PAPALIZM

1. przyczyna - spór papieża Grzegorza VII z Henrykiem IV o inwestyturę biskupów, któremu towarzyszyło poszukiwanie i głoszenie argumentów odmawiających władzy cesarskiej przesłanek boskich => desakralizacja władzy świeckiej, papież jako boży namiestnik na ziemi

2. przedstawiciele: Piotr Damiani, Honorariusz z Augsburga i Jan z Salisbury - autor traktatu ,,Polycreticus”, gruntownie systematyzującego i rozwijającego argumentację papalistyczną

3. podstawowym założeniem było nawiązanie do praw natury jako odpowiadających poczuciu ludzkiej sprawiedliwości i rozsądkowi

6. monarcha zawsze musi mieć świadomość, iż sprawuje swe posłannictwo dla celów wyższych: służenia i ochrony poddanych

8. władcę sprzeniewierzającego się swym powinnościom i prawo natury można uznać za tyrana => dojrzewanie świadomości oporu społeczeństwa przeciw władcy

9. pełny rozwój doktryny - XIII wiek w związku z umocnieniem się władzy papieża

Teorie uzasadniające zwierzchność władzy papieża:

1. teoria ,,kościoła-duszy” i ,,władzy świeckiej ciała” - hierarchia bytów, najdoskonalszy jest byt duchowy - papież

3. augustiańska teoria grzesznej genezy państwa i doskonałości duchowej Kościoła - papież może usunąć panującego, który poddał się szatanowi

4. teoria ,,dwóch mieczy św. Piotra” - symbolika władzy kościelnej i świeckiej; papież jeden z mieczy oddał w ręce panującego

5. rzymskie teoria republikańskie - papież jest uprawniony do rozdawania namiestnictw władzy świeckiej

8. teorie dualistyczne (dojrzały papalizm) - równorzędność, a nawet rozdzielność władzy świeckie i duchowej

12. hierokratyzm - papież może ustanawiać władców, swobodnie ich odwoływać, a nawet obejmować po nich władzę

Podstawowe założenia liberalizmu

(wg wykładu dr Ćwikły):

1. racjonalizm - potęga ludzkiego rozumu; rozum ma nieograniczone możliwości poznawania i dzięki temu się doskonali

2. indywidualizm - dominującą pozycję zajmuje jednostka ludzka i jej interes przeważający nad interesem ogółu; ustrój państwa ocenia się z perspektywy jednostki

6. wolność jednostki - w dziedzinie polityki, gospodarki, społeczeństwie; swoją wolność można realizować do granic wolności innych osób

8. równość szans

10. równość wobec prawa

GENEZA MYŚLI

SPOŁECZNO-POLITYCZNEJ CHRZEŚCIJAŃSTWA

PAWEŁ z TARSU (ok. 8 - ok. 67 r.)

1. założyciel gmin chrześcijańskich na Bliskim Wschodzie, w Grecji i Rzymie

2. Apostoł Narodów; pierwszy komentator społ. - polit. nauki chrześcijaństwa

3. Początkowo orędownik apokaliptycznej wizji końca świata przed obawą rządów szatana

Analiza zadań państwa:

3. państwo może spełniać szereg zadań korzystnych dla człowieka i stać się przez to narzędziem bożym

4. wprowadzenie postulatu lojalności wobec państwa

5. krytyka jedynowładztwa i traktowania panującego jak Boga

6. idea paruzji - ponowne przyjście Zbawiciela, tym razem karzącego zło, jeśli chrześcijanie nie będą trzymali się z dala od władzy - ,,pielgrzymi” na ziemi

8. politeuma - wielka i współdziałająca społeczność obejmująca zbawionych przebywających w niebie i pielgrzymujących wiernych na ziemi

TERTULIAN (ok. 160 - 220 r.)

