ERGONOMIA

1.Początki ergonomii:

• Jako pierwszy tej nazwy użył Jastrzębowski w 1857 r

Jastrzębowski: Ergonomia to nauka o używaniu nadanych przez Stwórcę człowiekowi sił i zdolności

• Murrell: Ergonomia to nauka o związku między człowiekiem a jego środowiskiem pracy

• Polskie Towarzystwo ergonomiczne: ergonomia to nauka stosowana zmierzająca do optymalnego dostosowywania narzędzi, maszyn, urządzeń do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychospołecznych i społecznych człowieka (1983)

• Towarzystwo ergonomiczne: ergonomia to zastosowanie informacji naukowych dotyczących ludzi do projektowania obiektów, systemów i środowiska na potrzeby człowieka

• Jedna z pierwszych prac badawczych w ergonomii: Taylor ustalił zależność między wielkością łopat, masą ładunku, siła mięśniową robotnika a wydajnością pracy z tym narzędziem.

• Tayloryzm - pierwszy system optymalizujący pracę

• Human Factor- zaobserwowanie rażących dysproporcji między możliwościami sprawnego działania środków technicznych a możliwościami człowieka pracującego w różnych warunkach zewnętrznych, wprowadzenie elementu psychofizycznego uwarunkowania efektywności pracy - humanistyczne podejście do pracy

• 1949 - upowszechnienie się ergonomii w Polsce po utworzeniu Naukowego Towarzystwa Ergonomicznego w Wielkiej Brytanii

• 1962 - utworzenie Międzynarodowego Stowarzyszenia Towarzystw Ergonomicznych

• 1977 - Polskie Towarzystwo Ergonomiczne w Polsce

• Lista Dortmundzka - klasyczna lista ergonomiczna

2. Ergonomia architektoniczna:

• Projektowanie zróżnicowane - rozwój procesów związanych z kreacją przestrzeni

• Regeneracja - rekonsumpcja

• Ponowne użycie - recykling

4. Ergonomia a bezpieczeństwo

.Jednym z najważniejszych celów ergonomii jest zwiększenie bezpieczeństwa. Zwiększenie bezpieczeństwa, lub odwrotnie, eliminacja wypadków jest sprawą zasadniczą dla interesu publicznego, bowiem powodują one poważne straty ekonomiczne i społeczne. Urządzenia i środowiska, które gwałcą zasadę ergonomii należy uważać obecnie za ukryte niebezpieczeństwa na podstawie tego, że od zwykłych ludzi nie można oczekiwać pełnej świadomości ryzyka połączonego z używaniem takich urządzeń lub przebywaniem w takich środowiskach. Zastosowanie zasad ergonomicznych może znacznie zwiększyć bezpieczeństwo. Ergonomia również analizuje m.in. zagrożenia powstające w relacji człowiek-technika-otoczenie oraz optymalizuje te relacje.

5. Dyscypliny kształtujące dorobek współczesnej ergonomii

• fizjologia pracy,

• psychologia pracy,

• antropologia,

• organizacja pracy,

• nauki techniczne,

• medycyna pracy,

• ochrona środowiska,

• bionika,

• pedagogika pracy,

• socjologia pracy,

• estetyka,

• prawo ergonomiczne.

6. Zadania ergonomii:

Zadaniem ergonomii jest optymalne kształtowanie systemu pracy, zarówno poszczególnych jego elementów jak i relacji między nimi. Oznacza ono zapewnienie wydajności pracy wykonywanej w warunkach nie tylko pełnego bezpieczeństwa, ale pozwalających na wszechstronny rozwój pracownika - intelektualny, psychiczny i społeczny.

Zadania można podzielić na 2 grupy:

• opracowanie planów i programów działań dla nauk technicznych, aby dostosować technikę nie tylko do możliwości psychofizycznych człowieka, lecz także do jego potrzeb i oczekiwań,

• opracowanie planów i programów działań dla nauk społecznych, aby przygotować człowieka do roli nie tylko twórcy techniki (ergonomicznej) ale także do roli konsumenta, umiejącego z niej korzystać i doceniać jej wartości.

