Małe i średnie przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej
Źródło: materiały informacyjne Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej oraz Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości
Cele unijnej polityki wobec małych i średnich przedsiębiorstw
Prawie 99 proc. firm działających w Unii Europejskiej zalicza się do kategorii małych i średnich przedsiębiorstw (MSP), zatrudniających do 250 pracowników. Zapewniają one miejsca pracy 2/3 ogółu zatrudnionych w UE i wytwarzają blisko 60 proc. produktu krajowego brutto (PKB) całej Unii.
Cechuje je przede wszystkim duża elastyczność w dostosowywaniu się stale zmieniających się warunków rynkowych. Tym samym w sposób decydujący wpływają na rozwój ekonomiczny krajów UE. To od nich zależy też konkurencyjność unijnej gospodarki na rynku międzynarodowym.
Wraz z utworzeniem jednolitego rynku wewnętrznego Unia Europejska sformułowała wspólną politykę rozwoju przedsiębiorczości. W roku 1986 powstał pierwszy wspólnotowy program wspierania małych i średnich przedsiębiorstw. Jego celem była harmonizacja przepisów prawnych obowiązujących w różnych krajach UE, zapewnienie uczciwej konkurencji, uproszczenie systemów podatkowych oraz wspieranie inwestycji i eksportu. W roku 1994 został przyjęty „Zintegrowany program na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw”, zaś obecnie realizowany jest „ Wieloletni Program na rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości” obejmujący lata 2001 - 2005.
Celem wspólnej polityki UE w zakresie przedsiębiorczości jest stopniowe usuwanie barier utrudniających swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i osób.
Wspólnotowa polityka wobec MSP została podporządkowana obowiązującej w Unii Europejskiej polityce konkurencji, która zabrania jakichkolwiek praktyk naruszających zasadę swobodnej konkurencji na rynku wewnętrznym UE: nadużywania przez przedsiębiorstwo pozycji monopolistycznej lub dominującej. Ograniczono także zakres przyznawanej przedsiębiorstwom pomocy publicznej w formie dotacji, ulg lub kredytów preferencyjnych.
Definicja małych i średnich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej
Małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) dzielą się według przyjętej w Unii Europejskiej klasyfikacji na trzy grupy (te same zasady klasyfikacji przyjęto również w Polsce):
przedsiębiorstwa średnie, zatrudniające mniej niż 250 pracowników i osiągające roczny obrót mniejszy od 40 milionów euro,
przedsiębiorstwa małe, zatrudniające mniej niż 50 pracowników i nie przekraczające 7 milionów euro rocznego obrotu,
mikroprzedsiębiorstwa, czyli firmy zatrudniające do 10 pracowników z rocznym obrotem nie większym niż 2 miliony euro.
W sektorze MSP obowiązuje także zasada, że firma nie należąca do tej kategorii może posiadać nie więcej jak 25 proc. udziałów w innej firmie zaliczanej do grupy małych i średnich przedsiębiorstw.
Do grupy najmniejszych należy w krajach Unii Europejskiej ponad 90 procent przedsiębiorstw, z czego prawie połowa to firmy jednoosobowe. Przedsiębiorstwa bardzo małe (do 10 zatrudnionych) tworzą jedną trzecią miejsc pracy w sektorze MSP - głównie w budownictwie, handlu, hotelarstwie i gastronomii, usługach finansowych i handlu nieruchomościami.
Przedsiębiorstwa najmniejsze, często o charakterze rodzinnym, są najliczniej reprezentowane w państwach południowej Europy (Grecja, Hiszpania i Włochy), natomiast na północy liczniejsze są przedsiębiorstwa średniej wielkości.
Udział małych i średnich przedsiębiorstw w polskiej gospodarce
Również w Polsce, podobnie jak w Unii Europejskiej, MSP stanowią około 99 procent wszystkich przedsiębiorstw. Ich udział w tworzeniu dochodu narodowego wykazuje tendencję rosnącą i zbliża się już do 50 procent PKB (w roku 2001 ich udział wynosił 48,4 proc).Udział ten jest jednak nadal niższy od średniej w krajach Unii, gdzie małe i średnie przedsiębiorstwa wytwarzają prawie 60 procent PKB.
