Podstawy Prawoznawstwa sesja

Podstawy Prawoznawstwa – dr.Kanarek

WYKŁAD 1 I 2

1. Kiedy używamy terminu „prawo”?

„Prawo jest tym, co dobre i słuszne” –Celsus (jurysta rzymski).

2. Warto zwrócić uwagę na dwie pary pojęć związanych z terminem „prawo”:

Prawo materialne –ogół norm prawnych, które wyznaczą określone obowiązki i uprawnienia podmiotu oraz ewentualne sankcje za nieprzestrzeganie, niedopełnianie obowiązków lub przekroczenie uprawnień. Np. prawo karne materialne, prawo cywilne materialne, prawo materialne administracyjne.

Prawo formalne –określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej związany z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym. Np. kodeks postępowania karnego, kodeks postępowania cywilnego.

Prawo przedmiotowe –ogół norm składa się na system prawa zarówno obowiązującego tu i teraz, jak obowiązującego dawniej, a nawet takiego, którego obowiązywanie się dopiero postuluje. Np. „polskie prawo karne”, „prawo europejskie”, „dobre prawo winno być sprawiedliwe”.

Prawo podmiotowe –zespół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach. Np. „nabyłem prawo do emerytury”, „prawo obywatelskie”, „prawo własności”.

3. Dziś odpowiedź na pytanie „czym jest prawo?”:

W obrębie koncepcji uważających prawo za pewien zbiór norm postępowania wyróżnić należy, jako szczegółowe reprezentowane:

  1. Koncepcje pozytywistyczne

  2. Koncepcje prawnonaturalne

  3. Koncepcje realistyczne

Ad. A) –obowiązujące prawo jest wytworem działalności państwa powstającym w drodze aktów stanowienia, czy uznawania norm przez przedmioty legitymujące się stosowanymi kompetencjami.

Ad. B) – niezależnie od dzielących koncepcje prawnonaturalne różnic prawo natury nie jest ujmowane jako rezultat aktu woli człowieka.

„biologiczne prawo natury zdominowane przez instynkt” – do tak specyficznie pojmowanego prawa natury odwoływały się nazistowskie Niemcy.

Ad. C) –podkreśla równie mocno swój sprzeciw wobec pierwszego i drugiego kierunku

Dwa nurty koncepcji realistycznej : psychologiczny i socjologiczny.

Nurt socjologiczny: Istotą prawną są zachowania ludzi. Przedstawiciele tego nurtu koncentrują się na działaniu prawa, interesuje ich law in action. Istota prawa jest rozmaicie ujmowana. Najczęściej za prawo uznaje się wzory postępowania ujawniające się w konkretnych zachowaniach ludzi lub w decyzjach określonych osób, które uznaje się za mające znaczenie prawne. „Prawem jest to, co urzędnicy, sędziowie lub adwokaci robią ze swoimi sprawami”.

Nurt psychologiczny – istotą prawa są ludzkie przeżycia i emocje, które stanowią faktyczne pobudki ludzkiego postępowania (nie czyni się rzeczy niegodnych, bo kosztuje to za dużo przeżyć)

4. Prawo jako zjawisko społeczne:

5. Prawo, jako zjawisko polityczne:

WYKŁAD 3 - NIEPEŁNY

Funkcje prawa.

Funkcja organizacyjna – prawo reprezentuje ład , porządek i organizacje. Pomaga tak ukształtowaćstruktory życia zbiorowego, aby zapewnić opanowanie chaosu i stworzyć porządek wzajemnychoddziaływań jednostek i organizacji w skomplikowanym układzie powiązań i zależnościspołecznych, politycznych, gospodarczych itp.

Funkcja ochronna – prawo ma chronić egzystencje biologiczna ludzi. Prawo ma tworzyć ład wrelacjach: społeczeństwo – jego organizacje, tzn. gwarantować poszanowanie życia, zdrowia,wolności, własności itp. Prawo określa uprawnienia i obowiązki państwa ( rozumianego przedewszystkim jako aparat wykonujący zadania publiczne ) i innych elementów systemu politycznego (partii politycznych, organizacji interesów grupowych), a także jednostek i ich organizacji względemsiebie i wobec państwa.

Funkcja kontrolna – prawo formułuje wiążące reguły postępowania i przewiduje sposoby reakcjipaństwa na odstępstwa od tych reguł. Jest to kontrola zachowań poprzez prawo.

Funkcja represyjna – prawo przewiduje możliwości uruchomienia aparatu przymusu państwa, zktórego pomocą eliminuje się zachowania zagrażające wartościom chronionym przez prawo

Funkcja rozstrzygania konfliktów – prawo stwarza procedury rozstrzygania sporów między ludźmii organizacjami, a także sporów z organami wladzy publicznej. Stwarza konsensualne ( przezumowy ), koncyliacyjne ( z udziałem mediatora ), arbitrażowe ( z udziałem arbitra ) iadjudykacyjne ( sadowe ) drogi rozwiązywania konfliktów.

Funkcja partycypacyjna – istotne znaczenie prawa w systemach demokratycznych: prawo stwarzamechanizmy umożliwiające społeczeństwu wpływ na decyzje podejmowane w systemiepolitycznym – pośredni wpływ na rządzenie krajem.

Funkcja wychowawcza – skuteczne prawo powinno wdrażać w stosunkach międzyludzkich

określone wartości moralne ( sprawiedliwość, równość, szacunek itp.. ) Prawo może działać

prewencyjnie ( zapobiegawczo ) i niekiedy resocjalizacyjnie.

Funkcja dynamizacyjna – prawo sprzyja promowaniu zmian w różnych sferach życia społecznego.

Funkcja dystrybutywna – prawo przyczynia się do rozdziału w społeczeństwie różnego rodzajudóbr i ciężarów ( np. w prawie cywilnym czy podatkowym )

Funkcja dynamizacyjna – prawo sprzyja promowaniu...

Wypowiedzi Dyrektywalne i ich Rodzaje

Wypowiedź to akt mowy dokonywany przez kogoś wokreślonym języku.Ze względu na to jakie funkcje pełni wypowiedź, wypowiedzi dzieli się na:

1/ opisowe - Stwierdza że tak a tak jest, a tak ,a tak nie jest

2/pozaopisowe - Jej funkcją nie jest informowanie o rzeczywistości.

-Wypowiedzi wyrażające oceny pełnią funkcję ekspresywną.

Wyróżnia się najczęściej dwa rodzaje ocen a w konsekwencji tego dwa rodzaje wypowiedzi

ocennych;

1/ wypowiedzi wyrażająceoceny zasadnicze samoistne

2/ wypowiedzi wyrażające oceny zasadnicze podbudowane instrumentalnie

Zdania; „ S jest dobry” , „ X jest piękny „ informują nas nie o rzeczywistych cechach X, lecz o tym,że w przekonaniu mówiącego

-Wypowiedzi wyrażające oceny zasadnicze podbudowane instrumentalnie

-Wyrażają one aprobatę lub dezaprobatę dla pewnego stanu rzeczy jako środka prowadzącegodo osiągnięcia przyjętego celu korzyści

Przykład; „Palenie jest szkodliwe dla zdrowia” - wypowiedź ta nie zawiera negatywnej oceny

palenia, ale odwołuje się do innego dobra – zdrowia. Cała wypowiedź koncentruje się do innegodobra – zdrowia. Cała wypowiedź koncentruje się na istnieniu związku przyczynowego międzyśrodkiem a celem.

Wypowiedzi dyrektywalne

Wypowiedzi , które mają wpływać na zachowania osób do których są skierowane, pełnią rolęsugestywną.

Rodzaje wypowiedzi dyrektywnych :

1. Dyrektywy celowościowe– odpowiednik norm hipotetycznych;

Struktura : Jeżeli podmiot

A mający cechy C znajdzie się w okolicznościach W to powinien czynić C.; Jest to

wypowiedź w jakimś sensie doradcza.

Dyrektywa może wyznaczać warunki konieczne lub wystarczające do zrealizowania określonego

stanu rzeczy. Zwykle chodzi o wskazanie zespołu warunków koniecznych albo alternatywnych

warunków wystarczających. „Jeżeli chcesz zdać egzamin ze wstępu powinieneś dobrze

przestudiować podręcznik”

2. reguły sensu czy...

