Pedagogika emancypacyjna:
Emancypacja - jest komunikacją, toteż i wychowanie jest działaniem komunikacyjnym, interakcjonistycznym w którym występują komponenty:
1. intencja działania wszystkich podmiotów interakcji; 2. intersubiektywność; 3. faktyczne wzajemne oddziaływania zawierające zawsze różne alternatywy zachowań; 4. cechy stosunków interpersonalnych w zależności do relacji z światem obiektywnym i perspektywa tych stosunków.
Emancypacja to: wyzwolenie od czynników zewnętrznych tj. despotyzmu, nieuzasadnionych stosunków, władzy, przymusu i przemocy, interracjonalizmu, głupoty oraz walka o: (czynniki wew) tj. samostanowienie, równouprawnienie, współdecydowanie, demokrację, samorządność, mądrość i racjonalizm.
Kompetencja emancypacyjna - jest wyuczalną i dynamiczną sprawnością podmiotu (indywidualnego, zbiorowego) wyrażające się w dostrzeganiu i rozumieniu podmiotowych ograniczeń świadomym wyrażaniu niezgody na nie, obieraniu dróg do ich pokonania i osiągnięcia nowych praw i pól wolności oraz odpowiedzialnego korzystania z nich w celu doskonalenia siebie, otoczenia. Łączy w sobie potencjał i funkcje emancypacyjne. Składniki kompetencji emancypacyjnej: innowacyjność (umiejętność alternatywnego zachowania się); racjonalność emancypacyjna (świadomość potrzeb skutków zachowania) odwaga (przyjęcie odpowiedzialności)
3 poziomy aktywności emancypacyjnej wg Czerepniak - Walczak:
1) roszczeń emancypacyjnych - przeświadczeń typu: należy mi się, żądam, będących następstwem dostrzegania u innych osób pewnych wartości i oceniania ich jako źródła szczęścia, satysfakcji, przy jednoczesnym niedostrzeganiu, czy lekceważeniu czynników towarzyszących powstaniu stanu frustracji, który blokuje emancypację.
2) aspiracji emancypacyjnych przeświadczeń typu chciałbym osiągnąć, marzę o..- będących pozytywnym regulatorami aktywności emancypacyjnej
3) dążeń emancypacyjnych przeświadczeń typu: jestem na drodze do... walczę o.... które są świadomym działaniem, ukierunkowanym na uwalnianie się od ograniczeń i na korzystanie z przynalezności jednostce praw.
Związki między wychowaniem a emancypacją wg Czerepniak - walczak:
1) emancypacja wychowania- będąca rezultatem uwalniania się tego procesu:
a) w wymiarze socjalizacyjno- enkulturacyjnym, nacisków politycznych i ideologicznych
b) w wymiarze aksjologicznym od formuowania celów zadań wychowania poprzez dysponentów władzy pedagogicznej
c) w wymiarze poznawczym - od nacisków grup interesu
d) w wymiarze administracyjno - organizacyjnym od momentu ofert wychowania braku dostępności do alternatywnych projektów czy instytucji wychowawczych
e) w wymiarze kulturowym - od tradycji i nieodwracalności ról społecznych
2. wychowanie do emancypacji albo do emancypowania się jako tworzenie warunków do nabywania i rozwijania przez jednostki takich cech osobowości jak godność, odwaga otwartość, asertywność a więc sprzyjających osiąganiu własnej autonomii i wolności. Toteż także kształtowanie umiejętności jednostki do wyrażania oporu, transgresji w sytuacjach konfliktowych czy opresyjnych
3.emancypacja poprzez wychowanie- staje się jako cel wychowania wyznacznikiem jego treści, form w następujących wartościach: a) w warstwie personalnej prowadzi do doświadczania poprzez osobę własnych wolności i samej siebie, by pomóc jej w wyzbyciu się ograniczeń wewnątrzosobowych b) w warstwie interpersonalnej społecznej - uświadamia prawa i możności ich nabywania, by jednostka mogłą uwalniać się od społecznych zależności, czy odrzucać instytucjonalnie, formalnie ustalony dla niej pułap rozwoju.
Etapy wyzwolenia młodzieży przez edukację:
1. Uświadomienie sobie własnej pozycji i możliwości realizowania własnych preferencji w wybranej dziedzinie (samoświadomości). Dokonuje się tego poprzez wprowadzenie wychowanka w różnorodne sytuacje w których może poznać odpowiedź na pytanie: „kim jestem” „jakie prawa posiadam” „jakie są zakresy moich możliwości”
2. Ocena i porównania własnej sytuacji na tle innych, układaem odniesienie ocen podmiotu może być własna grupa, pojmowana jako zbiór ludzi o tym samym statusie (np. przedstawiciele płci, wieku ) inna grupa o podobnym statusie (np. uczniowie w innej szkole) albo też gr o innym statusie (np. dla uczniów-studenci). Zadanie organizatora procesu polega na tworzeniu warunków rzetelnej oceny i wielostronnych porównań.
