Nowe media a komunikowanie masowe

Nowe media- rozproszony zbiór technologii komunikacyjnych, zdygitalizowany o szerokiej dostępności dla użytku osobistego.

Podstawowym aspektem technologii informatycznej i komunikacyjnej jest zjawisko digitalizacji, czyli, ucyfrowienia, który jest procesem, w wyniku, którego każdy tekst może zostać zredukowany i być poddany procedurze produkcji, dystrybucji i przechowywania. Najczęstszą konsekwencją takiego zjawiska dla instytucji medialnych jest konwergencja, czyli zbieżność wszystkich istniejących form mediów, zauważalna w sferze ich organizacji, dystrybucji, odbioru i regulacji.

(Konwergencja (łac. convergere, zbierać się, upodabniać się) - wiele procesów obejmujących kojarzenie zjawisk znajdujących się na pograniczu działów telekomunikacji, informatyki i multimediów. Przykłady:

• łączny przekaz głosu z danymi,

• integracja przekazów głosu przez różne sieci (VoIP, VoFR, VoATM),

• współistnienie komutacji łączy z komutacją pakietów,

• współdziałanie telefonu z komputerem (CTI),

• integracja sieci lokalnych z rozległymi itd.)

„ Nowe media elektroniczne” można spostrzegać, jako wzbogacenie istniejących mediów, jednakże pojawienie się mediów cyfrowych jest zjawiskiem o znacznej wartości.

Internet nie służy już wyłącznie produkcji i rozpowszechnianiu komunikatów, również związany jest z ich przetwarzaniem, wymianą i przechowywaniem. Nowe media są w równym stopniu instytucją komunikowania prywatnego, jak i publicznego, i zależnie od tego są regulowane. Funkcjonowanie ich nie jest zwykle sprofesjonalizowane ani zorganizowane na sposób biurokratyczny, jak media masowe. Nowe media są „ równoważnikiem” mediów masowych głównie, dlatego, że są szeroko rozpowszechnione, zasadniczo ogólnie dostępne w celach komunikacyjnych oraz co najmniej równe wolne od kontroli.

Główne różnice wskazane przez Denisa McQuail'a między nowymi (Internet) a starych mediami (radio, film, telewizja) to:
- udostępnienie rozmów wielostronnych,
- umożliwienie jednoczesnego odbioru, modyfikacji i redystrybucji obiektów kultury,
- wydobywanie działania komunikacyjnego z granic narodu, z terytorialnych relacji przestrzennych,
- zapewnianie natychmiastowego kontaktu w skali globalnej,
- włączenie nowoczesnego/późno nowoczesnego podmiotu w maszynę podłączoną do sieci.

Sonia Livingstone twierdzi, że „ To, co nowe w Internecie, to być może kombinacja interaktywności z tymi właściwościami, które stanowiły o innowacyjności komunikowania masowego: nieograniczony zakres treści, zasięg odbioru, globalny charakter komunikacji”. Potwierdza tym samym, że nowe media rozszerzają, a niźli zastępują stare formy komunikowania.

Jeśli rozważmy najważniejsze role i relacje mediów związane z autorstwem, publikacją, produkcją i dystrybucją oraz odbiorem, będziemy w stanie zauważyć różnicę między starymi a nowymi mediami.

Z punktu widzenia autorów pojawiają się nowe możliwości publikacji swoich dzieł tj. zamieszczanie ich w Internecie, na serwerach, blogi itp. Jednakże nie stanowi to o sukcesie autora. W gruncie rzeczy warunki publicznego uznania nie zmieniły się wraz z nową technologią.

Z punktu widzenia wydawców ich rola trwa, lecz stała się bardziej niejednoznaczna. Nowe media otwierają drogę do alternatywnych form publikacji i stanowią wyzwanie dla tradycyjnych wydawnictw.

Co do roli odbiorcy i widowni, nastąpiło wiele zmian w kierunku większej autonomii i równości wobec źródeł oraz w relacji dostawcy-źródła. Członek widowni nie jest już częścią masy, lecz członkiem wybranej sieci, bądź szczególnej publiczności, albo jednostką. Dodatkowo punkt ciężkości w aktywności widowni przesuwa się z odbioru na poszukiwania oraz konsultacje i bardziej osobistą interakcję. Mimo to istnieje masowa widownia, ponieważ występuje po stronie odbiorców potrzeba selekcji i wskazówek ze strony redaktorów.