WYKŁAD 4

Norma postępowania– jest to wypowiedź zakazująca ( czyli zabraniająca swobodę działania ) albonakazująca ( zabierająca swobodę niedziałania ) określonemu podmiotowi zachować się w określonysposób. Fakt zabrania się części swobody jednego podmiotu jest korzystny dla swobody innegopodmiotu.

NORMA POSTĘPOWANIA

ADRESAT -> OKOLICZNOŚCI -> NAKAZ/ZAKAZ -> ZACHOWANIE SIĘ

MUSZA BYĆ TE 4 ELEMENTY. JEŚLI ICH NIE MA TO WYPOWIEDŹ NIE JEST NORMĄ POSTĘPOWANIA !

Przykład: art. 100 §1. Pracownik jest obowiązany wykonać pracę sumiennie i starannie oraz stosowaćsię do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lubumową o pracę.

Adresat – pracownik ->Okoliczności- każde ->nakaz ->Wykonanie pracy sumiennie i starannie

Adresat-pracownik ->Okoliczności – polecenia przełożonego nie są sprzeczne z przepisami prawa lub

umową o pracę->nakaz ->Stosowania się do poleceń przełożonych

Warunki determinujące skuteczność normy postępowania

1. Precyzja wypowiedzi

2. Jednoznaczność wypowiedzi

3. Bezpośredniość wskazania adresata, okoliczności i zachowania

Postać słowna normy postępowania

1. Norma postępowania może być sformułowana jako wypowiedź rozkazująca np. przyjdź tu! ;

zrób to ! ; Nie kradnij ! Nie oszukuj !Pij, nie pierdol !

2. Norma postępowania może być sformułowana jako wypowiedź hipotetyczna( odpowiednik

dyrektywy celowościowej )

„(W każdym przypadku – zwrot kwantyfikujący, zwykle domyślny) , jeśli podmiot A mający

cechy C znajdzie się w okolicznościach W, to powinien czynić( albo nie czynić ) Z”

3. Norma postępowania sformułowana jako wypowiedź kategoryczna ( stosowane przez

polskiego ustawodawcę ) „ Każdy kto jest A i ma cechy C, w okolicznościach W powinien

czynić ( albo: nie czynić ) Z”

OBOWIĄZYWANIE NORMY

Uzasadnienie Obowiązywania Normy

Trzy sposoby uzasadniania normy obowiązywania

I. Tetyczny– polega on na uznaniu, że norma prawna obowiązuje wówczas, gdy łącznie

spełnionych jest pięć warunków.

Warunek 1–norma została właściwie ustanowiona przez kompetentny organ ,zgodnie z

wiążącym trybem prawotwórczym.

Art. 87 Konstytucji RP

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja,

ustawy, ratyfikowane normy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze

działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Art. 92 Konstytucji RP

1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie

szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie

powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw

przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji,

o których mowa w ust. 1 , innemu organowi.

Warunek 2 –norma została urzędowo ogłoszona

Art. 88 Konstytucji RP

1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich

ogłoszenie.

2.Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.

3.Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są

ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów

międzynarodowych określa ustawa.

Warunek 3 – norma nie została formalnie uchylona /derogowana

Art. 17

Traci moc ustawa z dnia 15 listopada 1956r. o zmianie imion i nazwisk ( Dz. U. z 2005 r.

Nr. 233, poz. 1992 oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 125 ).

Warunek 4 – norma nie jest sprzeczna z żadną inną prawnie obowiązującą normą lub jeżeli

jest sprzeczna, to nie straciła mocy obowiązującej na podstawie przyjętych reguł

walidacyjnych( reguła pozwalająca na rozstrzyganie o obowiązywaniu określonej normy w

systemie prawnym ).

Warunek 5 – obowiązującymi normami są uznane według przyjętych reguł walidacyjnych –

konsekwencje norm wyrażonych expressis verbis( WPROST ) w przepisach aktów

prawotwórczych.

II. Aksjologiczny– obowiązuje w tym ujęciu jeśli w świetle przyjmowanych przez kogoś ocen

czyny prze tę normę nakazywane uznawane są za dobre, a czyny zakazane – za złe, lub też, co ma

miejsce znacznie częściej, przewidywane skutki danych czynów uważane są za złe czy dobre z

określonego punktu widzenia.

III. Behawioralny– za obowiązujące uznaje się te normy, które w przeważającej liczbie

przypadków są spełniane, tzw. Do których adresaci się stosują.

WYKŁAD 5

Rodzaje norm postępowania

1.Ze względu na sposób określania adresata normy dzielimy

Przykład normy generalnej
Art. 11.1

Art. 18. 3

Przykłady normy indywidualnej

Art. 14 ust.1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy

2.Ze względu na sposób określania zachowania adresata normy dzielimy

Przykłady normy abstrakcyjnej
Art. 161 Kodeksu Pracy

**TIP ** CECHA CHARAKTERYSTYCZNA Normy wyżej wymienione krzyżują się ze sobą

**TIP** Na egzaminie podanie normy, wyjaśnienie dlaczego tak ją kategoryzujemy

3.Ze względu na to, dla kogo normodawca stanowi normy postępowania dzielimy

Zakres zastosowania norm

Zakres zastosowania danej normy- klasa możliwych przyszłych sytuacji, w których norma znajduje zastosowanie ( a więc dany adresat lub adresat o określonych cechach spotyka się z przewidzianymi przez normę okolicznościami ).

Zakres zastosowania danej normy zawiera:

  1. Wskazanie adresata normy oraz jego cechy:

    • Jego wiek, stan zdrowia, sytuację rodzinną, sytuację majątkową, sytuację zawodową itp.

  2. Może także szczegółowo wskazywać :

    • Cel działania podmiotu prawa ( w celu obalenia ustroju , w celu przywłaszczenia, w celu zawarcia umowy ) ,

    • Sposób działania( jeżeli umowa zawarta została na czas określony .. w sposób szczególnie zuchwały.. przez włamanie.. w porozumieniu z innymi )

  3. Stany, zjawiska lub wydarzenia w stosunku do adresata zewnętrzne:

  1. Okoliczności

Zakres normowania

Zakres normowania danej normy- klasa możliwych przyszłych zachowań adresata nakazywanych albo zakazywanych przez daną normę.

Sposoby postępowania w zakresie normowania formułowane są w różny sposób

Norma postępowania

Adresat -> Okoliczności ->Nakaz/Zakaz -> Zachowanie się

Zakres ZASTOSOWANIA -----------Zakres normowania

**TIP**Pytanko na egzamin
Norma „student w czasie sesji zobowiązany jest przystąpić do egzaminu w terminie* , podaj zakres zastosowania(klasa studentów) i normowania(ma obowiązek przystąpić w terminie).

Norma prawna

Norma postępowania ustanowiona ( lub uznana ) przez kompetentny organ władzy publicznej.

Koncepcja pary norm sprzężonych

Jeżeli w systemie obowiązuje norma N1, która coś zakazuje lub nakazuje, a nie obowiązuje jednocześnie norma, która by komuś innemu nakazywała w ujemny sposób reagować na niezrealizowanie normy N1, to norma N1 nazywana jest lex imperfecta

Art. 23 KRIO

Norma sankcjonowana Norma sankcjonująca

Jeśli nie ma takiej pary to norma nazywa się lex imperfecta.

Art. 206 Kodeksu Karnego

Kto zawiera małżeństwo, pomimo ,że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Norma sankcjonowana

N1: Każdemu pozostającemu w związku małżeńskim zakazuje się zawierania małżeństwa.

Norma sankcjonująca

N2: Sąd w okolicznościach naruszenia art. 206 KK ma nakaz ukarania sprawcy karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Norma lex imperfecta -norma dla której w systemie prawnym, prawodawca nie ustanowił normy sankcjonującej.

Normy interwencyjne

W układzie społecznym normy sankcjonujące nie funkcjonują samodzielnie.

Zanim bowiem dojdzie do zastosowania takiej normy ( czego oczywistym prawarunkiem jest niezrealizowanie normy sankcjonowanej przez jej adresata) , konieczne jest niekiedy zrealizowanie bardzo długiego łańcucha norm, które można nazwać normami interwencyjnymi.