W polskich MSP pracuje nieco ponad dwie trzecie ogółu zatrudnionych w całej gospodarce, natomiast udział tego sektora w łącznej produkcji polskich przedsiębiorstw wynosi około 63 procent.
Polskie MSP maja dominującą pozycję w handlu i usługach oraz w obsłudze nieruchomości i firm (ponad 90 procent dochodu wytworzonego w tych branżach). Bardzo mocna pozycję maja MSP również w usługach finansowych i budownictwie - przypada na nie ponad 80 procent obrotów.
Działania realizowane w UE w celu uproszczenia procedur administracyjnych obowiązujących MŚP
Obowiązki administracyjne są znacznie większym ciężarem dla małych przedsiębiorstw niż dla dużych firm, w których sprawozdawczością i finansami zajmuje się wyspecjalizowany personel.
W Niemczech obliczono, że w dużych przedsiębiorstwach średnie obciążenie jednego miejsca pracy wynikające z obowiązków administracyjnych wynosi 153 euro rocznie, natomiast w małych przedsiębiorstwach te same koszty w przeliczeniu na jednego pracownika rosną aż dwudziestokrotnie.
Dolegliwość tych obciążeń sprawi, że we wszystkich państwach Unii Europejskiej poszukuje się sposobów uproszczenia procedur administracyjnych, a tym samym obniżenia kosztów ponoszonych prze firmy.
Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie elektronicznego przekazu danych. Internet stosowany jest stosunkowo szeroko w obsłudze francuskich MSP, a także w Niemczech, gdzie wdrażany jest specjalny program Media Komm. Jego celem jest zlikwidowanie czynności biurokratycznych w takich dziedzinach jak tworzenie przedsiębiorstw, kontrakty budowlane, zamówienia publiczne czy rynek pracy. Informatyzacja niemieckich przedsiębiorstw umożliwia również udzielanie pomocy prawnej on-line.
W Wielkiej Brytanii w celu popularyzacji elektronicznego przekazu danych zmniejszono podatek o 50 funtów tym firmom, które przesyłają formularze podatkowe przez internet. Podjęto też próbę zastosowania uproszczonej procedury podatkowej w stosunku do małych przedsiębiorstw wykazujący roczny obrót poniżej 100 tys. funtów. Zostały one zwolnione z obowiązku prowadzenia szczegółowej rachunkowości dla potrzeb VAT, a w zamian za to wprowadzono dla nich zryczałtowany podatek VAT jako stały procent obrotu podlegającego opodatkowaniu.
W wyniku uproszczenia procedur administracyjnych czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej skróci się w Danii z 11 do 8 dni.
W tym samym kierunku zmierzają starania władz portugalskich. Cała procedura zakładania przedsiębiorstwa dokonywana jest w jednym miejscu w tzw. centrum formalności przedsiębiorcy (na terenie Portugalii działa 6 takich ośrodków). Jeszcze bardziej uproszczono obowiązki właścicieli portugalskich przedsiębiorstw jednoosobowych. Rozpoczęcie działalności gospodarczej wymaga jedynie zarejestrowania firmy w urzędzie finansowym i uzyskania numeru identyfikacji podatkowej NIP.
Finansowanie rozwoju MŚP w krajach UE
W poszczególnych krajach Unii Europejskiej występują znaczne różnice w finansowaniu działalności małych i średnich przedsiębiorstw.
Na przykład we Francji i Hiszpanii stosowane są liczne programy finansowego wsparcia MSP, natomiast w innych, przykładem może być Szwecja, preferowana jest polityka nieingerencji administracji w funkcjonowanie rynku.
