Młodszy wiek szkolny: 7-9 lat

Uwagi wstępne	- trwałe wejście w nowe środowisko: podjęcie roli ucznia - zmiana dotychczasowej aktywności ze spontanicznej i zdominowanej przez zabawę na wyznaczoną przez stałe zadania, obowiązki i normy społeczne (szkoła) - kwestia dojrzałości szkolnej: gotowość do podjęcia nowych czynności wymaganych przez szkołę oraz gotowość do radzenia sobie z nimi. Czy rozpoczęcie nauki będzie przejściową trudną sytuacją czy zdarzeniem kryzysowym?
Rozwój fizyczny	- zmniejszenie tempa wzrostu, wzrost siły i odporności organizmu - dzieci są aktywne i ruchliwe, a zapewnianie im aktywności wprowadza je w dobry nastrój - dzieci szybko się męczą i szybko regenerują, potrzebują 10 godzin snu - rozwijanie sprawności manualnej potrzebnej do pisania (mała motoryka) - rozwijanie szybkości, dokładności i koordynacji ruchów, co jest potrzebne w biegach, skokach i dziecięcych grach ruchowych (duża motoryka)
Rozwój intelektualny i poznawczy	- główne zadanie opanowania umiejętności czytania i pisania - stopniowy rozwój uwagi i koncentracji (możliwość skupienia się na zadanym zadaniu, znalezienia potrzebnych informacji, ich przetworzenia i zapamiętania), duże różnice indywidualne w umiejętności koncentracji uwagi - nabywanie umiejętności rozumowania przyczynowo-skutkowego - nabywanie umiejętności przyjmowania perspektywy drugiej osoby w zakresie spostrzegania, myślenia i odczuwania (decentracja) - zainteresowania dość liczne, ale niestałe (np. kolekcjonowanie coraz to innych rzeczy)
Rozwój społeczny i emocjonalny	- wejście w środowisko szkolne - codzienne przebywanie w grupie rówieśników poza bezpośrednim wpływem rodziców - wzrasta znaczenie i atrakcyjność kontaktów z rówieśnikami: zadanie wejścia w grupę społeczną i znalezienia sobie w niej miejsca: poczucie posiadania kolegów i bycia akceptowanym poczucie odrzucenia przez grupę - poznawanie siebie, utrwalanie przekonań na swój temat: rozwój poczucia kompetencji i przekonanie o skuteczności swoich działań zwątpienie w swoje możliwości, niechęć przed podejmowaniem kolejnych wysiłków z obawy przed niepowodzeniem - dzieci bawią się w rówieśnikami w zabawy tematyczne (podział i odgrywanie ról, w zabawach pojawiają się wątki szkolne) oraz w gry wymagające ustalenia i zaakceptowania reguł (np. w berka, klasy, gry komputerowe, planszowe itp.) - rozpoczęcie nauki szkolnej sprawia, że życie emocjonalne dziecka staje się bogatsze: pojawiają się emocje związane z relacjami z rówieśnikami i z nauczycielem, a także z aktywnościami poznawczymi - dzieci reagują impulsywnie, ale stopniowo uczą się kontroli emocji. Duże znaczenie ma tutaj chęć uzyskania aprobaty rówieśników.
Rozwój duchowy	- stopniowe rozumienie norm jako umowy, akceptowanie zasad przyjętych w grupie - dzieci chętnie angażują się w zabawy, gry, zawody o określonych regułach i jasnej strukturze - autorytet nauczyciela obok autorytetu rodziców

Starszy wiek szkolny: 10-12 lat

Rozwój fizyczny	Poniższe zmiany zachodzą w organizmie raczej w drugiej połowie tego okresu. Są tutaj duże różnice indywidualne. Dziewczyny: - intensywny przyrost wagi i wysokości ciała (ok. 10-13 roku życia, u chłopców później między 12 a15 rokiem życia), w tym czasie dziewczyny są wyższe niż chłopcy - dysproporcje w sylwetce (zbyt długie kończyny), co przekłada się na niezgrabność ruchów - pojawiają się drugo i trzeciorzędowe cechy płciowe - wzmaga się działalność gruczołów wydzielniczych skóry - może pojawić się pierwsza miesiączka Chłopcy: - może wystąpić intensywny przyrost wagi i wysokości ciała (ma on miejsce miedzy 12 a 15 rokiem życia) - pojawiają się drugo i trzeciorzędowe cechy płciowe Problemy dziewczyn i chłopców wcześnie dojrzewających: - wcześnie dojrzewające dziewczyny mają więcej problemów osobistych, czują się zakłopotane zmianą sylwetki, menstruacją. - wcześnie dojrzewający chłopcy bywają bardziej pewni siebie, swobodni i aktywni, są popularni wśród rówieśników. UWAGA: - w okresie intensywnego wzrostu zdarzają się częstsze omdlenia spowodowane osłabieniem rosnącego organizmu, dlatego aktywności fizyczne nie powinny być nadmierne. - należy zwracać uwagę na dbałość o higienę
Rozwój intelektualny i poznawczy	- rozwój stałych zainteresowań, hobby (np. kolekcjonowanie czegoś) - wzrastająca potrzeba poznania siebie i świata - rozwój pamięci, stosowanie coraz bardziej rozbudowanych strategii pamięciowych
Rozwój społeczny i emocjonalny	- dziewczynki i chłopcy głównie bawią się z osobami tej samej płci - nawiązywanie bliskich przyjaźni z osobami tej samej płci - brak przyjaciela/przyjaciółki może być powodem poczucia osamotnienia i spadku samooceny - czasem dziewczyny chcą już zwrócić na siebie uwagę chłopców, ale chłopcy jeszcze nie interesują się dziewczynami - dzieci cieszą się z własnej zaradności i samodzielności, czasami ich entuzjazm z samodzielnego działania jest tak duży, że nie potrafią trafnie ocenić sytuacji, w jakiej się znajdują i podejmują ryzyko - lepsze panowanie nad swoimi emocjami, zanikają gwałtowne wybuchy złości - zdolność do przeżywania dłużej trwających uczuć - może pojawić się pierwsza miłość
Rozwój duchowy	- zaczyna się liczyć bardziej duch reguły niż litera - zaczynają się rozwijać wyższe uczucia, np. patriotyzm

