OPERATOR URZĄDZEŃ GRZEWCZYCH

Kto to jest operator urządzeń grzewczych?

Jest to pracownik obsługujący automatycznie opalane kotły w celu wytworzenia pary dostarczającej ciepło lub energię do budynków czy procesów przemysłowych. Operator kotła kontroluje właściwą eksploatację urządzeń oczyszczania i odprowadzania spalin. Utrzymuje w ciągłej sprawności technicznej kotły oraz urządzenia kontrolno-pomiarowe, pomocnicze i zabezpieczające.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Kotły pracują w warunkach wysokiej temperatury i ciśnienia, co stwarza ryzyko wybuchów oraz poparzeń obsługujących je pracowników. Spalanie paliwa stosowanego w kotłach może powodować pożary oraz zatrucie tlenkiem węgla. Pracownicy obsługujący kotły pracują w kontakcie z różnymi substancjami stosowanymi w kotłach (paliwo, dodatki do wody itd.), co może powodować zmiany skórne oraz zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego oraz wzroku. Pracownicy obsługujący kotły pracują w hałasie, w gorącym i wilgotnym mikroklimacie, co może powodować zmęczenie i ogólne złe samopoczucie.

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia

Czynniki mogące powodować wypadki	Praca na drabinach, schodach, pomostach i metalowych konstrukcjach - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia się i upadku z wysokości
	Nierówne, śliskie, mokre nawierzchnie (rozlana woda, paliwo, olej) - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia, potknięcia i upadku
	Spadające, źle umocowane przedmioty - możliwość urazów
	Paliwo (przecieki, szmaty nasączone paliwem) - możliwość urazów, poparzeń na skutek wybuchu i pożaru
	Zbyt wysoka temperatura lub ciśnienie wewnątrz kotła, zużycie materiału, z którego wykonano kocioł - możliwość ciężkich urazów i poparzeń na skutek rozsadzenia kotła
	Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
	Rozbryzgujące się substancje chemiczne stosowane do regeneracji kolumny jonitowej, odrdzewiania i usuwania kamienia kotłowego (szczególnie hydrazyna i jej pochodne) - możliwość poparzenia i zmian zapalnych skóry oraz ciężkich urazów oczu, w tym trwałego uszkodzenia rogówki
	Ostre narzędzia, krawędzie - możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia
	Wadliwe zawory bezpieczeństwa, gorące powierzchnie, gorąca woda i para wodna - możliwość poparzenia
	Niedostateczna ilość tlenu w powietrzu, w którym oddychają pracownicy kotłowni - możliwość niedotlenienia
	Tlenek węgla - możliwość zatruć, w tym śmiertelnych, zwłaszcza w przypadku wadliwie działającej wentylacji lub niedostatecznego dostarczania powietrza do palników
Czynniki fizyczne	Wysoka temperatura i wilgotność - możliwość przegrzania organizmu
	Nadmierny hałas - możliwość uszkodzenia słuchu
Czynniki chemiczne i pyły	Hydrazyna i jej pochodne, stosowane jako dodatki do wody kotłowej - możliwość podrażnienia oczu a nawet trwałego uszkodzenia wzroku, podrażnienia układu oddechowego i skóry [patrz: uwaga 1]
	Tlenek węgla, dwutlenek siarki oraz tlenki azotu zwłaszcza podczas spalania paliw wysokosiarkowych - możliwość podrażnienia górnych dróg oddechowych i oczu
	Pył zawierający wanad i azbest pochodzący z izolacji, zwłaszcza podczas prac konserwacyjnych i naprawczych oraz respirabilny popiół lotny - możliwość pylicy płuc
	Paliwa i inhibitory korozji (różne związki organiczne, w tym zawierające metale) i inne dodatki do wody - możliwość chorób skórnych
	Azbest - możliwość powstania międzybłonniaka opłucnej, zwłaszcza u osób palących tytoń
Czynniki biologiczne	Mikroorganizmy, zwłaszcza grzyby i bakterie rozwijające się w sprzyjających warunkach wysokiej temperatury i wilgotności - możliwość chorób zakaźnych, w tym grzybicy
	Gryzonie i owady - możliwość pogryzienia lub ukąszenia i zakażenia przenoszonymi przez nie chorobami
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Ciężka praca fizyczna w hałasie, wysokiej temperaturze i wysokiej wilgotności - możliwość zmęczenia i obniżonej zdolności do pracy
	Wykonywanie czynności powtarzalnych i nadmierny wysiłek fizyczny podczas pracy - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
	Niezadowolenie z pracy wynikające z monotonii, niskiego wynagrodzenia, niekorzystnych stosunków ze współpracownikami i/lub przełożonymi - możliwość stresu psychicznego