Różnice dotyczą tez udziału pochodzenia kapitału inwestowanego w rozwój MSP. W Holandii działa rozbudowany system rządowych gwarancji kredytowych, w Niemczech mały biznes w większym stopniu jest finansowany z kredytów komercyjnych, natomiast w Belgii czy Portugalii istnieje tendencja do finansowania inwestycji własnym kapitałem.
W Austrii wsparcie ze strony państwa jest stosunkowo niewielkie, a pomoc w postaci kapitału początkowego ogranicza się do dość wąskiej grupy przedsiębiorstw tzw. innowacyjnych lub szybko się rozwijających.
Również ustawodawstwo niemieckie nie przewiduje wspierania MSP w takim zakresie jak np. we Francji czy krajach śródziemnomorskich. Polityka państwa koncentruje się na wspieraniu innowacyjności i podnoszenia poziomu kwalifikacji w przedsiębiorstwach we wschodnich landach (obszar b. NRD), jednak bezpośrednie wsparcie z budżetu nie jest duże.
W finansowaniu projektów wspomagających nowe przedsiębiorstwa istotną role odgrywa w Niemczech kapitał prywatny, zwłaszcza szybko rozwijające się fundusze typu venture capital (fundusze ryzyka kapitałowego). Pod względem finansowania przedsięwzięć gospodarczych przez takie fundusze Niemcy zajmują pierwsze miejsce w Europie.
Państwem, w którym przedsiębiorstwom udziela się wyjątkowo dużej pomocy finansowej, jest Hiszpania. Jest to możliwe dzięki znacznym środkom przekazywanym przez Unię Europejską za pośrednictwem funduszy strukturalnych, które mają wyrównywać dysproporcje w rozwoju europejskich regionów.
Hiszpańska polityka gospodarcza nastawiona jest na restrukturyzację tzw. przemysłów tradycyjnych, tworzenie nowych przedsiębiorstw oraz ekspansje już istniejących firm. Wobec MSP rząd hiszpański stosuje przeszło trzydzieści różnych narzędzi wsparcia. Skala udzielanej przedsiębiorstwom pomocy finansowej sięga 50 proc. Całkowitej wartości inwestycji, przy czym pomoc przyznawana jest w formie bezzwrotnej albo kredytów o zerowym lub preferencyjnym oprocentowaniu.
Podobnie wygląda sytuacja MSP w Grecji. Polityka wspierania regionów mniej rozwiniętych oraz tworzenia nowych miejsc pracy realizowana jest w szczególności poprzez dopłaty do nowo zakładanych firm, a rozpoczynające działalność małe przedsiębiorstwo może uzyskać dofinansowanie sięgające 160 tys. Euro.
W niektórych krajach stosujących subwencje dla przedsiębiorców pojawiły się jednak zastrzeżenia wobec tego rodzaju polityki. Na przykład w Finlandii zakwestionowano skuteczność systemu subsydiów udzielanych przedsiębiorcom przez ministerstwo przemysłu i handlu. Badania wskazały bowiem, że dochodziło do zastępowania środków obrotowych kapitałem z uzyskiwanych dotacji. W szczególności krytykowano przyznawanie wielokrotnych subsydiów tym samym odbiorcom (25 proc. odbiorców pomocy konsumowało 80 proc. całości przyznanych środków).
Głównym instrumentem wsparcia finansowego małych przedsiębiorstw na szczeblu Wspólnoty są pożyczki udzielane przez Europejski Bank Inwestycyjny, który finansuje jedną trzecią udzielanych w Unii kredytów o wartości 8,3 mld. euro. Z pożyczek tych korzysta ponad 49 tys. przedsiębiorstw, w przytłaczającej większości zatrudniających mniej niż 50 pracowników.
Podatkowe instrumenty wspierania MSP w krajach Unii Europejskiej
W wielu państwach Unii Europejskiej polityka podatkowa wykorzystywana jest jako instrument wspierania rozwoju przedsiębiorczości. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem są preferencyjne stawki podatkowe i ulgi dla małych i najmniejszych firm.
