Bankowość - wykład 6
SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW
Geneza i cel działania systemów gwarantowania depozytów
Geneza systemów gwarantowania depozytów
pierwsza instytucja gwarantująca depozyty powstała w USA w 1933 roku jako reakcja na wielki kryzys gospodarczy,
pierwsze systemy gwarantujące depozyty w Europie powstały w Norwegii (1961r.) i Niemczech (1966r.).
1/3 systemów gwarantowania depozytów powstała w latach 80-tych jako odpowiedź na pojawiające się kryzysy bankowe.
Cele działania systemów gwarantowania depozytów
Stabilizacja systemu bankowego (zmniejszenie możliwości masowych wypłat depozytów),
ochrona deponenta (deponent z reguły nie są w stanie ocenić standingu banku).
Charakter gwarantowania depozytów
bezpośredni - polega na wypłacie depozytów klientom upadłych banków,
pośredni - ratowanie banków w sytuacji kłopotów finansowych.
Upadek banku - ile to kosztuje ???
przypadek Banku Staropolskiego S.A. (2000 r.)
Kwota gwarantowana dla klientów banku wynosiła 625,4 mln zł, z czego banki wypłaciły 484 mln zł, reszta zaś pochodziła ze środków płynnych banku.
W 2000 r. polski sektor bankowy wygenerował 4,2 mld zł zysku netto 12% zysku netto.
Rodzaje programów ochrony depozytów:
Nieformalny program ochrony depozytów (IDPS - Implicit Deposit Protection Scheme):
brak ustawowych regulacji w zakresie ochrony depozytów,
bank centralny lub organy rządowe, mając na uwadze dobro publiczne, jakim jest system bankowy, interweniują w przypadku zagrożenia jego stabilizacji
System ubezpieczenia depozytów (IDS - Deposit Insurance System):
wyraźnie określone zasady działania,
znane są źródła finansowania i wysokość depozytów ubezpieczonych
System ochrony depozytów a zjawisko hazardu moralnego i sposoby jego ograniczania
Zjawisko MORALNEGO HAZARDU polega na maksymalizowaniu własnych korzyści ze szkodą dla innych, przy czym nie ponosi się pełnych negatywnych konsekwencji swych rynkowych działań
w odniesieniu do systemu gwarantowania depozytów może występować zarówno po stronie deponentów, jak i banków
zjawisko moralnego hazardu w przypadku pełnej ochrony depozytów:
banki zagrożone upadłością mogą podnosić oprocentowanie w celu przyciągnięcia klientów
klient (deponent) w mniejszym stopniu zastanawia się nad wyborem banku w kategoriach optymalizacji ryzyka i korzyści,
ponadto świadomość, że deponenci nie poniosą strat w przypadku upadłości banku, może skłaniać jego zarząd do podejmowania ryzykownych strategii
Sposoby ograniczania zjawiska moralnego hazardu
koasekuracja - wzajemne ubezpieczanie (się) podmiotów, instytucji lub osób,
powiązanie poziomu ryzyka instytucji bankowej z wysokością składki
Cechy systemów gwarancyjnych i ich wpływ na stabilność finansową sektora bankowego
Cechy systemów gwarancyjnych
zasady przynależności do systemu (dobrowolny lub obowiązkowy - jak np. w Polsce),
zakres i przedmiot gwarancji,
sposób finansowania instytucji gwarantującej depozyty (ex ante, ex post).
Wyższą stabilność finansową i mniejsze ryzyko kryzysu finansowego zapewniają systemy:
o relatywnie niższej kwocie gwarancji,
o udziale obowiązkowym w systemie,
o prywatnym charakterze funduszu,
ex post.
STANDARDY W ZAKRESIE GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW
Dyrektywa UE (94/19/EEC) w sprawie gwarantowania depozytów, określa minimalne wymagania wobec systemów gwarantowania depozytów.
Dyrektywa oparta jest na czterech zasadach:
I powszechności systemu gwarantowania wkładów i równego traktowania instytucji kredytowych
II zapewnienie szybkości i efektywności wypłat w ramach systemu gwarantowania depozytów.
III ustalanie minimalnego limitu gwarancji wkładów (w Polsce 22,5 mln zł).
IV terytorialności.
Charakterystyka polskiego systemu gwarantowania depozytów
system gwarantowania depozytów, wsparty systemem pomocy finansowej dla banków, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności, został utworzony w Polsce na mocy ustawy o Bankowych Funduszach Gwarancyjnych (BFG) z 19 grudnia 1994 roku.
Nadzór nad działalnością Funduszu (BFG) sprawuje:
Sejm RP - poprzez przyjęcie bądź nie przyjęcie rocznych sprawozdań z działalności finansowej Funduszu
Rada Ministrów- poprzez zatwierdzanie rocznych sprawozdań z działalności finansowej Funduszu
Minister właściwy do spraw instytucji finansowych na podstawie kryterium legalności i zgodności za statutem
Rada Funduszu
Podmioty objęte systemem gwarantowanym wnoszą na rzecz Funduszu obowiązkowe opłaty roczne w wysokości sumy iloczynów:
Stawki nie przekraczającej 0,4% i sumy aktywów bilansowych oraz gwarancji i poręczeń ważonych ryzykiem
Stawki nie przekraczającej 0,2% i sumy ważonych ryzykiem pozostałych zobowiązań pozabilansowych
Wysokość stawek na kolejny rok określa i przekazuje podmiotom objętym systemem gwarantowanym Rada Funduszu, nie później niż do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym opłata ma być wniesiona. Podmioty objęte systemem gwarantowanym obowiązane są do opłat składek do 31 marca.
