PRAWA CZŁOWIEK 9.05.2011
Prawa człowieka w UE mają bogatą tradycję. Działają na kilku płaszczyznach. UE zbudowana jest na wartościach:
Wolności
Demokracji
Poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności
UE gwarantuje prawa mające swe korzenie w tradycji konstytucyjnej państw członkowskich i karty praw podstawowych.
3 systemy ochrony prawnej (są ze sobą powiązane):
Sądy i trybunały państwowe
Sądy UE
Sądy i trybunały międzynarodowe
UE korzysta z EKPCzł i orzecznictwa ETPCzł w kwestii PCzł oraz z tradycji konstytucyjnej p-czł.
Ochronę sądową sprawuje ETS (siedziba w Luksemburgu).
Kwestia praw człowieka w UE wymiar ponadnarodowy ma od 1969r. gdyż do tego czasu ETS odmawiał zajmowania się PCzł, uznając iż leży to w gestii państwowych sądów. Od 1969 prymat wiedzie prawo UE nad prawem krajowym w kwestiach spornych.
ETS sprawuje kontrole na podstawie traktatów.
Droga do ochrony PCzł rozpoczyna się w sądach krajowych, ale gdy zachodzi taka potrzeba zwrócić się mogą one do ETS z prośbą o orzeczenie wstępne.
ETS rozciąga swoją jurysdykcję na krajowe akty prawne. ETS nie kontroluje aktów prawnych jeśli te nie wykraczają poza prawo UE.
ETS często odwołuje się do orzecznictwa ETPCzł.
Najwyższym aktem prawa jest Karta Praw Podstawowych.
KARTA PRAW PODSTAWOWYCH
Jest to zbiór fundamentalnych PCzł podpisany 7.12.2007. Moc wiążąca została mu nadana poprzez TL, który wszedł w życie 1.12.2009.
Jednak sama idea Kart powstała już wcześniej.
KPP ma za zadanie umocnić konstytucyjny charakter TL, rozszerzyć i skonsolidować wcześniej zadeklarowane PCzł oraz wzmocnić ochronę pr.jednostki.
Zmienia sposób postrzegania UE w świecie jako organizacji dla której PCzł są wspólną wartością dla wszystkich p-czł.
Podkreślono rozwój Europy po przyjęciu EKPCzł w dostępie do dokumentów, ochronie danych osobowych, praw administracyjnych.
KPP rozszerzyła prawo do małżeństwa, wolności stowarzyszeń i zgromadzeń, skutecznej skargi oraz Ne bis bis In idem1.
Treść i forma są wyrazem koniecznego kompromisu. KPP nie stanowi żadnych nowych praw – znajdują się tam prawa znane wcześniej. Można w niej znaleźć przypisy TUE, orzecznictwo ETS, ETPCzł, dyrektywy etc.
KPP wyraża normy moralne i etyczne. Zebrano razem prawa polityczne, ekonomiczne, socjalne, osobiste.
Rola KPP – rozpoczęła proces tworzenia Europejskiej konstytucji. Postanowienia odnoszące się do organów UE dają obywatelom kontrolę nad nimi.
KONSTRUKCJA
KPP składa się z 54 art. pogrupowanych w 7 rozdziałach. Rozpoczyna się preambułą.
Rozdziały:
GODNOŚĆ (art.1-5) pr. do życia, do integralności osoby, zakaz tortur i poniżającego traktowania.
WOLNOŚĆ (6-19) – pr. do bezpieczeństwa, wolności, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, ochrona danych osobowych, prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, wolność słowa, zgromadzeń, stowarzyszeń, sztuki, badań naukowych, prawo do podejmowania pracy, prowadzenia działalności gospodarczej, prawo do azylu, własności, ochrona w przypadku wydalenia.
RÓWNOŚĆ – równość wobec prawa, niedyskryminacja, równość płci, prawa dziecka, pr. osób starszych, osób niepełnosprawnych.
