Ad 2

PODEJŚCIE EWOLUCYJNE W TEORIACH MOTYWACJI

Motywacja to realizacja utrwalonego wzorca zachowania uruchomionego przez bodziec wyzwalający (ujęcie etologiczne) lub niespecyficzna tendencja do rozpowszechniania swoich genów (ujęcie socjobiologiczne) . Podstawowe pojęcia teorii to instynkt lub popęd. Instynkt to biologicznie ukształtowany stereotypowy wzorzec zachowania oraz znajdujący się w zapleczu zachowania mechanizm energetyczny. Wrodzony mechanizm wyzwalający to bodziec lub zespół bodźców stanowiący konieczny i wystarczający warunek wystąpienia zachowania instynktownego.

Ad 3

PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE W TEORIACH MOTYWACJI

To teoria redukcji napięcia związanego z działaniem popędów. Podstawowymi założeniami są:

• wszelkie zachowania są zdeterminowane;

• źródłem zachowań jest energia psychiczna;

• zachowaniem rządzą wrodzone instynkty-popędy.

• Motywy ludzkiego zachowania mają charakter nieświadomy.

• Popędy

  • Freud – libido

  • Horney

    • Bezpieczeństwo

    • Wyidealizowany obraz własnej osoby

  • Fromm – integralność własnej osoby

  • Sulivan

    • Przyjemność

    • bezpieczeństwo

Ad 4

PODEJŚCIE BEHAWIORYSTYCZNE W TEORIACH MOTYWACJI

• Podstawowe pojęcia

  • Popęd - deficyt czynnika pozytywnego lub siła negatywnego

  • Pobudka – obiekt mający zdolność redukcji

  • Wzmocnienie – każdy obiekt który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji

• Wzmocnienia a gotowość do zachowania

  • Wielkość nagrody

  • Częstość otrzymywania nagrody

  • Regularność otrzymywania nagrody

Ad 5

PODEJŚCIE HUMANISTYCZNE W TEORIACH MOTYWACJI - Masłow

• Teoria dotycząca tylko ludzi.

• Mechanizm motywacyjny odwołujący się do potrzeb ułożonych hierarchicznie;

• aby odczuwać potrzeby wyższego rzędu muszą być zaspokojone potrzeby niższego rzędu;

• wprowadza rozróżnienie między „muszę” a „chcę”

• potrzeby są wrodzone, ale wartości kulturowe wpływają na sposób ich wzbudzania i ich ekspresję;

• obecność dwóch mechanizmów motywacyjnych: potrzeb niedoboru i potrzeb wzrostu.

• Motywem postępowania są potrzeby, które oznaczają brak czegoś i stanowią one hierarchię

• Potrzeby: Fizjologiczne, Bezpieczeństwa, Przynależności, Miłości, Szacunku, Samoaktualizacji

Ad 6

PODEJŚCIE POZNAWCZE W TEORIACH MOTYWACJI

Koncepcje poznawcze wiążą motywacje z procesami przetwarzania informacji – z dostatkiem lub deficytem informacji, z równowagą lub dysonansem. Napięcie w systemie poznawczym skłania do działania które prowadzi usunięcia braku równowagi, niezgodności lub konfliktu.

• Teoria dysonansu poznawczego

  • Ludzie gromadzą dane poznawcze

  • Dane są przedmiotem porównań

  • Efektem porównań jest

    • Konsonans

    • Dysonans

    • Brak związku

• Dysonans/konsonans zależy od:

  • Ważności danych poznawczych

  • Od ilości elementów pozostających w dysonansie

Ad 7

PODEJŚCIE TOPOLOGICZNE W TEORIACH MOTYWACJI

Traktuje motywacje jako rezultat gry sił w polu psychologicznym – kierunku działania sił , przyciąganie ub unikanie; intensywność działania sił. Zachowanie pojmowane jest jako wypadkowa wielu sił jednocześnie działających w polu psychologicznym. Pole psychologiczne tworzy człowiek i jego środowisko, które są dynamiczne i zmienne.

Ad 8

MODEL HOMEOSTATYCZNY MOTYWACJI - CANNONA

• Źródłem motywacji jest zaburzenie homeostazy (równowagi) organizmu

• Kluczowym pojęciem jest popęd rozumiany jako odczucie braku równowagi

  • wrodzony, wewnętrzny – psychoanaliza

  • lub zewnętrzny bodziec – behawioryzm

• Motywacja może być nieuświadomiona

Ad 9

MODEL PODNIETOWY MOTYWACJI

• Kluczowym pojęciem jest podnieta, bodziec wyzwalający zachowanie ukierunkowane na uzyskanie nagrody

• Zasada dążenia do przyjemności

• Niektóre bodźce zewnętrzne mają wpływ dynamizujący tzn. determinują stan aktywacji lub mobilizacji;

• Istnieją dwa rodzaje podniet: pierwotne i wtórne.