Na przykład w Niemczech jednoosobowe przedsiębiorstwa osiągające roczny zysk poniżej 245 tys. euro korzystają z obniżonej stawki podatku dochodowego. W stosunku do małych przedsiębiorców o rocznym obrocie poniżej 50 tys. euro stosowane jest też korzystniejsze opodatkowanie VAT. Szacuje się, że w wyniku realizowanej obecnie w Niemczech reformy podatkowej obciążenia małych i średnich firm zmniejszą się w sumie o niemal 9 mld euro po roku 2005, a zaoszczędzona w ten sposób kwota ma umożliwić przedsiębiorcom zwiększenie wydatków na badania, rozwój i tworzenie nowych miejsc pracy.
Również w Hiszpanii małe przedsiębiorstwa korzystają ze zredukowanej, 30 procentowej stawki podatku dochodowego (stawka podstawowa od osób prawnych wynosi 35 proc.).
W Irlandii niższa stawka podatku dochodowego od osób prawnych obejmuje firmy o rocznym dochodzie poniżej 63 tys. euro, zaś małe przedsiębiorstwa o rocznym obrocie poniżej 0 tys. euro zwolnione są z podatku VAT.
Najdalej posunięte ulgi stosowane są w Wielkiej Brytanii, gdzie przedsiębiorstwa o rocznym dochodzie poniżej 52 tys funtów (równowartość niespełna 80 tys. euro) są zwolnione z rejestracji dla potrzeb podatku VAT, zaś firmy o dochodzie poniżej 10 tys. funtów (ok. 15 tys. euro) płacą tylko 10-procentowy podatek dochodowy.
Oprócz rozwiązań, które zmniejszają obciążenia ogółu drobnych przedsiębiorców, w większości krajów UE stosowane są ulgi podatkowe mające stymulować wybrane cele przedsiębiorczości - inwestycje, innowacyjność, zatrudnienie.
Na przykład w Belgii przedsiębiorstwo może uzyskać odliczenie od podatku określonej kwoty wydatkowanej na inwestycje. Można tam także uzyskać zwolnienie z podatku z tytułu kupna nieruchomości na okres od 3 do 5 lat - w zależności od rodzaju inwestycji i liczny stworzonych miejsc pracy.
Również we Francji dwuletnie zwolnienie z podatku od nieruchomości przyznawane jest przedsiębiorstwom decydującym się inwestować na tzw. obszarach upośledzonych pod względem geograficznym, gospodarczym lub społecznym. Instrumentem mającym pobudzać wzrost zatrudnienia jest przyznawany francuskim przedsiębiorcom tzw. kredyt podatkowy w wysokości 1 524 euro za każde nowe miejsce pracy.
Przypadki w jakich przedsiębiorcy mogą korzystać z pomocy publicznej?
Traktat o Wspólnocie Europejskiej zabrania władzom państwowym, regionalnym, a także lokalnym subwencjonowania przedsiębiorców, bo stwarzałoby to przywileje dla niektórych firm lub branż, a tym samym naruszałoby zasadę równości konkurencji.
Jednak od generalnego zakazu udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej dopuszczalne są odstępstwa. W szczególności dozwolone jest udzielanie przedsiębiorcom pomocy publicznej w trzech przypadkach:
zakaz nie dotyczy pomocy regionalnej dla najuboższych regionów Wspólnoty. Firmom z regionów, w których produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca jest niższy od 75 proc. Średniej dla całej UE, przysługuje pomoc na inwestycje do maksymalnej wysokości 35 proc. Wartości początkowej inwestycji, a w przypadku firm małych i średnich - do 45 proc. Pomoc może być wykorzystana na pobudzanie rozwoju firm i tworzenie nowych miejsc pracy.]
dopuszcza się dofinansowanie niektórych wyznaczonych przez Wspólnotę celów. Chodzi o promowane przez Wspólnotę przedsięwzięcia służące ochronie środowiska, zwiększaniu zatrudnienia, rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw, prowadzeniu prac badawczo - rozwojowych i szkoleń, a także ratowaniu i restrukturyzacji przedsiębiorstw zagrożonych upadłością.