Normy postsankcjonujące

Normy postsankcjonujące nakładają na określone podmioty ( głownie organy państwa ) obowiązek zareagowania na zrealizowanie normy sankcjonującej ( np. nakładają obowiązek na organy penitencjarne, by – po spełnieniu pewnych dodatkowych warunków wezwały skazanego do odbycia kary). Bez funkcjonowania tego rodzaju norm norma sankcjonująca na ogół nie miałaby realnej doniosłości.

WYKŁAD 6

Rodzaje norm postępowania

Norma merytoryczna – norma o treści merytorycznie określonej. Normy te nakazują lub zakazują

określonym adresatom postąpić w określony sposób, w określonych okolicznościach, przy czym mogą

one pozostawiać adresatom wybór sposobu realizacji danego stanu rzeczy.

Norma kompetencyjna – norma postępowania, która pewnym podmiotom A jako adresatom

nakazuje pewne zachowanie C w okolicznościach, gdy jakiś określony podmiot B dokona jakiejś

określonej czynności konwencjonalnej K.

Rodzaje czynności

1. Czynność K musi spełniać dwa warunki:

reguły sensu) ,

prawnym musi to być czynność nie zakazana przez prawo

2. Czynność C może być albo zwykłą czynnością psychofizyczną, albo czynnością

Konwencjonalną

Możliwe sytuacje prawne podmiotu kompetentnego

1. W systemie prawnym obok normy kompetencyjnej obowiązuje norma, która nakłada

obowiązek skorzystania z normy kompetencyjnej.

Sytuacja ta może przybrać dwie postaci:

zależne od podmiotu kompetentnego- w takiej sytuacji znajdują się na ogół wyższe

organy państwa.

Przykład sytuacji 1

Prezydent wyznaczył na określony dzień termin wyborów, a wiec odpowiednie podmioty ( wcześniej

wyposażone w odpowiednie kompetencje ) muszą podjąć pewne działania, a moment ich podjęcia

jest niezależny od jakiegokolwiek stopnia uznania ze strony tych podmiotów.

Przykład sytuacji 2

Sejm ma obowiązek stanowienia ustaw, jeśli sytuacja tego wymaga, ale to, czy sytuacja tego wymaga,

zależy od jego uznania.

2. W systemie prawnym obok normy kompetencyjnej nie obowiązuje norma, która nakłada

obowiązek skorzystania z normy kompetencyjnej.

3. W systemie prawnym obok normy kompetencyjnej obowiązuje norma, która w określonych

okolicznościach zakazuje podmiotowi kompetentnemu skorzystania z normy kompetencyjnej.

Czynność konwencjonalna dokonana wbrew zakazowi staje się nieważna z mocy prawa ( ex lege )

Odpowiedni przepis musi wyrażać normę, która to wprost stanowi.

Czynność dokonana wbrew zakazowi jest unieważniana. Wówczas system musi wskazać wprost, a co

najmniej pośrednio sposób unieważnienia tej czynności.

Czynności konwencjonalna dokonana wbrew zakazowi jest ważna. System nie musi tego wprost

wskazywać, a okolicznościom jej dokonania mogą towarzyszyć restrykcyjne w stosunku do podmiotu

dokonującego tej czynności.

1. Odpowiedzialność karna

2. Odpowiedzialność dyscyplinarna

3. Adresata nie spotka żadne zło

Pojęcie i rodzaje systemów

System- to całość złożona z powiązanych ze sobą wedle pewnych zasad elementów.

Podział ze względu na genezę systemu:

Podział ze względu na cechy elementów składających się na dany system/ ich status ontologiczny/ i

więzi, które elementy te łączą ze sobą w całość.:

Abstrakcyjne

System prawny- Odpowiednio uporządkowany zbiór norm prawnych.

Uporządkowanie polega na tym że:

  1. Należą do niego normy postępowania rozpatrywanie jako wypowiedzi o określonych

właściwościach i powstające w określony sposób.

  1. Normy te są powiązane ze sobą treściowo

  2. Normy postępowanie nie są między sobą niezgodne

Albo co najmniej istnieją odpowiednie reguły eliminowania systemu norm niezgodnych

(reguły kolizyjne)

Wyróżnia się trzy podstawowe reguły kolizyjne

Chronologiczną – „lex posteriori derogat legi priori”

Merytoryczną – „lex specialis derogat legi generali”

Hierarchiczną– “lex superior derogate legi inferiori”

WYKŁAD 7

  1. „lex posteriori derogat legi priori” (norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą)
    Regułę można stosować przy łącznym spełnieniu dwóch warunków:

  1. „lex specialis derogat legi generali” (norma regulująca sytuację szczególną uchyla normę ogólną).

Warunek!
lex specialis uchyla legem generalem tylko w zakresie w jakim stanowi wyjątek od tej ostatniej.

Regułę stosuje się pod następującymi warunkami:

  1. „lex suprerior derogat legi inferiori” (norma hierarchicznie wyższa uchyla normę hierarchicznie niższą)

Warunkiem posłużenia się tą regułą jest stwierdzenie, że normy należą do aktów normatywnych różnego szczebla hierarchicznego.

  1. Kolizje reguł kolizyjnych:

hierarchiczna (wygrywa) chronologiczna
za zobowiązującą uznaje się normę hierarchicznie wyższą

merytoryczna (wygrywa) chronologiczna
za zobowiązującą uznaje się tę normę lex specialis

merytoryczna hierarchiczna (wygrywa)
za zobowiązującą uznaje się tę normę hierarchicznie wyższą

Zadanie: Mamy następujące dwie normy M1 zawarta w ustawie obowiązująca od 1.01.1997r. o treści: „nakazuje się prowadzić psy na smyczy” oraz M2 zawarta w rozporządzeniu obowiązującym od 1.01.2007r. o treści: „owczarków niemieckich nie prowadzi się na smyczy”. Która z wyżej wymienionych norm jest według ciebie obowiązującym elementem systemu i dlaczego?
Odp. M1, bo jest hierarchicznie wyższa (zasada: „lex suprerior derogat legi inferiori”)

  1. Nie należy zapominać także o dwóch innych regułach kolizyjnych:

  1. „lex benignior” jest to reguła mówiąca o tym, że w przypadku niezgodności unormowań w danej dziedzinie należy uznać za wiążącą normę mniej surową w stosunku do sprawcy jakiegoś czynu.

  2. „lex posterior generalis non derogat legi priore specialis” jest to reguła mówiąca o tym, że norma ogólna późniejsza nie uchyla normy szczególnej wcześniejszej.

  1. Rodzaje systemów prawnych <piramida hierarchiczna> :

System civil law

System common law

System prawa muzułmańskiego

Specyficzne systemy mieszane

Prawo o państwach Dalekiego Wschodu

System civil law:

System common law:

System prawa muzułmańskiego:

  1. Formalne cechy systemu prawa:

  1. Spójność – system prawa jest spójny wewnętrznie jeżeli jest wolny od niezgodności
    Dwa rodzaje niezgodności norm:

* formalne – normy mają choćby częściowo wspólny zakres zastosowania, natomiast ich zakresy normowania sią między sobą w tym sensie niezgodne, że zawarte w nich nakazy nie mogą być zarazem zrealizowane.
zakres zastosowania to adresat i okoliczności
zakres normowania – nakaz, zakaz

N2 – A1 wolno zachować się w sposób Z1

N1 – każdemu pokrzywdzonemu przestępstwem nakazuje się złożyć prywatny akt oskarżenia

N2 – każdy pokrzywdzony przestępstwem ma prawo do złożenia prywatnego aktu oskarżenia

Sprzeczność pojawia się wówczas, gdy A1 skorzysta z dozwolenia zawartego w N2 i zachowa się w inny sposób aniżeli nakazuje mu norma N1

Uniknąć sprzeczności można tylko wtedy, gdy A1 nie skorzysta z uprawnienia zawartego w N2.

* prakseologiczne

  1. Zupełność

WYKŁAD 8

Sprzeczność pojawi się wówczas, gdy A1 skorzysta z dozwolenia zawartego w normie N2- narusza

wówczas zakaz normy N1. Uniknąć sprzeczności można tylko wtedy, gdy A1 zrezygnuje z dozwolenia

zawartego w N2.

