Temat 1: Określenie administracji i prawa administracyjnego.

1. Pojęcie administracji publicznej i jej cechy.

Pojęcie administracja wywodzi się z łacińskiego słowa ministrare, co oznacza slużenie, wykonywanie, kierowanie, pomaganie.

Administrare w etymologicznym znaczeniu to inaczej służenie, obsługiwanie, zarządzanie.

• Administracja jest zorganizowaną działalnością, realizowaną przy pomocy określonego aparatu i zmierzającą do osiągnięcia pewnych celów;

• Działalność, która obejmuje zakres spraw i charakterze publicznym, nazywana jest administracją publiczną.

Administracja publiczna jest sprawowana przez państwo w najszerszym tego słowa znaczeniu, czyli przez organy państwowe, związku publicznoprawne (samorządy) i inne podmioty administracji.

Termin administracja publiczna definiuje się na wielu płaszczyznach.

Ujęcia podmiotowe:

• Inaczej organizacyjne

• To ujęcie określa administracje publiczną jako ogół podmiotów administracji i zalicza do nich: organy administracji i inne podmioty, które wykonują określone funkcje z zakresu administracji między innymi: stowarzyszenia, fundacje, zakłady administracyjne.

Ujecie przedmiotowe:

Inaczej materialne, w tym ujęciu administracja publiczna jest określana jako część działalności państwa, której przedmiotem są zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej. Władza wykonawcza jest tu rozumiana szeroko zalicza się do niej: Prezydenta, Radę Ministrów, administrację rządową i samorząd terytorialny.

Ujęcie formalne:

W rozumieniu formalnym za administrację publiczną uznaje się całą działalność, która jest wykonywana przez podmioty administracji publicznej bez względu na to, czy ma charakter administracji czy też nie posiada takiego charakteru.

• Rozróżnienie między administracją w ujęciu organizacyjnym i materialnym ma istotne znaczenie z tego względu, że wiąże się ściśle z zasadą podziału władz, która polega na przydzieleniu określonych działań państwa określonym organom państwowym.

Klasyczna definicja administracji:

Jest to definicja negatywna, czyli określenie czym administracja publiczna nie jest. Opiera się ona na zasadzie podziału władz, czyli wyróżnieniu władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Według tej definicji administracją jest każda działalność państwa, która nie jest działalnością ustawodawczą i sądowniczą.

Definicja mieszana:

Obecnie najczęściej administracja publiczna jest określana w sposób mieszany. Jest to ujęcie przedmiotowo-podmiotowe.

Przez administrację publiczną należy tu rozumieć zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.

Funkcje administracji:

1. Reglamentacyjno-dystrybucyjna-> polega na działalności władczej administracji publicznej, która przejawia się w wydaniu aktów prawnych zarówno generalnych jak i indywidualnych, zawierających nakazy i zakazy określonego działania. Ich nieprzestrzeganie skutkuje wydrążeniem środków przymusu państwa.

• Realizacja tej funkcji ma zapewnić ochronę porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego.

2. Świadcząca-> przejawia się w organizatorskiej działalności nie władczej administracji, polega ona zaspokajaniu państwowych potrzeb bytowych zbiorowości ludzkich. Jest zorientowana na zabezpieczeniu usług typu społecznego (np. oświata, kultura), technicznego (komunikacja, kanalizacja), zajmuje się także obsługą sferą świadczeń społecznych (renty, emerytury);

3. Funkcje zarządzania majątkiem narodowym.

Cechy administracji publicznej.

• Monopolistyczny charakter-> administracja działa w ramach powierzonych przez prawo kompetencjach; występuje jako wyłączny gospodarz w określonych kategorii spraw.

• Działanie w imieniu i na rachunek państwa- oznacza to, że decyzjami, które są podejmowane przez administrację stoi autorytet państwa, ale w wypadku wyrządzenia szkody administracja jest zobowiązana do tego, aby ja naprawić.