Dotacje te obwarowane są jednak szczegółowymi warunkami. I tak np. pomoc na ratowanie przedsiębiorstw może być udzielana jedynie w formie gwarancji pożyczki lub komercyjnie oprocentowanej pożyczki i tylko w wysokości niezbędnej do ratowania firmy.
dopuszcza się pomoc sektorową dla konkretnych branż zaliczanych do tzw. sektorów wrażliwych. Należą do nich przemysł włókien sztucznych, motoryzacyjny, stoczniowy, stalowy, a także transport. Także i tutaj, tak samo jak w przypadku pomocy regionalnej i celowej, sformułowane zostały szczegółowe warunki pomocy przedsiębiorców.
Przykładowo, pomoc dla przemysłu motoryzacyjnego, hutniczego i włókien sztucznych musi być powiązana ze zmniejszeniem potencjału produkcyjnego i powinna być przeznaczona na prace badawczo-rozwojowe oraz ochronę środowiska.
W Unii Europejskiej działa system podwójnej kontroli: Komisja europejska sprawdza zasadność pomocy publicznej zarówno na etapie planowania, jak i wykorzystywania. W przypadku wykrycia niedozwolonej pomocy państwa członkowskie mają obowiązek egzekwowania od przedsiębiorców zwrotu otrzymanej pomocy wraz z odsetkami. Ponieważ ekonomiczny ciężar odpowiedzialności za działania urzędów państwowych został w tym przypadku przerzucony na przedsiębiorców, w ich interesie leży upewnienie się, że udzielona im pomoc została zakwalifikowana przez Komisję Europejską jako zgodna z unijnym prawem.
Jak Unia Europejska wspiera przedsiębiorców w biedniejszych regionach?
Jednym ze strategicznych celów Unii Europejskiej jest zmniejszenie dysproporcji między bogatymi a mniej zamożnymi krajami członkowskimi. Służy temu polityka regionalna UE realizowana głównie za pomocą specjalnych funduszy (tzw. strukturalnych), na które w latach 2000-2006 wydzielono w unijnym budżecie ponad 200 miliardów euro. Kilkanaście procent wydatków z tych funduszy skierowano na wspieranie MSP w regionach o najniższym poziomie rozwoju lub szczególnie zagrożonych bezrobociem.
Zgodnie z obowiązującymi w UE zasadami unijna pomoc stanowi jedynie uzupełnienie działań podejmowanych na szczeblu poszczególnych państw i regionów (średni poziom dofinansowania z budżetu Wspólnoty sięga 45 proc.).
Wybór najwłaściwszych form wsparcia przedsiębiorczości zależy od decyzji zainteresowanych państw.
I tak np. w Grecji stosowana jest polityka dopłat do nowo zakładanych firm, które tworzą miejsca pracy. We Włoszech, gdzie w słabych ekonomicznie regionach poważnym problemem jest wysokie bezrobocie, pracodawca zatrudniający bezrobotnego może otrzymać ze specjalnego funduszu dotację sięgają połowy jego miesięcznego wynagrodzenia.
We Francji przedsiębiorstwa, które zdecydują się inwestować na tzw. obszarach upośledzonych, mogą korzystać z dwuletniego zwo9lnienia z podatku od nieruchomości, natomiast przedsiębiorcy, którzy zdecydują się przenieść swą działalność na prowincję, mogą otrzymać premię sięgającą 3 800 euro za każde utworzone w ten sposób miejsce pracy. Specjalne premie przysługują także firmom działającym przez co najmniej 12 miesięcy w strefach uznanych przez władze regionu za priorytetowe.
Niemiecka polityka regionalna skoncentrowana się natomiast na wspieraniu innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw działających w nowych landach. Wymiernym efektem tej polityki był pięciokrotny wzrost liczby małych przedsiębiorstw na terenach b. NRD.
