Materiały do studiowania pedagogiki ogólnej

I rok studia niestacjonarne magisterskie

1. Pojęcie pedagogiki ogólnej

2. Cele i zadania

3. Miejsce pedagogiki w systemie nauk pedagogicznych

4. Podstawowe pojęcia

Literatura:

Encyklopedia pedagogiczna XXI wieki T. I-VIII, Warszawa 2002-2010

Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1998.

Dirozoi G.Roussel A., Filozofia. Słownik, Warszawa 1997

Pedagogika ogólna i subdyscypliny, red. L Turos Warszawa 1999.

W. Okoń : dyscyplina pedagogiczna zajmująca się filozoficznymi podstawami wychowania jego strukturą , doktrynami pedagogicznymi oraz metodologią badań.

Specyfika pedagogiki ogólnej polega na tym, że

1. Bada problemy uniwersalne, mające powszechny zasięg i oraz determinują przebieg i skuteczność procesu wychowania.

Do takich uniwersalnych problemów należą m.in.

-- istota natury ludzkiej z punktu widzenia możliwości jego

kształtowania

--czynniki warunkujące rozwój osobowości człowieka,

--proces wychowania u różnych ras, grup etnicznych, środowisk społecznych, różnice i podobieństwa

-- zmienność, a stałość procesów wychowawczych

1. Opracowuje ogólne zasady i metody badania rzeczywistości wychowawczej.

-- określa przedmiot badań zjawisk pedagogicznych

-- wypracowuje procedurę badawczą

- określa specyficzne metody i techniki badawcze

-- sposób interpretacji materiału empirycznego

-- sposoby wykorzystania wyników badań dla praktyki pedag.

1. Formułuje podstawowe prawidłowości rządzące procesami wychowawczymi. Dotyczyć one mogą;

-- rozwoju jednostkowego

-- związków ze środowiskiem społecznym

-- stosowanych metod i form pracy wychowawczej

-- organizacji pracy wychowawczej

1. Bada i uzasadnia związek z innymi dziedzinami rzeczywistości społecznej, np. gospodarką, polityką, kulturą środowiskiem przyrodniczym, po to, by w odpowiedni sposób przygotować człowieka do życia w różnych środowiskach, sytuacjach i w różnym wieku.

2. Zajmuje się różnymi zagrożeniami jakie stoją przed współczesnym człowiekiem i wynikającymi stąd zaburzeniami w rozwoju jednostki . Są to m.in. zaburzenia

-- w rozwoju przyrody

- w rozwoju techniki

-- w rozwoju środowiska społecznego

-- w rozwoju ideologii, poglądów społeczno-politycznych

-- w rozwoju kultury

1. Charakteryzuje podstawowe kierunki pedagogiczne

-- Nowe Wychowanie

-- tradycyjne kierunki pedagogiczne

-- współczesne kierunki pedagogiczne

Pytania. 1. Jakie są różnice między pedagogiką ogólną a historią wychowania

2. Dlaczego pedagogika zajmuje się zagrożeniami cywilizacyjnymi.

Podstawowe pojęcia mające związek z pedagogiką

WARTOŚĆ

1. Pojęcie to występuje w filozofii, psychologii, pedagogice, ekonomii i innych naukach

2. W. Okoń: pojęcie wieloznaczne w życiu codziennym jako cecha przedmiotu, coś znaczącego, do czego się dąży, chce się posiadać, ma dla nas znaczenie. Podać przykłady

3. W filozofii pojmowany w znaczeniu moralnym jako podstawa norm moralnych. To co uznaje się za ważne wartościowe wyznacza normy postępowania. Np. drugi człowiek – norma: szacunek 2-go człowieka.

4. W filozofii równieżjako idee, przekonania, przedmioty uznawane przez społeczeństwo jako szczególnie cenne

5. Obiektywne podejście – jako własność rzeczy istniejąca niezależnie są zmienne

6. Podejście subiektywne – jako właściwości nadawane przez człowieka, są relatywne, ulegają przeobrażeniom . Coś jest cenne, gdyż my tak uważamy. Jest to ujęcie psychologiczne. Podać przykłady

7. Pedagogika przyjmuje podejście obiektywno- subiektywne.

8. Podział :

Przedmiot wartości: materialne i duchow

Trwałość: trwałe lub chwilowe , niezmienne lub relatywne…

Zasięg: uniwersalne, jednostkowe

Ocena: pozytywne , negatywne

9. Nauka o wartościach - to aksjologia

. Pytanie: dlaczego pedagogika zajmuje się wartościami?

