Historia jest specyficznym przedmiotem pod wzgl*dem stylu i metod nauczania.Nauczycielowi zawsze grozi niebezpieczeństwo, że lekcja może przemienić si* w wykład akademicki. Metody podawcze mają t* wad*, że wymagają od słuchacza jedynie biernej koncentracji. Po długiej prelekcji, rzadko starcza sił na pewne przemyślenia czy refleksje, dotyczące wysłuchanych kwestii. Już sama nazwa „metody podawcze”

wskazuje, że np. podczas wykładu czy pogadanki rzadko mamy możliwość natychmiastowego sprawdzenia przyswajanych przez ucznia informacji.

Po lekcjach prowadzonych metodami podawczymi rekapitulacja treści wykładu na og*ł odbywa si* w domu.

Tu uczeń może jedynie liczyć na własną bystrość, pracowitość czy pomoc rodzic*w.

Dlatego, jako nauczyciel historii, staram si* w miar* możliwości, stosować metody aktywne. Pozwalają one

włączyć w tok lekcji prawie całą klas*. Ponadto zmuszają do wypowiedzi, do zaj*cia stanowiska w omawianej kwestii. Uczą sztuki wnioskowania oraz rozumienia wydarzeń historycznych na zasadzie przyczynowo - skutkowej.

Scenariusz lekcji, kt*ry chc* zaprezentować, może być wykorzystany na lekcjach historii w drugich klasach gimnazjum. Konspekt ten realizuje r*wnież treści ścieżki europejskiej.

Lekcja przedstawia etapy kształtowania si* unii polsko - litewskiej, analizuje przyczyny i skutki tego połączenia, zar*wno z perspektywy Polski, jak i Litwy.

Temat lekcji : UNIE POLSKO - LITEWSKIE NA PRZESTRZENI DWÓCH STULECI.

METODY - seminarium;

- linia czasu;

- analiza tekstu źr*dłowego z wykorzystaniem schematu drzewka decyzyjnego.

CELE

Po zaj*ciach uczniowie powinni :

- rozumieć poj*cia: unia realna, unia personalna;

- znać przyczyny i skutki podpisania unii polsko litewskiej w Lublinie 1569 r, zar*wno z punktu widzenia strony polskiej, jak i litewskiej;

- rozumieć, proces przekształcania si* związku państwowego pomi*dzy Polska a Litwą, z unii personalnej w

uni* realną.

POMOCE DYDAKTYCZNE

Tekst źr*dłowy: fragmenty aktu unii lubelskiej, schemat drzewka decyzyjnego, słownik lub encyklopedia historyczna.

WPROWADZENIE ( 10 min. )

1. Co najmniej tydzień przed przeprowadzeniem zaj*ć, nauczyciel wybiera czterech uczni*w, kt*rzy przygotują wiadomości na temat wszystkich unii polsko - litewskich. Wybrani uczniowie b*dą pełnili podczas zaj*ć rol* ekspert*w.

2. W pierwszej fazie lekcji wykorzystane b*dą dwie metody: seminarium i linia czasu.

3. Nauczyciel zapisuje na tablicy temat lekcji po czym zaprasza wybranych ekspert*w do podzielenia si* z klasą uzyskanymi wiadomościami.

Podzas trwania tej cz*ści lekcji rola nauczyciela sprowadza si* do organizowania i kierowania wypowiedziami uczni*w.

ROZWINIĘCIE (25 min.)

1. Podsumowania wypowiedzi ekspert*w dokonuje nauczyciel. W tym celu wyrysowuje na tablicy pasmo czasu. Konstruując wykres nauczyciel powinien sprawdzić na ile wiadomości przekazane przez ekspert*w zostały przyswojone przez cały zesp*ł. Szczeg*lnie należy zwr*cić uwag* czy uczniowie rozumieją poj*cia: unia realna, unia personalna.

Unia personalna - związek dw*ch lub wi*cej państw połączonych osobą wsp*lnego monarchy, z zachowaniem

odr*bnych rząd*w.

Unia realna - związek państw, kt*re łączy osoba wsp*lnego monarchy oraz wsp*lne niekt*re instytucje pań -

stwowe: wsp*lny skarb, system monetarny, wojsko, polityka zagraniczna.

LINIA CZASU

- 1385 r. unia w Krewie : - Jagiełło przyjmuje chrzest;

- Jagiełło zostaje m*żem Jadwigi i kr*lem Polski;

- Polska i Litwa czują si* zagrożone przez Krzyżak*w;

- Jagiełło zobowiązuje si* odzyskać utracone przez Polsk* ziemie.

- 1401 r. unia wileńsko - radomska : - Witold został dożywotnio wielkim ksi*ciem i złożyl hołd

Władysławowi Jagielle jako najwyższemu ksi*ciu litewskiemu;

- Litwa mała mieć gwarancj* odr*bności państwowej i prawnej

( unia pernonalna ).

- 1413 r. unia w Horodle : - Litwini i Polacy mieli porozumiewac się przy wyborze władcy;

- szlachta polska i litewska miała odbywać wsp*lne zjazdy w ważnych

sprawach dotyczących obu stron;

- 47 najwi*kszych rodzin bojarskich przyj*to do herb*w polskich

obdarowano tymi samymi przywilejami, kt*re miała szlachta polska.

- 1499 r. unia w Wilnie : - Polska i litwa mały sobie pomagać przeciw wrogom;

- obydwa panstwa mialy wsp*łdziałać w elekcjach swych władc*w.

