Bankowość - wykład 6

SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW

Geneza i cel działania systemów gwarantowania depozytów

Geneza systemów gwarantowania depozytów

• pierwsza instytucja gwarantująca depozyty powstała w USA w 1933 roku jako reakcja na wielki kryzys gospodarczy,

• pierwsze systemy gwarantujące depozyty w Europie powstały w Norwegii (1961r.) i Niemczech (1966r.).

• 1/3 systemów gwarantowania depozytów powstała w latach 80-tych jako odpowiedź na pojawiające się kryzysy bankowe.

Cele działania systemów gwarantowania depozytów

• Stabilizacja systemu bankowego (zmniejszenie możliwości masowych wypłat depozytów),

• ochrona deponenta (deponent z reguły nie są w stanie ocenić standingu banku).

Charakter gwarantowania depozytów

• bezpośredni - polega na wypłacie depozytów klientom upadłych banków,

• pośredni - ratowanie banków w sytuacji kłopotów finansowych.

Upadek banku - ile to kosztuje ???

• przypadek Banku Staropolskiego S.A. (2000 r.)

• Kwota gwarantowana dla klientów banku wynosiła 625,4 mln zł, z czego banki wypłaciły 484 mln zł, reszta zaś pochodziła ze środków płynnych banku.

• W 2000 r. polski sektor bankowy wygenerował 4,2 mld zł zysku netto 12% zysku netto.

Rodzaje programów ochrony depozytów:

• Nieformalny program ochrony depozytów (IDPS - Implicit Deposit Protection Scheme):

• brak ustawowych regulacji w zakresie ochrony depozytów,

• bank centralny lub organy rządowe, mając na uwadze dobro publiczne, jakim jest system bankowy, interweniują w przypadku zagrożenia jego stabilizacji

• System ubezpieczenia depozytów (IDS - Deposit Insurance System):

• wyraźnie określone zasady działania,

• znane są źródła finansowania i wysokość depozytów ubezpieczonych

System ochrony depozytów a zjawisko hazardu moralnego i sposoby jego ograniczania

• Zjawisko MORALNEGO HAZARDU polega na maksymalizowaniu własnych korzyści ze szkodą dla innych, przy czym nie ponosi się pełnych negatywnych konsekwencji swych rynkowych działań

• w odniesieniu do systemu gwarantowania depozytów może występować zarówno po stronie deponentów, jak i banków

• zjawisko moralnego hazardu w przypadku pełnej ochrony depozytów:

• banki zagrożone upadłością mogą podnosić oprocentowanie w celu przyciągnięcia klientów

• klient (deponent) w mniejszym stopniu zastanawia się nad wyborem banku w kategoriach optymalizacji ryzyka i korzyści,

• ponadto świadomość, że deponenci nie poniosą strat w przypadku upadłości banku, może skłaniać jego zarząd do podejmowania ryzykownych strategii

Sposoby ograniczania zjawiska moralnego hazardu

• koasekuracja - wzajemne ubezpieczanie (się) podmiotów, instytucji lub osób,

• powiązanie poziomu ryzyka instytucji bankowej z wysokością składki

Cechy systemów gwarancyjnych i ich wpływ na stabilność finansową sektora bankowego

• Cechy systemów gwarancyjnych

• zasady przynależności do systemu (dobrowolny lub obowiązkowy - jak np. w Polsce),

• zakres i przedmiot gwarancji,

• sposób finansowania instytucji gwarantującej depozyty (ex ante, ex post).

Wyższą stabilność finansową i mniejsze ryzyko kryzysu finansowego zapewniają systemy:

• o relatywnie niższej kwocie gwarancji,

• o udziale obowiązkowym w systemie,

• o prywatnym charakterze funduszu,

• ex post.

STANDARDY W ZAKRESIE GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW

1. Dyrektywa UE (94/19/EEC) w sprawie gwarantowania depozytów, określa minimalne wymagania wobec systemów gwarantowania depozytów.

2. Dyrektywa oparta jest na czterech zasadach:

I powszechności systemu gwarantowania wkładów i równego traktowania instytucji kredytowych

II zapewnienie szybkości i efektywności wypłat w ramach systemu gwarantowania depozytów.

III ustalanie minimalnego limitu gwarancji wkładów (w Polsce 22,5 mln zł).

IV terytorialności.

Charakterystyka polskiego systemu gwarantowania depozytów

1. system gwarantowania depozytów, wsparty systemem pomocy finansowej dla banków, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności, został utworzony w Polsce na mocy ustawy o Bankowych Funduszach Gwarancyjnych (BFG) z 19 grudnia 1994 roku.

Nadzór nad działalnością Funduszu (BFG) sprawuje:

• Sejm RP - poprzez przyjęcie bądź nie przyjęcie rocznych sprawozdań z działalności finansowej Funduszu

• Rada Ministrów- poprzez zatwierdzanie rocznych sprawozdań z działalności finansowej Funduszu

• Minister właściwy do spraw instytucji finansowych na podstawie kryterium legalności i zgodności za statutem

• Rada Funduszu

Podmioty objęte systemem gwarantowanym wnoszą na rzecz Funduszu obowiązkowe opłaty roczne w wysokości sumy iloczynów:

• Stawki nie przekraczającej 0,4% i sumy aktywów bilansowych oraz gwarancji i poręczeń ważonych ryzykiem

• Stawki nie przekraczającej 0,2% i sumy ważonych ryzykiem pozostałych zobowiązań pozabilansowych

Wysokość stawek na kolejny rok określa i przekazuje podmiotom objętym systemem gwarantowanym Rada Funduszu, nie później niż do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym opłata ma być wniesiona. Podmioty objęte systemem gwarantowanym obowiązane są do opłat składek do 31 marca.