Jeśli chodzi o relację między różnymi rolami, można stwierdzić, rozluźnienie i wzrost niezależności, co wpływa zwłaszcza na odbiorców i nadawców. Rice(1999) zauważył, że „ zacierają się granice między nadawcą, producentem, dystrybutorem, konsumentem i krytykiem przekazu”.

Zagadnienia teorii nowych mediów

Własność nowych mediów nie jest jasno zdefiniowana, a dostęp do nich nie jest na tyle zmonopolizowany, aby sprawować kontrolę nad treściami w nich przekazywanych. Rządy i prawo nie kontrolują i nie regulują Internetu w taki sposób jak stare media.

Obecnie mamy do czynienia z większą równością możliwości dostępu, jako nadawca, odbiorca, widz uczestnik wymiany lub sieci. Nie można już wskazać dominującego kierunku czy preferencji oddziaływania informacji, jak w przypadku wiadomości i komentarzy telewizyjnych bądź prasowych.

Odnośnie integracji i tożsamości struktura Internetu i charakter jego urzycia wskazują na fragmentaryzujące skutki społeczne(Tożsamość i spójność definiowano wcześniej w kategoriach geograficznych). Z drugiej strony natomiast, stwarza on szansę na nawiązanie nowych, różnorodnych relacji, które integrują na różne sposoby i mogą silnie wiązać. Nowe media mają duży wpływ na integrację społeczną. Media masowe umożliwiają systematyczne planowanie rozwoju, wykorzystując je do masowej informacji bądź perswazji. Kluczową wydaje się być utrata przez nadawcę możliwości sterowania i kontroli treści przekazu.

Być może jednak, że media stwarzające więcej szans na uczestnictwo nadają się równie dobrze- a może i lepiej do pobudzania zmian, ponieważ mocniej angażują i są bogatsze w informacje.

Nowa technologia uwolniła nas od wielu ograniczeń takich jak czas i przestrzeń jednak wciąż istnieją inne społeczne i kulturowe powody, dla których znaczna część aktywności komunikacyjnej wciąż odbywa się w ustalonych miejscach.

Kategorie „nowych mediów”

• Media komunikacji interpersonalnej- telefon i email- treść przekazu jest prywatna i ulotna, a sama relacja może być ważniejsza niż przekazywana informacja

• Gry interaktywne- gry komputerowe, video oraz urządzenia wykorzystujące rzeczywistość wirtualną- polega na interaktywności i być może dominacją korzyści „ procesu” nad korzyściami „użycia”

• Media służące do wyszukiwania informacji- Internet/WWW, telefon, teletekst czy radiowe serwisy informacyjne

• Zbiorowe media oparte na uczestnictwie- ta kategoria zawiera przede wszystkim wykorzystanie Internetu do przekazywania i wymiany informacji, idei i doświadczeń oraz tworzenia relacji osobistych.

Cechy nowych mediów z punktu widzenia indywidualnego użytkownika

• Interaktywność- reakcja na ofertę źródła/ nadawcy lub inicjatywy po stronie użytkownika

• Obecność społeczna- poczucie osobistego kontaktu z innymi

• Bogactwo mediów- łączenie różnych ram odniesienia przez media, dostarczają większej liczby wskazówek, angażują więcej zmysłów, są bardziej osobiste, redukują niejednoznaczność

• Autonomia- to, w jakim stopniu użytkownik niezależnie od źródła kontroluje treść i sposób użycia

• Ludyczność- wykorzystywanie dla rozrywki i zabawy

• Prywatność- kojarzona z używaniem medium lub jego typowym albo wybranym przekazem

• Personalizacja- stopień personalizacji i unikalności przekazu i sposobu użycia.

Znaczenie i pomiar interaktywności

Interaktywność jest jednym z najczęściej wymienianych elementów definicji nowych mediów.

Kiousis (2002) sformułował „ definicję operacyjną” interaktywności uwzględniając 4 kryteria: bliskość- społeczną wobec innych, aktywizację zmysłów, postrzeganą szybkość i obecność na odległość. W definicji tej więcej zależy od użytkownika niż od właściwości wewnętrznych medium.