Przeciwieństwo - Normy mają choćby częściowo wspólny zakres zastosowania(wspólny adresat/okoliczności),

bezpośrednio nie dotyczą tego samego zakresu czynów, ale w świetle naszej wiedzy wiadomo, że

zrealizowanie jednej z nich uniemożliwia zrealizowanie pozostałych.

Przeciwieństwo bywa trudne do ustalenia. Nie wystarcza tekst przepisów. Wymaga odwołania się do wiedzy pozaprawnej- wiedzy o faktach i związkach między faktami.

Niezgodność prakseologiczna - Można zrealizować dwie normy, jednak skutki zrealizowania nakazów sformułowanych w jednej z

nich, unicestwiają skutki zrealizowania drugiej.

Cztery odmiany prakseologicznej niezgodności:

**Wiążą się ze sobą.**

Norma Dwustronna – Tzw. Normy Syzyfowe.

**Osiągnąć zupełnie inny cel niż wysłowiony w owych normach.**

Niezgodność Prakseologiczna Dwustronna

Skutki zrealizowania normy N1 niweczą skutki zrealizowania normy N2 oraz skutki zrealizowania

normy N2 niweczą skutki zrealizowania normy N1

Nie jest istotna kolejność realizacji norm N1 i N2

Celem ustanowienia takich norm najczęściej nie jest zrealizowanie N1 i N2

________________________________________________________

Norma Prakseologiczna Jednostronna

Niezgodność Prakseologiczna Jednostronna

Skutki zrealizowania normy N2 niweczą skutki zrealizowania normy N1

Istotna jest kolejność realizacji norm N1 i N2

Zrealizowanie N2 w pierwszej kolejności wpłynie na bark niezgodności prakseologicznej

Niezgodność Prakseologiczna Radykalna – Skutki Zrealizowania Jednej Normy Całkowicie Niweczą

Skutki Zrealizowania Drugiej

Niezgodność Prakseologiczna Częściowa- Skutki Zrealizowania Jednej Normy Tylko Częściowo

Niweczą Skutki Zrealizowania Drugiej

Niezgodność prakseologiczna bywa trudna do ustalenia- dotyczy skutków realizacji norm.

Nie wystarcza tekst przepisów. Wymaga odwołania się do doświadczenia i wiedzy o skutkach określonych zachowań.

Zupełność – system wolny od luk.

Luka aksjologiczna - Luka w prawie, polegająca na tym, że istnieje różnica między aktualnym kształtem rozważanego

systemu prawa a przyjmowanym przez kogoś wzorcem systemu, czy też czyimś o tym systemie

wyobrażeniami.

Luka konstrukcyjna - Luka w prawie, polegająca na braku w systemie reguł wskazujących jak należy „ważnie” dokonać

danej czynności konwencjonalnej. Jest luką rzeczywistą- wymaga zmiany prawa.

Luka logiczna

Z luką logiczną mamy jakoby do czynienia wtedy, gdy systemy występują normy między sobą

formalnie niezgodne/sprzeczne albo przeciwne.

Normy formalnie niezgodne nie mogą wszystkie zostać zrealizowane.

W wyniku niemożności zrealizowania którejś z norm – powstaje luka.

Luka ta jednak w praktyce jest nieistotna, daje się ona, bowiem usunąć w toku wykładni przepisów.

AKTY NORMATYWNE

Akt prawny

Rodzaje aktów normatywnych

Konstytucja( ustawa zasadnicza) - akt normatywny o szczególnej pozycji wynikającej z tego, że

Określa podstawowe zasady ustroju politycznego i społecznego państwa

Wszystkie inne akty normatywne muszą być zgodne z konstytucją

Konstytucję uchwala się i zmienia w szczególny sposób.

Podział konstytucji ze względu na formę:

W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić następujące zagadnienia

WYKŁAD 9

USTAWA ZWYKŁA

Jest to akt, którego uchwalenie leży w wyłącznej kompetencji parlamentu. W formie ustawy można regulować wszelkie kwestie pod warunkiem zgodności unormowań z konstytucją. Kwestie zastrzeżone dla ustawy (tzw. materia ustawowa):

W przeciwieństwie do innych porządków prawnych (np. francuskiego), Konstytucja RP zna tylko jeden rodzaj ustaw. W Polsce do uchwalenia ustawy wymaga się quorum 50% i większość 50%+1. Zmiana ustawy następuje w tym samym trybie, co jej uchwalenie. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:

Przebieg procesu legislacyjnego określa Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu. Kodeks – ustawa zwykła, normująca w miarę wyczerpująco obszerną dziedzinę życia społecznego; kodeksy są z reguły trwalsze i stabilniejsze niż ustawy zwykłe.

Akty normatywne o randze ustawy

Wyróżnia się dwa rodzaje takich aktów:

  1. Dekret z mocą ustawy

  2. Rozporządzenie z mocą ustawy Akt taki, mający moc równą ustawie, może ją zmienić albo uchylić, choć Konstytucje przewidują na ogół przedmiotowe granice regulacji aktów tego typu. Rozporządzenie z mocą ustawy: Zgodnie z art. 234 ust. 1 Konstytucji RP kompetencję do stanowienia tego aktu ma Prezydent RP.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe: Przeczytać – art. 89-91 Konstytucji RP!!! Akty wykonawcze (tzw. akty podustawowe): Są to akty normatywne wydawane na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. Wśród tego rodzaju prawotwórstwa można wyróżnić:

• Rozporządzenie (wykonawcze)

• Zarządzenie

• Uchwały

Rozporządzenia wykonawcze

Kompetencję do jego stanowienia mają:

Zgodnie z art. 92 Konstytucji RP upoważnienie do wydania rozporządzenia powinno określać:

Konstytucja wprowadza zakaz delegacji (tzw. subdelegacja) kompetencji do wydania rozporządzenia. Zarządzenia Kompetencję do ich stanowienia mają: - Prezydent RP - Prezes Rady Ministrów - poszczególni ministrowie - przewodniczący równorzędnych organów Zgodnie z art. 93 ust. 2 Konstytucji RP zarządzenia nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Często akt ten w stosunku do ustawy ma charakter organizacyjny lub porządkowy. Dotyczy on także wewnętrznego działania rozmaitych agend administracji państwowej. Nie wszystkie zarządzenia są publikowan. Uchwała Rady Ministrów Zgodnie z art. 93 ust. 1 Konstytucji RP akt ten ma charakter wewnętrzny i obowiązuje tylko jednostki organizacyjne podlegającego organowi, który go wydał. Uchwała taka podlega kontroli co do jej zgodności powszechnie obowiązującym prawem.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Akty obowiązujące na obszarze działania organów, które je wydały.

Podsumowanie – akty normatywne powszechnie obowiązujące w RP:

Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące w RP:

Więzi między elementami systemu prawa

Więź kompetencyjna– jedne z norm systemu są ustawiane na podstawie innych norm, jako udzielających kompetencji normodawczych do ich ustanowienia.

Norma konstytucyjna „Upoważnienie Sejmu do ustanowienia ustawy” -> Norma ustawowa „Upoważnienie dla podmiotu A do wydania rozporządzenia” -> Norma rozporządzenia Norma konstytucyjna „Upoważnienie sejmu do ustanowienia ustawy” -> Norma ustawy: Prawo o szkolnictwie wyższym „Upoważnienie dla podmiotu A do wydania regulaminu studiów US” -> Norma: Regulamin studiów US

Dynamiczny system prawa – system norm powiązanych więzią kompetencyjną.

Więź treściowa- powiązania treściowe, porządkujące normy systemu w dwojaki sposób.

1. Normy tworzą zbiór spójny, znajdujący na gruncie spójnej wiedzy uzasadnienie aksjologiczne w spójnym systemie wartości.

2. Na podstawie należących do systemu norm naczelnych zalicza się do danego zbioru także konsekwencje owych norm naczelnych (lub też konsekwencje innych norm uprzednio zaliczonych do systemu)

Statyczny system prawa – zbiór norm uporządkowanych więzią treściową.

