Termin Bezpieczeństwo oznacza stan „bez pieczy” , od łacińskiego „sine cura = securitas”

Jest bardzo wiele definicji bezpieczeństwa i jest to bardzo rozbudowane pojęcie . Niektóre definicje określają bezpieczeństwo jako :

- stan pewności , spokoju , zabezpieczenia oraz jego poczucia i wskazują , że oznacza ono brak zagrożenia oraz ochronę między innymi państwami .

- W słowniku nauk społecznych sponsorowany przez UNESCO Daniel Lerener pisał :

„w najbardziej dosłownym znaczeniu bezpieczeństwo jest rzeczywiście identyczne z pewnością i oznacza brak zagrożenia fizycznego lub obronę przed nim”

Brak bezpieczeństwa wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia.

Bezpieczeństwo obejmuje zaspokojenie takich potrzeb jak :

- istnienie,

- przetrwanie ,

- całość,

- tożsamość,

- niezależność,

- spokój ,

- posiadanie

- pewność rozwoju.

Wyodrębnia się dwa aspekty bezpieczeństwa :

- wewnętrzny;

- zewnętrzny .

Bezpieczeństwo wewnętrzne oznacza stabilność i harmonijność danego organizmu bądź systemu.

Bezpieczeństwo zewnętrzne oznacza brak zagrożenia ze strony innych podmiotów.

Pojęcie bezpieczeństwa wiąże się ściśle ze zjawiskiem zagrożenia, jego brak stanowi istotny aspekt bezpieczeństwa .

Zagrożenie według Franza-Xavera Kaufmanna to „możliwość wystąpienia jednego z negatywnie wartościowanych zjawisk”.

Nierzadko zagrożenia są ujmowane jako zbyt szeroki zespół zjawisk negatywnie ocenianych . Jednak część z nich ma nie tyle charakter zagrożeń co WYZWAŃ (niezbywalnych potrzeb wymagających sformułowania odpowiedzi i podjęcia stosownych działań ) Czasami takie wyzwania jawią się w percepcji społecznej jako zagrożenia a nie wyzwania.

Podejmując się badania problematyki bezpieczeństwa należy odróżnić zagrożenia od podobnie występujących wyzwań. Jest to zadanie dość trudne gdyż jedne i drugie bywają negatywnie wartościowane. Granica między niepewnością a zagrożeniem jest płynna - zależy bowiem od określenia wartości , które podlegają ochronie , a także od indywidualnej wrażliwości podmiotu postrzegającego. Tymczasem samo postrzeganie przez ludzi bezpieczeństwa, jako określonego stopnia pewności przetrwania, posiadania i swobód ma zawsze charakter subiektywny.

W praktyce mamy do czynienia z dwojakim rozumieniem bezpieczeństwa:

Pierwsze negatywne i wąskie ujęcie traktuje bezpieczeństwo jako brak zagrożeń a koncentruje się na analizowaniu oddziaływań podmiotu w celu ochrony przed zagrożeniami dla jego istotnych wartości wewnętrznych .

Drugie pozytywne - postrzega kształtowanie pewności , posiadania i swobód rozwojowych podmiotu. W jednym podejściu V jest definiowane w przeciwstawieniu do zagrożenia , natomiast w drugim poprzez analizę kreatywnej aktywności podmiotu.

Typologia bezpieczeństwa w nauce o stosunkach międzynarodowych.

Kryterium podmiotowe :

• bezpieczeństwo narodowe (bezpieczeństwo państwa)

• bezpieczeństwo międzynarodowe

Kryterium przedmiotowe

• bezpieczeństwo polityczne

• bezpieczeństwo militarne

• bezpieczeństwo ekonomiczne

• bezpieczeństwo społeczne

• bezpieczeństwo kulturowe

• bezpieczeństwo ideologiczne

• bezpieczeństwo ekologiczne

Kryterium przestrzenne

• bezpieczeństwo lokalne

• bezpieczeństwo subregionalne

• bezpieczeństwo regionalne

• bezpieczeństwo ponadregionalne

• bezpieczeństwo globalne

Najważniejszymi są: bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe .

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE - termin oznaczający poczucie pewności państwa w środowisku międzynarodowym, brak jego zagrożenia oraz ochronę przed zagrożeniem.

W sensie ogólnospołecznym bezpieczeństwo obejmuje zaspokojenie potrzeb: istnienie, przetrwanie, całość, tożsamość, niezależność, spokój i zadowolenie.

Bezpieczeństwo, będąc naczelną potrzebą człowieka i grup społecznych , jest zarazem podstawową potrzebą państw i systemów międzynarodowych: jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia.

BEZPIECZEŃSTWO MIEDZYNARODOWE - termin oznaczający taki układ stosunków międzynarodowych, który zapewnia bezpieczeństwo państw danego systemu międzynarodowego.

BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE, ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie i mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego; obowiązek ochrony bezpieczeństwa publicznego spoczywa na wszystkich organach państwowych, społ. i na obywatelach; we wszystkich państwach istnieją specjalne organy powoływane do ochrony bezpieczeństwa publicznego (i porządku publicznego); w Polsce od 1990 funkcję tę spełnia m.in. policja i Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, nad którymi nadzór sprawuje minister spraw wewnętrznych i administracji.

Z pojęciem bezpieczeństwa publicznego, spokoju społecznego, kulturą życia zbiorowego wiąże się ściśle Bezpieczeństwo socjalne .

