W O D O L E C Z N I C T W O - hydroterapia

1. Wodolecznictwo - jest jednym z najstarszych działów w fizjoterapii.

Odróżniamy ok. 120 różnych zabiegów. Różnią się one pod względem siły bodźca dlatego można je dostosowywać do aktualnego stanu zdrowia chorego.

Wykorzystuje równie działanie mechaniczne - hydrostatyczne i hydrodynamiczne - i termiczne wody jako nośniki bodźców fizycznych i chemicznych.

Metodyka wykonywania zabiegów wodoleczniczych pozwala na różnicowanie:

- temperatury zabiegu,

- dobór wielu czynników mechanicznych

- poddawaniu terapii różnych powierzchni ciała

2.Podział zabiegów wodoleczniczych wg Strabużyńskiego.

1. Z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody:
   - kąpiele całkowite i częściowe,
   - kinezyterapeutyczne
   - perełkowe
   - tlenowe
   - aromatyczne
   - elektryczno wodne
   - masaż podwodny

2. Z wykorzystaniem ciśnienia hydrodynamicznego wody
   - polewania
   - natryski stałe i ruchome
   - bicze szkockie

3. Za pośrednictwem tkaniny:
   - zmywania
   - nacierania
   - okłady, kompresy,
   - zawijania,
   - szczotkowanie i biczowanie

4. Bez ciśnienia wody
   - kąpiele parowe
   - sauna mokra.

3.Właściwości fizyczne środowiska wodnego:

1. Pojemność cieplna - zdolność do pobierania i zachowywania ciepła

2. Przewodnictwo cieplne - stanowi o możliwości pobierania i oddawania ciepła w porównaniu do innych tworzyw, woda bardzo szybko ogrzewa się i ochładza co w odniesieniu do ciała człowieka ochładza ciało 250 razy szybciej niż powietrze. Dlatego aby wywołać wrażenia cieplne zbliżone do temperatury powietrza (23-25^oC) woda musi mieć temperature 38-40^oC.
   Temperatura obojętna dla człowieka zależy głównie od właściwości wody, zawartości składników chemicznych, czynników dodatkowych kąpieli i budowy ciała.

Rozrózniamy kapiele:

• Gorące 42-44^oC

• Bardzo ciepłe 40-42^oC

• Ciepłe 30-40^oC

• Chłodne 30-24^oC

• Zimne 24-18^oC

• Bardzo zimne 18-12^oC

Dla różnych zabiegów istnieją inne temperatury.

• Dla kąpieli całkowitej - do 38^oC

• Dla kąpieli przegrzewającej - 43 st

• Dla kinezyterapii w wodzie - 29 - 32 st

• Dla pływających 25 - 29 st

3. Ciśnienie hydrostatyczne - działa na człowieka w zależności od głębokości zanurzenia, tkanki zanurzone ulegają działaniu ciśnienia i zmniejszają swój objętość, powoduje to przesunięcie krwi z układu żylnego do klatki piersiowej.

Wyróżniamy kapiele:

• Całkowite - zanurzenie po szyje - największe ciśnienie i nie wykonujemy ich u osób z zaburzeniami krążenia.

• Kąpiele ¾ - do wysokości dołów pachowych

• Pół kąpiel lub ½ kąpieli zanurzenie po pempek

• Kąpiele częściowe

4. Wypór wody - czynnik mechaniczny, może dochodzić w kąpielach mineralnych nawet do 100%, - pozorne zmniejszenie masy ciała.
   Cecha jest szczególnie ważna dla usprawniania narządu ruchu. Mięśnie ulegają rozluźnieniu i możliwe są do wykonania ruchy których pacjent nie zrobi na powietrzu.

5. Opór wody - spójność i lekkość jest dodatkowym czynnikiem koniecznym przy wzmacnianiu osłabionych mięśni w trakcie ćwiczeń w wodzie.

6. Przewodnictwo elektryczne wody - możliwe gdy rozpuszczone są w niej jony i wykorzystywane w kąpielach elektryczno wodnych i podczas jonoforezy.

7. Woda jest dobrym rozpuszczalnikiem związków chemicznych, zastosowanie mają dodatki typu - borowina, fango, sól kuchenna, zioła lecznicze, gazy które nasycają wodę. Związki zawarte w wodzie mogą odkładać się na skórze lub przechodzić przez nią i zostać wchłonięte do krwi.