7. Konsekwencje wdrażania ergonomii:

• zmniejszenie znaczenia różnic indywidualnych, tzn. im bardziej cechy maszyn, urządzeń i narzędzi są przystosowane do przeciętnych możliwości człowieka, tym większa jest liczba osób, które maszyny te mogą obsługiwać i tym mniejsza jest potrzeba badań selekcyjnych, eliminujących osobników o mniejszej sprawności fizycznej i psychicznej,

• zmniejszenie znaczenia czynnika szkolenia zawodowego, tzn. krótsze szkolenie umożliwia osiągnięcie niezbędnej sprawności zawodowej,

• zmniejszenie zmęczenia pracą,

• zwiększenie wydajności pracy

• zapobieganie patologicznym skutkom wykonywania pracy, ograniczenie ilości chorób zawodowych,

• zmniejszenie liczby wypadków przy pracy - szacuje się, że około 85% wypadków wiąże się z działalnością człowieka, a przede wszystkim z nieodpowiednim zsynchronizowaniem maszyn z możliwościami psychofizycznymi człowieka.

8. Kierunki działania ergonomii:

• Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie istniejących obciążeń oraz poprawą wydajności i jakości pracy.

• Ergonomia koncepcyjna - celem jej jest takie zaprojektowanie narzędzia, urządzenia, maszyny czy wreszcie całego obiektu przemysłowego, aby spełniał on podstawowe wymagania ergonomii.

9. Wpływ warunków pracy na zadowolenie pracownika:

Grupy czynników środowiska pracy

• czynniki fizyczne

• oświetlenie

• hałas

• mikroklimat (tj. temperaturę otoczenia, ruch i wilgotność powietrza, promieniowanie cieplne podczerwone - płaszczyzn i przedmiotów)

• drgania i wstrząsy

• promieniowanie jonizujące i elekromagnetyczne (fale radiowe i radarowe)

• pyły

• czynniki chemiczne

• gazy

• rozpuszczalniki przemysłowe

• materiały pędne

• smary

• polimery syntetyczne

• czynniki biologiczne - wykraczają poza zakres analizy ergonomicznej.

• Czynniki antropotechniczne i organizatorskie

• Postawa w miejscu pracy

• Rytm i tempo pracy

• Przerwy w pracy

12. Interdyscyplinarny i kompleksowy charakter ergonomii:

Interdyscyplinarność oznacza, że jej obszar badawczy obejmuje przestrzeń leżąca pomiędzy dyscyplinami naukowymi - łączy w ten sposób grupę nauk o człowieku oraz grupę nauk o technice i organizacji pracy.

Kompleksowość to łączenie elementów różnych dyscyplin szczegółowych w nową w nową, spójną całość, podporządkowaną nowemu celowi, jakim jest dostosowanie środków i sposobów technicznych do możliwości, ograniczeń i aspiracji posługującego się nimi człowieka.

13. Czynnik ludzki a wypadki przy pracy:

Przyczyny ludzkie:

• Nieprawidłowe zachowanie pracownika, np. zaskoczenie niespodziewanych zdarzeń, niedostateczna koncentracja na wykonywanej czynności lub zagrożenie zagrożenia, nieznajomość zagrożenia, przepisów, zasad BHP

• Niewłaściwe posługiwanie się czynnikami materialnymi

• Nieużywanie sprzętu ochronnego

Człowiek - najsłabsze ogniwo:

• Błędy aktywne - naruszanie norm, zasad, niewykonywanie czynności na skutek nieuwagi, zapomnienia lub w następstwie niezrozumienia zadań

• Błędy o skutkach odrodczych - usterki w zarządzaniu bezpieczeństwem

Czynnik ludzki: brak wyobraźni, rutyna, stosowanie niewłaściwych metod pracy

14. Krajowy Punkt Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy

Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy została powołana na podstawie Postanowienia Rady Europy nr 2062/94 z dnia 18 lipca 1994 r. Regulamin funkcjonowania Agencji został ustalony na podstawie Postanowienia Rady Europy nr 1643/95 z dn. 29 czerwca 1995 r. Agencja ma siedzibę w Bilbao (Hiszpania).

