EKOLOGIA I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE
W.4
SYSTEMY ZARZĄDZANIA EKOLOGICZNEGO. SYSTEMY NIESFORMALIZOWANE. CZYSTSZA PRODUKCJA. PROCEDURY MINIMALIZACJI ODPADÓW.
Działania organizacji (podmiotu gospodarczego) zmierzające do ograniczenia jej negatywnego wpływu na środowisko oraz spełnienie wymagań przepisów ochrony środowiska mogą być skutecznie zapewnione przez wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego.
System taki może mieć charakter niesformalizowany i opierać się np. na zasadach Czystszej Produkcji z zastosowanie procedury minimalizacji odpadów lub zostać zrealizowany na podstawie wymagań Rozporządzenia Rady EWG nr 1836/93 (EMAS) obowiązującego w krajach Unii Europejskiej lub wymaganiach norm ISO z serii 14000 i mieć charakter sformalizowany.
Systemy niesformalizowane.
Niesformalizowane systemy zarządzania środowiskowego związane są z koncepcją zrównoważonego rozwoju.
Początków koncepcji zrównoważonego rozwoju można doszukiwać się w materiałach konferencji ONZ już w roku 1972, ale ideologia trwałego zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) została jednoznacznie przedstawiona dopiero w raporcie ONZ „Nasza wspólna przyszłość” zatwierdzonym w roku 1987 (projekt dokumentu opracowała tzw. Komisja Brundtland powołana w roku 1983).
CZYSTSZA PRODUKCJA
Rozwój koncepcji oraz kolejnych strategii ochrony środowiska pozwolił na wypracowanie, w latach dziewięćdziesiątych, aktualnej strategii zwanej strategią zapobiegania. Strategia zapobiegania stanowi istotę Czystszej Produkcji, która oznacza stosowanie procesów, materiałów lub wyrobów oraz sposobów postępowania, które przyczyniają się do uniknięcia lub zredukowania zanieczyszczeń. Czystsza Produkcja polega na zapobieganiu u źródła powstawania odpadów stałych, ścieków, zanieczyszczeń pyłowo-gazowych, oszczędności energii, wody i paliw w procesach produkcyjnych oraz w każdej innej działalności.
Czystsza Produkcja obejmuje wszystkie fazy istnienia produktu, od projektowania po utratę jego cech użytkowych.
Realizowana jest przez:
odpowiednie zarządzanie daną organizacją
stosowanie nowoczesnych, czystszych technologii
szeroko rozumianą edukację ekologiczną
Stosowanie Czystszej Produkcji nie tylko skutecznie chroni środowisko, lecz także przynosi wymierny efekty ekonomiczne, głównie przez redukcję kosztów wytwarzania oraz kosztów ochrony środowiska.
Czystsza Produkcja, organizowana w oparciu o odpowiednia procedurę, staje się efektywnym ekologicznie i ekonomicznie systemem zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie, zakładzie usługowym, gminie czy urzędzie.
Czystsza Produkcja zaleca działania sekwencyjne, wykorzystujące na każdym kroku wszystkie możliwości prowadzące do poprawy stanu środowiska poprzez zmniejszanie strumienia odpadów (zanieczyszczeń).
Ruch czystszej produkcji w Polsce.
Początek ruchowi czystszej produkcji w Polsce dała pomoc i współpraca międzynarodowa. Od szeregu lat na terenie Polski podejmowane były liczne zagraniczne inicjatywy związane z promocją idei „zapobiegania zanieczyszczeniu” - „Czystszej produkcji” (CP), których działalność koncentruje się na:
edukacji ekologicznej
pomocy w realizacji projektów minimalizacji odpadów w przedsiębiorstwach
Jednym z pierwszych przedsięwzięć był Polsko-Norweski Program CP jako wynik zawartego w roku 1989 porozumienia o współpracy międzyrządowej. Realizację programu rozpoczęto w Polsce w roku 1991 (restrukturyzacja procesów przemysłowych).
Początkowo działania koordynowane były przez NOT, od roku 1995 przez NFOŚiGW, które zlecił prowadzenie programu Czystszej Produkcji GIG, gdzie powstało Krajowe Centrum (Wdrożeń) Czystszej Produkcji.