• Charakter polityczny administracji-> rezultaty jej działania są oceniane z politycznego punktu widzenia. Administracja publiczna nie może być neutralna politycznie, ponieważ funkcjonuje w służbie państwa, a żadne państwo nie jest politycznie neutralne.

2. Zakres działania administracji publicznej.

1. Działanie na podstawie prawa i w organizacjach dla niej wyznaczonych przez prawo.

2. Działanie w interesie publicznym- działalność publiczna nie jest nastawiona na osiągnięcie zysku.

3. Charakter władczy- możliwość stosowania środków przymusu w sytuacji, gdy uzna, że inną drogą osiągnięcie celu jest niemożliwe;

4. Działanie w sposób ciągły i stabilny- administracja jest podstawową organizacją, która utrzymuje i kształtuje codzienne funkcjonowanie, porządek i bezpieczeństwo państwa;

5. Działanie nie tylko na wniosek zainteresowanych uzyskaniem jej rozstrzygnięć osób, ale także z własnej inicjatywy;

6. Opieranie się w działaniu na pracy zawodowego, fachowego personelu urzędniczego;

7. Organizacja o charakterze jednolitym i ogólnym- jej działania dotyczą w równym stopniu wszystkich obywateli i innych osób przebywających na terytorium państwa, jak też innych podmiotów. System organów administracji tworzy łącznie pewną wyodrębnioną, kompleksową i jednolitą organizację.

Typowe cechy administracji:

1. Administracja (…)

2. Podejmowanie konkretnych środków do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistnienia określonych przedsięwzięć

3. Administrację cechuje aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość.

3. Pojęcie prawa administracyjnego.

• Definicja przedmiotowa prawa administracyjnego.

Prawo administracyjna to zespół norm, które regulują administracyjną działalność panstwa, czyli regulują funkcje administrowania.

• Definicja prof. Jerzego Starościaka nauczyć się na pierwsze ćwiczenia.

Prawo administracyjne to „gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowaną w celu wykonywania ustalonych prawem zadań organizatorskich wypełnianych w swoistych formach działania”

Prawne formy działania według J. Starościaka.

• Wydawanie aktów administracyjnych

• Zawieranie porozumień administracyjnych

• Zawieranie umów

• Prowadzenie działalności społeczno-organizatorskiej

• Stanowienia ogólnie obowiązujących przepisów

• Wykonywanie czynności materialno-technicznych

Temat 2: Zasady prawa administracyjnego.

1. Typologia zasad prawa administracyjnego.

1. Zasada legalności i praworządności.

Organy władzy publicznej działają na podstawie i w zakresie prawa. Zasada ta dotyczy działań państwa. Na organach administracji publicznej spoczywają określone obowiązki. Zachowaniu tych zasad służą gwarancje:

• Formalne

• Materialne

Przez gwarancje materialne rozumie się takie zorganizowanie życia społecznego, politycznego i ekonomicznego w państwie, które zabezpiecza przed naruszeniami prawa ze strony państwa. Zalicza się do nich demokrację, wysoki poziom kultury ogólnej i życia społecznego, zabezpieczenie socjalne społeczeństwa oraz poziom rozwoju gospodarczego w państwie. Natomiast gwarancje formalne to gwarancje ustrojowe, prawne i proceduralne związane ze stosowaniem prawa.

2. Zasada równości wobec prawa.

Zasada ta jest jedną z fundamentalnych zasad funkcjonowania państwa prawnego. Polega na tym, że każdy obywatel posiada taki sam zakres praw i obowiązków i nie ma w państwie z formalnego punktu widzenia warstw uprzywilejowanych. W swojej istocie zakłada również równy dostęp doświadczeń publicznych.

3. Zasada zakazu retroakcji.

Zasada ta polega na tym, że nie można stanowić prawa, które by obciążało jednostkę, nakłada na nią obowiązki, zakazywało lub nakazywało z mocą wsteczną.

Możliwe jest stanowienie prawa stanowiącego wstecz tylko w przypadku, gdy takie prawo daje jednostce pewne uprawnienia.

