Filozofia - jest nauką o tym, co najważniejsze i najcenniejsze dla ludzkości. Tales z Miletu - podstawą wszystkiego jest woda, pojęcie arche, matematyk, ojciec filozofii. Anaksymander z Miletu - uczeń Talesa, twórca apeironu. Pitagoras - wielki matematyk, jego następcy to pitagorejczycy, wszystko, co się porusza wydaje dźwięk- można go poznać matematycznie nawet nie słysząc, można go opisać liczbami, wszystko jest, zatem liczbą, twórca teorii wędrówki dusz. Heraklit z Efezu - podstawą wszystkiego jest ogień, VI w. p.n.e., filozof ciemny- niejasny, niezrozumiały, nie można wejść 2 razy do tej samej rzeki, bo ona jest, ale nie jest taka sama, podobnie jak ludzie. Demokryt z Abdery - twórca teorii atomizmu, wszystko jest zbudowane z elementów, a poznanie to rozkład całości do niepodzielnych elementów- atomów. Arche (Tales) - oznacza po grecku władzę, w filozofii to zasada, podstawa wszystkiego, początek, przyczyna, tworzywo rzeczywistości, poszukiwanie prawa władającego światem, który jest rozumny. Parmenides z Elei - pojęcie bytu, od niego wywodzi się ontologia - nauka o bycie. Byt to coś, co naprawdę jest, czysta myśl jest prawdą, to co jest- jest i nie może nie być (nie można myśleć o czymś, że to jest i jednocześnie tego nie ma)- zasada sprzeczności/ niesprzeczności. Byt jest a niebytu nie ma. Byt to coś niezmiennego, nie może przestać lub zacząć być, jest wieczny, stały, to swoisty absolut, którego nie znajdziemy w materialnym świecie, to myśl, którą sobie uzmysławiamy. Przeciwieństwem bytu są elementy zmienne, ulegające przemianom, a nie niebyt i nicość. Zenon z Elei - uczeń Parmenidesa, zajmował się problemem ruchu i zmian, twórca paradoksów. Byt i jego własności - byt, to coś, co naprawdę jest od zawsze- nie ma początku. Jego własności to: wieczność, niezmienność, stałość, nieruchomość, niepodzielność, brak różnic, ciągłość. Jest tylko jeden. Narodziny filozofii
-miejsce: Starożytna Grecja -czas: VII/VI w p.n.e. -nazwa: filozofia - królowa nauk, pierwsza nauka
Trzy elementy: religia, sztuka, umiejętności praktyczne Krytycyzm naukowy - stwierdzenia, poglądy muszą stwarzać możliwość potwierdzenia lub odrzucenia.
Pojęcie - jest abstrakcyjne, np. człowiek: mały, duży, biały, czarny
Obraz - jest konkretny Szkoła elejska - szkoła filozoficzna w starożytnej Grecji powstała w reakcji na antropomorfizm greckiej religii. Najwybitniejszymi przedstawicielami eleatów byli: Ksenofanes, Parmenides, Zenon z Elei. I filozof Tales z Miletu: woda była pierwsza
Uczniowie: Amaksymedes: powietrze było pierwsze; AnaksymanderII filozof Heraklit z Efezu: valiamiliz, czyli wszystko jest zmienne
Uczniowie: Kratylos: wszystko jest względne (osoba ma 170cm; dla koszykarza mały, dla krasnoludka duży). III filozof Parmenides z Elei: ojciec metody dedukcyjnej Uczeń: Zenon z Elei, dychotomia - podział na połowy Nurty: -empiryzm (doświadczenie) -racjonalizm (rozum) Metody rozumowania: a)dedukcyjna: twórca - Parmenides; Zenon z Elei; przesłanki i wniosek prawdziwy; racjonalizm; b)indukcyjna: przesłanki prawdziwe; wniosek fałszywy; empiryzm Działy filozofii: Do XVIII w.: -fizyka (badacze przyrody) -logika (nauka o poznaniu przyrody) -etyka (nauka o zasadach postępowania) Od XVIII w.: -Ontologia - metafizyka -Teoria poznania - Epistemologia - Gnozeologia -Filozofia człowieka i rozwoju społecznego: antropologia filozoficzna, aksjologia (o wartościach nauki); etyka (nauka o moralności); estetyka (nauka o pięknie); historiozofia Ontologia - metafizyka -nauka o bycie, czyli o wszystkim co istnieje; -arche (z czego składa się świat); -pierwotna i uniwersalna osłona bytowa świata: monizm (materialny lub duchowy); pluralizm (wiele równych, nie odmiennych lecz różnych czynników, np. 4 żywioły: woda, ziemia, ogień, powietrze); -dualizm (materialno-duchowa struktura bytu).
