Pulpit sterowniczy powinien umożliwiać operatorowi:
zmianę pozycji przy pracy
efektywne wykonanie czynności sterowniczych
niezawodny odbiór sygnałów wewnętrznych i zewnętrznych
Wielkość i kształt pulpitu oraz rozmieszczenie na nim USyg i US uwarunkowane są wymiarami antropometrycznymi człowieka i jego polem widzenia.
Rodzaje urządzeń sygnalizacyjnych:
Wskaźniki wychyłowe ilościowe
Wskaźniki cyfrowe
Wskaźniki wychyłowe jakościowe
Monitory ekranowe
Sygnalizatory świetlne
Sygnalizatory dźwiękowe
Wg kryterium złożoności informacji zawartej w sygnale wyróżniamy:
Sygnalizację ilościową
Sygnalizację jakościową
Sygnalizację kontrolną
Wymagania ergonomiczne :
Wielkość i kształt tarczy
Podziałka
Kształt i wielkość cyfr i liter
Długość wskazówek i ich odległość od tarczy
Kształt tarczy
Dokładność odczytu podziałki:
a) tarcza liniowo-pionowa,
b) tarcza liniowo-pozioma,
c) tarcza półokrągła,
d) tarcza okrągła
e) tarcza okienkowa
Wielkość tarczy
Zasada ergonomiczna
Średnica tarczy ≥ 2,5 cm
Uwarunkowania:
odległość obserwacji
liczba działek ( jaką musi zawierać skala tarczy ze względu na jej funkcję)
Podziałka
Podstawowe wymagania ergonomiczne czytelności podziałki:
grubość i odstęp między kreskami podziałki
zróżnicowanie długości kresek oznaczających określone interwały
moduł dziesiętny
kąt obserwacji
oświetlenie
kontrast kresek podziałki i tła
Kształt oraz wielkość cyfr i liter
Według E.J. Grandjean'a:
h = 0,005 L
h - wysokość liter i cyfr [mm]
L - odległość od oczu [mm]
Ponadto,
Szerokość litery lub cyfry - 2/3 wysokości
Grubość linii - 1/6 wysokości
Odległość między dwiema liniami - 1/5 wysokości
Odległość między słowami i literami - 2/3 wysokości
Wskazówka:
długość nie zasłaniająca kreski podziałki
szerokość zakończenia wskazówki równa najmniejszej kresce podziałki
przeciwwaga wskazówki w innym kolorze, najlepiej tła
kolor zgodny z kolorem kresek i cyfr
Punkty normalne - punkty określone przez położenie wskazówki, odpowiadające normalnemu stanowi kontrolowanego procesu.
Punkty normalne we wskaźnikach umieszczonych:
w rzędzie obok siebie - położenie godziny 900
w kolumnie jeden nad drugim - położenie godziny 1200
PODSTAWOWE CECHY URZĄDZEŃ STEROWNICZYCH
Urządzenia sterownicze powinny spełniać podstawowe warunki :
być dostępne
rozpoznawalne
operatywne, czyli łatwe do manipulowania
bezpieczne w użyciu
Dostępność urządzeń sterowniczych
Zależy od:
ich względnego rozmieszczenia w stosunku do innych przedmiotów i urządzeń,
ich rozmieszczenia w przestrzeni roboczej
Zbiór punktów w przestrzeni na które pracownik musi oddziaływać w czasie pracy, nazywamy jego polem działania albo przestrzenią roboczą.
Rozpoznawalność urządzeń sterowniczych
Wzrokowa rozpoznawalność zależy od tych samych czynników, od których zależy rozpoznawalność wszelkich sygnałów.