Do innych często stosowanych w krajach UE instrumentów wspierania przedsiębiorczości należą dotacje kapitałowe, pożyczki, ulgi podatkowe i subsydiowane ...
Jak w krajach UE zachęca się MSP do innowacyjności?
Decydująca rolę w kształtowaniu innowacyjnego charakteru europejskiej gospodarki odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa, które zmierzają w tym samym kierunku co firmy w Stanach Zjednoczonych i Japonii, i to na nie przypada już ponad połowa wydatków w dziedzinie badań i rozwoju. Widać to zwłaszcza w najbardziej zaawansowanych pod tym względem Niemczech. Przedsiębiorstwa niemieckie w większości same finansują swoje prace badawcze, a udział subwencji państwowych w finansowaniu innowacyjności małych i średnich firm jest bardzo niski. Inaczej jednak wygląda sytuacja w większości pozostałych państw UE, które udzielają znacznego wsparcia finansowego swoim przedsiębiorcom.
Na przykład we Francji państwowe subwencje przeznaczone na tworzenie nowych firm o charakterze innowacyjnym otrzymuje co roku ponad 500 przedsiębiorców. W pierwszym etapie pomoc udzielana jest na ekspertyzy i pokrycie kosztów związanych z tworzeniem nowego przedsiębiorstwa, natomiast w przypadku udanego wdrożenia innowacji przedsiębiorca otrzymuje zwrot 50 proc. poniesionych kosztów.
Także w Holandii rząd oferuje firmom powstającym w tzw. branżach innowacyjnych preferencyjne warunki kredytowania - przyznawane im rządowe gwarancje mogą przekraczać maksymalna wartość 900 tyś. euro. Dopuszczalne jest również przedłużenie gwarancji do 12 lat.
Belgijskie przedsiębiorstwa zainteresowane działalnością innowacyjną mogą otrzymać subwencję pokrywającą do 80 proc. kosztów ekspertyz, badań i analiz oceniających rynkowe szanse przedsięwzięcia, w tym także 80 proc. kosztów związanych z wynagrodzeniem i składkami socjalnymi pracownika zatrudnionego w celu wdrażania danej innowacji.
Pomoc ze strony Wspólnoty pozwala finansować działalność innowacyjną małych przedsiębiorstw nawet w państwach stosunkowo niezamożnych. Np. w Grecji pod koniec lat dziewięćdziesiątych aż 33 proc. nakładów na badania i rozwój pochodziło ze źródeł innych niż budżet i nakłady własny przedsiębiorstw, a więc głównie ze środków otrzymanych z Unii Europejskiej. Przystąpienie Polski do UE zmieniłoby w sposób zasadniczy sytuacje naszych przedsiębiorstw, które uzyskałyby tym samym dostęp do unijnych funduszy.
Czy w Unii Europejskiej wspiera się działalność eksportową MSP?
Przedsiębiorcy europejscy w swojej działalności eksportowej mogą liczyć nie tylko na poparcie ze strony własnych państw, ale także na wsparcie ze strony organów Wspólnoty.
Szczególne znaczenie ma ochrona interesów europejskich eksporterów. Rada Unii Europejskiej w specjalnym rozporządzeniu o wspólnej polityce handlowej upoważnia Komisja Europejską do podejmowania działań w celu usuwania przeszkód stwarzanych przedsiębiorcom europejskim na rynkach państw trzecich oraz do egzekwowania praw wynikających z porozumień zawartej w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO). Komisja Europejska może podejmować te działania nie tylko na wniosek państw członkowskich, ale również na podstawie skargi przedsiębiorstw i stowarzyszeń przedsiębiorców, jeśli uznają, że utrudnienia na obcych rynkach naruszają międzynarodowe zasady handlowe.