Dorastanie (wczesna adolescencja): 13-15 lat

Uwagi dodatkowe	- czas bardzo intensywnych przemian organizmu - przemiany te zachodzą w bardzo zróżnicowanym tempie
Rozwój fizyczny	Dziewczyny: - wzrost ciała - powiększają się piersi, zaokrąglają biodra, sylwetka nabiera kobiecych kształtów - proporcje ciała ulegają wyrównaniu Chłopcy: - intensywny wzrost ciała (między 12 a 15 rokiem życia, wzrost o około 20 cm) - wzmaga się działalność gruczołów wydzielniczych skóry - poszerzają się ramiona i mięśnie, sylwetka mężnieje - zmiana barwy głosu (mutacja) - nocne polucje - może pojawić się powiększenie piersi (ginekomastia), które po kilkunastu miesiącach zanika Problemy dziewcząt i chłopców późno dojrzewających: - późno dojrzewające dziewczyny mają zazwyczaj mniej osobistych problemów niż dziewczyny wcześnie dojrzewające. - późno dojrzewający chłopcy boleśnie to przeżywają, są mniej pewni siebie, czują się osamotnieni i mniej wierzą we własne siły.
Rozwój intelektualny i poznawczy	- myślenie problemowe, logiczne - myślenie w kategoriach abstrakcyjnych, zainteresowanie abstrakcyjnymi pojęciami, np. wartościami - wzrost skłonności do oceniania postępowania swojego i innych ludzi kształtowanie światopoglądu (który w tym czasie bywa zmienny, burzliwy, ofensywny) - potrzeba poznania siebie i świata - kontynuacja wcześniejszych lub poszukiwanie nowych zainteresowań - próbowanie siebie w różnych dziedzinach i chęć zaimponowania rówieśnikom - pierwsze wyobrażenia o swojej roli życiowej i wyborze drogi zawodowej
Rozwój społeczny	- tworzenie związków rówieśniczych - grup rówieśniczych, paczek czy przyjaźni - możliwe nawiązywanie przyjaźni z osobami przeciwnej płci, choć w dalszym ciągu przyjaciel jest zazwyczaj tej samej płci - poczucie wspólnoty z rówieśnikami i podział „my-oni” względem dorosłych - pragnienie zewnętrznego upodobnienia się do rówieśników (ubiór, język, zachowanie kultura młodzieżowa) - może wystąpić nasilony konformizm wobec grupy rówieśniczej - strefy wpływów, w których młodzi ludzie podporządkowują się dorosłym lub rówieśnikom - wzrost liczby konfliktów z rodzicami, celem jest przejście od więzi dziecięcej zależności do więzi opartej na partnerstwie - intensywność podejmowanych działań, oddawanie się ulubionej czynności bez względu na zmęczenie - dążenie do silnych wrażeń wzbudzających podziw innych - równe formy aktywności indywidualnej (np. majsterkowanie, rysowanie, kolekcjonerstwo) oraz zespołowej (np. wspólne wycieczki, sport, kino)
Rozwój emocjonalny	- poszukiwanie własnej tożsamości, możliwy kryzys tożsamości - zwiększone pobudzenie emocjonalne, dość często nasila się lękliwość, która potem opada - chwiejność emocji, np. przeżywanie dużej pewności siebie a zaraz potem jej braku - ambiwalencja uczuć, np. równoczesne przeżywanie miłości i nienawiści - dostrzegane zmiany w wyglądzie i w czynnościach ciała wpływają na obraz własnej osoby i związane z nim emocje, młodzi ludzie porównują siebie ze wzorami lansowanymi przez media - zazwyczaj dominują uczucia ambiwalentne, choć może się także pojawić dezaprobata dla zmian lub radość (np. wyraźny wzrost siły u chłopców) - dziewczyny łączą poczucie własnej wartości bardziej z relacjami interpersonalnymi, popularnością oraz własną atrakcyjnością, chłopcy łączą poczucie własnej wartości bardziej ze sprawnością i osiągnięciami - dążenie do przeżyć wzruszających i pięknych - potrzeba ekspresji, pisanie pamiętników, zwierzenia
Rozwój duchowy	- zdolność do refleksji i analizy własnych przeżyć - idealizm - potrzeba czynienia dobra, działalność społeczna i wolontariacka - rozwijanie marzeń i ideałów - szukanie wzorów (w świecie rzeczywistym i w literaturze, filmie) i próba dorównania im - rozbieżności między deklarowanymi przekonaniami a realizowanymi na co dzień wyborami - zainteresowanie wiarą religią, poszukiwanie swojego miejsca w świecie religii

phm. Agata Gotowczyc

---