"De lingua Latina" - O języku łacińskim.
Polonia, patria nostra, in Europa sita est. Polska, nasza ojczyzna, znajduje się w Europie. Incŏlis Poloniae historia Europae antiquae nota esse debet. Mieszkańcom Polski historia Europy starożytnej powinna być znana. Ex historia terrarum antiquarum multa haurimus, e.g. littěris Latinis scribĭmus. Wiele czerpiemy z historii ziemi starożytnych, np. piszemy literami łacińskimi. In Europam antiquam incŏlae Italiae linguam Latinam portant. Do Europy starożytnej język łaciński przynieśli mieszkańcy Italii. Incŏlae Italiae, Galliae, Hispaniae, Daciae et Afrĭcae unam linguam Latinam adhĭbent. Mieszkańcy Italii, Galii, Hiszpanii, Dacji i Afryki używali jednego języka łacińskiego. Sed postěa Europam divisam esse scimus. Lecz wiemy, że potem Europa się podzieliła. Etiam lingua Latina in variis terris varias formas accĭpit. Także łacina na różnych terenach przyjęła różne formy. Mutatas igĭtur formas linguae Latinae in linguā Francogallĭcā, Hispanĭcā, Lusitanā, Dacoromanĭcā, Italĭcā videmus. Widzimy więc zmienione formy w języku francuskim, hiszpańskim, portugalskim, dacjańskim, włoskim. Cum linguam Latinam discĭmus, multas linguas Romanĭcas cognoscĭmus. Gdy uczymy się łaciny, poznajemy wiele języków romańskich.
"De schola Romana" - O szkole rzymskiej.
In tabŭla scholam videmus. Na obrazku widzimy szkołę. Scholae antiquae non sunt magnae. Szkoły starożytne nie są wielkie. Numěrus discipulorum parvus est. Liczba uczniów jest mała. Magister et duo discipŭli sedent, libros tenent et recĭtant. Nauczyciel i dwóch uczniów siedzą, trzymają książki i czytają na głos. Magister discipŭlos audit. Nauczyciel słucha uczniów. Ecce tertius puer serus venit et magistrum salutat. Oto trzeci spóźniony chłopiec przychodzi i wita nauczyciela. Magister discipŭlo non gaudet. Naczyciel nie cieszy się na widok ucznia. Discipŭli severa magistri verba audiunt: "Ignavis semper feriae!" Uczniowie słuchają ostrych słów nauczyciela: "Bezczynnym zawsze wolny czas!" Postěa puěri sententias pulchras ex libris poetarum cum magistro legunt: "Inter arma silent Musae", "Per aspěra ad astra", et: "Tantum scimus, quantum memoriā tenemus". Potem chłopcy czytają z nauczycielem piękne sentencje z książki: "Między bronią milkną muzy", "Przez trudności do gwiazd", i "Tyle wiemy, ile pamiętamy". Discipŭli cum magistro dispŭtant et magister discipŭlis sententias explanat. Uczniowie dyskutują z nauczycielem i nauczyciel wyjaśnia uczniom sentencje. Bonus magister non praeceptis sed exemplis anĭmos puerorum docere debet. Dobry nauczyciel nie radami, lecz przykładami umysły chłopców uczyć powinien. Poetarum libri pleni sunt exeplorum. Książki poetów pełne są przykładów. Pulchra exempla anĭmos virorum doctorum etiam indoctum vulgus fascĭnant. Piękny przykład fascynuje umysły uczonych mężów, także niewykształcony lud.
"De bello Troiano" - O wojnie trojańskiej.
Romani narrabant Romam antiquam coloniam Troianorum (esse) et Troianos Romanorum proăvos esse. Rzymianie opowiadali w koloniach starożytnego Rzymu są Trojanie i Trojanie byli przodkami Rzymian?? Olim Troiam, oppĭdum clarum in Asia situm, Graeci decem annos obsidebant. Kiedyś sławne miasto położone w Azji, przez 10 lat otaczali Grecy. Bellum inter Troianos et Graecos longum et aspěrum esse legebamus. Czytaliśmy, że wojna między Trojanami a Grekami była wyczerpująca i długa. Troiani magna cum audacia muros oppĭdi sui defenebant. Wielcy Trojanie z odwagą bronili murów swojego miasta. Imprimis Hector, Priămi filius, potentiā suā Troiam defendebat. Szczególnie Hektor, syn Priama, silnie bronił swojej Troi. Tamen multi et Troiani et Graeci, quamquam belli periti erant, in muris et in campo cadebant. Jednak wielu Trojan i Greków, pomimo doświadczenia wojskowego poległo na murach i polu walki. Postea Graeci dolo Troianos vincunt et Troiam flammis delent. Potem Grecja zwyciężyła smutnych Trojanów i Trojanie spłonęli w ogniu. Ulixes enim Graecis ita disebat: "Equum ligněum aedificabĭmus et utěrum equi viris armatis implebĭmus". Ulisses tak powiedział Grekom: "Zbudujemy drewnianego konia i wypełnimy go zbrojnymi mężami". Nos autem navigia ascendemus et non longe navigabĭmus. Lecz my wsiądziemy na okręt i niedaleko popłyniemy. Troiani nos in Graeciam navigare putabunt. Trojanie pomyślą, że odpłynęliśmy do Grecji. Bellum hodie non finiemus, sed cras Troia nostra erit. Wojna dziś się nie skończyła, lecz jutro Troja będzie nasza.