• Podniety pierwotne to zmienne, które mają wrodzone właściwości dynamizujące.

• Podniety wtórne to zmienne mające właściwości dynamizujące.

Ad 10

MODEL POZNAWCZY MOTYWACJI – Festinger, Berlyne

• Omawiany model ma dwie wersje. Zgodnie z pierwszą z nich, procesy poznawcze determinują procesy dynamiczne. Druga wersja poznawczego modelu zakłada, że procesy poznawcze mają swoją „wewnętrzną motywację” w postaci „prymatu zachowania”, co oznacza aktywne radzenie sobie ze środowiskiem

• kluczem do motywacji jest świadomość

• Źródłem motywacji jest przetwarzanie informacji

• W przypadku deficytu informacji lub niezgodności informacji pojawia się:

  • ciekawość

  • oczekiwania

  • aspiracje

Ad 11

.MODEL HUMANISTYCZNY MOTYWACJI - Maslow

• Podejście holistyczne; w pewnym sensie łączy poprzednie modele

• Źródłem motywacji są wewnętrzne procesy nazywane potrzebami

• Potrzeby niedoboru i potrzeby wzrostu

• człowiek dąży do realizacji wartości, jego motywacją jest dążenie do osiągnięcia tych wartościami

Ad 12

1. Mechanizmy leżące u podstaw motywacji

- pobudzenie emocjonalne jako determinant afektywnego funkcjonowania organizmu

- emocje jako generator programu działania

2. procesy poznawcze jako mechanizm motywacyjny

PROCESY AFEKTYWNE JAKO MECHANIZM MOTYWACYJNY

• Pobudzenie emocjonalne określamy jako chwilowy stan organizmu, charakteryzujący się energetyzacją somatyczną (np. chwilowy przyrost siły, szybkości itp.) i zmianami polegającymi na zwężeniu jej pola.

• Poziom pobudzenia jest regulowany przez siatkowaty układ aktywujący (który uruchamia albo hamuje procesy uwagi) oraz AUN, Pobudzenie wprowadza organizm w stan ułatwiający przejawianie zachowań adaptacyjnych, w warunkach zwiększonych wymagań. W momentach takiego pobudzenia, serce bije szybciej, krew kierowana jest do mięśni i do mózgu, którego aktywność wzrasta.

• Człowiek funkcjonuje optymalnej przy średnim pobudzeniu zaś niskie i wysokie pobudzenie obniża efektywnosc działania. ( Hebb)

Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania M. Aptera

Wyróżnił 2 poziomy pobudzenia optymalnego dla skutecznego funkcjonowania. Wybór któregoś z nich zależy od orientacji podmiotu wobec zewnętrznej rzeczywistości czyli stanów motywacyjnych:

1. Stan teliczny – człowiek ukierunkowany jest na realizacje określonego celu

2. Stan parateliczny – człowiek ukierunkowany jest na samą aktywność a nie na konkretny cel.

STAN TELICZNY

• Podmiot czuje się zobowiązany do osiągnięcia konkretnego celu

• Osiągniecie celu daje poczucie satysfakcji

• Najbardziej korzystne jest przeciętne pobudzenie afektywne a dla zadań trudnych niskie, albowiem wysokie pobudzenie zaburza proces przetwarzania informacji

• W stanie telicznym podmiot unika pobudzenia, gdyż może powodować lęk lub nawet panikę

STAN PARATEICZNY

• Podmiot działa albowiem samo działanie jest angażujące i satysfakcjonujące

• Parateliczne zaangażowanie w aktywność może nawet wyłączać inne aktywności (np. artysta nie je)

• pochłania działanie, nie ze względu na cel, ale na satysfakcję i zaangażowanie podmiotu

• Najbardziej korzystne jest pobudzenie wysokie pobudzenie afektywne które wywołuje podniecenie, niekorzystne jest niskie, które wyzwala nudę

• W stanie paratelicznym podmiot poszukuje pobudzenia

• Subiektywne doświadczenie może zmienić stan parateliczny w teliczny (zagrożenie podczas zabawy gdy podczas jazdy kolejką górską gdy czerpiemy z tego satysfakcję znajdujemy się w stanie paratelicznym, jeżeli podczas tej jazdy usłyszymy zgrzyt mechanizmu, przechodzimy w stan teliczny (tu celem jest ocalenie własnego życia)