Gałęzie prawa – wynik treściowego powiązania norm

WYKŁAD 10

GAŁĘZIE PRAWA

Klasyczne gałęzie prawa:

Metody regulacji prawnej:

  1. Cywilistyczna

  2. Administracyjna

  3. Penalna (karna)

Metoda cywilistyczna:

Metoda penalna:

Metoda administracyjna:

ZNAJOMOŚĆ PRAWA

PUBLIKACJA AKTU NORMATYWNEGO – podanie aktu do wiadomości ogółu adresatów i innych podmiotów zainteresowanych, bez względu na to, jaki podmiot to czyni, i bez względu na to w jakiej następuje to formie.

Wymaganie publikacji uzasadnione jest:

1/ względami związanymi ze skutecznością porozumiewania się twórcy norm z ich adresatami.

2/ względami etycznymi – nie można żądać przestrzegania norm, gdy nie są one znane.

OGŁOSZENIE AKTU NORMATYWNEGO – urzędowe podanie treści aktu normatywnego do wiadomości publicznej, dokonane przez upoważniony podmiot oraz w formie przewidzianej przez obowiązujące przepisy.

Ogłoszenie jest czynnością konwencjonalną, której reguły sformułowane są w aktach prawnych:

PROMULGACJA – ogłoszenie ustawy zarządzone przez głowę państwa, połączone z kompetencją do potwierdzenia, że ustawa została uchwalona zgodnie z przepisami konstytucji i z poleceniem jej stosowania, adresowanym do wszystkich, których to dotyczy

W POLSCE GŁOWA PAŃSTWA NIE MA TAKIEJ KOMPETENCJI!

Formy ogłaszania aktów w RP:

1. Zamieszczanie aktów w dziennikach urzędowych

2. Obwieszczenie i zarazem w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie

3. Obwieszczenie i zarazem w środkach masowego przekazu

***** Pytanie na egzamin *****

Dzienniki urzędowe:

Przygotować gdzie publikowane są poszczególne akty normatywne!

Tekst autentyczny – akt normatywny opublikowany do informacji publicznej przez odpowiedni organ np. strona Rządowego Centrum Legislacji.

Tekst nieautentyczny – akt normatywny opublikowany do informacji publicznej przez nieodpowiedni podmiot np. Internetowy System Aktów Prawnych, książkowe teskty aktów prawnych.

Warunki związane z możliwością zapoznawania się z prawem przez adresatów:

1/ dostępność dzienników urzędowych

2/ odpowiednio długa vacatio legis

3/ staranna derogacja przepisów prawnych

4/ przejrzysta konstrukcja systemu aktów normatywnych

5/ komunikatywne formułowanie tekstów prawnych

IGNORANTIA IURIS NOCET (IGNORANTIA IURIS NEMINEM EXCUSAT) – nieznajomość prawa szkodzi.

Zasada ta obejmuje założenia:
1/ założenie, że jednostka wie co jest prawem, czyli zna przyjmowany w danym miejscu i czasie system źródeł prawa, co wymaga znajomości reguł walidacyjnych nakazujących uznawać pewne fakty za fakty prawotwórcze.

2/ założenie, że jednostka zna wszystkie obowiązujące pisane źródła prawa o takiej treści, jaka zawarta jest w oficjalnych publikatorach oraz niepisane źródła prawa, jeśli te w danym systemie występują.

3/ założenie, że jednostka zna przyjmowane w danym miejscu i czasie dyrektywy postępowania interpretacyjnego i potrafi właściwie nimi się posłużyć w celu odkodowania normy prawnej z pisanych i niepisanych źródeł prawa.

ZAKRESY OBOWIĄZYWANIA PRAWA

W terminologii rozpowszechnionej w nauce prawa mówi się w związku z tym o:

TERYTORIALNY ZAKRES OBOWIĄZYWANIA

W skład terytorium wchodzą wydzielone granicami państwa: - przestrzeń lądowa - przestrzeń morska - przestrzeń powietrzna

Przestrzeń lądowa – podstawa geograficznego bytu państwa. Obejmuje:

Przestrzeń morska obejmuje:

Przestrzeń powietrzna – słup powietrza nad przestrzenią lądową i morską.

WYKŁAD 11

Zwierzchnictwo terytorialne - Wyłączne wykonywanie przez państwo władzy w stosunku do wszystkich składników jego terytorium (naturalnych i sztucznych) oraz w stosunku do wszystkich osób fizycznych i niefizycznych znajdujących się na terytorium państwa (zwierzchnictwo personalne).

Zasada!!!

Akty normatywne wydawane przez organy centralne obowiązują na całym terytorium danego państwa, chyba że same stanowią inaczej.

Wyjątki od zasady terytorialności:

  1. Rozszerzenie zasady – np. art.5 kk stanowi, że: „Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił przestępstwo na terytorium RP, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym chyba, że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną stanowi inaczej.

  2. Ograniczenie zasady – można tu wymienić następujące ograniczenia:

  1. Eksterytorialność placówek dyplomatycznych państw obcych znajdujących się na terytorium Polski/ m.in. wyłączenie stanowiska sankcji prawa wewnątrzkrajowego wobec niektórych kategorii podmiotów, np. personelu dyplomatycznego

  2. Prawo nieszkodliwego przepływu przez morze terytorialne

  3. Pobyt obcych sił zbrojnych i istnienie obcych baz …. (?)

Personalny zakres obowiązywania prawa.

Zasada!!!

Prawo obowiązuje wszystkie te osoby, które znajdują się na jego terytorium, bez względu na ich przynależność państwową.

Status prawny ludzi przebywających na terenie danego państwa.

OBYWATELE + INNE OSOBY PRZEBYWAJĄCE NA TERYTORIUM PAŃSTWA

  1. Cudzoziemcy i apatrydzi stale zamieszkujących na terytorium państwa

  2. Cudzoziemcy i apatrydzi czasowo przebywający na obcym terytorium państwowym

  3. Cudzoziemcy posiadający specjalny status prawny

Obywatelstwo – węzeł prawny łączący osobę fizyczną z państwem. Prawo danego państwa określa, jak nabywa się i traci obywatelstwo.

Sposoby nabycia obywatelstwa:

a) Pierwotny

b) Pochodny:

Nabycie pierwotne – nabycie obywatelstwa następuje z mocy prawa.

Urodzenie – jedyny znany rodzaj nabycia obywatelstwa w sposób pierwotny

Prawo krwi (ius sanquinis):

Dziecko, bez względu na miejsce, w którym przyszło na świat, nabywa obywatelstwo swoich rodziców,

Np. dziecko urodzone z obywateli brytyjskich, bez względu na terytorium, gdzie [przyszło na świat zgodnie z prawem W.B

Prawo ziemi:

Dziecko bez względu na obywatelstwo rodziców, nabywa obywatelstwo tego państwa, na terytorium (rozumiane także jako statek powietrzny, morski, bądź przedstawicielstwo dyplomatyczne), którego przyszło na świat

Zasada ta jest stosowana w większości państw…………

W Polsce zasadą jest „prawo krwi”:

Dziecko nabywa obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice SA obywatelami państwa polskiego albo jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a obywatelstwo drugiego rodzica jest nieznane lub nie posiada on żadnego obywatelstwa

Wyjątkowo dopuszcza się „prawo ziemi” w stosunku do dzieci urodzonych lub znalezionych w Polsce , gdy oboje rodzice są nieznani, lub obywatelstwa ich nie można ustalić albo też, gdy nie mają żadnego obywatelstwa.

Nabycie pochodne:

Nabycie obywatelstwa następuje z mocy decyzji właściwego organu

Naturalizacja

Nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa państwa, na terytorium którego się osiedlił.

Naturalizacja jest dobrowolna a proces naturalizacyjny wszczynany na wniosek osoby zainteresowanej uzyskaniem obywatelstwa.

Naturalizacja następuje na podstawie decyzji administracyjnej uprawnionego organu państwa po spełnieniu określonych warunków, np. zamieszkania przez określony czas na terytorium państwa – w Polsce 3 lata, 2 lata albo 10 lat.

Małżeństwo

Nabycie obywatelstwa w wyniku decyzji osoby wstępującej w związek małżeński z obywatelem innego państwa.

Polska: cudzoziemiec pozostający co najmniej od 3 lat w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim, przebywającym nieprzerwalnie na terytorium RP co najmniej od 2 lat.

