Doktryny Polityczno - Prawne, Skrypt książki Justyńskiego


Janusz Justyński - „Historia doktryn polityczno-prawnych” - streszczenie

CZĘŚĆ I

CZĘŚĆ I - STAROŻYTNOŚĆ

U ŹRÓDEŁ CYWILIZACJI I REFLEKSJI POLITYCZNEJ

  1. Najstarsze ogniska cywilizacji

  1. Dzieje ludzkości zaczęły się przed 2 milionami lat, a „anatomicznie współczesne istoty ludzkie” pojawiły się przed 40 tys. Lat

  2. Starożytne cywilizacje wyrastały w dolinach wielkich rzek

  3. Proces kształtowania się społeczeństw starożytnych trwał kilkanaście tysięcy lat

  1. Teokratyczny charakter władzy

  1. Wierzono w potęgę sił nadprzyrodzonych oraz dążono do ich pozyskania dla realizacji celów ziemskich

  2. Wynoszono władzę państwową ponad poziom życia rodowego i konstruowano przeświadczenie o jej filiacjach ze światem bogów - teokratyczne uzasadnienie uprawnień władzy

  3. Przekonanie o boskim charakterze władzy wiązało się z geograficznym usytuowaniem kraju

  1. Eudajmonizm

    1. Oznaczał troskę o dobro poddanych, kreowanie wyobrażenia o władzy opiekuńczej było jej stałą cechą

    2. Stanowienie prawa fundamentalnym uprawnieniem teokratycznego władcy (Hammurabi łączył z ideą porządku i dobrych rządów) oraz idea trwałości państwa

  2. Majestat władzy

    1. Podkreślany przez tytuły, skomplikowany rytuał dworski, szczególną rolę stanu kapłańskiego

    2. Pojawiła się idea tolerancji religijnej (Asioka)

Rozdział 1 - REFLEKSJA POLITYCZNA W MYŚLI STAROŻYTNEGO EGIPTU

  1. Zarys dziejów

    1. Państwo trwało nie krócej niż 30 wieków, upadło 641r. n.e. - podbój arabski

  2. Państwo i jego ideologia

    1. Rzeka wymuszała organizowanie się ludności, 2850 - Menes - scentralizowane państwo z absolutną władzą faraona, opartą na stanie kapłańskim, aparacie urzędniczym oraz armii

    2. Kapłaństwo tworzyło wyobrażenia, które określały światopogląd oraz koncepcję władzy państwowej

    3. Politeizm - panteon bóstw rozbudowany, ważne miejsce w nim miał faraon - bóg lub syn boży

    4. Warstwa kapłańska kustoszem boskiego charakteru władzy państwowej

    5. Teoria organiczna

  3. Egipska koncepcja władzy

    1. Faraon - uosobienie państwa oraz ziemska inkarnacja bóstwa, izolacja od społeczeństwa

    2. Miał utrzymywać ład i sprawiedliwość - co wymagało od niego pobożności, łagodności oraz opanowania

    3. Wyobrażenie piramidy

  4. Ideały społeczne

    1. Stare Państwo - polityka zagraniczna oparta na idei pokoju

    2. Ammenemhat I - ideał troski o dobro poddanych ale „lud szanuje tego, co go trzyma w trwodze”

    3. Ze źródeł ukazuje się ciężka praca i ideał życia pozagrobowego

    4. Bunty ludu kończyły się na obaleniu starego systemu

  5. Teokracja kapłańska

    1. Przejęcie władzy przez Herhora - koncepcja bezpośrednich rządów Ammona-Re, krótko

    2. Stabilność teokratycznego poglądu na władzę państwową

Rozdział 2 - REFLEKSJA POLITYCZNA LUDÓW MEZOPOTAMII

  1. Wprowadzenie

    1. Od końca 5 tys. p.n.e. organizacje protopaństwowe - patesjaty

    2. Wcześnie powstają ośrodki miejskie

  2. Idee polityczne Babilonii

    1. Boski kult władcy nie był stałą doktryną państwową, zależał od osiągnięć władcy

    2. Państwo babilońskie - potęga polityczna, siedlisko wielkiej kultury i cywilizacji

    3. Hammurabi skodyfikował prawo - miał świadomość że sprawny system to gwarant pomyślności kraju - w kodeksie także zakres jego władzy, jej żródła, charakter i cel, a także rozwinięcie idei trwałości prawa