pojęcie deponenta - osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej (o ile posiada zdolność prawną) oraz szkolne kasy oszczędnościowe i pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe z wyłączeniem m.in. Skarbu Państwa, banków, biur i domów maklerskich, akcjonariuszy (min. 5%) oraz ich podmiotów dominujących, bądź zależnych, członków zarządu i rady nadzorczej, osób pełniących w danym banku funkcje zarządcze.
system gwarantowania ma charakter obowiązkowy i koasekuracyjny.
zakres i przedmiot gwarancji: środki pieniężne zgromadzone na rachunkach w banku przez deponenta, na rachunkach imiennych oraz jego należności wynikające z innych czynności bankowych, w walucie polskiej lub innych walutach obcych na dzień zawieszenia działalności banku, potwierdzone wystawionymi przez bank dokumentami imiennymi, powiększone o odsetki należne do dnia spełnienia warunków gwarancji.
MAKSYMALNE GWARANTOWANE WKŁADY
Polska 22 500 EURO (90%)/ do 1 tys EURO (100%)
Hiszpania 20 000 EURO
Dania 40 000 EURO
Norwegia 235 000 EURO
Finlandia 25 000 EURO
Szwecja 28 000 EURO
Argentyna 31 800 EURO
Bułgaria 7 650 EURO
Jamajka 4 600 EURO
Rumunia 3 500 EURO
USA 110 000 EURO
Przesłanki powołania instytucji nadzorczych, cele działania instytucji nadzorczych
Przesłanki powołania instytucji nadzorczych:
zjawisko kreacji pieniądza depozytowego, powiązane z procesem jego dematerializacji - wzrost ryzyka płynności i wypłacalności banków
wzrost liczby instrumentów finansowych oferowanych przez banki klientom (np. opcji) - wzrost ryzyka głównie cenowego,
zjawisko wychodzenia przez banki poza tradycyjne dla nich zastrzeżone segmenty rynku finansowego - pojawienie się nowych niebankowych rodzajów ryzyka
Cele działania instytucji nadzorczych:
zapewnienie stabilności finansowej systemu bankowego,
zapewnienie przestrzegania przez banki przepisów zewnętrznych i wewnętrznych oraz dobrych praktyk bankowych
zapewnienie przestrzegania warunków równej konkurencji na rynku bankowym
Umiejscowienie nadzoru bankowego:
przy banku centralnym (Grecja, Irlandia, Holandia),
przy Ministerstwie Finansów (Austria, Szwecja),
osobny podmiot wyodrębniony w celu sprawowania nadzoru (Belgia, Niemcy)
!Umiejscowienie nadzoru bankowego w systemie bankowym
Rozwiązanie w Polsce:
Nadzór bankowy w Polsce sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego (KNB)
Organem wykonawczym dla decyzji i określonych przez KNB zadań jest Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB), znajdujący się w strukturach NBP
Podmiotowy i przedmiotowy zakres nadzoru bankowego
Zakres podmiotowy
kryterium - zasięg oddziaływania nadzoru na podmioty finansowe: wąski lub szeroki (w Polsce wąski).
Zakres przedmiotowy
Prowadzenie działalności licencyjnej,
Określenie kształtu regulacji ostrożnościowych,
sprawowanie inspekcji,
podejmowanie działań restrykcyjnych
Zainteresowanie nadzoru bankowego obejmuje trzy etapy „życia” banku:
tworzenie banku, do którego potrzebna jest licencja i zgoda na rozpoczęcie działalności.
funkcjonowanie, które napotyka na wiele regulacji o charakterze ilościowym i jakościowym, mających na celu ograniczenie ryzyka podejmowanego przez banki w ramach swojej działalności.
likwidację, bądź upadłość, które kończą funkcjonowanie banku
Organ nadzoru interesuje się trzema etapami życia banków:
tworzeniem i licencjonowaniem,
funkcjonowaniem,
likwidowaniem banku.
Dodatkowo zainteresowany jest fuzjami zachodzącymi w danym banku.
Reguła oszczędnościowa ma na celu ograniczenie ryzyka podejmowanego przez banki, przez władze nadzorcze. Odnosi się do pomiaru i ograniczenia ryzyka w ujęciu:
sparametryzowanym - regułą ilościowa,
niesparametryzowanym - reguła jakościowa.
Podział reguł oszczędnościowych:
zewnętrzne - narzucone bankom, ustanowione przez organy nadzorcze; stanowią narzędzie sprawowania nadzoru bankowego,
wewnętrzne - ustalone przez banki (organy poszczególnych banków) nie mogą naruszać norm zewnętrznych,
ilościowe - policzalne; narzucają ograniczenia w ostaci bezwzględnych wielkości liczbowych,
jakościowe - skupiają się na zasadach i procedurach postępowania.
Dialektyka regulacyjna - rozumowanie idące od danego pojęcia (teza) do jego przeciwieństwa (antyteza) i łączenie w całość (synteza).
TEZA - wprowadzenie regulacji
ANTYTEZA - próba ominięcia regulacji
SYNTEZA - ponowna regulacja.
Dialektyka regulacyjna wskazuje, że proces regulacji jest niekończącą się gra strategiczną między dwoma grupami graczy (regulatorami) a regulowanymi, które wykonują przeciwne posunięcia.
Najważniejsze instytucje normotwórcze:
Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego,
Organy Unii Europejskiej,
organizacje międzynarodowe, np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy,
krajowe organizacje prawotwórcze, np. Ministerstwo Finansów.