OSOBOWOŚĆ

Funkcjonuje w życiu codziennym. Mówi się o silnej lub słabej osobowości, wyrazistej, o pewnej indywidualności, unikalności niepowtarzalności. Oznacza to, że każdego można jakość scharakteryzować.

1. W. Okoń, Zespół względnie stałych właściwości i procesów psycho - fizycznych odróżniających daną jednostkę od innych i wyraża się:

w sferze fizycznej w określonej strukturze fizycznej, systemie nerwowym, funkcjonowaniu narządów zmysłowych;

w sferze intelektualnej w posiadanymdoświadczeniu, wiadomościach sprawnościach,zainteresowaniach, uzdolnieniach, inteligencji;

w sferze emocjonalnym w sposobie reagowania emocjonalnego, temperamencie;

w sferze moralnej w wyborze celów i wartości, przestrzeganiu norm, w stałych mechanizmach zachowania, motywacjach, postawach, potrzebach, charakterze.

Podłożem osobowości są cechy dziedziczne, , wpływ szeroko pojętego środowiska społecznego oraz własna aktywność Stąd teoria o 3 (względnie 4 ) czynnikach, kształtowania osobowości oraz 3 podstawowych teoriach ,(naturalizm socjologizm i pedagogika kultury).

W psychologii (Allport) - dynamiczna organizacja psychofizycznych cech jednostki, które determinują specyficzny sposób przystosowania się do otoczenia. Wyznacza całokształt procesów psychicznych zachodzących w jednostce. Albo: jest ogólną sumą sposobów reagowania na innych ludzi i sposobów wchodzenia z nimi w interakcje, które są charakterystyczne dla danej jednostki.

Określić swoją osobowość, np. w sferze emocjonalnej (sposób reagowania, stałość i siła emocji, sytuacje, w których emocje się ujawniają, jakie pojawiają się emocje pozytywne, a jakie negatywne.

KULTURA

Ogół stworzonych przez ludzi wartości naukowych, społecznych, moralnych, artystycznych i technicznych oraz instytucje i procesy tworzenia tych wartości.Obejmuje:

filozofia wyjaśnia problemy egzystencjalne

moralność (etyka) określa normy postepowania

religia (teologia) określa stosunek do rzeczy nadprzyrodzonych

nauka wyjaśnia otaczającą rzeczywistość

sztuka wyraża stosunek emocjonalny do reczywistości

kultura materialna wytwory myśli i pracy człowieka

Jest to wytwór myśli, uczuć i działania człowieka, a także sposób postepowania, działania, myślenia widzenia i odczuwania świata. Często rozumiana jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Jest związana z rozwojem filogenetycznym człowieka i jego potrzeb wyjaśniania rzeczywistości i wyrażania swego stosunku do rzeczywistośc.i Odróżnia się od natury, a więc tego co jest przyrodą, u człowieka to co wrodzone. Nauka o kulturze kulturoznawstwo.

Pedagogika a kultura. Kultura u Greków oznaczała uprawę roli, u Rzymian uprawę intelektu. Kultura również dziś jest też uprawianiem, czyli doskonaleniem osobowości jego doskonaleniem, kształtowaniem, wzbogacanie go o dobra intelektualne, moralne, egzystencjalne, estetyczne.

GOBALIZACJA

W skali makro polega na tzw. homogenizacji świata, tj. zacieraniu się różnic między poszczególnymi regionami, kontynentami pod względem kulturowym, technologicznym, i informacyjnym. Takie same lub podobne centra handlowe, programy telewizyjne, podobne problemy ekonomiczne, sposób poziom i styl życia. Dzięki temu stajemy się obywatelami całego świata, uczestniczymy w globalnych wydarzeniach, możemy wędrować po całym świecie, uczestniczymy w globalnym rozwoju gospodarki, itp. W 1960 r. został wprowadzony do teorii kultury oraz mediów pojęcie GLOBALNEJ WIOSKI,by zilustrować "kurczenie się" świata w wyniku wprowadzania nowych technologii komunikacyjnych. Człowiek jako obywatel nie tylko danego państwa,aleświata.

