Makroekonomia w. 1
Podręczniki – wszystkie związane z makroekonomią
Wprowadzenie do przedmiotu
1. istota i znaczenie gospodarki rynkowej
2. zalety gospodarki rynkowej
3. wady gospodarki rynkowej (niesprawności rynku)
4. polityka gospodarcza państwa oraz rola, zakres i specyfika makroekonomii
5. zróżnicowanie teorii makroekonomicznej
6. zróżnicowanie stosowanych w praktyce modeli gospodarczych
Gospodarka rynkowa – taka, która jest regulowana przez mechanizm rynkowy albo tzw. „niewidzialną rękę rynku”. W gospodarce takiej jest wiele różnych podmiotów gospodarujących, przedsiębiorstw różnego typu, gospodarstw domowych, rolnych. Występuje tu swoboda w zakresie tworzenia podmiotu i podejmowania przez nie decyzji. W swoich decyzjach podmioty kierują się własnymi interesami/celami a cele te są często sprzeczne u różnych podmiotów. W wyniku ścierania się (konfrontowania) na rynku tych różnych decyzji dochodzi do ustalania pewnych kategorii ekonomicznych takich jak: ceny dóbr i usług, płace i oprocentowanie kapitału (w tym finansowego). Te kategorie ekonomiczne zmieniając się w zależności od warunków rynkowych sprawiają, że gospodarka jest samoistnie regulowana, bo ceny, płace i oprocentowanie zmieniając się jednocześnie uruchamia w gospodarce pewne bodźce, które mają wpływ na produkcję, zatrudnienie czy oszczędzanie kapitału.
Tak regulowana gospodarka ma 2 podstawowe zalety: po pierwsze stosunkowo najskuteczniej wymusza na przedsiębiorstwach aby dążyły do poprawy efektywności działania (tania produkcja), po drugie rynek również stosunkowo najskuteczniej zapewnia wzajemne dostosowanie struktury podaży do popytu w różnych układach przestrzennych i czasowych.
Rynek ze względu na swoją istotę sprzyja bardziej bogatym krajom. W związku z tym prowadzi do tzw. polaryzacji (podziału na biedne kraje i bogate). Istnieją tzw. efekty zewnętrzne. Występują w dwojakiej postaci tzn. kosztów zewnętrznych i korzyści zewnętrznych. Koszty zewnętrzne to są takie koszty, które ponosi podmiot przypadkowy (nie związany z ich powstaniem). Korzyści zewnętrzne to takie, które podmiot otrzymuje dodatkowo nie ponoszą kosztów. Kolejnymi wadami rynków konkurencyjnych są: rynek nie zawsze zapewnia produkty bezpieczne, rynek sprzyja rozwojowi produktów niepożądanych, sprzyja proliferacji produktów tzn. tworzeniu się dużej ilości wariantów identycznego produktu. Współczesne rynki są niedoskonale konkurencyjne (mniej lub bardziej zmonopolizowane). Polega to m.in. na tym, że na danym rynku działają podmioty różnej wielkości i ich możliwości są m.in. w dostępie do informacji. Dotyczy to głównie oligopolu.
Rynek jest niezbędny niemniej jednak uważa się, że w pewnych dziedzinach rynek wymaga wsparcia ze strony polityki gospodarczej (najczęściej ze strony władzy publicznej). W większości krajów wysokorozwiniętych stosuje się 2 mechanizmy regulacji: rynek i politykę gospodarczą państwa. Makroekonomia dostarcza wiedzy niezbędnej do prowadzenia odpowiedniej polityki gospodarczej, jest też niezbędna dla sprawnego funkcjonowania menadżerów. Trafność ich decyzji zależy w dużym stopniu od umiejętności przewidywania i odczytywania zmian w otoczeniu firmy.
Zakres makroekonomii. Zajmuje się ona takimi problemami, które można rozwiązywać tylko w skali kraju/globalnej, tzn. np. koniunkturą gospodarczą, w jaki sposób państwo może pobudzać wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy, jak przeciwdziałać bezrobociu, handlem zagranicznym itp. Specyfika makroekonomii polega na tym, że szczególnie tutaj istotny jest podział na ekonomię pozytywną i normatywną. W makroekonomii jest duża część sądów obiektywnych (nie ma dyskusji) ale także bardzo dużo teorii, szkół myślenia, poglądów.
Ekonomia klasyczna angielska (Adam Smith XVIII wiek, Dawid Ricardo XIX wiek). Ekonomia neoklasyczna – przypisuje się dużą rolę do mikroekonomii . Lata 30 XX wieku – wielki kryzys – spowodował, że J. Keynes stworzył teorii interwencjonizmu państwowego tzn podważył skuteczność mechanizmu rynkowego. Wg Keynesa państwo powinno pobudzać głównie dochody i popyt (popyt decyduje o wielkości produkcji). W latach 70/80 pojawia się rewolucja konserwatywno-liberalna (anarchizm rynkowy, rola państwa ograniczona do minimum). Monetaryzm – Milton, uważał, że państwo nie może oddziaływać na gospodarkę poprzez pieniądz. Ekonomia podaży – Taczeryzm. Nowa ekonomia klasyczna – Lucas. Nurt ekonomii instytucjonalnej – gospodarka w dużym stopniu zależy od instytucji.
Wyróżnia się model anglosaski (USA, UK) – przewaga rynku nad oddziaływaniem państwa. Model państwa dobrobytu (Szwecja, Finlandia, Dania) – duża rola państwa, wysokie podatki. Model nadreński (Niemcy) – społeczna gospodarka rynkowa – połączenie rynku i oddziaływania społecznego. Model japoński – duża rola państwa, oddziaływanie na strukturę gospodarki, żeby wszyscy mieli szansę rozwoju.