Edward J. Downes i Sally J. McMillan( 2000) wymienili pięć wymiarów interaktywności:

- kierunek komunikowania

- elastyczność czasowa i role podczas wymiany

- poczucie miejsca w otoczeniu komunikacyjnym

- poziom kontroli-swoboda komunikacji

- postrzeganie celu- orientacja na wymianę lub perswazję

Z tego wynika, że warunki interakcyjności nie zależą tylko od używanej technologii.

Można opisywać nowe media w kategoriach ich możliwości, nie jest jednak to, to samo, co weryfikacja empiryczna. Ważną kwestią jest potencjał socjalizacyjny i interakcyjny. Komputery łączą ludzi, jednak ich wykorzystywanie wiąże się z zachowaniami indywidualnymi i odosobnionymi, indywidualistycznymi wyborami i reakcjami, a często również z anonimowością.

Nowe wzory obiegu informacji

W 1986 roku Jan L. Bordewijk i Beb van Kaam stworzyli model, który ułatwia wyjaśnianie i badanie zmian zachodzących w obiegu informacji, a obejmuje on:

• Alokucję

Informacja rozchodzi się od centrum równocześnie do wielu peryferyjnych odbiorców, którzy mają niewiele okazji do nadana komunikacji zwrotnej, a czas i miejsce komunikacji określa nadawca, czyli „centrum”.

• Konwersację i wymianę

W toku rozmowy jednostki wchodzą w interakcje z sobą nawzajem, pomijając centrum czy też pośrednika i wybierając zarówno własnych partnerów, jak i czas i miejsce oraz temat komunikacji. Dla tego wzoru charakterystyczny jest fakt, ze strony wymiany są równe. Zasadniczo w rozmowie mogą brać udział więcej niż dwie osoby. W pewnym momencie jednak wzrost skali rozmowy prowadzi do zlewania się rozmowy z sytuacją alokucyjną.

• Konsultację

Odnosi się do różnych sytuacji, gdzie jednostka poszukuje informacji w centralnym ich zbiorze: bazie danych, bibliotece, bibliografii itp.

• Rejestrację

W tym przypadku „centrum” „żąda” i otrzymuje informacje od peryferyjnego uczestnika. Odnosi się do systematycznego utrzymywania centralnych rejestrów jedostek i systemów kontroli i nadzoru n. zapisy rozmów telefonicznych, rejestracja użytkowników odbiorników telewizyjnych.

Wymienione cztery wzory uzupełniają się wzajemnie i graniczą ze sobą niekiedy się nakładając. Autorzy modelu pokazali relacje między nimi za pomocą dwóch zmiennych: centralnej lub indywidualnej kontroli informacji oraz centralnej i indywidualnej kontroli czasu i wyboru

Kontrola zasobu informacji

Centralna indywidualna

Alokucja	Rejestracja
Konsultacja	Konwersacja

Centralna

Kontrola czasu i

Wybór przedmiotu

Indywidualna

Alokucja reprezentuje „stare media” komunikowania masowego, zgadza się z modelem transmisji, szczególnie radia i telewizji, kiedy ograniczony zasób treści kierowany jest do rzeszy odbiorców.

Wzór konsultacji rozwinął się dzięki telefonom i nowym mediom telepatycznym, ale także dzięki dyfuzji sprzętu do obrazu i dźwięku, a także wskutek wzrostu liczby kanałów po pojawieniu się kablówki i łącza satelitarnego. Zwiększyły także i poszerzyły „konwersacyjną”, interaktywną komunikację między rozdzielonymi i odległymi od siebie jednostkami.

Strzałki obrazują redystrybucję informacji -> przesunięcie mocy od nadawcy do odbiorcy. Wzory alokucyjne nie stały się mniej liczne, ale przybrały inne formy. Działa teraz na mniejszą skalę, docierając do wyodrębnionych grup podzielonych ze względu na zainteresowania czy potrzeby informacyjne

Wzory przepływu informacji nie różnią się tak bardzo, mogą się pokrywać, nakładać zarówno z przyczyn technicznych jak i społecznych. Ta sama technologia może wyposażyć mieszkanie we wszystkie cztery typy komunikacyjne.