BEZPIECZEŃSTWO SOCJALNE, realne gwarancje zaspokojenia potrzeb socjalnych jednostek i rodzin, stan wolności od niedostatku, bądź obniżenia poziomu życia spowodowanego głównie tzw. ryzykiem socjalnym (np. utrata możliwości zarobkowania, choroba, inwalidztwo, starość, zwiększone obciążenia rodzinne, bezradność) oraz innymi zdarzeniami losowymi.

Realizacji bezpieczeństwa socjalnego służy ogół urządzeń socjalnych, prawnych, materialnych i instytucjonalnych, chroniących spokój, pracę, życie, zdrowie i mienie obywateli.

Bezpieczeństwo socjalne jest podstawowym celem systemu zabezpieczenia społecznego, obejmującego ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia wzajemne, ochronę zdrowia, rehabilitację inwalidów, pomoc społeczną i inne świadczenia socjalne.

Bezpieczeństwo socjalne ma aspekt materialny i społeczny.

Istotą strony materialnej jest zapewnienie każdemu obywatelowi niezbędnych środków do utrzymania siebie i rodziny; których źródłem może być praca lub świadczenia społ. oraz urządzenia infrastruktury społecznej, takie jak placówki służby zdrowia, oświaty, kultury, bazy wypoczynku urlopowego itp.

Istotą społecznej strony bezpieczeństwa socjalnego jest spójny system prawa zapewniający ład w stosunkach społecznych, system uruchamiający procedury postępowania w przypadkach, kiedy jednostka, rodzina lub grupa społeczna znajdzie się w trudnej sytuacji życiowej.

BEZPIECZEŃSTWO ZBIOROWE, system polityczno-prawny mający na celu utrwalenie pokoju międzynarodowego przez ustanowienie zakazu agresji oraz obowiązku pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych; system bezpieczeństwa zbiorowego przyjmuje zasadę zbiorowej samoobrony — napad na jednego z uczestników umowy jest uważany za napad na wszystkich pozostałych; system bezpieczeństwa zbiorowego może mieć charakter uniwersalny lub regionalny (tzn. obejmujący wszystkie państwa danego regionu, w tym potencjalnych agresorów).

Pierwszą próbą stworzenia uniwersalnego systemu bezpieczeństwa zbiorowego była Liga Narodów; próba ta zakończyła się niepowodzeniem Po II wojnie światowej system bezpieczeństwa zbiorowego stworzyły Karta Narodów Zjednoczonych i powołana na jej podstawie Rada Bezpieczeństwa — specjalny organ odpowiedzialny za utrzymanie pokoju międzynarodowego.

Na skutek dużych sprzeczności między przeciwstawnymi grupami państw system bezpieczeństwa zbiorowego stworzony przez ONZ nie zawsze mógł działać skutecznie. Aktywność ONZ w realizowaniu operacji zbrojnych (formalnie nie przewidziana w Karcie Narodów Zjednoczonych), okazywała się niejednokrotnie niewystarczająca.

Mimo deklarowanej przez państwa woli rozbrojenia, trwał wyścig zbrojeń, a pewne poczucie bezpieczeństwa opierało się na „równowadze strachu”.

Świadomość niedoskonałości takiego systemu bezpieczeństwa oraz chęć znalezienia formy współpracy zgodnej z zasadą wzajemnej tolerancji państw o przeciwstawnych systemach ustrojowych, przyczyniły się do zainicjowania procesu współpracy w zagwarantowaniu bezpieczeństwa zbiorowego.

W 1972-73 odbyły się w Helsinkach rozmowy przygotowawcze do Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE).

Obrady KBWE zakończyły się 1975 podpisaniem Aktu końcowego określającego zasady bezpieczeństwa europejskiego, współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i kulturowej oraz współpracy humanitarnej.

Wojskowy nurt procesu KBWE doprowadził do wypracowania norm i zasad postępowania państw w sferze militarnej (wojskowe środki budowy zaufania i bezpieczeństwa).

Zmiany polityczne w państwach Europy Wschodniej na przełomie lat 80. i 90. oraz rozpad konfrontacyjnego układu Wschód-Zachód pozwoliły rozpocząć negocjacje nad redukcją potencjału konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie.

Przyczyniły się też do zwiększenia roli ONZ w regulowaniu konfliktów zbrojnych i intensywniejszych prac nad unormowaniem wojskowych aspektów bezpieczeństwa (rozbrojenie, gł. eliminacja broni jądrowej, nowe formy współpracy w zapewnieniu bezpieczeństwa zbiorowego i nowa generacja środków budowy zaufania).

Uzupełnieniem bezpieczeństwa zbiorowego w skali regionalnej stało się rozwinięcie go w skali uniwersalnej na obszarze „od Vancouver do Władywostoku”.

W procesie tym uczestniczą, w różnym zakresie, KBWE, NATO (gł. Rada Atlantycka), Unia Zachodnioeuropejska.

Cechą tego procesu jest dążenie, by bezpieczeństwo zbiorowe w większym stopniu opierało się na współpracy i korzystaniu z pokojowych środków rozstrzygania sporów, niż na pewności ukarania agresora (relatywnie malejąca rola czynnika wojsk.).

Dane liczbowe : wydatki skarbu państwa na rzecz bezpieczeństwa - rocznik statystyczny RP 2002

Jerzy Kunikowski Wiedza i edukacja dla bezpieczeństwa. , Warszawa 2002

Encyklopedia powszechna PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN SA

R. BIERZANEK Bezpieczeństwo regionalne w systemie ONZ, Warszawa 1977;

A. TOWPIK Bezpieczeństwo międzynarodowe a rozbrojenie, Warszawa 1970;

J. STEFANOWICZ Bezpieczeństwo współczesnych państw, Warszawa 1984.

---