Unia Europejska podejmuje też działania proeksportowe na skalę przerastającą możliwości pojedynczych państw członkowskich. Przykładem może być program „Gateway to Japan” Koordynowany przez Stowarzyszenie Europejskich Izb Handlowo - Przemysłowych (Eurochambres). Program ten polegał m. in. na organizowaniu w Japonii, targów, akcji promocyjnych, marketingowych, wysyłaniu regularnych misji handlowych. Natomiast w swojej części europejskiej program „Gateway to Japan” obejmował m. in. Szkolenia i informację o funkcjonowaniu japońskiego rynku, a także analizy jego poszczególnych sektorów. Dzięki koordynacji wysiłków udało się przygotować setki europejskich przedsiębiorstw do prowadzenia działalności gospodarczej na japońskim rynku.
Unia Europejska stara się także zapewnić małym i średnim przedsiębiorcom dostęp do amerykańskich rynków. Służy temu m. in. Specjalny program TASBI (Trans-Atlantic Small Business Initiative), którego celem jest inicjowanie współpracy między przedsiębiorstwami i ich partnerami w Stanach Zjednoczonych. Podobny charakter ma współpraca z Kanadą w ramach inicjatywy ECTI.
Niezależnie od działań podejmowanych na szczeblu Wspólnoty poszczególne kraje członkowskie posiadają własne instrumenty i programy wspierania eksportu.
Na przykład belgijskie przedsiębiorstwa zatrudniające od trzech do stu pracowników mogą otrzymać państwową dotację do pensji osób zajmującą się promocją eksportu, a także badaniami i opracowaniem nowych produktów. Z podobnej pomocy finansowej korzystają przedsiębiorcy w rejonie walońskim, jeśli zatrudnią bezrobotnych w ramach eksportowej działalności swych firm. Państwowa subwencja sięga w pierwszym roku nawet 90 proc. wynagrodzenia i składek socjalnych danego pracownika, 75 proc. w następnym, zaś 50 proc. w trzecim roku.
Wspieraniu francuskiego eksportu służą tzw. umowy państwo-region, finansowane w 50 procentach przez regiony. Pomocy udziela się małym przedsiębiorstwom podejmujących działalność eksportową, a jej celem jest zatrudnienie personelu odpowiedzialnego za eksport, oraz wsparcie w postaci doradztwa.
Austriacki państwowy program wspierania eksportu obejmuje m. in. Organizowanie doradztwa strategicznego i tworzenie instytucji wspierających eksport (wyszukiwanie partnerów, świadczenie usług analitycznych). W Austrii działa także program zachęcający MSP do wykupywania udziałów w przedsiębiorstwach inwestujących w Europejskim Obszarze Gospodarczym - finansowanie obejmuje ryzyko gospodarcze i do 80 proc. gwarancji uzyskanego kredytu. Na gwarancje eksportowe mogą także liczyć MSP wchodzące na nowe rynki poza UE.
Jakie skutki dla polskich MSP będzie miało przystąpienie naszego kraju do UE?
Przystąpienie polski do Unii Europejskiej niewątpliwie spowoduje zaostrzenie konkurencji. Jednak obawy, że nasi producenci jej nie wytrzymają, są z pewnością nadmierne.
Polska już obecnie zajmuje siódme miejsce na liście światowych dostawców towarów do Unii i nic nie wskazuje na to, aby pozycja naszego kraju pogorszyła się po pełnym włączeniu go do jednolitego rynku UE. Odwrotnie, przystąpienie do Unii pod wieloma względami poprawi pozycje naszych przedsiębiorstw na unijnym rynku, bo polskie towary nie będą już wówczas podlegać unijnym restrykcjom ochronnym (np. postępowaniom antydumpingowym).
Polscy przedsiębiorcy będą natomiast mogli korzystać ze wspólnotowych instrumentów wspierania eksportu na rynki krajów trzecich. Dotyczy to przede wszystkim artykułów rolnych i przetworzonych towarów rolnych.