W dziedzinie edukacjiglobalizacja

- stwarza możliwość zdobywania wiedzy dzięki nowoczesnym technologiom informatycznym. Kształcenie na odległość, wirtualne szkoły, sprawdzanie wiedzy na odległość.

- wymaga przygotowania do życiaw globalnym świecie przez naukę języków, dobrego wykształcenia ogólnego, zdobycia solidnych kwalifikacji zawodowych,

- wymaga wychowania w duchu tolerancji, współpracy, rozumienia zachodzących zjawisk, wychowania w duchu tolerancji, przygotowania wychowanków, by umieli w relacjach interpersonalnych posługiwać się dialogiem, by posiadali zdolności antycypacyjne.

-Wymaga edukacji permanentnej, gdyż wiedza zdobyta w szkole , czy na studiach nie może dziś wystarczyć na całe życie.

- wymaga dostosowania treści i metod nauczania do zmieniających się warunków. Szkoła musi być dla ucznia nowoczesna, atrakcyjna. Wymaga to odpowiedniego finansowania oświaty.Jak pisze Jacques Delors współczesną edukację należy oprzeć na czterech filarach:

uczyć się, aby wiedzieć

uczyć się, aby żyć wspólnie

uczyć się, aby być

uczyć się, aby działać

Negatywne zjawiska

1.Może prowadzić do podziału świata na bogate centrum i biedne peryferie, przy czym odnoszono ją głównie do sytuacji zależności zależność Ameryku Afryki od Europy. Pojawia się zjawisko marginalizacji biednych państw.

2. Pojawienie się terroryzmu, przestępczości globalnej, przemocy zorganizowanej

3. Szybkie przemieszczanie się chorób cywilizacyjnych

Problemy w dziedzinie edukacji

4. Może prowadzić do utraty własnej tożsamości narodowej, do poczucia zagubienia i frustracji, do upadku autorytetów, do wzrostu przestępczości wśród młodzieży,

5. W dziedzinie wychowania możliwość przyjmowania wszelkich norm jako względne, pozostawione do dyspozycji każdej osobie, co prowadzić może do anarchii życia społecznego.

Pytanie:W jakim stopniu szkoła powinna przygotowywać młodzież do życia w świecie globalnym, a w jakim stopniu do życia w środowisku lokalnym

SAMOREALIZACJA (samourzeczywistnianie, amoaktualizacja)

Jest to proces zmian rozwojowych polegający na doskonaleniu osobowości w zakresie niewykorzystanych dotąd możliwości, tworzenie nowych cech osobowości, rozwijanie talentów, spełnianie swojego powołania, podejmowanie nowych form działalności, proces stawania się tym kim chcę być a nie tym aktualnie jestem . Realizuje się przez:

1.samokształcenie

2. samowychowanie

Pojęcie to zostało wprowadzone do humanistyki w XIX w. przez Kierkegaarda w rozumieniu egzystencjalnym jako przeciwstawienie się poczuciu przemijania i pustki w obliczu śmierci. Na gruncie psychologii po raz pierwszy zastosowane przez Kurta Goldsteina, który określił samorealizację jako nadrzędny motyw sterujący ludzką aktywnością, zorientowany na spełnienie możliwości i urzeczywistnienie osobistego potencjału jednostki.Problematyka samorealizacji występuje u Abrahama Maslowa. Na podstawie prowadzonych badań wyróżnił on specyficzne cechy osób samorealizujących się, m.in. samoakceptacja oraz akceptacja otaczającego świata i innych ludzi, autonomia osobowościowa, głębia relacji interpersonalnych, spontaniczność, poczucie humoru. Ponadto proces samorealizacji Maslow utożsamił z twórczością rozumianą jako ekspresję osobistego potencjału jednostki, przejawiającą się w różnych czynnościach dnia codziennego.