EMOCJE JAKO GENERATOR

• Każda emocja uruchamia program działania

• Emocje informuja o istotnych zdarzeniach w otoczeniu, w ciele, w systemie poznawczym (są filtrem przełączającym uwagę podmiotu)

• Emocje ustalają również hierarchię wartości, wiec ustalają nasze priorytety

• Emocje mogą też być elementem wypełniającym luki informacyjne (pozytywne-uspokajają; negatywne-wskazują na konieczność interwencji, korekty)

• Emocje i nastroje mogą być informacjami o osiągnięciu celu (pozytywne stany afektywne) lub niemożność osiągnięcia celu (stany efektywne).

• Pozytywne stany afektywne sygnalizują, że w zewnętrznym środowisku nie występują problemy wymagające reakcji podmiotu. Emocje i nastroje negatywne informują, że powinny zostać podjęte działania interwencyjne, czy korekcyjne.

Ad 13

PROCESY POZNAWCZE JAKO MECHANIZM MOTYWACYJNY

Poznawcze mechanizmy motywacyjne:

1. Ciekawość poznawcza

2. Oczekiwanie

3. Aspiracje

4. Fantazje i marzenia

5. Niezgodność poznawcza

Ciekawość poznawcza

- opiera się na preferencji nowości i ma dwojakie znaczenie

- znaczenie sytuacyjne – ciekawość to reakcja na zmianę:

- znaczenie dyspozycyjne – gotowość reagowania na wszelkie zmiany i innowacje.

Ciekawość poznawcza sprzyja osiągnięciom intelektualnym.

Ciekawość poznawcza jest często silniejszym motywem działania niż wiele bardziej podstawowych potrzeb.

Oczekiwania

• występują w sytuacjach o charakterze sprawnościowym a więc takich gdzie efekt działania zależy od podmiotu działającego

• Poziom oczekiwań jest proporcjonalny do motywacji: im wyższe oczekiwanie tym większa motywacja, tym lepsze wyniki, tym lepsza satysfakcja i rezultat.

• Gdy oczekiwania przekraczają indywidualne możliwości realizacji wówczas potwierdzenie oczekiwań przyjmuje formę symboliczną (zamiast praktycznej) np. reinterpretacja sytuacji, unikanie informacji diagnostycznej, obronne atrybucje osiągniętych wyników

Aspiracje - to sądy na temat wyniku upragnionego lub pożądanego; opartego na własnych działaniach.

Fantazje i marzenia - to sądy na temat wyniku upragnionego lub pożądanego bez konieczności własnego działania.

Wszystkie te (aspiracje, fantazje i marzenia) uruchamiają motywacje gdy;

• Dotyczą sytuacji sprawnościowych w których wynik zależy od wykonywania określonych działań przez podmiot

• Wyobrażenia zostaną przekształcone w cele działaniowe.

Niezgodność poznawcza

• występuje w trzech postaciach:

1. Niezgodność między dwiema informacjami napływającymi równocześnie np. wypowiedź dwóch osób wzajemnie wykluczająca się

2. niezgodność między dwiema informacjami stanowiącymi element struktury poznawczej (np. przekonaniami) a informacjami napływającymi z otoczenia np. informacje zaprzeczające lub kwestionujące doświadczenie podmiotu

3. niezgodność miedzy dwiema różnymi informacjami stanowiącymi składnik struktury poznawczej, np. miedzy dwiema myślami, dwoma przekonaniami

• istniejący dysonans uruchamia działanie w celu usunięcia go (nawet gdy istnieją inne motywy)

• zmiany w zachowaniu są konsekwencją zmiany jednego z niezgodnych elementów albo zdobycia dodatkowych argumentów na rzecz umocnienia w przekonaniu

• wg Łukaszewskiego wielkość motywacji załeży od:

- wielkości niezgodności a wielkość niezgodności jest funkcją wielkości i różnicy między danymi poznawczymi (od zgodności do sprzeczności)

- stopnia ważności niezgodnych danych

- stopnia usuwalności niezgodności (od łatwousuwalności do nieusuwalności)

• wielkość niezgodności determinuje intensywność motywacji oraz sposób usuwania niezgodności

- bardzo mała niezgodność - mała niezgodność -> aktywność orientacyjna, eksploatacyjna i ewentualne tolerowania niezgodności

- średnia niezgodność -> aktywne formy usuwania, np. obrona własnych przekonań czy modyfikowanie sądów

- wysoka niezgodność -> tendencja do kompromisowych uzgodnień, częściowych ustępstw własnych i częściowych modyfikacji informacji niezgodnych

- bardzo wysoka niezgodność -> niezbędna akomodacja własnych struktur poznawczych ich zmiana i uległość wobec informacji napływających

MOTYWACJA W PRZEBIEGU ZACHOWANIA

Procesy motywacji są istotne dla wymiarów zachowania

1. uruchomienie zachowania

2. podtrzymanie zachowania

3. zaniechanie działania

4. zakończenie działania

Ad 14

Uruchomienie zachowania

Model Atkinsona i McClellanda

• Motywacja jest iloczynową funkcją wartości celu i oczekiwań dotyczących jego osiągnięcia.