- 1569 r. unia w Lublinie : - wyb*r wsp*lnego dla Polski i Litwy monarchy;

- wsp*lny sejm;

- wsp*lna polityka zagraniczna i system pieni*żny;

- osobne urz*dy centralne, skarb, wojsko i prawo sądowe.

2. Po wyrysowaniu pasma czasu nauczyciel dzieli klas* na cztery zespoły, tak by w każdej grupie znalazł si*

jeden z ekspert*w.

3. Poszczeg*lne zespoły otrzymują schemat drzewka decyzyjnego wraz z instrukcją:

Jak uzupełnić schemat drzewka decyzyjnego ?

a) W pniu drzewa uczniowie powinni wpisać:POLACY I LITWINI ZGROMADZENI NA SEJMIE W LUBLINIE W 1569 r. ZASTANAWIAJ¥ SIĘ JAK UREGULOWAĆ ZWI¥ZEK POMIĘDZY SWYMI PAŃSTWAMI.

b) Nast*pnie uczniowie określają cele i wartości, kt*rymi mogła kierować si* szlachta polska i litewska

przyst*pując do rozm*w na sejmie w Lublinie.

c) Kolejny krok to podanie takich rozwiązań problemu, kt*re zapewniłyby realizacj* wymienionych cel*w

i wartości.

d) Przyj*te rozwiązania pociągają za sobą pewne skutki - należy je wypisać jako ostatni element drzewka

decyzyjnego.

Podczas wypełniania drzewka decyzyjnego nauczyciel może zwr*cić uwag*, że niekt*re cele i wartości wykluczają si* wzajemnie bądź są niezwykle trudne do pogodzenia.

4. Każda grupa otrzymuje fragment Aktu unii lubelskiej z 1569 roku.

„ (...) My , prałaci i panowie, rada tak duchowna, jako i świecka i posłowie ziemscy Korony Polskiej, (...)

i posły (...) Wielkiego Kst*stwa Litewskiego spolnym lubelskim sejmie b*dący (...) uchwalamy:

III. Iż już Kr*lestwo Polskie i Wielkie Ksi*stwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nier*żne ciało, a także nier*żna, ale jedna spolna Rzeczpospolita, kt*ra si* ze dwu państw i narod*w w jeden lud zniosła i spoiła.

IV. A temu obojemu narodowi żeby już wiecznemi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden kr*l spolny rozkazował,

kt*ry, spolnemi głosy od Polak*w i od Litwy obran, a miejsce obierania w Polszcze, (...) i koronowan w Krakowie b*dzie (...).

V. (...) tytuł Wielkiego Ksi*cia Litewskiego i urz*dy zostawają (...).

(...)

VII. Przy koronacjej nowego kr*la mają być przez kr*la koronowanego poprzysi*żone (...) na wieczne czasy prawa, przywileje i wolności poddanych wszystkich obojga narod*w i państw tak złączonych.

VIII. Sejmy i rady ten oboj nar*d ma zawżdy mieć wsp*lne (...)

(...)

XI. (...) zmowy i przymierza z postronnemi narody wedle spolnej zgody (...) za wiadomością i radą spolną obydwu narodow, a przymierza (...) z kt*rymkolwiek narodem przedtym uczynione, kt*re by były szkodliwe kt*rej stronie, dzierżane być nie mają.

XII. Moneta tak w Polsce, jako i w Litwie ma być (...) jednostajna i r*wna co do wagi i zawartości i liczby sztuk, i napisu na monecie (...)

XIII. Cła, myta wszystkie w Polsce i w litwie, (...) J[ego] K[r*lewska] Mość znościć raczy, iżby już (...) żadnego cła nie brano (...) tak w Polsce, jako i w Litwie.

(...)

XIV. (...) aby wolno (...) tak Polakowi w Litwie, jako i Litwinowi w Polszcze każdym słusznem obyczajem dostawać mienia i dzierżeć je wedle prawa, (...)

(...)

XVI. Sejm*w innych żadnych osobnych stanom koronnym i litewskim kr*l J[ego] M[ość] składać nie b*dzie, jedno zawżdy sp*lne sejmy temu obojemu narodowi, jako ciało jednemu w Polszcze (...) „

ZAKOŃCZENIE (10 min.)

Uczniowie przedstawiają swoje schematy na forum klasy. R*żnorodność proponowanych rozwiązań może stać siĘ przedmiotem dyskusji lub tematem pracy domowej napisanej w formie kr*tkiej rozprawki.

Drzewko decyzyjne

(przykład)

Wz*r schematu drzewka decyzyjnego

BIBLIOGRAFIA

1. A. Dybkowska, J. ¯aryn, M. ¯aryn, Polskie Dzieje, Warszawa 1995, s. 56 - 64, 68 - 71, 77 - 78, 89, 94.

2. Encyklopedia szkolna. Historia, Warszawa 1993, s. 645 - 647.

3. A. Pacewicz, T. Merta, Kształcenie obywatelskie w szkole samorzadowej. Materiały pomocnicze dla uczni*w gimnazjum.Cz*ść I, Warszawa 1999, s.29.

4. M.Sobańska - Bondaruk, S. B. Lenard, Wiek XVI - XVIII w źr*dłach, Warszawa 1999, s.99 - 103.

Joanna Jabczyńska

Gimnazjum Nr 25

we Wrocławiu

2

---