Członkostwo w UE wzmocni również naszą pozycję w stosunkach z krajami trzecimi i spowoduje, że w ramach swojej polityki handlowej będą one musiały traktować Polskę tak samo jak innych członków Wspólnoty. Ma szczególne znaczenie zwłaszcza w stosunkach z tymi krajami, które w wymianie handlowej z Polska próbują wykorzystywać swoja mocniejszą pozycję.
Włączenie polski do jednolitego europejskiego rynku, zdaniem ekspertów, może stanowić szansę także dla tych MSP, które odznaczają się konkurencyjnością eksportową, a tylko w niewielkim stopniu zagrożone są konkurencja w imporcie. Dotyczy to m. in. tartaków, firm produkujących meble, płyty drewnopodobne, metalowe wyroby gotowe.
Jednak polscy przedsiębiorcy muszą już teraz kłaść większy nacisk na inne elementy swej oferty niż tylko konkurencyjne ceny, bo z czasem koszty pracy w naszym kraju nieuchronnie wzrosną. Coraz większe znaczenie będzie więc miała jakość produktów, ich unikalność, rodzaj więzi z odbiorcami itp. Z tego właśnie powodu w rządowej polityce wobec MSP priorytetową rangę otrzymało wspieranie jakości i nowych technologii.
Jakie konsekwencje dla polskich MŚP będzie miało wprowadzenie unijnych norm ekologicznych?
Wdrożenie unijnego prawa ekologicznego należy do najtrudniejszych zadań stojących przed Polską na drodze do Wspólnoty Europejskiej. Część związanych z tym kosztów obciąży również nasze przedsiębiorstwa, w tym także małe i średnie, które będą musiały osiągnąć obowiązujące standardy ochrony środowiska w zakresie jakości powietrza i wód, poziomu hałasu oraz gospodarki odpadami, a także sprostać wymaganiom dotyczących ekologicznych cech wyrobów.
Unia Europejska godzi się wprawdzie na zastosowanie okresów przejściowych w stosunku do krajów ubiegających się o członkostwo, nie chce jednak dopuścić do obniżenia poziomu wymagań. Obniżenie standardów oznaczałoby zgodę na niższe koszty produkcji, a to postawiłoby przedsiębiorstwa z nowych państw członkowskich w uprzywilejowanej sytuacji wobec firm piętnastki, naruszając podstawową zasadę równej konkurencyjności w ramach jednolitego europejskiego rynku.
Sytuację polskich przedsiębiorstw łagodzi nie tylko kilkuletni okres dostosowawczy pozwalający na stopniową adaptację europejskiego prawa ekologicznego, ale również unijna pomoc.
Inwestycje ekologiczne wspierane są m. in. z następujących funduszy Unii:
PHARE (m. in. współfinansowanie projektów na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodno-ściekowej),
SAPARD (zaopatrzenie gmin w wódę pitną, budowa oczyszczalni i sieci kanalizacyjnych, gospodarka odpadami),
ISPA (poprawa jakości wody, gospodarka ściekowa i zarządzanie odpadami).
Od przedsiębiorstw ubiegających się o unijna pomoc z reguły wymaga się nawiązania współpracy z lokalnymi samorządami. Preferowane są zwłaszcza większe projekty, które mogą przynieść korzyści zarówno przedsiębiorstwom, jak i lokalnym społecznościom.
Dostosowanie się do unijnych wymogów ochrony środowiska oznaczać będzie dla polskich przedsiębiorstw nie tylko koszty, ale również korzyści ekonomiczne. Postrzeganie podwyższonych standardów ekologicznych sprawi, ze nasze towary staną się konkurencyjne dla wyrobów państw UE, a w konsekwencji uzyskają lepszy dostęp do wspólnotowych rynków. Poza tym sama realizacja ekologicznego programu dostosowawczego zwiększy w Polsce zapotrzebowanie na produkcję i usługi z zakresu środowiska, co doprowadzi do powstania wielu dodatkowych miejsc pracy.
Małe i średnie przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej str. 10
© Stowarzyszenie Promocji Przedsiębiorczości w Rzeszowie Rzeszowska Szkoła Menedżerów