-materializm, stanowisko głoszące, że: istniej tylko materia, że wszystko co istnieje jest materialne, wszystko co istnieje pochodzi lub zależy od materii. -idealizm: substancja świata ma charakter niematerialny (może być nią Bóg, idee, świadomość);
-niematerialny: idealny, duchowy; obiektywny i subiektywny; wyrażony przedmiotami matematycznymi. Teoria poznania - epistemologia - gnozeologia 3 problemy: -spór o źródła wiedzy i poznania - człowiek posiada 2 władze: zmysłową i rozumną. Spór między empiryzmem a racjonalizmem. -spór o przedmiot poznania - spór o granice wiedzy, o przedmiot. -spór o wartość poznania - spór o rozmaite koncepcje definicji; klasyczna i klasyczno-prawna.
Filozofia człowieka i rozwoju społecznego: 1)Antropologia filozoficzna: -człowiek dla człowieka jest największym obiektem zainteresowania; -nauka o człowieku rozpatrywana w wymiarach: ontycznym (metafizyczny, bytowy); gnoseologicznym (wpływ własności psychofizycznych na poznanie); aksjologicznym (człowiek jako twórca własności); pragmatycznym (człowiek jako twórca własnej rzeczywistości); -człowiek: monizm antropologiczny (człowiek składa się z jednorodnych elementów, np. ciało); pluralizm antropologiczny (człowiek składa się z różnorodnych elementów). Problem śmierci:
-Mortalizm - śmierć ciała jest śmiercią duszy; -Immortalizm - śmierć ciała nie jest końcem życia duszy. 2)Aksjologia a)nauka o wartościach -rodzaje wartości: dodatnie, ujemne, względne, utylitarne, instrumentalne, przyjemnościowa (hedonistyczna); absolutna, bezwzględna. -wg dziedziny do której się odnoszą: etyczna, estetyczne, religijne, poznawcze, ogólnokulturowe b)obiektywizm aksjologiczny - wartości estetyczne i etyczne niezależnie od odbierającej je świadomości istnieją c)subiektywizm aksjologiczny - sądy o wartościach moralnych i estetycznych zależą od osobistych przeżyć d)absolutyzm aksjologiczny - prawda, dobro, piękno stanowią rzeczywistość niezależną subiektywnych nastawień jednostek e)relatywizm aksjologiczny - wszelkie wartości mają charakter zmienny i względny. 3)Etyka a)nauka o moralności b)podział:
-etyka opisowa (etologia) - bada i opisuje zjawiska moralne -etyka normatywna (określa dobro najwyższe): etyka ekologiczna, bioetyka -metaetyka (etyka krytyczna, logika etyki, filozofia moralna) 4)Estetyka -teoria piękna
-problematyka: wartość estetyczna, dzieła sztuki, piękno natury, przeżycia estetyczne, twórczość estetyczna -nurty: estetyka filozoficzna, estetyka o orientacji naukowej, estetyka artystów, estetyką stosowania ideologią. Pitagorejczycy: piękne i użyteczne to ład i proporcja; brzydkie i bezużyteczne to bezład i brak proporcji.. Sofiści: to co człowiek stwarza, a nie świat zawiera piękno. Platon: prawda-dobro-piękno.
5)Filozofia społeczna a)kwestie dotyczące bytu społecznego, państwa i relacji jednostki - zbiorowość; b)byt społeczny: -koncepcja: fizykalna (świat społeczny jest kontynuacją świata fizycznego); biologistyczna (życie społeczne to wytwór ewolucji biologicznej); psychologiczna (odwołuje się do świadomości); indywidualistyczna (umowa społeczna); -państwo: platońska koncepcja, teologiczna, patriarchalna, umowy społecznej; -władza: instytucja polityczna, zdolność kierowania, dobrowolna relacja 2 podmiotów; -demokracja; -alienacja; -świadomość społeczna; -osoba. 6)Filozofia ekologii jako: -nauka przyrodnicza (organizm-organizm, organizm-środowisko); -biosfera (wszystko co przyrodnicze, by pokazać stan środowiska); -ekologia (to co wytwarzane przez człowieka, przez ludzi czy jest zgodne z naturą); -teoria ekologii (wiedza); -sposób myślenia. 7)Historiozofia -filozofia historii; -refleksja nad dziejami, prawami; -rezultatem są koncepcje rozwoju i plemin.