System etyczny Immanuela Kanta
Kant podzielił nasz rozum na dwie części - rozum teoretyczny czyli sferę nauki i rozum praktyczny - sferę moralności. Chciał stworzyć etykę racjonalną, aprioryczną, pochodzącą z rozumu praktycznego - sfery moralności. Etykę nie określoną sztywnymi regułami, które rozstrzygają konkretne problemy, a etykę opartą na wskazówkach nie naruszających naszej autonomii. Te wskazówki to imperatyw kategoryczny.
Centralną kategorią systemu etycznego Kanta jest pojęcie "dobrej woli". Wola jest dobra, gdy usiłuje spełnić obowiązek, czyli podporządkować się prawu. Wola ta to pragnienie czynienia dobrze, cel sam w sobie-autoteliczny, nie zaś środek do uzyskania innego celu. Jeżeli więc działanie jest zgodne z dobrą wolą, bezinteresowne (czyli nie podejmowane przez wzgląd na dobro osobiste, interes czy przyjemność) - jest działaniem prawdziwie moralnym. Postawa naprawdę etyczna wymaga zatem przeciwstawienia się empirycznym skłonnościom (doświadczamy, żeby poznać, co nie jest wartością autoteliczną). Powinna być ona zgodna z prawem, jednakże legalność nie jest jeszcze moralnością. Aby działanie było etyczne, musi być ono dokonywane w imię prawa moralnego, a nie z jakichkolwiek motywów.
Można powiedzieć, że wola ludzka znajduje się na rozdrożu: wpływają na nią empiryczne pobudki a priori oraz świadomość obowiązku moralnego. Człowiek to istota rozumna i wolna, więc podlega prawom własnej rozumnej natury, lecz z drugiej strony człowiek jest istotą zmysłową, biologiczną - będzie więc dążył do zaspokajania swych potrzeb co czyni z niego istotę empiryczną. Co ma więc poczynić człowiek ze świadomością takiego dualnego życia? Powinien dążyć do realizacji własnego człowieczeństwa i pragnąć osiągnąć absolut moralny z nadzieją, że się uda. Jeżeli się uda - ludzie zrealizują powinność moralną i ideał etyczny.
Ideał ten polega na praktycznej realizacji prawa moralnego, na wyzwoleniu od empirycznej presji. Ludzka wolność polega bowiem na ludzkiej autonomii, na niezależności od zewnętrznych przyczyn i uleganiu jedynie prawom własnej rozumnej natury. Ażeby zrealizować ideał etyczny, musimy zawsze i w każdym wypadku postępować w zgodzie z obligującym nas prawem moralnym - kategorycznym imperatywem, czyli taką zasadą etyczną, którą można sformułować słowami "powinniśmy postępować tak, abyśmy mogli zawsze chcieć, by zasada naszego postępowania stała się prawem powszechnym". Krótko mówiąc, powinniśmy zawsze postępować w zgodzie z naszym człowieczeństwem i w imię człowieczeństwa, pamiętając, że jest ono wartością najwyższą i bezwzględną, celem samym w sobie - czyli wartością autoteliczną.
System etyczny Kanta - materiały pomocnicze
Kim był?
Immanuel Kant to niemiecki filozof mieszkający w Królewcu, związany przez całe życie z tamtejszym Uniwersytetem (Uniwersytet Królewiecki), gdzie przeszedł przez wszystkie stopnie kariery uniwersyteckiej, co nie oznacza, że przyszło mu to
z łatwością. Prowadził ekonomiczny tryb życia, regularny, systematyczny, spokojny. Słabo rozwinięte pod względem środowisk intelektualnych miasto nie przysparzało rozrywki, jednak Kant, postrzegany jako nudny pedant, świadomie pozostał
w Królewcu mogąc zupełnie podporządkować swoje życie pracy.
Przydatne pojęcia:
a priori - wg Kanta to rodzaj sądów, jakie wydaje człowiek o przedmiotach na podstawie wiedzy czerpanej z umysłu, a nie z doświadczenia; cechami tych sądów są konieczność i powszechność, innymi słowy jest to wiedza, jaką posiadamy
o przedmiotach, poprzedzająca wszelkie doświadczenie
a posteriori - wg Kanta to rodzaj sądów, jakie wypowiadamy o świecie na podstawie wiedzy płynącej z doświadczenia (empiryzm - sposób uzyskiwania informacji o świecie odbywa się za pomocą zmysłów, jedyny miarodajny sposób poznania rzeczywistości to doświadczenie ), przeciwieństwo a priori
podmiot - autor czynności, umysł poznający, świadomość poznająca, skłonna do refleksji; dla Kanta podmiot jest warunkiem istnienia przedmiotu
przedmiot - to, czego jesteśmy świadomi; zdaniem Kanta to coś, co zespoliło w sobie różnorodność wyobrażeń podmiotu poznającego, bez udziału którego nie może zaistnieć