Cwiczenie 3

Temat: Znaczenie wywiadu w badaniach naukowych.
Zasady budowy kwestionariusza wywiadu.
Zasady kodowania danych.

Etapy planowania badania z zastosowaniem kwestionariuszy

1. Ogólne cele badania

2. Cele szczegółowe

3. Kwestionariusz

4. Wybór populacji

5. Badania terenowe (mogą być poprzedzone badaniami pilotażowymi)

6. Kodowanie

7. Tabulacja wyników

8. Analiza

Definicja wywiadu ogólnego

Wywiad to jedna z podstawowych metod zbierania informacji poprzez zadawanie pytań i uzyskiwanie odpowiedzi na konkretny temat.

Rodzaje wywiadów

W zależności od celu badania i formy odpowiedzi dzielimy wywiady na:

1. ustne i pisemne

2. pojedyncze i zbiorowe

3. standardowe i niestandardowy (zwykłe)

• Różnice między diagnozą epidemiologiczną a kliniczną

• Wybór metody zbierania wywiadu

Uzależniony jest od:

a) rodzaju poszukiwanych danych,

b) przydatności określonej metody
dla celów naukowych,

c) możliwości czasowych i finansowych,

d) akceptacji odpowiedniej techniki
wywiadu przez respondenta.

• Wywiady zwykłe

• prowadzone są w sposób swobodny.

• Przykładem wywiadu zwykłego jest typowy wywiad lekarski (anamnesis), w którym badający ma pełną swobodę w zadawaniu pytań.

• Lekarz prowadzący wywiad kieruje się wcześniej określonym celem, jakim jest postawienie diagnozy klinicznej.

• Wywiad lekarski charakteryzuje się pewną elastycznością i indywidualnością, w zależności od stanu chorego i rodzaju choroby.

• Wywiad standaryzowany

W diagnozowaniu naukowym najbardziej odpowiednią formą jest wywiad standaryzowany (skategoryzowany), w którym treść, słownictwo, kolejność i liczba pytań są z góry ściśle określone oraz zadawane każdej badanej osobie bez względu na okoliczności.

• Celem wywiadu standaryzowanego jest zebranie takich danych, które będą porównywalne z danymi uzyskanymi
  od innych respondentów, na ten sam temat.

• Charakterystyka kwestionariusza wywiadu standaryzowanego

• W wywiadzie standaryzowanym narzędziem pomiaru jest kwestionariusz.

• Kwestionariusz to zestaw ściśle określonych pytań.

Zawartość kwestionariusza

1. Dane demograficzne = pytania metryczkowe

2. Pytania niezbędne do realizacji celu badawczego, dotyczące zasadniczego problemu

Rodzaje pytań w kwestionariuszu

1. Pytania o opinie respondenta dotyczące badanych problemów zdrowotnych np. "Co sądzi Pan/i o dostępności badań profilaktycznych w Poradni „Medicus”?

2. Pytania o fakty dotyczące badanych problemów np. "Czy kaszle Pan/i rano po wstaniu z łóżka ?", lub "Czy w ciągu ostatnich trzech lat były w Pana/i życiu okresy, kiedy kaszel uległ nasileniu?"

c.d. Rodzaje pytań w kwestionariuszu

Zarówno pytania o opinie jak i fakty, ze względu na swoją budowę dzieli się na pytania:

• Pytania otwarte

• Pytania zamknięte

• Pytania półotwarte

• Pytania otwarte

• są to takie pytania, w których pozostawia się respondentowi całkowitą swobodę wypowiedzi na poruszany temat, np.

Jak ocenia Pan/i jakość usług akademickiej służby zdrowia?"

Pytania zamknięte

• są zaopatrzone w przewidywane
  z góry warianty odpowiedzi

Rodzaje pytań zamkniętych

1. Przykładem pytania o alternatywie dwuczłonowej jest np. "Czy Pan/i pali?"

• tak;

• nie.

2. Pytania o alternatywie wieloczłonowej, tzw. kafeteria pytań, np.: „Ile papierosów dziennie Pan/i wypala?”

1. do 5 szt. na dobę,

2. 6-10 szt. na dobę,

3. 11-20 szt. na dobę,

4. Ponad 20 szt. na dobę.

Pytania kafeteryjne:

• charakterystyczną cechą pytań
  kafeteryjnych jest zaprezentowanie respondentowi co najmniej trzech możliwych odpowiedzi.

• wszystkie warianty odpowiedzi powinny być przewidziane.

• zakresy pojęciowe poszczególnych możliwości nie mogą zachodzić na siebie.

• W zależności od charakteru poszczególnych wariantów kafeterii oraz wymaganego sposobu udzielania odpowiedzi na pytania, dzieli się je na trzy rodzaje:

a) Pytania wielorakiego wyboru,

b) Pytania z uszeregowaniem wariantów odpowiedzi,

c) Pytania skale.

• Pytania skale, są budowane tak, by respondent odpowiadał wyborem lub zaznaczał odpowiednie miejsce na skali, na przykład.:

1. "Jak ocenia Pan/) sprawność przyjmowania pacjentów w przychodni kardiologicznej?":

1. bardzo dobrze,

2. dobrze,

3. dość dobrze,

4. dostatecznie, niedostatecznie

( prosimy podkreślić wybraną odpowiedź)

• Pytania półotwarte

Są to pytania złożone z części charakteryzującej pytania zamknięte oraz części będącej pytaniem otwartym np.