 

Kształtowanie się społeczności za pomocą komputera

Dawniej, jako społeczność określano ludzi dzielących dany obszar zamieszkania, posiadających wspólną tożsamość, normy prawne, wartości czy kulturę. Zwykle osoby znające się i wchodzące ze sobą w interakcję.

Obraz tradycyjnych mediów masowych w odniesieniu do społeczności był zawsze ambiwalentny. Z jednej strony masowość informacji uważano za podkopywanie społeczności lokalnych, z drugiej media mogły wspierać i wzmacniać małe społeczności. Spostrzeżono, że masowe media działające na małą skalę potrafią podtrzymać wspólnotę interesów.

Im większa skala dystrybucji tym bardziej wrogie dla społeczności lokalnych i życia społecznego jest dane medium. Media działają też, jako spoiwo wiążące, będąc np. tematem rozmów nieznajomych, w pracy, w rodzinie, wśród znajomych.

W latach 60tych i 70tych pojawienie się mediów lokalnych traktowano, jako ucieczkę od telewizji masowej i tworzenie pozytywnej komunikacji społecznej. Łączyły domy ze sobą nawzajem i z lokalnym centrum. Zapewniały różnorodność opiniotwórczą, zdawały się być nadzieją na dorównanie prasie drukowanej poprzez lokalne kablówki ułatwiające dostęp do telewizji.

Wprowadzono pojęcia „społeczności kablowej” oraz „ miasta kablowego”. Telewizja kablowa była pierwszym nowym medium, które zaczęto poważnie traktować, jako alternatywę dla „starych mediów”. Jednak szybko okazały się błędne - powstanie koncepcji „ bajki kablowej”(cable fable). Stała się kolejnym narzędziem rozpowszechniania. Wizje telewizji kablowej charakteryzowało istnienie „wspólnoty”, a kable miały ułatwić komunikację i połączyć jej uczestników.

 

Społeczność wirtualna

Nowe nadzieje komunikowania skupiły się wokół komunikacji przez komputer (computer-mediated communication CMC). Na bazie internetu

Może powstać wspólnota, tzw. „ społeczność wirtualna”. Złożona z określonej liczby uczestników, działających z własnej inicjatywy lub w reakcji na bodziec.

Lindof i Schatzer zdefiniowali społeczność wirtualną, jako „ wspólnotę celowo ustanowiona przez osoby podzielające pewien zbiór podobnych zainteresowań, często obracających się wokół pewnych tekstów u źródeł o charakterze innym niż CMC jak na przykład

opery mydlane i ich bohaterowie”.

Społeczność wirtualna może nabierać pewnych cech charakterystycznych dla normalnej wspólnoty jak interakcja, wspólny cel, poczucie tożsamości, pewne normy i reguły (tzw. Etykieta sieci) wraz z możliwościami odrzucenia i wyobcowania, ma swoje obrzędy i formy wyrazu. Społeczności online są z również z zasady otwarte i dostępne.

Są to społeczności organizowane na podstawie wspólnych zainteresowań lub wspólnej cesze.

Typowe warunki tworzenia się społeczności wirtualnej:

• Status mniejszości społecznej

• Fizyczne rozproszenie jej członków

• Pewien stopień intensywności zainteresowań i interesów

CMC stwarza możliwości interaktywnej, uporządkowanej, umotywowanej komunikacji, których nie można wymagać od mediów masowych ani kontaktu fizycznego. Kontakty twarzą w twarz i przez Internet nie wykluczają się i wchodzą ze sobą w interakcje.

Zwolennicy idei wspólnot internetowych zazwyczaj są świadomi, że termin ten jest bardzie metaforą niż oznaczeniem czegoś rzeczywistego. B.

Anderson powiedział, że „ wspólnoty należy rozróżniać nie wedle ich prawdziwości lub fałszywości, lecz wedle tego, jak są wyobrażane”.

Steve G. Jones pisze: „ wspólnoty internetowe wyobrażane są na dwa sposoby nieprzyjazne wspólnotom ludzkim”. Często pozbawione są znaczenia oraz powiązanie wzajemne doświadczeń jest bezcelowe i przypadkowe- pseudowspólnota. Neil Postman krytykował stosowanie metafory wspólnoty ze względu na brak istotnego elementu, jakim jest odpowiedzialność i wzajemność interesów. CMC pomaga zwalczyć wiele barier społecznych i kulturowych, może jednak takowe różnice pogłębić.