8. Bodżce mechaniczne - oddziałowują na skórę podczas kąpieli perełkowych, mogą być wzmacniane przezz nacieranie, szczotkowanie czy biczowanie,

4. Czynniki od których zależy wpływ ciepłej i zimnej wody na organizm:

1. Wielkość różnicy temperatury między ciałem a środowiskiem wodnym,

2. Czas zabiegu

3. Dynamika oddziaływania

4. Wielkość powierzchni ciała poddana zabiegowi

5. Właściwości fizyczne organizmu.

6. Właściwości osobnicze

7. Choroba (jej okres i rodzaj)

8. Stopień zahartowania organizmu.

5. Oddziaływanie kąpieli cieplnej na organizm:

Przy zwiększaniu bodźca cieplnego wywoływany jest wzrost ukrwienia skóry charakteryzujący się powolnym jej zabarwieniem spowodowanym rozszerzaniem tętniczek, naczyń włosowatych i żył skóry i tkanek podskórnych, oraz otwarciem zamkniętych naczyń włosowatych. Dłuższym oddziaływaniom ciepła powoduje bierne przekrwienie i zmiany koloru skóry na różowo siny. Gwałtowne zadziałanie ciepła wywołuje krótkotrwały Skórcz naczyń krwionośnych, by po pewnym czasie spowodować ich rozszerzenie.

Ciepła woda powoduje:

• rozszerzenie naczyń krwionośnych,

• obniżenie ciśnienia krwi,

• przyśpieszenie czynności serca i zwiększenie pojemności minutowej

• pobudza komórkową przemianę materii

• Zwiększa przenikanie przez ściany naczyń włosowatych

• Zmniejsza napięcie ścian żylnych

• Zmniejsza lepkość płynów ustrojowych

• Działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, rozkurczowo

• Zwiększa napięcie mięśni szkieletowych

• Ułatwia zasypianie

a)Wpływ Kąpieli na funkcje skóry:

• W trakcie zabiegów wodnych z zewnętrznej powierzchni naskórka zmywana jest emulsja wodno tłuszczowa, pełniąca funkcję ochronną, umożliwia to wdychanie wody i rozpuszczonych w niej związków do warstw zrogowaciałych

b) Wpływ kąpieli na układ nerwowy:

• Dłuższe kąpiele cieplne zmniejszają odczucie bólu, zmniejszają napięcie mięśniowe, działają nasennie i usypiająco na OUN.

• Zimne kąpiele pobudzają, powodują poprawę samopoczucia i umożliwiają pokonywanie wysiłków fizycznych.

c) Wpływ kąpieli na układ pokarmowy.

• Bez względu na temperaturą kąpieli nasila Się wydzielanie kwaśnego soku żołądkowego i przyśpieszają się ruchy robaczkowe jelit. Ciepłe kąpiele po pewnym czasie hamują te reakcje i zmniejszają łaknienie.

d)Wpływ kąpieli na przemianę materii:

• Kąpiele >38⁰C i <32⁰C powodują wzrost zużycia tlenu, na początku kąpieli przemiana materii wzmaga się by po kilku minutach się zmniejszyć. W dłuższych kąpielach przegrzewających następuje zwiększenie przemiany materii. Obronna czynność pocenia się może powodować nadmierną utratę wody wraz z chlorkiem sodu i wywołać zapaść. Dlatego gorące kąpiele wykonujemy tylko u zdrowych.

e)Wpływ kąpieli na czynność nerek:

• Praca nerek jest reakcją na czynnik cieplny i hydrostatyczny, kąpiele ciepłe zwiększają wydalanie moczu zimne zmniejszają.
  Zimne kąpiele przejściowo zwiększają pracę nerek by po dłuższym zadziałaniu ją zmniejszyć.

f)Wpływ kąpieli na układ oddychania:

• Podczas kąpieli gdy woda sięga powyżej pępka zmniejsza się objętość oddechowa co powoduje zwiększenie wentylacji minutowanej. Zwiększenia temperatury wody zwiększa

• Gorące kąpiele mogą stać się przyczyną hiperwentylacji, wywołać zasadowice i wtórnie tężyczkę połączoną z nadmiernym pobudzeniem psychicznym.