Z tą zasadą wiąże się również odpowiednie vacatio legis.

4. Zasada prawa do sądu.

Zasada ta jest fundamentalna zasadą z zakresu praw i obowiązków obywatela. Każdy ma prawo do bezstronnego i niezawisłego sądu. W odniesieniu do administracji publicznej prawo do sądu wyraża się w możliwości zaskarżenia rozstrzygnięcia administracyjnego do sądu administracyjnego lub sądu powszechnego.

5. Zasada ochrony praw nabytych.

Istotą tej zasady jest zakaz arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych, zarówno publicznych jak i prywatnych, przysługujących jednostce lub innym podmiotom występującym w obrocie prawnym. Zasadą ochrony praw nabytych objęte są zarówno prawa nabyte w drodze skonkretyzowanych decyzji przyznających świadczenia, jak i prawa nabyte zgodnie z ustawą przez zgłoszenie wniosku o ich przyznanie.

6. Zasada proporcjonalności.

Zasada ta jest zasadą dyskusyjną. Przyjmuje się, że wszelkie działania administracji oraz władzy publicznej powinny odbywać się tylko w zakresie niezbędnym jaki jest potrzebny do funkcjonowania społeczeństwa.

7. Zasada zrównoważonego rozwoju.

Jest to zasada polegająca na tym, że rozwój społeczny nie może zbytnio ingerować w środowisko naturalne, a także, że działania władz publicznych mają służyć społeczeństwu bez zbytniego obciążania środowiska.

2. Rodzaje prawa administracyjnego.

1. Ustrojowe prawo administracyjne-> do ustrojowego prawa administracyjnego zaliczamy te normy, które określają organizację i kompetencję organów administracji publicznej, np. normy zawarte w ustawie o samorządzie gminnym, które określają organizację i kompetencje organów gminy.

2. Proceduralne prawo administracyjne-> na proceduralne prawo administracyjne składają się normy określające tok postępowania przed organami administracji publicznej, np. normy zawarte w kodeksie postępowania administracyjnego.

3. Materialne prawo administracyjne-> na materialne prawo administracyjne składają się normy dotyczące różnych dziedzin administracji publicznej, np. prawo budowlane, prawo wodne, prawo lotnicze.

Jest to podział umowny, ponieważ może się zdarzyć, że normy o charakterze ustrojowym, proceduralnym i materialnym zostaną umieszczone w jednej ustawie.

Zasady prawa ustrojowego:

1. Zasada koncentracji- punkt ciężkości administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych i centralnych, które decydują we wszystkich naszych sprawach, a więc ciężar administrowania znajduje się w rękach nielicznych organów. Organy niższego stopnia są niesamodzielne, mogą wykonywać, np.: czynności przygotowawcze.

2. Zasada dekoncentracji- punkt ciężkości administrowania spoczywa na organach terenowych, które wykonują przeważającą większość zadań administracji. W przypadku dekoncentracji następuje przekazanie właściwości do załatwienia spraw administracyjnych w dół, a więc organom niższego stopnia przy zachowaniu przez organy centralne prawa udzielania wytycznych, poleceń, zakazów.

3. Zasada centralizacji- polega na tym, że w określonej sferze właściwości organów administracji jest zorganizowany w ten sposób, że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższego stopnia. Organy niższego stopnia mają jedynie pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia i wykonujących decyzje.

4. Zasada hierarchicznego podporządkowania- przejawia się w podwójnej zależności:

• Służbowa- polega na tym, że nie ma prawnego ograniczenia sfery wykonywania poleceń służbowych przez organy wyższego stopnia organom niższego stopnia jest wyposażony wobec organu wyższego stopnia w prawną samodzielność lub względną niezależność.

• Osobowa- polega na tym, że organ wyższego stopnia ma prawo obsadzenia stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli, zwolnień, awansów, nagradzania a wreszcie do pociągania odpowiedzialności i wymierzaniu kar dyscyplinarnych.