• Tendencja do podjęcia działania jest tym silniejsza im większa jest subiektywnie oszacowana wartość celu.

• Tendencja ta jest modyfikowana przez subiektywna ocenę prawdopodobieństwa osiągnięcia celu:

- wartość celu spada wraz ze wzrostem prawdopodobieństwa jego osiągnięcia

- przy bardzo niskim i bardzo wysokim prawdopodobieństwie motywacja jest niska

Model Pintricha i DeGroota

• Istnieją 3 komponenty motywacyjne:

1. komponent wartości - czyli dla czego chcę to robić, dlaczego to robię

2. komponent możliwości - w jakim stopniu jestem w stanie to zrobić, czy osiągnąć

3. komponent afektu -jakie emocje wzbudza we mnie zakładany wynik (im silniejsze tym większa motywacja

• wszystkie komponenty są od siebie niezależne i równoważne

• motywacja jest tym silniejsza im:

- więcej wart jest wynik, jaki ma zostać osiągnięty

- większe są osobiste możliwości podmiotu

- silniejsze są emocje związane z wynikiem i działaniem

Ad 15

Podtrzymanie zachowania

Rozpoczęcie działania nie jest równoczesne z tym co zostanie dokończone.

Działania długoterminowe sugerują, że:

1. napięcie motywacyjne musi być podtrzymane przez długi czas

2. gratyfikacje związane z wynikiem są bardzo odległe

3. człowiek ponosi znaczące koszty psychologiczne zanim pozyska gratyfikacje związane z osiągnięciem zakładanego wyniku

WYBRANE MECHANIZMY PODTRZYMUJĄCE DZIAŁANIE

1. operowanie gratyfikacjami

• odwracanie uwagi od gratyfikacji

• odwracanie uwagi od konsumacyjnego aspektu gratyfikacji i skupienia się na spekcie poznawczym

• segmentyzacja i zwielokrotnienie gratyfikacji (wyodrębnieniu wielu etapów pośrednich, małymi kroczkami do celu)

• mechanizm „magicznej polówki” - teraz już jest z górki, więc umacnia przekonanie, że teraz będzie łatwiej, co z kolei zwiększa motywację

1. przekonanie o swobodzie wyboru (ograniczenia swobody rodzą spór) i przerwanie działania, poczucie swobody zwiększa wytrwałość

2. poczucie wpływu na zdarzenie (osoby o takim poczuciu wybierają zadania trudne, samodzielne, ale lepiej je wykonują, mają większą tolerancję na niepowodzenie

3. informacje zwrotne osiąganych wyników, zwłaszcza gdy osoba sama nie potrafi ocenić postępu swoich działań

4. kolejne oceny prawdopodobieństwa sukcesu (wzrost prawdopodobieństwa w kolejnych ocenach)

Ad 16

zaniechanie zachowanie

wybrane mechanizmy zaniechania działania

• brak oczekiwanych gratyfikacji związanych z działaniem lub wręcz straty

• zwielokrotnienie gratyfikacji może prowadzić do przesytu

• zakłócenie gratyfikacji wewnętrznej przez gratyfikacje zewnętrzną (która ja osłabia lub wręcz eliminuje

• zbyt wysoka motywacja wyjściowa (znaczący zapał)

• lęk przed niepowodzeniem (samo utrudnianie)

• znudzenie aktywnością i spadek zainteresowania

• utrata ważności przez dotychczasowe działanie i/lub pojawienie się ważniejszego działanie alternatywnego

Ad 17

zakończenie zachowanie

wybrane mechanizmy zakończenia działania w przypadku zachowań o strukturze zamkniętej (precyzyjnie określony wynik końcowy)

• porównanie wyniku złożonego i wyniku osiągniętego umożliwia ocenę stopnia zbieżności. Wysoka zbieżność uzasadnienia zakończenia działania

• uzyskanie zewnętrznej informacji zwrotnej od osoby godnej zaufania, wskazując na osiągnięcie celu

wybrane mechanizmy zakończenia działania w przypadku zachowań o strukturze otwartej (niemożność precyzyjnego określenia wyniku końcowego np. nauczyc się psychologii

• nasycenie się jednorodną stymulacją, dające poczucie znudzenia i niemożności dalszego angażowania się w działanie

• subiektywne przekonanie o zamknięciu struktury (wszystko jest na swoim miejscu).