1. Jak ocenia Pan(i) pracę lekarzy
w Gminnym Ośrodku Zdrowia?

- pozytywnie,

- negatywnie,

Prosimy o uzasadnienie odpowiedzi : ...........................

Wywiad prawidłowo zbierany przez ankietera powinien przebiegać zgodnie z ustalonym kwestionariuszem.

1. Ankieter nie może zmieniać kolejności pytań ani ich treści.

2. W przypadku konieczności stosowania pytań dodatkowych, treść oraz okoliczności wymagające zadania pytań powinny być z góry określone przez prowadzącego badania oraz omówione.

3. Przy wyjaśnieniach uzupełniających ankieter powinien używać terminologii dostosowanej do poziomu wykształcenia respondentów.

4. Wypowiedzi ankietera powinny być ograniczone
   do koniecznego minimum oraz nie mogą zawierać sugestii.

Na rzetelność pomiaru w wywiadzie prowadzonym przy pomocy ankietera mają wpływ następujące czynniki zależne od ankietera:

-odpowiednia powierzchowność,

-schludny wygląd,

-opanowana mimika,

-ogólna kultura ,

-umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich,

-dostosowany do sytuacji sposób bycia (niezbyt wyniosły i nie poufały) ,

-ograniczenie wypowiedzi do koniecznego minimum.

Ankieter powinien odnosić się do respondenta życzliwie oraz zachęcać go do wypowiedzi.

• Błędy w przebiegu wywiadu

I. Ze strony ankietera:

- W nawiązaniu kontaktów,

• Błąd motywacji,

• Błąd w zadawaniu pytań,

• Błąd rejestracji wypowiedzi.

• c.d. Błędy w przebiegu wywiadu

Rodzaje błędów popełnianych przez ankietera przy zadawaniu pytań:

- opuszczenie pytania,
- zadanie pytania nie dotyczącego
respondenta,
- niepotrzebne zadanie niewłaściwego
pytania dodatkowego.

• c.d. Błędy w przebiegu wywiadu

• Rodzaje błędów popełnianych przez ankietera przy zapisywaniu odpowiedzi:

- zapisanie tylko części ważnych informacji,
- niezarejestrowanie ważnych informacji
przekazanych ankieterowi przez respondenta,

- zniekształcenie informacji podanych
przez respondenta.

• c.d. Błędy w przebiegu wywiadu

II. Ze strony respondenta:

• 1. Udzielenie informacji
  niezgodnych z prawdą w sposób
  świadomy i nieświadomy

• 2. Udzielenie informacji
  niedokładnych i niepełnych

Zasady formułowania pytań

• Trafne (zdolność do mierzenia cechy w sposób prawdziwy);

• Podstawą do określenia treści pytań jest ścisłe zdefiniowanie celów szczegółowych;

• Liczba pytań nie może być zbyt duża;

• Dostosowane do wiedzy respondenta;

• Niesugerujące odpowiedzi: „Czy Pan/i nie dba o swoje zdrowie?”

• Jasne i niedwuznaczne;

• Błędem jest równoczesne (w jednym pytaniu) poruszanie 2 i więcej problemów np. "Czy często boli Pana/ią głowa lub serce?”

• Stopniowe przechodzenie od pytań ogólnych do szczegółowych, rzadko odwrotnie;

• Pytania wstępne zawsze p.b. łatwe, trudne - na końcu kwestionariusza.

• Ankieta - pisemny wywiad standaryzowany

• Ankiety stosowane w badaniach epidemiologicznych powinny zawierać
  dodatkowe instrukcje dotyczące odpowiedzi na poszczególne pytania (np. „stosowne podkreślić”).

• Należy umieścić zwięzłą informację
  o instytucji firmującej badania.

• List załączony do każdej ankiety informuje o celu prowadzonych badań oraz zapewnia o ich anonimowości.

• Ważny jest wygląd zewnętrzny ankiety, jej rozmiar i przejrzystość.

• Na badania ankietowe są przeprowadzane wówczas, gdy są one najlepszą metodą uzyskania potrzebnych danych.

Ankieta

Wady:

• Niski odsetek zwrotów ankiet,

• Mniejsza przydatność w zdobywaniu informacji szczegółowych,

• Konieczność stosowania pytań tylko prostych, łatwo zrozumiałych,

• Negatywna postawa respondenta do badań tego typu w przyszłości.

• Kodowanie kwestionariusza

• Jest to czynność polegająca na podziale danych na pewną ilość klas oraz oznaczenie ich symbolami lub cyframi.

• W ten sposób każda jednostka zostaje oznaczona symbolem klasy, do której należy.

• Głównym celem kodowania jest uproszczenie
  manipulowania zbyt wieloma indywidualnymi odpowiedziami przez sklasyfikowanie ich na mniejszą liczbę grup, każdej o podobnych danych.

Badanie próbne (pilotażowe)

Wstępnym etapem każdego badania kwestionariuszowego winno być tzw. badanie pilotujące, wykonywane na kilkudziesięcioosobowej grupie.

Stosuje się je w celu sprawdzenia funkcjonowania kwestionariusza w praktyce.

Na podstawie obserwacji powstałych w trakcie badań pilotujących wprowadzamy niezbędne poprawki i decydujemy o ostatecznej wersji kwestionariusza.