( cechy rozpoznawalne dotykiem - ważne przy “ruchach ślepych” )
Operatywność urządzeń sterowniczych
Zależy od :
struktury czasowej czynności,
zgodności struktury z funkcją
oporu
Struktura czasowa czynności:
sukcesywna - operacje wykonywane są kolejno jedna po drugiej.
równoczesna - operacje wykonywane są równocześnie
( urządzenie mniej operatywne , problem koordynacji motorycznej )
Zgodność struktury urządzenia z jego funkcją
Np. kierunek ruchu steru odpowiada kierunkowi ruchu pojazdu
Opór urządzenia sterowniczego
Opór średni ------ proces sterowania najsprawniejszy
Opór nadmierny ---- pogarsza szybkość i dokładność sterowania (powstanie objawów zmęczenia dynamicznego)
Opór zbyt mały ----- pogarsza szybkość i dokładność sterowania, urządzenie staje się nadmiernie podatne na niezamierzone i niekontrolowane ruchy operatora
( powstawanie zmęczenia spowodowanego statycznym wysiłkiem mięśni ).
Dostępność US
Usytuowanie uchwytu wewnątrz przestrzeni ograniczonej funkcjonalnym zasięgiem kończyn człowieka
Uchwyty najczęściej używanych US powinny być usytuowane wewnątrz strefy wokół stawu łokciowego ( przy normalnym położeniu kończyny) określonej promieniem wynoszącym 30 cm dla kobiet i 35 cm dla mężczyzn
Zasięg ten może być modyfikowany przez dopuszczalne ruchy łokcia w granicach 5 cm
Maksymalne uniesienie łokcia nie powinno przekraczać 8 cm
Rozróżnialność
Rozmieszczenie przestrzenne US
uwzględnienie danych antropometrycznych (maksymalne i normalne zasięgi kończyn człowieka o 5 - centylowej charakterystyce wymiarowej)
zbyt bliskie umiejscowienie US utrudnia manipulowanie (w pionie odległość min. 12,5 cm, w poziomie min. 20 cm)
duża liczba US - zróżnicowanie wielkości i kształtów uchwytów lub ujednolicenie ich położeń zerowych
różnica między gałką większą i mniejszą - nie mniejsza niż 20%
dostosowanie kształtów uchwytów do anatomicznych kształtów dłoni
Operatywność
wartość przełożenia
stawiany opór
stopień zgodności z realizowaną funkcją
Bezpieczeństwo działania US
(wybrane przykłady)
Umieszczenie US w specjalnym zagłębieniu
Otoczenie specjalną barierą
Oddalenie US od siebie lub rozmieszczenie ich zgodnie z kolejnością użycia
Przykrywy nad elementami manipulacyjnymi
Mechaniczna blokada w poszczególnych położeniach elementów manipulacyjnych
Rodzaje urządzeń sterowniczych US
Przyciski ręczne
Przyciski nożne
Przełączniki obrotowe (strzałkowe, gałkowe)
Wyłączniki uchylne
Gałki obrotowe
Dźwignie (drążki)
Korby
Kierownice (koła sterowe)
Pedały
ZASADY ROZMIESZCZANIA WSKAŹNIKÓW I ELEMENTÓW STEROWNICZYCH
ZASADA SPEŁNIANEJ FUNKCJI
Polega na grupowaniu razem wskaźników lub elementów sterowniczych spełniających podobną funkcję.
ZASADA WAŻNOŚCI
Grupowanie w zależności od tego, w jakim stopniu warunkują one realizację zadania.
ZASADA OPTYMALNEGO ROZMIESZCZENIA
Znalezienie dla każdego elementu optymalnego miejsca z punktu widzenia ich zastosowania ( wygody, dokładności, szybkości, potrzebnej siły itp. )
ZASADA KOLEJNOŚCI UŻYCIA
Przestrzenne ulokowanie elementów według odpowiadającej kolejności wykorzystania.
ZASADA CZĘSTOŚCI UŻYCIA
Rozmieszczenie elementów według częstości użycia, po uprzednim określeniu tej częstości.
METODY USTALANIA POTRZEBNYCH INFORMACJI
Wykonywanie zdjęć filmowych,
Wykorzystanie kamery punktowej,
Bezpośrednia obserwacja,
Zbieranie opinii.