• Zimne kąpiele powoduję oddychanie płytkie i nie regularne.

g)Wpływ kąpieli na układ krążenia:

• Polega na zwężeniu lub rozszerzeniu naczyń krwionośnych w częściach ciała poddanych zabiegowi. Miejscowe zmiany naczynio ruchowe skórne mogę wywołać reakcje w innych częściach ciała (prawo Destre-Morata). Kąpiele cieplne przesuwają krew zwiększając objętość krwi krążącej. Zmiany kompensacyjne objętości krwi są ważne by nie zakucać pracy serca. Główne magazyny krwi to wątroba i śledziona.

6. Siła biologicznego działania w zabiegach wodoleczniczych:

1. Temperatura wody - bodziec jest tym silniejszy im większa jest różnica między temperaturą ciała a wody

2. Powierzchnia ciała poddana zabiegowi - bodziec jest tym silniejszy im powierzchnia zabiegowa większa

3. Część ciała poddana zabiegowi - wielkość bodźca zależy od cech fizjologiczno anatomicznych, różniących poszczególne części ciała, dlatego zabiegi wykonywane na kończynach dolnch (mniej ukrwione) wywołują mniejsze reakcje niż zabiegi na kończyny górne. Czyli mniej obciążają układ krążenia.

4. Czas trwania zabiegu - im dłuższy czas tym bodziec powinien być silniejszy

5. Dodatkowe bodźce - mechaniczne, chemiczne, elektryczne, ciśnienie strumienia wody, głębokość zanurzenia.

6. Częstości zabiegów i przerwy między zabiegami.

Indywidualne odczucie bodźca sprawia, że określenie dawki możliwe jest po starannej obserwacji chorego i jego reakcji na zabieg oraz ewentualnym koregowaniu dawki.

Są pewne reguły którymi się kierujemy:

• Zabieg powinien trwać krócej gdy różnica temperatur ciała i wody, gdy zabieg jest wykonywany na różne powierzchnie ciała.

• Adaptacja do temperatury wody umożliwia wydłużanie czasu zabiegu.

• Zabiegi rozpoczynamy od ciepłego bodźca, kończymy na zimnym przy zabiegach o zmiennej temperaturze. Im temperatura wolniej narasta tym łagodniejszy bodziec.

• Reakcje na za dodatkowych czyli gazów, środków chemicznych i mechanicznych. bieg mogą być większe w wyniku zastosowania bodźców.

• Należy uwzględnić rytm dobowy czyli od 3-15 faza nagrzewania organizmy - wyk. Zabiegi chłodne

• Od15-3 faza ochłodzenia (zabiegi ciepłe).

• Celem zabiegów wodoleczniczych jest uzyskanie reakcji długotrwałej utrzymującej się przez dłuższy czas po serii zabiegów i przestrojeniu mechanizmów fizjologicznych.

• Najczęściej stosuje się serie zabiegów wykonywanych raz dziennie przy słabych bodźcach lub co drugi dzień przy bodźcach silnych. Dawkowanie zależy głównie od rodzaju zabiegu, stanu pacjenta i jego reakcji osobniczej na zabieg

7. Wybrane zabiegi wodolecznicze

1. Hydrogimnastyka - to ćwiczenia ruchowe wykonywane podczas kąpieli w wodzie gospodarczej lub leczniczej w basenach lub wannach o specjalnej konstrukcji.
   Temperatura wody jest najczęściej zbliżona do obojętnej, a zawartość składników mineralnych dodatkowo zwiększa działanie bodźcowe. Niecki wodne powinny być wyposażone w urządzenia pomocnicze umożliwiające korzystanie z nich przez osoby niepełnosprawne. Ciepło wody rozluźnia mięśnie i stawy narządu ruchu, a działanie wypornościowe wody ułatwia wykonywanie ruchów natomiast same ćwiczenia zwiększają ogólną wydolność organizmu. Można wykonywać ćwiczenia indywidualne lub grupowe dobrane odpowiednio do jednostki chorobowej i możliwości chorego. Przy ćwiczeniach i bardzo szybko może zostać przekroczona granica bezpiecznego obciążenia wysiłkiem fizycznym dlatego należy szczególnie uważać podczas ćwiczeń z osobami starszymi i mocno schorowanymi.
   Zasób ćwiczeń jest bardzo szeroki i zależy od możliwości i stopnia upośledzenia funkcji ruchowych. Prowadzone zajęcia przywracają wiarę we własne siły i możliwości. Mobilizują i motywują do dalszych ćwiczeń.