Repatriacja

Nabycie obywatelstwa w wyniku decyzji osoby polskiej narodowości wracającej do kraju za zezwoleniem właściwego organu państwowego i z zamiarem zamieszkania w Polsce na stałe.

Nabycie obywatelstwa następuje z mocy prawa, z momentem przekroczenia granicy choćby uprzednio osoba taka uzyskała obywatelstwo innego państwa.

Przesłanki utraty obywatelstwa:

Cudzoziemiec

Osoba fizyczna, która nie ma obywatelstwa państwa na terenie którego przebywa.

Każdy cudzoziemiec podlega prawu wewnętrznemu państwa na terytorium którego się znajduje

Sytuację prawną mogą też kształtować niektóre normy prawa międzynarodowego, a zwłaszcza ta z nich, które zawarte są w umowach dwustronnych między państwem obywatelstwa a państwem pobytu.

Apatryda (bezpaństwowiec)

Bezpaństwowość jest uznawana za stan niepożądany – w myśl konwencji haskiej z 1930r. oraz powszechnej deklaracji praw człowieka z 1948r.

Status bezpaństwowca regulują: konwencja z 1954, konwencja o ograniczeniu bezpaństwowości z 1961, konwencja w sprawie kobiet zamężnych z 1957 nie wiążąca z zamążpójściem automatycznej zmiany obywatelstwa

Dokument podróży (konwencja z dnia 28 lipca 1951r.).

Dokument podróży przewidziany w konwencji genewskiej wydawany jest cudzoziemcowi któremu ……….

Polski dokument podróży dla cudzoziemca – jest ważny przez okres 1 roku.

Dokument tożsamościcudzoziemca – jest ważny 1 rok. Po upływie ważności może być wydany kolejny dokument tożsamości na okres nie dłuższy niż 2 lata.

Cudzoziemcy uprzywilejowani

Dyplomaci państw posiadających swoje przedstawicielstwa w kraju pobytu

Korzystają oni ze specjalnych immunitetów i przywilejów.

Do najważniejszych z nich należą:

  1. Immunitet nietykalności (zakaz stosowania środków przymusu)

  2. Jurysdykcyjny (wyłącznie spod jurysdykcji państwa przyjmującego)

Temporalny zakres obowiązywania

1. Zwrot „ustawa (akt normatywny) obowiązuje”

Spełnił się ostatni z warunków koniecznych, przewidzianych przez dany system prawa jako warunek nabycia mocy obowiązującej przez akt normatywny danego rodzaju

Zazwyczaj ostatnim warunkiem jest czynność urzędowego ogłoszenia danego aktu normatywnego

2. Zwrot „ustawa (akt normatywny) weszła w życie”

Od wskazanego dnia wszyscy, których dotyczyć to może, mają obowiązek realizować, w szczególności stosować normy postępowania sformułowane w tym akcie.

3. Zwrot „ustawa (akt normatywny) znalazł zastosowanie”

Wystąpiły okoliczności wskazane w normie zawartej w ustawie (akcie normatywnym) lub znalazł się ktoś o cechach adresata normy zawartej w ustawie (akcie normatywnym)

Norma prawna może już obowiązywać, ale nie wejść jeszcze w życie i nie znaleźć jeszcze zastosowania

Ogłoszenie aktu ------------ wejście w życie ---------------- znalezienie zastosowania------>

X X X

Norma N1--------------------------------------------------------------------------------------------->

Rozstrzygnięcia dotyczące terminu wejścia w życie aktu normatywnego

Zasada ogólna:Upoważnienie do wyznaczenia terminu wejścia w życie aktu normatywnego przysługuje temu podmiotowi który jest upoważniony do ustanowienia danego aktu (twórca aktu)

Uzasadnienie zasady: twórca aktu najlepiej wie, od kiedy należy realizować zawarte w tym akcie normy,

Zasada subsydiarna - zasada, według której każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa. Zasada subsydiarności, zwana też zasadą pomocniczości, jest ważnym elementem katolickiej nauki społecznej, a sama idea sięga swymi korzeniami czasów starożytnych.

Odstępstwa od zasady ogólnej

JEBAĆ FRAJERÓW

lDwa Rodzaje Decyzji Odnośnie Terminu Wejścia W Życie Aktu

  1. Akt wchodzi w życie z dniem ogłoszenia(, jeżeli ogłoszenie jest warunkiem koniecznym nabycia przez ten akt mocy obowiązującej) albo z dniem ustanowienia(, jeżeli moc obowiązująca aktu nie jest uwarunkowana jego ogłoszeniem) - w tym przypadku decyduje data, jaką nosi dziennik urzędowy, w którym publikowany jest akt normatywny, albo data ustanowienia aktu.

  2. Akt wchodzi w życie w jakimś terminie późniejszym niż dzień jego ogłoszenia( czy ustanowienia) a więc vacatio legis- spoczywanie prawa.

Zasada „lex retro non agit” – prawo nie działa wstecz

Ustawodawca nie może ustanawiać przepisów prawa, które wiązałyby skutki prawne ze zdarzeniami prawnymi mającymi miejsce w przeszłości.

W prawie polskim zasadę tą wyraża np. art. 3 Kodeksu Cywilnego „Ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba, że to wynika z jej brzmienia lub celu”

Odstępstwa od zakazu retroakcji( lex retro non agit)

Art5. Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych: „Przepisy art. 4 nie wyłączają możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie”

Za dopuszczalne i akceptowalne uznaje się nadanie mocy wstecznej aktowi prawotwórczemu, gdy chodzi wyłącznie o przyznanie podmiotom dodatkowych uprawnień lub zniesienie ograniczeń wolności.

DWA RODZAJE DECYZNI ODNOŚNIE RETROAKCJI

  1. Wyłącznie retroaktywne działanie prawa – akt normatywny ma być stosowany wyłącznie do stanów rzeczy, zdarzeń czy stosunków, które powstały i zakończyły się przed dniem wejścia w życie danego aktu normatywnego

  2. Między innymi retroaktywne działanie prawa– akt normatywny ma być stosowany do wszystkich stanów rzeczy, stosunków czy zdarzeń danego rodzaju, które powstaną po wejściu aktu w życie oraz które powstały przed wejściem aktu normatywnego w życie, przy czym w tym ostatnim przypadku- od początku ich powstania w przeszłości albo od dowolnego momentu w przeszłości.

Język prawny: występuje w dwóch odmianach

  1. W postaci surowej-, jako język przepisów, język tekstów prawnych

  2. Jako język norm prawnych

Język prawniczy: język, w którym formułuje się wypowiedzi o prawie obowiązującym

Charakterystyka języka tekstów prawnych:

Język ogólny tekstu prawnego

Język ogólny w językoznawstwie

Odmiana kulturalna języka narodowego upowszechniona przez szkołę, administrację, literaturę, media, służy, jako środek porozumienia się we wszystkich dziedzinach członkom narodu.

Przepis prawny- element składowy tekstu prawnego

Zdanie w sensie gramatycznym( od kropki do kropki lub od kropki do średnika, lub od średnika do kropki) zwykle wyraźnie wyróżnione graficznie w tekście prawnym i zwykle wyróżnione w nim, jako artykuł, paragraf albo ustęp.

Podstawowe jednostki redakcyjne:

  1. Ustawa- artykuł( oznaczenie w ustawie: Art. Skrót stosowany w podstawie prawnej: art. )

  2. Akty niższego rzędu niż ustawa-paragraf( oznaczenie w akcie §. Skrót stosowany w podstawie prawnej §)

Jeżeli samodzielną myśl wyraża zespół zdań, dokonuje się podziału artykułu na ustępy( oznaczenie w akcie prawnym cyfra arabska z kropką, skrót stosowany w podstawie prawnej:ust.). W ustawie określonej, jako „kodeks” ustępy oznacza się paragrafami(§).

W obrębie artykułu, paragrafu( albo ustępu) zawierającego wyliczenie wyróżnia się dwie części:

  1. Wprowadzenie do wyliczenia

  2. Oraz punkty( oznaczenie w akcie: cyfra arabska z nawiasem po prawej stronie, skrót stosowany w podstawie prawnej: pkt).