Nowe media a polityka

Dawne media masowe uważano za bardzo przydatne a nawet konieczne dla funkcjonowania demokratycznej polityki. Korzyści polegały na przepływie informacji o wydarzeniach publicznych jak i na wystawieniu polityków i rządów na krytykę i widok publiczny.

Jednak dostrzegano również wady takiego zjawiska. Dominacja kilku opinii w kanałach przekazu oraz hegemonię „przepływu informacji” i wzrostem komercjalizacji rynku mediów, prowadzącą do zaniedbania roli demokratycznego komunikatora.

Nowe media natomiast zapewniają dostarczenie obywatelom bardzo zróżnicowanych informacji i idei politycznych oraz niemal nieograniczony dostęp do wszystkich opinii, informacji zwrotnej i negocjacji między liderami a ich zwolennikami. Pozwalają na dialog między politykami a aktywnymi obywatelami.

Sara Bentivegna wskazała korzyści dla polityki wynikające z istnienia Internetu:

• Interaktywność, przeciwstawiana przepływowi jednokierunkowemu

• Współwystępowanie komunikacji pionowej oraz poziomej, promocja równości

• Odejście od zapośredniczenia, mniejsza rola dziennikarzy w komunikowaniu polityków z obywatelami

• Niskie koszty nadawców oraz odbiorców

• Większa prędkość

• Brak granic

Wskazuje ona również ograniczenia i przeszkody wynikające z używania Internetu.

• Zalew informacji- ograniczający możliwości robienia z niego skutecznego użytku

• Internet tworzy prywatne, alternatywne style życia wobec życia publicznego

• Przybiera formę społeczności wirtualnej

• Kakofonia głosów utrudnia dyskusję

• Utrudnienia w korzystaniu z Internetu

Istnieją również dane mówiące o tym, że partie polityczne nie potrafiłyby wykorzystać Internetu, robiąc z niego jedynie źródło propagandy.

Jenifer Stromer-Gally odkryła również, że szefowie kampanii nie chcieli interakcji, która jest dość ryzykowna i męcząca. Używali Internetu głównie, jako nośnika informacji i reklamy wyborczej.

Nowe media a wolność

Ithiela de Sola Pool (1983) entuzjastycznie odnosił się do nowych elektronicznych środków komunikowania, ponieważ umożliwiały one ucieczkę od tego, co uważał za nieuprawione- narzucanie radiu i telewizji cenzury i regulacji. Istota jego argumentacji zasadzała się na tym, że jedyną logiczną racją na rzecz państwowej kontroli mediów jest ograniczone widmo częstotliwości fal radiowych i potrzeba przydzielania możliwości dostępu w warunkach quasi-monopolu. Rodząca się nowa era mogła rozszerzyć wolność, którą cieszą się media drukowane i wspólne nośniki (telefon, maile, kablówka), na wszystkie media publiczne. Rozpowszechnianie za pomocą kabla, linii telefonicznej, nowych fal radiowych i satelity w szybkim tempie eliminowałoby potrzebę regulacji wynikającą z rzadkości. Co więcej, postępująca „konwergencja sposobów” komunikowania czyniła pomysł regulowania niektórych mediów, a nieregulowania innych, niemożliwym i do tego nielogicznym.

Wolność, która miała być cechą nowych mediów (a zwłaszcza Internetu), to nie do końca ta sam wolność, której Pool domagał się dla mediów w ogóle. Sola Pool pragnął w gruncie rzeczy, by wolny rynek i zasada „wolności negatywnej”, (czyli braku ingerencji rządu) wprowadzona Pierwszą Poprawką do Konstytucji USA zaczęły obowiązywać we wszystkich mediach. Wizja związku wolności z Internetem miała więcej wspólnego z jego ogromną pojemnością i brakiem struktury, organizacji i zarządzania, które charakteryzowały go na początku, gdy był jeszcze wolno dostępnym placem zabaw dla wszystkich przybyszów, z którego korzystanie subsydiowały w znacznej części instytucje akademickie lub inne organy publiczne. System był dostępny dla wszystkich do swobodnego używania, nawet, jeśli stworzono go pierwotnie dla celów strategicznych i militarnych, podczas gdy motywacja dla jego późniejszej ekspansji była głównie ekonomiczna i w interesie operatorów telekomunikacyjnych.