SOLIDARNOŚĆ – prawo pracowników do informacji i konsultacji w ramach przedsiębiorstw, prawo do działań i rokowań zbiorowych, prawo do dostępu do służb pośrednictwa pracy, ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy, zakaz pracy dzieci, ochrona praw młodocianych, ochrona życia rodzinnego i zawodowego, prawo do ubezpieczenia, pomoc społeczna, ochrona zdrowia.
PRAWA OBYWATELSKIE – prawo do głosowania i kandydowania do PE, w wyborach lokalnych, prawo do dobrej administracji, prawo do dostępu do dokumentów, prawo do zwracania się do rzecznika praw obywatelskich UE, prawo do składania petycji, wolność poruszania się i zamieszkania, prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej, prawo do rzecznika ma każda osoba fizyczna lub prawna posiadające swoją siedzibę w UE (z wyjątkiem zwracania się do ETS)
WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI – prawo do skutecznego środka odwoławczego, rzetelnego procesu, prawo do obrony, zasada legalności i proporcjonalności kary do czynu, zakaz ponownego sądzenia lub karania za ten sam czyn.
POSTANOWIENIA OGÓLNE – zakres karty, praw gwarantowanych , zakres nadużycia praw, poziom ochrony.
Postanowienia mają zastosowanie do organów UE oraz p-czł w takim zakresie w jakim stosują one prawo UE.
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH UE – ombudsman
Powołany na mocy traktatu z Maastricht z 1992, rozpoczął swoją działalność we wrześniu 1995, jednak Biuro Ombudsmana zainaugurowało ją 8 kwietnia 1997. Siedziba Rzecznika mieści się w Strasburgu.
Osoba pełniąca tą funkcje może ją pełnić ponownie. Kadencja ombudsmana pokrywa się z kadencję PE.
W swojej działalności rzecznik przedstawia coroczne sprawozdania przed PE.
Finansowany z budżetu unijnego.
Kandydat musi posiadać pełnie praw, dawać gwarancję niezależności, spełniać warunki wymagane w kraju obywatelstwa na najwyższego urzędnika (sądowego?)
Ombudsman może zostać odwołany przez Trybunał Sprawiedliwości na wniosek Parlamentu, kiedy nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swoich obowiązków lub w przypadku poważnych uchybień w jego działalności. Rzecznik powinien być niezależny w swoim działaniu, nie sugerować się żadnymi instytucjami i opiniami. Podczas trwania kadencji nie może także wykonywać działalności zawodowej płatnej i nieodpłatnej.
Ombudsman przyjmuje skargi od obywateli Unii Europejskiej lub każdej osoby fizycznej bądź prawnej mającej miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w państwie członkowskim, przeciw działaniom instytucji i organów Wspólnot Europejskich, z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji. Rzecznik ma prawo i obowiązek przeprowadzania kontroli w tych instytucjach.
Skargę składa się bezpośrednio bądź pośrednio przez członka PE. Może też interweniować samodzielnie. Zajmuje się sprawami dotyczącymi „złej administracji”.
Skarga musi:
Wskazywać osobę wnoszącą
Przedmiot skargi
Osoba może żądać aby skarga była poufna
Musi być sporządzona w ciągu 2-óch lat od daty zdarzenia, musi być poprzedzona interwencją obywatela do właściwej instytucji do załatwienia sprawy w kraju
Wniesienie nie wpływa na bieg terminu odwołania w procedurze administracyjnej lub sądowej
Ne bis in idem (łac.) - Pojęcie wywodzi się bezpośrednio z cywilnego prawa rzymskiego. Dosłownie termin można przetłumaczyć jako "nie dwa razy w tej samej (sprawie)". W terminologii prawniczej oznacza to zasadę, wedle której nie można orzekać dwa razy w tej samej sprawie, przeciw temu samemu oskarżonemu. Obecnie pojęcie funkcjonuje zarówno w europejskich jak i amerykańskich systemach prawnych, choć istnieją kontrowersje, czy zasady tej nie łamie instancyjność postępowania sądowego.↩