Wyliczenie zawarte w obrębie punktów powinno wprowadzać litery( oznaczane w akcie: małe litery alfabetu łacińskiego z nawiasem z prawej strony, skrót stosowany w podstawie prawnej: lit.)

Wyliczenie zawarte w obrębie liter powinno wprowadzać tiret(oznaczane w akcie „—„ przy powoływaniu tiret oznacza się wyrazem „tiret” i wyrażonym słownie numerem porządkowym tego tiret)

Powoływanie podstawy prawnej

  1. Na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 3 i pkt 4 lit. B tiret trzecie ustawy z dnia 13 maja 2007r. o warunkach zabudowy(Dz.U.Nr 5, poz. 334)

  2. Na podstawie art. 1 § 1 pkt 3 lit

  3. Na podstawie § 1 pkt 3 i pkt 6 lit. B tire trzecie i tiret piąte

Zadanie na egzamin: porozrzucane elementy podstawy prawnej w dowolnej kolejności, skonstruować poprawnie.

Quasi-idiomatyczność wyrażeń tekstu prawnego

Np. ’’ komornik wszczyna postepowanie egzekucyjne’’ Jak rozumiemy te zdanie?

*Na gruncie języka ogólnego(opis czynności komornika)

*Na gruncie języka prawnego( komornikowi nakazane jest wszczęcie postepowania egzekucyjnego)

Rozczłonkowanie norm w przepisach prawnych

  1. Syntaktyczne: obejmuje wszystkie elementy normy prawnej ( Adresat, Okoliczności, Nakaz/Zakaz, Zachowanie się). Przepis, który zawiera wszystkie elementy syntaktyczne normy nazywa się przepisem ZRĘBOWYM ZUPEŁNYM.

Przepis Zrębowy Zupełny : Nauczycielowi akademickiemu w czasie sesji nakazuje się odbywać dyżur dwa razy w tygodniu.

Schemat 1: brak okoliczności

Schemat 2: brak adresata

Schemat 3: brak adresata i okoliczności

Przepis zrębowy – przepis, który nie zawiera elementów syntaktyczne normy wymienione w powyższych trzech schematach( musi posiadać nakaz/zakaz i zachowanie się )

Przepis uzupełniający przepis zrębowy niezupełny- przepis, który zawiera brakujące elementy syntaktyczne normy( adresata/okoliczności lub obydwie z wymienionych)

  1. Treściowe

  1. Stanowienie pozytywne – stanowienie novum normatywnego (dodawanie kolejnych artykułów) np.

    1. Przed stanowieniem – art. 1, art. 2, art. 3, art. 4, art. 5, art. 6

    2. Po stanowieniu – art. 1, art. 2, art. 2.a , art. 3, art. 3a, art. 4, art. 5, akt. 6

  2. Nowelizacja – zmiana brzmienia artykułu (liczba przepisów jest identyczna, ale zmienia się treść niektórych artykułów) np.

    1. Przed nowelizacją - Art. 1 o brzmieniu X, Art. 2 o brzmieniu X, Art. 3 o brzmieniu X, art. 4 o brzmieniu X

    2. Po nowelizacji – Art. 1 o brzmieniu X, Art. 2 o brzmieniu Z, Art. 3 o brzmieniu Z, Art. 4 o brzmieniu X

  3. Derogacja – uchylenie poszczególnych przepisów np.

    1. Przed derogacja – Art. 1, Art. 2, Art.3, Art. 4, Art. 5, Art. 6

    2. Po derogacji – Art. 1, Art. 2, Art. 4, Art. 6

  4. Uchylenie albo zmiana treści przepisu upoważniającego

    1. Ustawa – przepis P upoważnia do wydania rozporządzenia 1,2,3:

      1. Rozporządzenie 1

      2. Rozporządzanie 2

      3. Rozporządzenie 3

    2. JEŻELI UCHYLA SIĘ AKT UPOWAŻNIAJĄCY, WSZYSTKIE INNE PRZEPISY UPOWAŻNIONE PRZEZ TEN AKT RÓWNIEŻ ZOSTAJĄ UCHYLONE!

  5. Upływ czasu

    1. Akt normatywny traci moc z upływem czasu, na który został wydany.

    2. Akt wykonawczy do uchylonej ustawy traci moc z upływem czasu, na który nowa ustawa zachowała go w mocy.

  6. Niekonstytucyjność, np.

    1. Przed – Art. 1, Art. 2, Art. 3, Art.4, Art. 5

    2. Po – Art. 1, Art.2, Art. 4 (Art. 3 i Art. 5 orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego są niekonstytucyjne!)

  7. Desuetudo* – Długotrwałe niestosowanie lub nieprzestrzeganie w praktyce określonej normy prawnej, skutkuje utratą przez nią mocy obowiązującej. Np.

    1. Przed – Art. 1, Art. 2, Art. 3, Art. 4, Art.5, Art.6

    2. Po – Art. 2, Art. 3, Art. 4 ( Art. 1, Art. 5, Art. 6 długo nie były stosowane i tym samym uchylone)

POŻĄDANE CECHY JĘZYKA TEKSTÓW PRAWNYCH

1/Adekwatność – pierwszoplanowa cecha; Tekst prawny ma wiernie wyrażać zamysł prawodawcy

Środki służące osiąganiu adekwatności:
 a) PRECYZJA – unikanie wieloznaczności i terminów nieostrych
Prawodawca korzysta z definiowania wtedy, gdy:
* kreuje pewne podmioty, przedmioty albo czynności o charakterze konwencjonalnym
* zwrot ma w języku ogólnym wiele znaczeń i konieczne jest dokonanie wyboru jednego ze znaczeń
* zwrot na gruncie języka ogólnego jest niedookreślony a prawodawca chce z tej niedookreśloności zrezygnować, bo preferuje precyzje zamiast elastyczności – tu prawodawca może podjąć dwa rodzaje decyzji:
I. chce całkowicie wyeliminować niedookreśloność (np. art. 221 § 1 KPP „Za porę nocną uważa się czas od 22 do 6”)

II. chce tylko w pewnym stopniu dookreślić dany zwrot (np. art. 115§ 11 KK „Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej współmałżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”)

b) ELASTYCZNOŚĆ – prawodawca może chcieć, by tekst uwzględniał różnorodność i zmienność sytuacji, które podlegają unormowaniu

2/Komunikatywność– tekst komunikatywny, to taki, w którego zrozumienie trzeba włożyć stosunkowo mało wysiłku

3/Zwięzłość– tekst jest zwięzły, gdy zawiera wszystkie, ale zarazem tylko te wypowiedzi, które są niezbędne do odtworzenia z niego możliwie jednoznacznych norm postępowania

Elastyczność stosowana technika:

1. Użycie nieostrych zwrotów językowych

2. Użycie klauzul generalnych

a) I typu – zwroty zawarte w przepisach prawnych upoważniające organ do podejmowania w sprawach pewnego typu, decyzji w oparciu o oceny indywidualnych sytuacji występujących w danym przypadku, np. dobro małoletniego dziecka, dobro rodziny. Np. art. 18 §1 ustawy o radiofonii i telewizji

b)II typu – zwroty zawarte w przepisach prawnych upoważniające organ do podejmowania w sprawach pewnego typu, decyzji w oparciu o pozaprawne zasady postępowania mające uzasadnienie aksjologiczne w ocenach ogólnych, np. zasady współżycia społecznego. Np. art. 8 KP

3. Wskazanie granic swobody podejmowania decyzji przez organ stosujący prawo

Na przykład przez tzw. widełki przy sankcjach karnych, np. art. 278 § 1 KK: „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

Komunikatywność

Środki służące osiąganiu komunikatywności:

Zwięzłość

Środki służące osiąganiu zwięzłości:

WYKŁADNIA

ROZUMIENIE I ZROZUMIENIE A WYKŁADNIA

Prosty schemat przekazywania komunikatu językowego:

Nadawca (N) -> komunikat nadany (KN) -> wyrażenie (W) -> komunikat odebrany (KO) -> odbiorca (O).

WYKŁADNIA A INTERPRETACJA

Terminy „wykładnia” i „interpretacja tekstów prawnych” używane są przeważnie zamiennie. Jednak termin wykładnia może mieć szersze znaczenie niż termin interpretacja. Natomiast wykładnia obejmuje nie tylko interpretację, ale również coś więcej – mianowicie wnioskowanie z norm o normach.