Ad 18

MOTYWACJA WEWNĘTRZNA

Przez motywację wewnętrzną rozumie się tendencje podmiotu do podejmowania i kontynuowania działania, ze względu na samą treść aktywności. Aktywność sama w sobie jest wystarczającym wzmocnieniem i nagrodą.

Ad 19

MOTYWACJA ZEWNĘTRZNA

O motywacji zewnętrznej mówimy wówczas, gdy działanie realizowane jest ze względu na zewnętrzne wobec niego czynniki mające być konsekwencją jego wykonania lub efektywnego zakończenia.

Ad 20

WPŁYW CZYNNIKÓW ZEWNĘTRZNYCH NA MOTYWACJE WEWNĘTRZNĄ

• H.Harlow – doświadczenie z małpami i rodzynkami – wykazał że małpy spontanicznie rozwiązują zadania. Jeśli zostanie wprowadzona nagroda (rodzynki) na rozwiązanie zadania małpy stopniowo zatracą zainteresowanie tą aktywnością.

• Osoby nagradzane wykazują niższy poziom motywacji wewnętrznej niż osoby nie nagradzane.

• Zazada pomniejszania Kelleya – im więcej potencjalnych czynników może być przyczyną określonego działania, tym mniejsza jest rola jaką jednostka przypisuje każdemu z nich. Gdy za działanie dostaje nagrodę wówczas przestaje być pewny, czy przyczyną jest „ochota” czy nagroda

• Edward Deci – chwalił badanych za każde poprawne rozwiązanie zagadki ta metoda nie zmniejszała a nawet zwiększała motywację wewnętrzną.

• Inna percepcja nagród polegających na pochwałach (informacyjny) inna nagród o charakterze materialnym (sterujący). Jeśli w nagrodach dominuje pierwiastek informacyjny nie ma spadku motywacji, może nastąpić nawet wzrost, a jeśli sterujący następuje redukcja motywacji wewnętrznej.

• Arie Kruglanski – nagrody mogą mieć charakter egzogenny lub endogenny. W pierwszym wypadku śa one czynnikami zewnętrznymi wobec zadania, w drugim jego składnikiem. Nagrody egzogenne obniżają motywację wewnętrzną, endogenne ją wzmacniają.

• W warunkach pracy pod kierunkiem innego człowieka: szanuje swoich podwładnych, przedstawia możliwości, konsultuje pomysły, używa nagród i kar w taki sposób aby miały charakter informacyjny, motywacja wewnętrzna jest wyoka. Jeśli kontroluje, używa kar i nagród w sposób instrumentalny jest niska motywacja.

• Wyznaczanie terminu ściśle określającego moment w jakim należy zakończyć daną aktywność obniża wewnętrzną motywację.

Ad 21

MOTYWACJA SAMOAKTUALIZACJI WG C. ROGERSA

• człowieka charakteryzuje tylko jeden motyw, który różnie nazywa: wzrostu, rozwoju, spełniania się, osiągnięcia zupełności.

• Człowiek dąży do spełniania się i pełnego rozwoju, zewnętrzne środowisko może go w tym powstrzymywać

• To czy rozwój nastąpi decyduje się we wczesnym dzieciństwie. Jeśli dziecko doświadcza bezwarunkowej miłości i akceptacji, wówczas uczy się, że jest kochane i wartościowe staję się otwarte na nowe doświadczenia i osiąga status w pełni funkcjonującej jednostki

• Według Rogersa bezwarunkowa miłość w dzieciństwie jest podstawowym warunkiem rozwoju

Ad 22

MOTYWACJA SAMOAKTUALIZACJI WG A. MASLOWA

• Samoaktualizacja jest procesem stawania się tym, kim się jest, dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełnienia swojego przeznaczenia lub powołania

• motywacja wzrostu jest ostatecznym celem jednostki

• Osiągnięcie samoaktualizacji staje się udziałem 1% ludzi i to takich najczęściej którzy ukończyli 60 rok życia. Tylko oni są skoncentrowani na ceku i zdolne do długotrwałej aktywności nastawionej na jego realizację. Nie przeszkadza im że osiągnięcie takiego celu może być odległe i bardzo trudne.