5. Zasada decentralizacji- rozumie się taki system administracji, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Decentralizacja w znaczeniu prawnym oznacza taki system, w którym podmioty administrujące mają prawie zagwarantowaną samodzielność.

6. Zasada nadzoru- nadzór oznacza kontrolę oraz możność podjęcia prawem środków wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego naruszenia jego aktów.

Środki nadzoru można podzielić na:

1. Środki nadzoru represyjnego, mogą być zastosowane w przypadku naruszenia prawa. Można tutaj zaliczyć:

1. Żądanie informacji przez organ nadzoru o wszystkich sprawach poddanych nadzorowi;

2. Uchylenie przez organ aktu prawnego naruszającego prawo bądź prawo żądania uchylenia takiego aktu przez organ, który akt wydał;

3. Zarządzenie- organ może zarządzić, aby organ nadzorowany wykonał ciążący na nim obowiązek w wyznaczonym terminie;

4. Zarządzenie zastępcze jeśli organ nadzorowany nie wypełnia ciążącego na nim obowiązku i nie wykonuje zarządzenia organu to wtedy organ nadzorowany może być uprawniony do wydawania zarządzenia zastępczego;

5. Ustanowienie organu komisarycznego jest to środek ostateczny, bardzo dotkliwy, stosuje się w przypadku odwołania bądź zawieszenia organu. Organ komisaryczny działa w miejsce organu właściwego na koszt instytucji narodowej.

2. Środki nadzoru prewencyjnego:

1. Uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru;

2. Zatwierdzenie aktu prawnego organu nadzorowanego przez organ nadzorczy;

3. Ustalenie budżetu jednostki nadzorowanej przez organ nadzoru, jeśli jednostka nadzoru nie uchwali budżetu o terminie.

TEMAT 3: STOSUNEK ADMINISTRACYJNOPRAWNY, A SYTUACJA ADMINISTRACYJNOPRAWNA

Stosunek administracyjnoprawny odzwierciedla relacje jakie zachodzą pomiędzy władzą publiczną a działającymi w jej imieniu podmiotami administracji publicznej a podmiotami administrowanymi, którymi mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.

Stosunek administracyjnoprawny to stosunek prawny regulowany przez normy prawa administracyjnego. Powstaje w skutek zaistnienia przesłanek faktycznych lub określonych faktów prawnych. Ustaje z chwilą wydania przez organ administracji publicznej wiążącego rozstrzygnięcia. Reguluje stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a osobami fizycznymi i innymi podmiotami. Oparte są na normach prawa administracyjnego( podmiot administracji występuje wobec innego podmiotu, np.: obywatela, gdy żąda od niego jakiegoś świadczenia lub nakłada nakłada na niego jakiś obowiązek lub mu na coś zezwala).

Przedmiotem stosunku administracyjnoprawnego są: rzeczy, zachowania ludzi. (to zapamiętać)

Elementy stosunku administracyjnoprawnego:

1. Przedmiot oznacza to, że dana sprawa mieści się w sferze działań podmiotów administracji i jest zależna od ich kompetencji;

2. Podmiot z jednej strony to podmiot administrujący a z drugiej osoba fizyczna lub prawna albo jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej jako administrowani;

3. Obowiązki i uprawnienia jest to treść stosunku prawnego, czyli wzajemny układ między stronami( zgodnie z przepisami prawa administracyjnego);

4. Przedmiot stosunku administracyjnoprawnego musi dotyczyć sfery publicznej i być normowany przez kompetentne organy administracji publicznej, w drodze wydawanych na podstawie prawa aktów administracyjnych;

5. Podmiot stosunku administracyjnoprawnego- obligatoryjnym uczestnikiem stosunku administracyjnoprawnego jest organ administracji publicznej lub podmiot wykonujący jego funkcje( organ administrujący);

6. Podmiotami mogą być również osoby fizyczne lub grupy osób, osoby prawne, jednostki organizacyjne.

Treść stosunku:

1. Relacje pomiędzy uczestnikami stosunku administracyjnoprawnego w przeciwieństwie do stosunku cywilnoprawnego, w którym istnieje domniemanie równości stron;

2. Stosunek administracyjnoprawny charakteryzuje się nie równorzędnością jego podmiotów;

3. Oznacza to, że organ administracji publicznej jednostronnie roztrzyga o prawach, obowiązkach podmiotów stosunku.

Cechy stosunku administracyjnoprawnego:

1. Ma charakter władczy tzn. jedna z jego stron( organ administracji) może w przypadku niewykorzystania obowiązku przez pozostałych uczestników stosunku zastosować środki przymusu państwowego;

2. Powstaje na podstawie wyraźnie dopuszczających takie rozwiązanie przepisów prawa administracyjnego;

3. Ma charakter obowiązkowy co oznacza ograniczoną swobodę lub całkowity jej brak, przy określeniu współuczestników stosunku jak również przy formułowaniu jego treści;

4. Rozstrzyganie konfliktów powstających na tle jako treści następuje w trybie procedury administracji;

5. Wymienione cechy stosunku administracyjnoprawnego wskazują na dominacje organów administracji nad pozostałymi uczestnikami stosunku

6. Do środków łagodzących nie równorzędność podmiotów należą:

• Zasada dwuinstancyjności procesu administracji;

• Możliwość zaskarżenia, rozstrzygnięć administracji do sądu administracyjnego lub powszechnego;

• Prawo czynnego uczestnictwa stron w postępowaniu administracyjnym niezbędne dla przestrzegania zasady prawdy obiektywnej i swobodnej oceny dowodów;

• Zasada jawności działań administracji;

• Zorganizowany system kontroli nad organami administracji.

Główne rodzaje stosunku administracyjnoprawnego:

1. Stosunek materialny powstaje na skutek zaistnienia stanu faktycznego lub faktu prawnego, wyczerpującego zakres zastosowania norm prawa administracyjnego materialnego. Nawiązanie stosunku materialnego jest związane z nałożeniem na adresatów norm prawa materialnego określonych w nim praw i obowiązków.

2. Stosunek procesowy powstaje w wyniku zaistnienia stosunku materialnego w momencie wszczęcia postępowania administracyjnego. Z mocy tego stosunku stronom przysługują na podstawie prawa administracyjnego, prawa procesowego i obowiązki formalne.

3. Stosunek egzekucyjny jest pochodną stosunku procesowego. Jego istota polega na konieczności bezwzględnego podporządkowania się edycji egzekucyjnej, organu administracji publicznej wydanej w celu wykonania prawa; łączy się z mniejszą lub większą dolegliwością;

4. Stosunek sporno administracyjny podstawą prawną są przepisy dopuszczające zaskarżenie aktów administracji do sądu. Stosunek proceduralny sporno administracyjny trwa od chwili zaskarżenia aktu administracyjnego do czasu wydania orzeczenia przez sąd, charakterystyczne jest to dla tego stosunku zrównanie pozycji podmiotów stosunku administracyjnoprawnego;

5. Stosunek nadzoru występuje między organem nadzoru a podmiotem nadzorczym.

Sposoby nawiązania stosunku administracyjnoprawnego:

1. Z mocy ustawy- powstają prawa i obowiązki w sferze podatkowej, obowiązku szkolnego, uczestników ruchu drogowego, użytkowników urządzeń publicznych;

2. W drodze aktu administracyjnego- konkretyzacja uprawnień i obowiązków( decyzja)- np.: akt mianowania urzędników służby cywilnej, nadania stopnia naukowego;

3. W drodze porozumienia( umowy administracyjne);

4. W wyniku działań faktycznych- np.: przez sam fakt korzystania z gminnego urządzenia publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowiązkami gmin oraz osoby korzystającej;

5. Przez zgłoszenie-przez osobę fizyczną lub inny podmiot) pod adresem organu roszczenia o określone zachowania się.

---