    4. Troska o dobro poddanych zasadniczym składnikiem koncepcji władzy

    5. „Enuma elisz” - dominacja Babilonu nad światem

    6. „Gilgamesz” - przesłaniem dążenie do prawego i sprawiedliwego życia

  3. Idee polityczne Asyrii

    1. Państwo zaborcze, despotyczne, kult brutalnych polowań oraz idea podbojów

    2. Państwo policyjne, duża rola tajnej policji, wywiadu wojskowego, brutalnej dyplomacji; przesiedlanie całych ludów oraz ultimatum

  4. Idee polityczne Persji

    1. Zoroastryzm ukształtowany przez Zaraustrę (Awesta) - walka dobra (Ahura Mazda) za złem (Aryman); dualizm świata bogów a także na ziemi; dobro ma zatriumfować

    2. Koncepcja dobrego ładu - aszy -podstawy boskiego porządku a także ziemskie pojęcie sprawiedliwości

    3. Państwo perskie poprzez podboje realizuje koncepcje uniwersalnego królestwa dobra; drugwani; władca perski opiekunem wszystkich poddanych

Rozdział 3 - REFLEKSJA POLITYCZNA CHIN STAROŻYTNYCH

  1. Rys historyczny

    1. 2205 p.n.e. najstarsze państwo Sia, 1211 n.e. Chiny ulegają ekspansji Czyngis-Chana

  2. Konfucjanizm

    1. Podstawą „Pięcioksiąg”, którego autorstwo wiązane jest z osobą Konfucjusza - zasadniczym motywem nakaz przywrócenia dawnych stosunków: dawnych instytucji politycznych i społecznych, tradycyjnych więzi społecznych, hierarchii społecznej

    2. Ważne wykonywanie obowiązków, przestrzeganie norm współżycia społecznego oraz posłuszeństwo wobec władzy

    3. Kun-tsy - dobry obywatel: ludzki stosunek do innych, sprawiedliwość oraz znajomość etykiety

    4. Meng-tsy - kontynuator - intronizacja władcy reprezentującego nową dynastię oznacza, że niebiosa udzieliły mu wsparcia; znaczenie ceremoniału

    5. Sun-tsy - właściwe rządzenie krajem polega na przestrzeganiu rytuału oraz stosowaniu nazw adekwatnych do różnych zjawisk (teoria poprawnych nazw)

  3. Taoizm

    1. Twórcą Lao-tsy - „Tao-te-king” - świat jest wieczny i nie ma w nim istot nadprzyrodzonych

    2. Idee rytmu życia, jedności świata i zjawisk życia ludzkiego, konieczności zachowania pierwotnej prostoty natury ludzkiej

    3. Pochwała skromności, spokoju, harmonii z naturą (tao); odrzucenie przemocy, dumy i zbytniej pewności siebie

Rozdział 4 - MYŚL POLITYCZNA INDII STAROŻYTNYCH

  1. Wprowadzenie

    1. Zasadniczy wpływ na formowanie się państwowości tego regionu miała ekspansja Ariów

    2. Ariowie wprowadzili podział społeczeństwa na warny (barwy) oraz kasty

  2. Religia i kultura

    1. „Wedy”, „Rygweda”- 4 stany, reinkarnacja

    2. Braminizm przechodzi ewolucją przybierając postać dżinizmu oraz buddyzmu

    3. Buddyzm - 6w. p.n.e. - proces ewolucji dokonuje się według starych praw przyczynowości, którym podlegają także bogowie; obraz idealnego społeczeństwa: bezklasowego, rządy sprawowane przez zgromadzenie ludowe, bez własności prywatnej

    4. Rodzaj kontynuacji braminizmu - hinduizm - „Mahabharata” i „Ramajana” - podkreśla rolę braminów, naczelny nakaz - izolacja od warstw niższych

  3. Idee polityczne Asioki (3w. p.n.e.)

    1. Asioka zakończył proces jednoczenia Indii Północnych i Środkowych

    2. Dhamma - sprawiedliwość, uzupełniana przez prawo pisane i zwyczaj, orędzia Asioki - zaniechanie przemocy, tolerancja religijna; dharma