Pytanie:Jak powinien przebiegać proces przygotowania młodzieży do procesu samokształcenia

PODMIOTOWOŚĆ (subiekt)

Podmiot w ujęciu filozoficznym to człowiek posiadający pełną autonomię, który jest suwerennego autora własnych czynów. Jest osoba w pełni wolną, niezależną, autonomiczną, ale jednocześnie odpowiedzialna za siebie i za własne czyny. Podmiot ma do dyspozycji cały arsenał środków takich jak: wiedza, doświadczenie, umiejętności wola, uzdolnienia, przy pomocy których może się realizować, może stawać się w pełni człowiekiem. Mówiąc o wolności koncepcje filozoficzne maja na myśli wolność pozytywną, tj właściwy wybór dobra, dzięki któremu on i społeczeństwo ma funkcjonować na odpowiednim poziomie. Wolność należy odróżnić od dowolności. Dziś często nie rozróżnia się tych pojęć . Człowiekowi przyznaje się zatem prawo do :

1. Samodzielnego kierowania własnym życiem

2. Możliwość poznawania, rozumienia i kreowania rzeczywistości

3. Prawo do samodoskonalenia się i rozwoju osobowości

4. Samodzielnego dokonywania ocen etycznych, wyboru drogi postepowania etycznego

Podmiotowość to przyznawania człowiekowi prawa do bycia podmiotem, a więc bycia jednostka wolną, autonomiczna, rozwijającą się z godnie z powyższymi uwagami.

W pedagogice mówi się o podmiotowości nauczyciela – ucznia – rodziców

Podmiotowość ucznia wymaga poznania jego osobowości indywidualnych cech, dostrzegania zmian osobowości, , udzielani pomocy w przezwyciężaniu różnych defektów rozwojowych, trudności, zapewnienie warunków dla prawidłowego rozwoju, ukazywanie możliwości wybrania jak najlepszej drogi życiowej. Ważnym zadaniem nauczyciela jest doprowadzenie młodego człowieka do zintegrowania jednostki z otaczającym środowiskiem, zdolności sprawowania kontroli na sobą, swoim działaniem i zachowaniem.

Podmiotowość nauczyciela to uznanie jego indywidualności w wychowaniu.

Pytanie: Jakie znaczenie dla rozwoju osobowości ucznia posiada przestrzeganie zasady

Podmiotowości ucznia.

AUTORYTET

Rozumiany jest jako szacunek, zaufanie, poważanie przykład, dla drugiej osoby, ze względu na walory osobiste, wartości które reprezentuje np., wartości intelektualne, moralne prowadzona działalność, głoszone poglądy, itd.

Autorytet instytucji wtedy gdy cieszy się zaufaniem, profesjonalna, solidna w swym działaniu, służy społeczeństwu.

Autorytet władzy wtedy, gdy działa na rzecz wspólnego dobra.Może być oparty na idei służby, dialogu lub na sile, panowaniu i wymuszeniu podporządkowania.

Najczęściej autorytet postrzegany jest jako czynnik stabilizujący więzi społeczne i ma wydźwięk pozytywny. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, iż nadmierne zaufanie do autorytetów grozi skostnieniem poglądów a czasem nawet ich zwyrodnieniem. Brak autorytetów w danej społeczności grozi jej rozpadem lub anarchią. Istnienie w społeczności jednego, dominującego, autorytetu grozi totalitaryzm .

Autorytet nauczyciela oparty na władzy lub na uznawaniu podmiotowości wszystkich uczestników procesu wychowawczego . w pierwszy przypadku uznanie nauczyciela ze względu na strach, sankcje, w drugim – uznanie na reprezentowane wartości.

Rola autorytetu odgrywa ważną rolę gdy jest oparty na przesłankachpozytywnych. Uczniowie uznają wówczas władzę nauczyciela, która jest rozumiana jako prawo i obowiązek, który ma nauczyciel ze względu na pełnioną funkcję. Mamy wówczas zgodne współwystępowanie władzy i autorytetu. Uczeń uznaje autorytet również dlatego, że przekonuje się działania i rady nauczyciela są korzystne dla niego. Aby taka ocena mogła być wydana uczeń musi posiadać określone doświadczenie, wiedzę i pozytywne nastawienie do swego życia, mieć jakoś sformułowane cele życiowe.

Typy autorytetu: intelekt, psychika kwalifikacje, komunikacja.

Pytanie: W jaki sposób nauczycie powinien budować swój autorytet