1. pojęcie deponenta - osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej (o ile posiada zdolność prawną) oraz szkolne kasy oszczędnościowe i pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe z wyłączeniem m.in. Skarbu Państwa, banków, biur i domów maklerskich, akcjonariuszy (min. 5%) oraz ich podmiotów dominujących, bądź zależnych, członków zarządu i rady nadzorczej, osób pełniących w danym banku funkcje zarządcze.

2. system gwarantowania ma charakter obowiązkowy i koasekuracyjny.

3. zakres i przedmiot gwarancji: środki pieniężne zgromadzone na rachunkach w banku przez deponenta, na rachunkach imiennych oraz jego należności wynikające z innych czynności bankowych, w walucie polskiej lub innych walutach obcych na dzień zawieszenia działalności banku, potwierdzone wystawionymi przez bank dokumentami imiennymi, powiększone o odsetki należne do dnia spełnienia warunków gwarancji.

MAKSYMALNE GWARANTOWANE WKŁADY

Polska 22 500 EURO (90%)/ do 1 tys EURO (100%)

Hiszpania 20 000 EURO

Dania 40 000 EURO

Norwegia 235 000 EURO

Finlandia 25 000 EURO

Szwecja 28 000 EURO

Argentyna 31 800 EURO

Bułgaria 7 650 EURO

Jamajka 4 600 EURO

Rumunia 3 500 EURO

USA 110 000 EURO

Przesłanki powołania instytucji nadzorczych, cele działania instytucji nadzorczych

• Przesłanki powołania instytucji nadzorczych:

• zjawisko kreacji pieniądza depozytowego, powiązane z procesem jego dematerializacji - wzrost ryzyka płynności i wypłacalności banków

• wzrost liczby instrumentów finansowych oferowanych przez banki klientom (np. opcji) - wzrost ryzyka głównie cenowego,

• zjawisko wychodzenia przez banki poza tradycyjne dla nich zastrzeżone segmenty rynku finansowego - pojawienie się nowych niebankowych rodzajów ryzyka

Cele działania instytucji nadzorczych:

• zapewnienie stabilności finansowej systemu bankowego,

• zapewnienie przestrzegania przez banki przepisów zewnętrznych i wewnętrznych oraz dobrych praktyk bankowych

• zapewnienie przestrzegania warunków równej konkurencji na rynku bankowym

Umiejscowienie nadzoru bankowego:

• przy banku centralnym (Grecja, Irlandia, Holandia),

• przy Ministerstwie Finansów (Austria, Szwecja),

• osobny podmiot wyodrębniony w celu sprawowania nadzoru (Belgia, Niemcy)

!Umiejscowienie nadzoru bankowego w systemie bankowym

• Rozwiązanie w Polsce:

• Nadzór bankowy w Polsce sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego (KNB)

• Organem wykonawczym dla decyzji i określonych przez KNB zadań jest Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB), znajdujący się w strukturach NBP

Podmiotowy i przedmiotowy zakres nadzoru bankowego

• Zakres podmiotowy

• kryterium - zasięg oddziaływania nadzoru na podmioty finansowe: wąski lub szeroki (w Polsce wąski).

• Zakres przedmiotowy

• Prowadzenie działalności licencyjnej,

• Określenie kształtu regulacji ostrożnościowych,

• sprawowanie inspekcji,

• podejmowanie działań restrykcyjnych

Zainteresowanie nadzoru bankowego obejmuje trzy etapy „życia” banku:

1. tworzenie banku, do którego potrzebna jest licencja i zgoda na rozpoczęcie działalności.

2. funkcjonowanie, które napotyka na wiele regulacji o charakterze ilościowym i jakościowym, mających na celu ograniczenie ryzyka podejmowanego przez banki w ramach swojej działalności.

3. likwidację, bądź upadłość, które kończą funkcjonowanie banku

Organ nadzoru interesuje się trzema etapami życia banków:

1. tworzeniem i licencjonowaniem,

2. funkcjonowaniem,

3. likwidowaniem banku.

Dodatkowo zainteresowany jest fuzjami zachodzącymi w danym banku.

Reguła oszczędnościowa ma na celu ograniczenie ryzyka podejmowanego przez banki, przez władze nadzorcze. Odnosi się do pomiaru i ograniczenia ryzyka w ujęciu:

• sparametryzowanym - regułą ilościowa,

• niesparametryzowanym - reguła jakościowa.

Podział reguł oszczędnościowych:

1. zewnętrzne - narzucone bankom, ustanowione przez organy nadzorcze; stanowią narzędzie sprawowania nadzoru bankowego,

2. wewnętrzne - ustalone przez banki (organy poszczególnych banków) nie mogą naruszać norm zewnętrznych,

3. ilościowe - policzalne; narzucają ograniczenia w ostaci bezwzględnych wielkości liczbowych,

4. jakościowe - skupiają się na zasadach i procedurach postępowania.

Dialektyka regulacyjna - rozumowanie idące od danego pojęcia (teza) do jego przeciwieństwa (antyteza) i łączenie w całość (synteza).

TEZA - wprowadzenie regulacji

ANTYTEZA - próba ominięcia regulacji

SYNTEZA - ponowna regulacja.

Dialektyka regulacyjna wskazuje, że proces regulacji jest niekończącą się gra strategiczną między dwoma grupami graczy (regulatorami) a regulowanymi, które wykonują przeciwne posunięcia.

Najważniejsze instytucje normotwórcze:

• Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego,

• Organy Unii Europejskiej,

• organizacje międzynarodowe, np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy,

• krajowe organizacje prawotwórcze, np. Ministerstwo Finansów.

---