2. chrześcijanie powinni tworzyć ,,Armię Chrystusa”, walczącą siłą modlitwy, przebaczenia, miłości, cierpliwości i ascezy => przejście z pozycji bierności gmin chrześcijańskich do teorii i praktyki ,,Kościoła walczącego”

3. korporacyjny ustrój Kościoła

6. chrześcijaństwo powinno być uznane za związek legalny i mogący wspierać ustrój państwa

8. chrześcijanin może zostać nawet cesarzem z zastrzeżeniem uzupełnienia długiej listy powinności moralnych

9. dokonał dzieła legitymizacji literatury chrześcijańskiej (z greki)

SZKOŁY HELLENISTYCZNE

CYNICY

ANTYSTENES z ATEN (ok. 436 - 366 r. p.n.e.) - gimnazjum Kynogsarges

1. kult ubóstwa

3. reprezentowanie upadku wiary w możliwość przetrwania polis

4. koncentracja na doskonaleniu cnoty mądrości i poznania

5. koncepcja skrajnego egalitaryzmu => ideologia rewolucyjna i godząca w fundament organizacji ówczesnego systemu społeczno-politycznego

6. kult cnoty wyprowadzonej z wiedzy => ideał mędrca

7. przeciwstawienie teorii praw natury prawom pisanym

8. podziały społeczne ludzi są wynikiem sztucznych barier stworzonych przez człowieka i ustanowionego przezeń państwa i prawa

10. ideał pracy jako przejaw aktywności ludzkiej i wartość etyczna

DIOGENES z SYNOPY (ok. 421 - 323 r. p.n.e.)

1. dobra materialne nie posiadają żadnego znaczenia

2. postulat poszukiwania i doskonalenia cnót jedynie w świecie filozoficznym

EPIKUREJCZYCY

EPIKUR (341 - 270 r. p.n.e.) - szkoła Orchideon

2. należy szukać metod poznania otaczającego nas świata

3. materialistyczna wersja interpretacji świata => nic nie istnieje poza ciałami (materią)

4. przyroda kieruje się przypadkowością => wolna wola człowieka

5. dążenie do szczęścia poprzez uwolnienie się od potrzeb => stan ataraksji (całkowite uspokojenie)

Klasyfikacja ludzkich potrzeb (droga do ludzkiego szczęścia):

1. pierwsza kategoria - to potrzeby naturalne i konieczne (np. zdobywanie pożywienia)

2. druga kategoria - to potrzeby naturalne i niekonieczne (np. potrzeby seksualne)

3. trzecia kategoria - to potrzeby nienaturalne i niekonieczne (ambicja, żądza władzy, majątek)

TEORIA PRAWA:

1. prawo powstało jako skutek odejścia od pierwotnej wolności

2. norma prawna - rezultat umowy określającej zachowania naganne i pożądane => podstawa idei sprawiedliwości

3. odcięcie się jednostki od spraw państwowych i poszukiwanie przyjemności raczej w kręgu życia osobistego

STOICYZM (stary, średni, nowy)

Główny przedstawiciel: ZENON z KITION na Cyprze (ok. 336 - 264 r. p.n.e.)

POGLĄDY:

1. monistyczna budowa świata => istotny czynnik: pneuma - substancja przenikająca wszystko, źródło ruchu i życia

2. heraklitowska koncepcja Boga-Ognia => wszystko wróci do punktu wyjścia

3. skrajny determinizm => bieg wypadków jest bezwzględną koniecznością + wschodni fatalizm

4. postulat zupełnej bierności jednostki => ucieczka od życia i samodoskonalenie własnych cnót

5. ideał mędrca doskonalącego swą wiedzę o świecie

6. doskonalenie rozumu okazuje się cnota => uniwersalny charakter cnoty

7. granica podziału między ludźmi ze względu na obdarzenie cnotą: mędrcy i głupcy

8. postawa mędrca => poddanie się boskim nakazom opartym na prawie natury

11. idea przeznaczenia (heimarmente): natura (phyzis) + rozum (logos) + boskość + twórczość ducha (pneum spermatikos)

12. wyróżnienie świata roślin, zwierzą, ludzi (śmiertelnych), bogów (nieśmiertelnych)

13. teoria kosmosu jako wspólnego świata bogów i ludzi => teoria społeczeństwa światowego (kosmopolis)

14. rozum (logos) tkwi w każdym człowieku jedynie jako pierwiastek dający podstawę do dalszej pracy nad doskonaleniem i rozwijaniem wiedzy

16. mędrzec mógł angażować się w sprawy polityczne

17. indywidualizm i autonomizm => jednostka, a nie państwo jako reprezentant zbiorowości

20. cnoty kardynalne: umiarkowanie, męstwo, roztropność, sprawiedliwość

21. przeciwnicy polis (jako archaicznego przeżytku)

22. postawa humanistyczna