w badanej populacji mierzona cecha jest bardzo skupiona to σ2 jest mała więc potrzebujemy mniejszą próbę niż w przypadku populacji, w której cecha jest rozproszona.
Skąd bierzemy dane?
dokładność (d) – ustalamy
poziom ufności(zα) – ustalamy
α - nie jesteśmy w stanie ustalić, poznamy tą daną w wyniku pomiarów
Podejścia do ustalania parametru α:
Oszacowanie parametru na podstawie badania pilotażowego (np. pomiar 30 jednostek)
Podejście kroczące (step by step) – na bazie doświadczeń przyjmujemy pewną wielkość próby. Po zakończeniu badań liczymy odchylenie średniej z próby i podstawiamy do wzoru. Jeżeli w ten sposób wymagana wielkość próby wyjdzie większa od zastosowanej to bierzemy kolejną próbę itd. aż do spełnienia warunku wielkości próby
$$\sigma_{p} - \sqrt{\frac{p\left( 1 - p \right)}{n}}\ \ \ - odchylenie\ standardowe\ z\ proporcji\ proby$$
$$n = \frac{{z_{\alpha}}^{2} \bullet p(1 - p)}{e^{2}}$$
Próba uzależniona jest od poziomu ufności zα
p(1−p) → max
(p−p2) = 0
1 − 2p = 0
$$p = \frac{1}{2}$$
w najgorszej sytuacji p(1−p) = 0, 25
Gdy na ankiecie jest 50 pytań to dla każdego pytania trzeba określić wymaganą wielkość próby i z tych wielkości wybrać tą największą
Liczba wariantów | 3 | 4 | 5 | 10 |
---|---|---|---|---|
ω |
1,53 | 1,66 | 1,73 | 2,05 |
Z powyższej tabeli wynika, że przejście z 2 do 3 wariantów odpowiedzi na pytanie powoduje wzrost wymaganej wielkości próby aż o 53%
$$n = \frac{{z_{\alpha}}^{2} \bullet p(1 - p)}{e^{2}} \bullet \omega$$
W przypadku badania w, którym każdej odpowiedzi możemy przypisać określoną liczbę punktów w skali (np. preferencje piwa w skali 1-6) stosujemy metodę średniej z próby dla każdej odpowiedzi (marki piwa)
Liczba punktów w skali | Typowy przedział wariancji |
---|---|
4 | 0,7 – 1,3 |
5 | 1,2 – 2,0 |
6 | 2,0 – 3,0 |
7 | 2,5 – 4,0 |
10 | 3,0 – 7,0 |
By zmniejszyć wielkość próby warto zastosować wzór (gdy N > 10000 nie warto):
$$n = \frac{{z_{\alpha}}^{2} \bullet N \bullet \sigma^{2}}{{z_{\alpha}}^{2} \bullet \sigma^{2} + N \bullet d^{2}}\ \ W\ przypadku\ sredniej\ z\ proby$$
$$n = \frac{{z_{\alpha}}^{2} \bullet N \bullet p(1 - p)}{{z_{\alpha}}^{2} \bullet p(1 - p) + N \bullet d^{2}}\ \ W\ przypadku\ proporcji\ z\ proby$$
By ustalić wielkość próby w losowaniu warstwowym należy:
ustalić liczebność poszczególnych warstw (Nk)
ustalić jakie liczebności powinny być wylosowane w poszczególnych warstwach (nk)
Metody alokacji jednostek pomiędzy warstwy:
alokacja proporcjonalna
alokacja minimum wariancji – uwzględnia stopień zróżnicowania mierzonych cech
Alokacja proporcjonalna | Alokacja minimum wariancji |
---|---|
$$n_{k} = \frac{N_{k}}{N}$$ |
$$n_{k} = \frac{N_{k} \bullet \sigma_{k}}{\sum_{k = 1}^{L}{N_{k} \bullet \sigma_{k}}}\ \ \ gdzie\ L - liczba\ warstw$$ |
$$n = \frac{N \bullet \sum_{k = 1}^{L}{N_{k} \bullet {\sigma_{k}}^{2}}}{N^{2}\frac{d^{2}}{{z_{\alpha}}^{2}} + \sum_{k = 1}^{L}{N_{k} \bullet {\sigma_{k}}^{2}}}\ \ W\ przypadku\ sredniej\ z\ proby$$ |
|
$$n = \frac{N \bullet \sum_{k = 1}^{L}{N_{k} \bullet p_{k}(1 - p_{k})}}{N^{2}\frac{e^{2}}{{z_{\alpha}}^{2}} + \sum_{k = 1}^{L}{N_{k} \bullet p_{k}(1 - p_{k})}}\ \ W\ przypadku\ proporcji\ z\ proby$$ |
Przykład
Badamy z dokładnością do 5h ile czasu studenci Pwr poświęcają na naukę. Populacja wynosi 10000.
|
---|
|
$$n = \frac{{1,96}^{2} \bullet 10000 \bullet 30^{2}}{{1,96}^{2} \bullet 30^{2} + 10000 \bullet 5^{2}} \approx 136$$ |
Rodzaje błędów badania marketingowego (różnicy między wynikiem rzeczywistym a rezultatem):
Błąd doboru próby
niewłaściwy wybór populacji (badamy nie tą populacje, o której chcemy wnioskować)
niewłaściwe wytypowanie wykazu populacji badanej
błąd doboru losowego (różnica między próbą reprezentatywną a próbą uzyskaną w wyniku wybranej metody losowania)
błąd doboru nielosowego
Błąd problemu badawczego (źle sformułowany może spowodować, że mamy złe lub niewystarczające informacje do rozstrzygania o problemie)
Błąd pomiaru (wynika z błędu źle zaprojektowanego instrumentu badawczego np. złe pytania w ankiecie)
Błąd redukcji danych
Błąd analizy i interpretacji danych
Błąd prezentacji wyników badań