3. Poznanie, uświadomienie ograniczeń, cech istoty, źródeł i mechanizmów, dążeniu do posiadania prawa i do argumentacji uzasadnień. Przyjęcie argumentacji usprawiedliwiającej ograniczenia i podporządkowania sprawia ustanie przedstawionego ciągu, przerwanie procesu
4. Odrzucenie ograniczeń, podjęcie protestu, opowru, albo walki. Ich celem jest zburzenie dotychczasowego porządku, uwolnienie się od przymusu, nacisku. Odrzucenie może dotyczyć norm (obowiązków postrzeganych jako ograniczające zakres swobody). Afirmacja walki i buntu może sprawiać, że jej formy będą wzbogacone i mogą przerodzić się w przemoc i agresję. W takiej sytuacji obiektem, dążenia stanie się sama walka. Stan taki jest charakterystyczny dla dąży emancypacyjnej, poza którą ów proces może już nie wyjść.
5. Projektowanie zmiany wg Preferencji , uświadomienie i gotowość ponoszenie konsekwencji.
6. Dobór warunków i środków niezbędnych z punktu widzenia obronnych wartości i dostrzeganie sensu oraz pozytywnej perspektywy zmiany sprawią, że podmiot jest w stanie uwolnić się od stereotypów, towarzyszy temu ryzyko.
7. realizacja projektu z poszanowaniem prawa innych do wolności. Etap ten różni się od poprzednich- podmiot zobowiązany jest do podporządkowania się pewnym ustaleniom i udogodnieniom
8. Ocena własnych praw i możliwości korzystania z nich i odniesienie do pokonanej drogi (samorefleksji), osiągnięty zakres swobody może być źródłem dwojakiego rodzaju przeżyć - pozytywnych i neg. Mimo wnikliwej analizy własnej sytuacji i możliwości jej zmiany może okazać się, że jej rezultaty są przykre dla podmiotu.
Podstawowe założenia Freire:
-stworzył program alfabetyzacji dorosłych, wg niego nie ma innej pedagogiki niż uciśnionych - która jako jedyna spośród nauk o wychowaniu jest zainteresowana pomocą innym, uważa że należy wyrwać ze stanu zniewolenia. Kiedy opracowujemy plany, programy, czy określamy linie postępowania to uczestniczymy w działaniach politycznych. Tylko ten człowiek jest wolny, który potrafi mówić własnymi słowami. Wskzuje na 2 aspekty w wcyhowaniu: obiektywny- polegający na podjęciu walki politycznej przeciwko wszelkim formom zbytecznej dominacji, subiektywny - opanowanie umiejętności uczenia się poprzez dialog z nauczycielem. Dialog jego zdaniem jest procesem, który nadaje ludzkiemu życiu wartość humanistyczną. Wychowanie jest z jednej strony narzucone jakiejś dominującej kultury a z drugiej nadzieje za emancypacje.
Potencjał emancypacyjny- siła, sprawność istniejąca w człowieku potrzebna do wyzwolenia się od ograniczenia, by stać się człowiekiem wolnym.
Funkcje emancypacyjne- czynności i zadania, które służą do przekraczania dotychczasowych ograniczeń i do uczestnictwa w zmienianiu siebie oraz bliźniego kręgu.
Podmiotowość emancypacyjna- szczególny stan świadomości, przeświadczenie, że jest się twórcą zdarzeń wynikających z własnej preferencji.
Izonomia - jest to stan jaki następuje w wyniku uwolnienia jednostki od obowiązku samodzielności w osiąganiu należnych jej praw poprzez nadanie ich.
Pedagogika alternatywna:
Przyczyną pojawienia się jej jest bunt, opór, krytyka dotychczasowego systemu. Nadrzędnym jej celem jest poszukiwanie, odkrywanie i opisywanie nowych rozwiązań dla edukacji poprzez konstruktywną krytykę i wprowadzenie zmian w zakresie nauczania i wychowania młodzieży.
Źródła alternatywnej:
Fenomenologia- człowieka traktowany jako jednostka aktywna, samodzielna, podmiot działania zdolny do kierowania własnym życiem zdolny do samorealizacji.
Psychologia humanistyczna i ped. hum- człowiek w centrum uwagi, zdolny do transgresji.
Pojęcia alternatywnej:
Wychowanie (spotkanie dwóch podmiotów), podmiotowość, indywidualizm, pluralizm, procesy pracy nad własnym rozwojem (samorealizacji, samowychowanie, innowacyjność, kreatywność) społeczny kontekst pedagogiki alternatywnej, postawa empatyczna, kogeracja, kształtowanie postaw prospołecznych.
Przedstawiciele: Śliwierscy, Kwieciński, Szkrlarek, Rutkowiak.
Ped. alternatywna otwarta jest na wszystkie nowości.