W system wpisany był (i wciąż jest) wewnętrzny opór wobec prób kontrolowania go lub zarządzania nim. Wydawało się, że nikt konkretny nie jest jego właścicielem ani nim nie zarządza oraz, że nie należy on do żadnego terytorium ani nie podlega żadnej władzy państwowej. W praktyce jego „przekaz” i sposób wykorzystywania niełatwo poddawały się kontroli lub sankcji, nawet, jeśli można było ustalić kompetentne władze. Z tego punktu widzenia Internet był podobny do wielu powszechnych mediów o charakterze nośników takich mail i telefon.

W stosunku do innych mediów Internet pozostaje w dalszym ciągu wolny i nieuregulowany. Istnieją jednak wyraźne tendencje do ograniczania jego wolności, w miarę wzrostu jego sukcesów i skali wykorzystania Jak zauważył Lawrence Lessing (1999): „Architektura cyberprzestrzeni utrudnia regulowanie zachowań, ponieważ ci, których próbujemy kontrolować, mogą być gdziekolwiek?(...) w sieci”. Są jednak środki, w postaci kontroli architektury sieci i zasad, które nią rządzą. Internet jest w coraz większym stopniu medium handlowym (sprzedaje się tam dobra i usługi informacyjne), potrzebne jest, zatem bezpieczeństwo finansowe. Internet stał się również wielkim biznesem. Cees Hamelink (2000) zwraca uwagę, że nikt, co prawda nie jest właścicielem sieci i nie ma jednego organu nadzorującego ją, jednak „niektórzy gracze przemysłowi są w stanie przejąć wszystkie środki techniczne niezbędne dla uzyskania dostępu do sieci i używania jej”. Przewiduje on, że w niedalekiej przyszłości „dostęp i zarządzanie cyberprzestrzenią będą w rękach kilku strażników (...) kontrolowanych przez niewielką grupkę liderów rynkowych”.

W miarę jak Internet powszechnieje i jest odstępny szerokiej grupie społeczeństwa, rośnie również potrzeba stosowania kryteriów przyzwoitości oraz środków przymusu. Ponieważ przypisano Internetowi znaczne oddziaływanie społeczne, wzrasta potrzeba kontroli, a na dostawcach usług internetowych ciąży odpowiedzialność za to, co pojawia się na serwerach przez nich obsługiwanych.

Nowy środek kontroli

Policja i wywiady poświęcają coraz więcej uwagi potrzebie kontrolowania i nadzoru nad Internetem zwłaszcza w kontekście przestępczości ponadgranicznej, dziecięcej pornografii, terroryzmu, spadku społecznego poparcia oraz innych cyberprzestepstw.

Monitoring i śledzenie obiegu informacji oraz kontaktów zdarzają się coraz częściej.

Istnieją różne teorie dotyczące skutków rozwoju technologii komunikacyjnej.

Sue Jansen(1988) pisała: „ skoro już jesteśmy podłączeni do sieci, Elektroniczny Panoptikon działa automatycznie przy minimalnym nadzorze wieży strażniczej”.

Howard Rheingold(1994)pisał: „ sieć może też być ogromną niewidzialną klatką. Wirtualne społeczności są hiperrealistyczną iluzją postępu technicznego, jako schronienia przed zniszczeniem ludzkich wspólnot”.

Stephan Green wskazuje natomiast na potencjał nowych mediów w zakresie odwracania kierunku nadzoru.

Istnieją tezy, że nowe media pomagają tworzyć społeczeństwa bardziej równe i wyzwolone.

Aby korzystać z Internetu nie trzeba być boczastym, czy należeć do określonych grup społecznych. Każdy ma dostęp od informacji w nowej formie.

Jednak grupa krytyków „elektronicznej autostrady” mówi o tym, ze nowe media nie różnią się od starych pod względem społecznej satysfakcji, własności i dostępu. Zamożniejsi mają, jako pierwsi dostęp od nowoczesnej technologii, pojawia się „ informacyjny proletariat”(również poruszana jest kwestia dyskryminacji płciowej, przy korzystaniu z Internetu).

---