    3. Troska o dobro poddanych

    4. Po upadku imperium idea jedności Dekanu przetrwała

Rozdział 5 - GŁÓWNE WĄTKI REFLEKSJI POLITYCZNEJ DAWNEGO IZRAELA

  1. Wprowadzenie

    1. Dzieje dawnego Izraela od w 19 p.n.e. do roku 70 n.e.

    2. Wyróżniała ich wiara w jednego boga

    3. Teza o szczególnym posłannictwie ludu Izraela, przymierzu i opiece boga nad ludem wybranym

    4. Stary Testament - Miszna - Gemara - Talmud

  2. Dzieje dawnego Izraela

    1. 1280-1159 p.n.e. - dotarcie na Synaj, objawienie Dekalogu

    2. Ukształtowanie się monarchii

    3. Okres podzielonego królestwa - prorocy - obdarzeni darem wieszczenie słowa bożego; mesjanizm

    4. Judaizm - wcześniejsze tendencje uniwersalistyczne Jahwe ustępują myśli o wyjątkowym uprzywilejowaniu Izraela

  3. Struktury organizacyjne

    1. Na czele poszczególnych pokoleń stali naczelnicy, a od osiedlenia się w Kanaan sędziowie

    2. W okresach zagrożenia władza składana w ręce jednego

    3. Ukształtowanie się monarchii - namaszczenie - król sprawuje władzę w imieniu Jahwe - teokratyzm

  4. Źródła

    1. Księga Praw Starego Testamentu (Dekalog)

    2. Z Dekalogu wyprowadzono nakaz miłości bliźniego oraz przestrzegania sprawiedliwości

    3. Z dawnych wierzeń usunięto kanon dziedziczenia przez dzieci win ich rodziców oraz potępiano przyjmowanie przez sędziów prezentów od stron procesu

  5. Prorocy

    1. Znaczny wpływ na postawy społeczne, także władców

    2. Przeciwstawiali się tendencjom politeistycznym - w ich nauce Jahwe ponownie uniwersalny, opiekuńczy

  6. Mesjanizm

    1. Zjawisko połączone z wystąpieniem proroków

    2. Mesjasz-Odkupiciel przyjdzie po to, aby swą męką odkupić cały świat

    3. Bóg domaga się spełnienie powinności moralnych, nie ofiar, jest bogiem sprawiedliwości, prawdy i praworządności

    4. Końcowe stulecia starej ery - judaizm - mesjanizm interpretowany w duchu nacjonalistycznym, Mesjasz to raczej potężny władca niż duchowy przywódca

  7. Podziały religijno-społeczne

    1. Saduceusze - wyższe warstwy kapłańskie oraz arystokracja

    2. Faryzeusze - warstwy średnie

    3. Sadokici i esseńczycy - równość społeczna, odrzucenie niewolnictwa, Mesjasz ma byś nauczycielem Sprawiedliwości, który odbędzie sprawiedliwy sąd nad wszystkimi ludami

    4. Zeloci (gorliwi) - rodzaj ludowej partii patriotycznej, uważali się za jedynych obrońców prawa i egzystencji Żydów, odrzucali obce panowanie

Rozdział 6 - MYŚL GRECKA

  1. Pojęcia polityczne okresu przedklasycznego

    1. Poematy homerowe - Iliada i Odeseja

      • Świat ludzi i bogów tworzy jedną, przenikająca się wzajemnie całość, bogów odróżnia większa moc i nieśmiertelność

      • Jest to świat wyobrażeń arystokracji greckiej, Homer odcina się od dołów społecznych

      • Bliski Homerowi świat patrymonialnych władców, szlachty i herosów (basileus, rada starszych-bule, w stanie zalążkowym agora-zgromadzenie ludowe); nie ma jeszcze pogardy do pracy

      • Nie ma prawa w znaczeniu pr. Stanowionego (nomos); Themis - wyraża boską wolę; uosobieniem Temida, która wspomaga Dike

      • Sąd polubowny, brak przestępstwa ściganego z urzędu ale myśl o porządku prawnym wynikającym z woli boskiej

  2. Hezjod z Askry

  • Teognis z Megary