Pojęcie i funkcje prawa
Pojęcie prawa jest bardzo wieloznaczne np.:
prawa przyrody - funkcjonują obiektywnie bez naszego udziału
prawa ekonomiczne - rządzą rynkiem np. prawo popytu i podaży
prawa polityczne obywatela np. prawo wyborcze
prawa społeczno-ekonomiczne np. prawo zrzeszania się i tworzenia stowarzyszeń
prawo narodów do samostanowienia. Opublikowane w jednym z dekretów Lenina. Posiadało ogromny wpływ na odzyskanie przez Polskę niepodległości.. W karcie Narodów Zjednoczonych zawarta jest klauzula o prawie narodów do samostanowienia. Jest to wykorzystywane przez narody Kurdów czy Palestyńczyków do walki o własną państwowość.
Prawo pracownika do wynagrodzenia - zawarte jest w art.22 Kodeksu Pracy.
Prawo gospodarcze - oznaczenie pewnego działu prawa obowiązującego w Polsce.
Na gruncie nauk prawnych istnieją dwa pojęcia prawa:
w sensie podmiotowym - prawo podmiotowe
w sensie przedmiotowym - prawo przedmiotowe
Prawo podmiotowe - jest to uprawnienie przysługujące pewnej osobie. Osoba to osoba fizyczna lub osoba prawna. Przykładem prawa podmiotowego jest jest prawo własności; np. art.140 Kodeksu Cywilnego.
Prawo podmiotowe - jest to prawo zapisane w aktach prawnych.
Akt prawny to ustawa, rozporządzenie, uchwała, itd.
Definicja prawa (uniwersalna definicja)
Prawo jest to zespól norm postępowania1), które są ustanowione przez Państwo2) i które jest przymusem państwowym zabezpieczone3).
Zespół norm postępowania.
Norma jest to zasada, reguła, wzorzec postępowania.
Istnieją następujące normy:
- normy moralne |
- normy techniczne |
- normy religijne |
- normy budowlane |
- normy zwyczajowe |
- normy prawne |
Normy prawne - tylko niektóre z w/w norm są normami prawnymi. Normy prawne to normy ustanowione przez Państwo.
Ustanowione przez Państwo
Reguły prawne tworzą wydzielone organy Państwa.
Normy prawne ustanowione przez Państwo są to normy postępowania na które składają się nakazy i zakazy (obowiązki), ale też uprawnienia (zasady uprawniające do danego zachowania lub danego działania. Korzystając z danego uprawnienia określonego przez Państwo, Państwo pospieszy nam z pomocą ) np. ochrona prawna w toku postępowania sądowego.
Możemy rozróżnić dwa pojęcia:
Stanowienie prawa - ustawy (wydaje tylko parlament - Sejm, Senat)
Sankcjonowanie prawa - dotychczasowa dobrowolna reguła postępowania danej grupy ludzi (społeczności) staje się prawem (normą prawną). Nie jest to stanowienie, ale sankcjonowanie prawa. Np. przesyłanie decyzji emerytalnych przez ZUS listem zwykłym zamiast poleconym.
Zabezpieczone przymusem państwowym
ratio legis - uzasadnienie (motywy) ustanowienia danego prawa (w imię wyższych racji).
Ustanowione normy muszą być stosowane przez społeczeństwo. Państwo stosuje przymus stosowania ustanowionego przez siebie prawa.
Istnieje możliwość użycia przymusu w celu wyegzekwowania ustanowionego prawa.
Państwo tworzy organy przymusu, którymi są:
sądownictwo
więziennictwo
policja
np. można zająć konto bankowe, wydać decyzję egzekucyjną, wymierzyć karę grzywny, więzienia, itd.
Państwo stosuje rodzaj odwetu w postaci sankcji, czyli kar.
Funkcje prawa
prawo tworzy podstawy życia społecznego, gospodarczego i politycznego
prawo określa strukturę i kompetencje organów władzy publicznej oraz tryb wydawania decyzji
prawo określa ramy działania wszystkich podmiotów w tym Państwie
prawo tworzy podstawy bezpieczeństwa obywateli
prawo to system wzorców zachowania, które społeczeństwo musi respektować. Prawo określa też sankcję za naruszenie wzorców zachowań.
Pojęcie i funkcje prawa
2