Termin interpretacja wiązany jest wyłącznie z problematyką ustalania sensu przepisów prawnych.

Przepis prawny P -> interpretacja ->norma prawna 1 -> wykładnia ->norma prawna 2

Przepis o treści „ nie przechodzić przez posesje” -> interpretacja ->norma prawna 1 „ każdemu w każdych okolicznościach zakazane jest przechodzenie przez posesje” -> wykładnia ->norma prawna 2 „Każdemu w każdych okolicznościach zakasuje się przejeżdżania przez posesję”

Dwa znaczenia terminu „wykładnia prawa”:

1. PRAGMATYCZNE – zespół czynności odnoszących się do jakichś wyrażeń – to znaczenie będzie nas interesować
 2. APRAGMATYCZNE – rezultat czynności dokonywanych w stosunku do jakichś wyrażeń, polegający na jakichś treściach przypisywanych tym wyrażeniom

RODZAJE WYKŁADNI

1/ wykładnia merytoryczna:

2/ wykładnia formalna:

3/ wykładnia autentyczna:

4/ wykładnia doktrynalna:Dokonywana przez przedstawicieli doktryny prawniczej

5/ wykładnia subiektywna:Odtworzenie intencji znaczeniowej prawodawcy

6/ wykładnia obiektywna:Odtworzenie znaczenia na gruncie reguł języka, niezależnie od intencji znaczeniowych twórcy

7/ wykładnia statyczna:Tekst prawny ma tylko jedno znaczenie

8/ wykładnia dynamiczna:Tekst prawny może zmieniać swoje znaczenie zależnie od zmian w języku albo zmian w systemie wartości

9/ wykładnia abstrakcyjna:Dokonywana w oderwaniu od konkretnej sprawy

10/ wykładnia operatywna: Dokonywana przy rozpatrywaniu konkretnej sprawy

Derywacyjna koncepcja wykładni prawa

Cechy charakterystyczne tej koncepcji :

# Odtworzenie z przepisów prawnych norm postępowania wraz z ich percepcją

# Koncepcja normatywna

# Koncepcja uniwersalistyczna

# Koncepcja sensualistyczna

KONCEPCJA NORMATYWNA – wskazuje zespól reguł interpretacyjnych postulowanych, zalecanych czy narzucanych do stosowania, a podbudowanych lub skomentowanych twierdzeniami o zachowaniach się interpretacyjnych lub o właściwościach tekstów prawnych, lub o stopniu społecznej akceptacji tych reguł.

KONCEPCJA UNIWERSALISTYCZNA – formułuje reguły, które mają być skuteczne zarówno dla wykładni doktrynalnej, jak i dla wykładni realizowanej w praktyce stosowania prawa.

KONCEPCJA SENSUALISTYCZNA – interpretacji podlegają wszystkie wyrażenia bez względu na stan świadomości percepcyjnej podmiotu stykającego się z tekstem

11 dyrektyw ogólnych wykładni derywacyjnej

( czyli 11 zasad jak należy czytać treść tekstów prawnych )

Dyrektywa 1 – procesowi wykładni należy poddać każdy przepis prawny w celu zrozumienia go ( ustalenia treści niezależnie od stopnia jego rozumienia prima facie )

Dyrektywa 2 – każdą decyzję kończącą wykładnię i decyzje kończące poszczególne fragmenty wykładni należy uzasadnić

Dyrektywa 3 – na wstępie wykładni należy określić moment interpretacyjny ( „Mi”), do którego odnosi się aktualności obowiązywania i kształtu słownego przepisu interpretowanego

Dyrektywa 4 – („ Mi”) przepisu uzupełniającego ( i modyfikującego ) powinien być zgodny z „Mi” przepisu zrębowego ( i centralnego )

Dyrektywa 5 – dla oficjalnego ustalenia „Mi” należy korzystać z tekstu pranego opublikowanego w oficjalnym publikatorze prawnym

Dyrektywa 6 – nieoficjalne publikacje przepisów prawnych można traktować wyłączne jako środek pomocniczy – wymagają weryfikacji

Dyrektywa 7 – dla oficjalnego ustalenia MI należy korzystać z ogłoszonego tekstu jednolitego

Dyrektywa 8 – tekst ujednolicony należy traktować jako środek pomocniczy

Dyrektywa 9 – w toku wykładni należy pomocniczo korzystać z zasad legislacji, zwłaszcza z zasad techniki prawodawczej

Dyrektywa 10 – należy pomocniczo uwzględnić dokonania doktryny w przypadku pełnej zgodności należy potraktować je jako aktualnie wiążące

Dyrektywa 11 – w toku interpretacji należy w sposób wiążący uwzględniać dyrektywy wprost dotyczące interpretacji albo liczenia się z cudzymi decyzjami interpretacyjnymi ( w wyznaczonym zakresie ), jeśli dyrektywy te mają charakter norm prawnie obowiązujących

Tekst jednolity – sporządzony przez upoważniony do tego organ i urzędowo ogłoszony tekst aktu normatywnego ze wszystkimi zmianami, które zostały wprowadzone do tego tekstu przez prawodawcę do momentu ogłoszenia tekstu jednolitego albo jakiegoś innego momentu, który wskazuje organ ogłaszający tekst.

Tekst ujednolicony - tekst, w którym naniesiono zmiany dotyczące danego aktu normatywnego, ale sporządzony przez podmiot/podmioty, które nie są do tego upoważnione. Nie mają charakteru urzędowego, nie są tekstami autentycznymi. ( np. program lex )

Fazy Wykładni

  1. Porządkująca – nie musi poprzedzać kolejnych faz wykładni; może wystąpić również w fazie rekonstrukcyjnej, Faza ta polega na:

  1. Ustaleniu aktualności obowiązywania przepisu interpretowanego w momencie interpretacyjnym

  2. Ustaleniu kształtu słownego w momencie interpretacyjnym

  1. Rekonstrukcyjna – rozpoczyna merytoryczną pracę nad zrozumieniem danego przepisu sprowadza się do odnalezienia wszystkich elementów syntaktycznych normy

  2. Percepcyjna – faza ta zawsze występuje po fazie rekonstrukcyjnej; sprowadza się do ustalenia znaczenia normy

W fazie percepcyjnej wykładni stosuje się następujące reguły :

  1. Sprawdzamy czy w tekście prawnym jest definicja prawna, jeśli jest definicja – przyjmujemy znaczenie

  2. Jeśli nie ma definicji prawnej sprawdź czy jest związanie cudzą decyzją interpretacyjną

  3. Jeśli nie ma to odwołaj się do języka prawniczego

  4. Jak zawiodły cię 3 pierwsze to odwołaj się do słownika języka polskiego

Wykładnia funkcjonalna spełnia cztery funkcje

  1. Wyboru między dopuszczalnymi rezultatami wykładni językowej

  2. Potwierdzenia wyników wykładni językowej – interpretator uzyskał normę jednoznaczną, ale stosuje reguły funkcjonalne aby wskazać że rezultat wykładni językowej był poprawny

  3. Niezbędne uzupełniania rezultatów wykładni językowej

  4. Korygowania rezultatu wykładni językowej


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
podstawy prawoznawstwa stosowanie prawa
prawoznawstwo - egzamin, Administracja - studia, I semestr, Podstawy prawoznawstwa
Podstawy Prawoznawstwa ZALICZENIE
Charakterystyka nauk prawnych, Podstawy prawoznawstwa
Zagadnienia na zaliczenie, Studia UPH Siedlce, Administracja licencjat, Semestr I, Podstawy prawozna
Podstawy prawoznawstwa 11 2013 Wykłady
Notatki podstawy prawoznawstwa 19 10 12
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA wykł 1
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA SKRYPT
(1) Podstawy prawoznawstwa - notatki mgr Glanc, Notatki z podstaw prawoznawstwa
Podstawy prawoznawstwa wykład, X r
Podstawy Prawoznawstwa dr M Holzer
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA prawoznawstwo
podstawy prawoznawstwa stosunek prawny
podstawy prawoznawstwa konstytucyjny system źródeł
podstawy prawoznawstwa koncepcje prawa cz 2

więcej podobnych podstron