Działania profilaktyczne

	Należy stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi.
	Należy stosować sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości.
	Należy okresowo sprawdzać i dostosowywać pracę palników w celu zapobiegania wytwarzaniu się tlenku węgla, tlenków azotu, tlenków siarki w zależności od stosowanego paliwa oraz pyłów z krzemionką.
	Należy zainstalować skuteczną wentylację ogólną zapobiegająca zanieczyszczeniu powietrza, a razie potrzeby dodać wentylację miejscową.
	Należy nosić koszule z długimi rękawami i stosować rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi, a jeśli nie jest to możliwe, używać kremy ochronne.
	Należy stosować środki ochrony oczu (okulary ochronne lub spawalnicze).
	Należy przeprowadzać okresowe kontrole kotłów w celu wykrycia uszkodzeń komponentów (planować z wyprzedzeniem drobne naprawy).
	Należy stosować ochronniki słuchu.
	Należy wymienić hydrazynę (substancję o działaniu rakotwórczym dla ludzi) na mniej niebezpieczne substytuty.
	Należy stosować środki ochrony układu oddechowego podczas prac konserwatorskich i innych prac, podczas których pył może zostać uwolniony do atmosfery.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.
	Należy zainstalować odpowiednie zabezpieczenia (poręcze, barierki) na podestach i schodach, chroniące przed upadkiem z wysokości.

Informacje szczegółowe

Synonimy	Palacz kotłowy, pracownik kotłowni, pracownik dozorujący kotły, pracownik obsługujący kotły parowe, operator urządzeń utylizacyjnych, operator kotła gazowego, operator kotłów ciśnieniowych.
Definicja i/lub opis zawodu	Operator urządzeń grzewczych obsługuje automatycznie opalane kotły w celu wytworzenia pary dostarczającej ciepło lub energię do budynków czy obiektów przemysłowych. Zapala palniki gazowe lub olejowe za pomocą zapalarki ściśle przeznaczonej do tego celu. Uruchamia pulweryzator i ruszt mechaniczny w celu rozkruszenia i dostarczenia węgla do pieca. Monitoruje ciśnienie, temperaturę i mierniki ciągu powietrza znajdujące się na tablicy pomiarowej lub rozdzielczej w celu regulowania określonej operacji systemu kontroli automatycznego spalania, pracy regulatorów dostarczania wody, rusztów mechanicznych, pulweryzatorów i palników. Za pomocą zaworów i regulatorów ustawia właściwe dostarczanie powietrza do paliwa i ciśnienia pary w kotle. Sprawdza kocioł i urządzenia pomocnicze w celu wykrywania ich wadliwego działania, dokonuje napraw oraz okresowych przeglądów kotła lub urządzeń, takich jak wymiana palników i uszczelnianie rur i łączników. Może przeprowadzać badanie wody zasilającej kotły stosując odpowiednie chemikalia. Może prowadzić rejestr odczytów mierników i przyrządów pomiarowych i danych, takich jak wyniki badań wody i ilość zużytego paliwa. Może zostać wyznaczony do wykonywania zadań związanych z określonym rodzajem paliwa czy typu kotła.
Zawody pokrewne	Mechanik kotłowni, pomocnik pracownika obsługującego kotły, operator generatora pary, operator urządzenia dostarczającego pary jako zasilacza, operator lub pomocnik spalarni odpadów medycznych, kierownik kotłowni.
Wykonywane czynności	Badanie wody, czyszczenie zaworów i zbiorników paliwa, dokonywanie napraw, dostarczanie paliwa i wody, konserwowanie izolacji, kruszenie, ładowanie i wyładowywanie paliwa, mierzenie, monitorowanie, montowanie i rozmontowywanie, napełnianie, naprawianie, obracanie, regenerowanie jonitów organicznych, regulowanie przepływu, regulowanie temperatury, rejestrowanie, rusztowanie, segregacja odpadów, spłukiwanie szlamu, udrażnianie otworów powietrznych rusztu, uruchamianie pomp, ustawianie, usuwanie popiołu i odpadów, uszczelnianie rur, wkręcanie śrub, wykrywanie wadliwego działania, zapalanie.
Podstawowy stosowany sprzęt	Mierniki poziomu wody, narzędzia ślusarskie (młotki, szczypce, klucze), zestaw do badania bezpieczeństwa zaworów, miernik/tester ciśnienia pary, zestaw do badania wody, narzędzia hydrauliczne (klucze hydrauliczne, gwintownice, miernik/tester pola elekromagnetycznego wytwarzanego przez silniki elektryczne, miernik elektryczny, tester do sprawdzania szczelności urządzeń i połączeń gazowych.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Zakłady produkcyjne i usługowe, w których do produkcji potrzebna jest para np. przemysł chemiczny, zakłady energetyczne, zakłady przemysłu spożywczego, szpitale, przemysł tworzyw sztucznych, żegluga, pralnie parowe itd.

Uwagi

1. Zgodnie z opublikowanymi raportami, operatorzy urządzeń grzewczych kotły mogą być w wyższym stopniu narażeni na ryzyko raka nosogardzieli. Narażenie na hydrazynę i jej pochodne może spowodować uszkodzenie płuc, wątroby i nerek. 2. Szczególne zagrożenie występuje, gdy jako paliwo stosuje się odpady. W takim przypadku pracownik obsługujący kocioł może być narażony na wiele niebezpiecznych substancji chemicznych występujących w odpadach lub powstałych w trakcie ich palenia, np. furany, tlenki i dwutlenki, dymy metali, włókna mineralne itd. Ponadto, może być narażony na ugryzienia lub ukąszenia przez owady i gryzonie znajdujące się w odpadach.