Agencja działa głównie za pośrednictwem Centralnych Punktów istniejących we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej, a ponadto utrzymuje własną witrynę Internetową oraz publikuje własne wydawnictwa. W 1999 roku Agencja podjęła działania na rzecz utworzenia następnych Centralnych Punktów w 10 krajach kandydujących do Unii Europejskiej (dotyczy to następujących krajów: Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Turcja, Cypr, Malta). W Polsce funkcję Krajowego Punktu Centralnego, na podstawie decyzji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, pełni Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy.

W Polsce podstawowym aktem prawnym, mówiącym o prawie do bezpiecznych higienicznych warunków pracy, jest Konstytucja RP. Sposób realizacji tego prawa określa ustawa, jaką jest Kodeks Pracy. Podstawowe uregulowania kodeksowe w zakresie bhp znajdują się w dziale X kodeksu dotyczącym bhp, w dziale VII dotyczącym ochrony pracy kobiet i w dziale IX dotyczącym ochrony pracy młodocianych. System organizacyjny ochrony pracy można podzielić na ogólnokrajowy i zakładowy.

Do pierwszego zalicza się parlament, rząd i inne urzędy państwowe, państwowe organy nadzoru i kontroli, które mają zróżnicowane zadania. Organami nadzoru i kontroli są Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego oraz sądy i prokuratura. Istotną rolę w systemie organizacyjnym bhp pełni Rada Ochrony Pracy, która działa przy Sejmie RP i nadzoruje Państwową Inspekcję Pracy

15. Dyrektywy harmonizacji publicznej

Większość dyrektyw określa wymagania związane z bezpieczeństwem użytkowania wyrobów, czyli z eliminacją zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi i zwierząt, mienia i środowiska. Niektóre uwzględniają inne aspekty, jak np. oszczędność energii, dokładność metrologiczną wskazań przyrządów pomiarowych, bezpieczeństwo transportu niektórych urządzeń.

Zakres wyrobów objętych poszczególnymi dyrektywami wynika przede wszystkim z definicji konkretnych wyrobów podanych w tych dyrektywach. Dalsze uszczegółowienie wyrobów objętych oceną zgodności na podstawie danej dyrektywy następuje przez określenie tych rodzajów wyrobów, które są z zakresu stosowania dyrektywy wyłączone.

Dyrektywy dotyczą tylko wyrobów, które mają być po raz pierwszy wprowadzone na rynek Wspólnoty lub po raz pierwszy oddane tam do użytku. Dyrektywy stosuje się więc do wyrobów nowych wytworzonych w państwach członkowskich oraz do importowanych z państw trzecich wyrobów nowych, używanych i z drugiej ręki.

16. Psychologia pracy

Psychologia pracy zajmuje się praktycznym zastosowaniem dorobku naukowego psychologii w celu dopasowania psychospołecznych warunków środowiska pracy do możliwości pracownika tak, by  umożliwić optymalną wydajność w pracy i utrzymanie dobrego stanu zdrowia.

W praktyce działania psychologii pracy dotyczą obszarów takich, jak: rekrutacja, selekcja, ocena kompetencji,  motywowanie,  monitorowanie stresu w pracy, interwencje w sytuacjach trudnych i kryzysowych, rozwiązywanie konfliktów, budowanie relacji w zespole, wypalenie zawodowe, mobbing, a także szkolenie w zakresie „miękkich” umiejętności.

1

---