Wskazania:

• Choroby kośćcowe w remisji

• Zmiany zwyrodnieniowe stawów i chrząstek stawowych

• Ograniczenie ruchomości pourazowe lub pooperacyjne

• Niektóre choroby neurologiczne np. uszkodzenia kręgosłupa, stany po udarze mózgu i SM.

Przeciwwskazania:

• Czynna gróźlica

• Niewydolność krążeniowo oddechowa

• Choroba niedokrwienna serca

• Stan po zawale serca (do 6 miesięcy)

• Nadciśnienie tętnicze

• Ostre infekcje

8. Przykładowe ćwiczenia w wodzie:

a) PW: stoimy wyłem do brzegu basenu, opierając się kkg o brzeg
RUCH: unosimy się na wodzie, wykonując odwodzenie kkd, następnie przywodzenie. (pajacyk).

b)PW: stoimy prawym bokiem do brzegu opierając się kg o brzeg basenu

Ruch: wykonujemy zgięcie nastepnie przeprost w stawie biodrowym, nastepnie odwodzenie i przywodzenie kd lewą

PK: powrót do PW

Powtórzenia: 3 serie po 10 razy każdą kończyną

c)PW: postawa zasadnicza

Ruch: wykonujemy skip A przez 10 sek, zmieniamy na skip B-10 sek, zmieniamy na skip C-10sek

PK: powrót do PW

9. Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody:

Są to różnego rodzaju kąpiele, czyli zabiegi polegające na zanurzeniu części lub całego ciała w jakimś ośrodku tzn. w wodzie, parze wodnej, gazie, borowinie lub mule. Przyjęto, że wyróżnia się dwa rodzaje kąpieli leczniczej:

1. Z wykorzystaniem wody…, którą można wzbogacić związkami chemicznymi, działaniem mechanicznym lub elektrycznym.

2. Z wykorzystaniem tworzyw uzdrowiskowych - wraz z występującymi wodami leczniczymi, gazami i peloidami(błotami leczniczymi).

W każdej kąpieli występuje wykorzystanie energii termicznej (cieplnej) i mechanicznej.

Kąpiel może być:

1. indywidualna lub zbiorowa,

2. całkowita lub częściowa.

Zabiegi częściowe wykorzystuje się gdy zależy nam na uzyskaniu solnego działania miejscowego z pominięciem reakcji ogólnej. Stosuje się je u osób ze słabą wydolnością krążenia w procesach chorobowych przewlekłych u osób wyniszczonych i starych.

Kąpiele zbiorowe przeprowadza się w basenach(kryte lub na otwartej przestrzeni w połączeniu z klimatoterapią).

10. W leczeniu mają zastosowanie:

• Kapiele całkowite

• Kąpiele ¾

• Półkompiele

• Kąpiele nasiadowe (od pępka w dół z pominięciem kkd)

• Kapiele częściowe: rąk, ramion, nóg.

Włączając czynnik termiczny wyróżniamy:

• Kąpiele chłodne,

• letnie,

• obojętne,

• łagodnie ciepłe,

• gorące i zimne,

• przegrzewające,

• stopniowo wzrastającej temperaturze,

• zmiennocieplne.

Włączając czynnik mechaniczny

• ze szczotkowaniem,

• z nacieraniem,

• polewaniem,

• brodzeniem w wodzie.

11. Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody:

1. Polewanie - wykorzystujemy wod zimną, gorącą, o zmiennej temperaturze, strumień o bardzo małym ciśnieniu. Stosuje się polewanie kolan, ud, dolnej części ciała, grzbietu, piersi , głowy, twrzy, oczu i całkowite

2. Natryski - cechuje mechaniczne działanie wody pod większym ciśnieniem. Mogą być wykonywane za pomocą urządzeń ze stałym kierunkowym działaniem czyli stałym kierunkiem działania czyli stałe i ruchome, w którym terapeuta porusza dyszą natryskową.
   - Natryski mają możliwość regulacji temperatury i ciśnienia wody. Te o łagodnym wpływie i najmniejszej sile bodźca to natryski deszczowe, o dużej sile bodźca to natryski kolczyste.