W realizacji zasad Czystszej Produkcji stosowana jest Procedura Minimalizacji Odpadów. Przy czym minimalizacja odpadów nie obejmuje wszystkich obszarów gospodarowania odpadami, lecz dotyczy wyłącznie technik zapobiegania ich powstawaniu. Działania prowadzące do zmniejszenie ilości powstających odpadów, których dotyczy Czystsza Produkcja, obejmują wyłącznie:
- redukcje odpadów u źródeł ich powstawania
- recyrkulacje odpadów
Ogólna struktura Procedury Minimalizacji Odpadów (PMO) składa się z następujących czterech etapów:
świadomej decyzji kierownictwa organizacji o zastosowaniu procedury i wyznaczeniu celu działania prowadzącego do minimalizacji odpadów,
II. zebrania niezbędnych informacji o procesach, oddziaływaniu
organizacji na środowisko oraz poszukiwania możliwości jego zmniejszenia przez redukcje odpadów,
III. dokonania wyboru najlepszych rozwiązań pod względem technicznym oraz ekonomicznym do realizacji i opracowanie programu wdrożenia,
IV. wdrożenia najlepszego rozwiązania oraz analizy uzyskanych efektów ekologicznych i ekonomicznych
Powyższym etapom odpowiadają cztery fazy omawianej procedury:
planowanie i organizacji - ocena - analiza wykonalności - wdrożenie
(4 fazy wdrażania)
Procedura Minimalizacji Odpadów
Faza planowania i organizacji
akceptacja kierownictwa
przyjęcie polityki ekologicznej
ustalenie celów
wyznaczenie zespołu realizującego
Faza oceny
zebranie danych o procesach, urządzeniach i odpadach
ustalenie priorytetów i wybranie zadań
wybór zespołów roboczych
przegląd danych i inspekcja na miejscu
tworzenie wariantów minimalizacji odpadów
przegląd i wybór wariantów
Faza analizy warunków wykonalności
analiza techniczna wariantów
analiza ekonomiczna
wybór wariantów do wdrożenia
Faza wdrożenia
uzasadnienie projektu i pozyskanie środków finansowych
realizacja projektu
ocena efektywności wdrożenia
Procedura nadawania Świadectwa Czystszej Produkcji jest otwarta dla wszystkich polskich przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych, które wprowadziły, z wykorzystaniem Procedury Minimalizacji Odpadów, Strategię Czystszej Produkcji.
Obecnie Świadectwo Czystszej Produkcji nadawane jest przez Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji.
O Świadectwo mogą się starać jednostki organizacyjne (przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, samorządy terytorialne), które rozpoczęły działania z zakresu Czystszej Produkcji i wdrożyły co najmniej jeden, pilotażowy projekt inwestycyjny lub organizacyjny w tym zakresie (zarówno w ramach Szkół CP, jak i indywidualnego przygotowania). Jednostka taka składa do Polskiego Centrum CP wniosek aplikacyjny, zawierający m.in. sprawozdanie z podjętych i zrealizowanych działań oraz plany na najbliższe lata (ciągłe doskonalenie).
Jednostki organizacyjne zainteresowane świadectwem CP składają do Centrum CP raport, zawierający rzeczywiste efekty ich działalności środowiskowej za co najmniej 3 ostatnie lata oraz plany przyszłych działań.
Raport ten jest wstępnie oceniany przez Zespół Oceniający w Krajowym Centrum (Wdrożeń) Czystszej Produkcji. Po ocenie i ewentualnym uzupełnieniu raportu ustalany jest termin auditu weryfikacyjnego, przeprowadzanego na miejscu w danej jednostce przez Auditora CP - Licencjonowanego Rzeczoznawcę FSN-T NOT ds. Czystszej Produkcji. Audit ma na celu potwierdzenie realizacji strategii CP zgodnie ze złożonym raportem, wdrożenia wykazanych projektów, zgodności przedłożonych danych ze sprawozdaniami do GUS, itp. Audytor zapisuje swoje spostrzeżenia i niezgodności w protokole (raporcie) z auditu.
Posiadacz Świadectwa Przedsiębiorstwa Czystszej Produkcji jest upoważniony do:
używania logo Światowego Programu CP prowadzonego przez UNEP
priorytetowej rekomendacji w zakresie kredytowania inwestycji proekologicznych
wpisania do dostępnej publicznie Księgi Przedsiębiorstw Czystszej Produkcji
1
3