Natryski stałe dzieli się na:

• spadowe czyli deszczowe,

• wstępujące czyli nasiadowe,

• boczne czyli płaszczowe,

• uwzględniające kierunek wypływu wody,

• uwzględniające temperaturę wody.
  Reakcja na zabieg zależy od różnicy między temperaturą wody i ciała, ciśnienia oraz rozdrobnienia ciśnienia. Silniej oddziałowuje rozdrobniony strumień o dużym ciśnieniu.
  Czas zabiegu: kilka minut (zależnie od temperatury wody)

12. Właściwości zabiegów wodoleczniczych:

- zabiegi zimne hartują, pobudzają procesy przemiany materii, zwiększają ciśnienie krwi, są stosowane po ciepłych zabiegach wodoleczniczych

- zabiegi ciepłe stosowane są w nerwicach, nerwobólach i bezsenności

- zabiegi gorące: odprężają, uspokajają, zwiększają potliwość (działają jak ciepłe)

- natryski ruchome tzw. bicze to forma masażu wodnego o działaniu silnie mechanicznym i termicznym. Mogą być gorące i zimne oraz zmiennocieplne tzw. bicze szkockie. Zabieg wykonuje się kolendrą natryskową, która umożliwia zmianę ciśnienia, temperaturę strumienia. Końcówka bicza umożliwia zmianę strumienia w zależności od miejsca zabiegu. Bicz nie powinien padać na jedno miejsce. Strumień wody spada z odległości 6-7 metrów.
Wskazania: stany nieostre chorób reumatycznych, mięśni i stawów, zaburzenia czynności jelit, stany nieostre rwy kulszowej i ramiennej.

Inne rodzaje zabiegów wodoleczniczych:

• Masaż podwodny- są to odmiany masażu wykonywane w zanurzeniu częściowym lub całkowitym- kąpieli

• Masaż podwodny klasyczny- głaskanie, rozcieranie, ugniatanie

• Bicze podwodne

• Masaż podwodny specjalistyczny- w specjalnej wannie kinezyterapeutycznej

• Okłady i kompresy

• Zawijanie, nacieranie

• Zmywania, oklepywania, szczotkowania

13. Zasady wykonywania zabiegów wodoleczniczych:

• Prawidłowy efekt zależy od właściwie przyjętej metody i należy w tym wykonywaniu zabiegu oraz pozytywnego nastawienia chorego.

• Przed przystąpieniem do zabiegu chory powinien oddać stolec i mocz. Nie należy wykonywać zabiegu bezpośrednio po posiłku ani na czczo.

• Kąpiele gorące i ciepłe należy kończyć natryskiem zimnym lub chłodnym aby zabezpieczyć organizm przed nadmiernym oddawaniem ciepła.

• Ogrzewanie chłodnych miejsc powinno następować powoli aby ciepła woda nie powodowała skurczu.

• Rożne zabiegi wodolecznicze wymagają 48 godzin przerwy.

• Pomieszczenie powinno być ogrzane do temperatury 28 stopni i dobrze wietrzone.

• Przed zabiegiem pacjent powinien być zrelaksowany i odprężony a po zabiegu musi odpocząć ponieważ zmniejsza się wydolność i wydajność organizmu.

• Wykonanie zabiegu związane jest z rozebraniem się pacjenta na tyle aby wykonać zabieg na daną część ciała. Źle wykonany zabieg to główne przyczyny niekorzystnych reakcji za strony organizmu, objawiają się paradoksalnym lub spaczonymi reakcjami naczyniowymi na zabieg. Gdy występują te reakcje podczas zabiegu należy go przerwać. Spaczony odczyn tętnicy po zabiegach zimnych- pomocna zimna kąpiel. Spaczony odczyn żylny (skóra sino czerwona)- uniesienie kończyn i wykonywanie ruchów. Spaczony tętniczo żylny- zimna kąpiel. Paradoksalna reakcja naczyniowa na skutek ciepłej wody- kurczące się naczynia/zimnej- rozszerzające się naczynia

---