I CZĘŚĆ (PIEKŁO)

Pieśń I

Dante w swoim najbardziej znanym dziele zawarł  kwintesencję ideologii średniowiecza. W utworze bardzo ważną rolę odgrywają alegorie, numerologia. Pierwsza część utworu zatytułowana Piekło jest wstępem do dalekiej podróży Dantego. Wyrusza on w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek roku 1300 (25 marca lub 7 kwietnia). Dante ma 35 lat, jak pisze jest „na połowie czasów”, ponieważ średnia długość życia w tym okresie wynosiła 70 lat.  Poeta po tym jak zabłądził znalazł się w ciemnym lesie. Nasuwa się tutaj alegoria świata pogrążonego w grzechu w jakim żyje Dante. Z biografii Dantego wiemy, iż jego życie po utracie ukochanej Beatrycze było bardzo rozwiązłe i grzeszne. Gęsty, ciemny las można by uznać również za alegorię rozważań bohatera nad popełnieniem samobójstwa.  Dante  próbuje się wydostać z lasu, odczuwa paurę (lęk, trwogę).  Jednak pewnym uspokojeniem i pocieszeniem staje się dla niego Słońce, świecące nad wzgórzem, w oddali.  Słońce stanowi alegorię Boga, rozświetla ono ciemności w jakich znalazł się Dante, i dodaje mu nadziei. Bohater chce wspiąć się na wzgórze, by zbliżyć się do Boga. Jednak pokonanie tego dystansu uniemożliwiają mu pewne postawy ludzkie kierujące człowieka w stronę grzechu, symbolizowane przez 3 zwierzęta:  Pantera (symbolizująca zmysłowość), Lew (symbolizujący pychę), Wilczyca (symbolizująca chciwość).  Dla Dantego najbardziej niebezpieczna okazuje się chciwość. Autor przedstawia scenę w której zostaje wręcz spychany przez wilczycę w przepaść, otchłań z której nie można dostrzec Słońca.  Ukazuje to niemożność odnalezienia przez Dantego „prostej drogi”(która wiedzie na wzgórze w kierunku Słońca) do zbawienia. Dante jest świadomy zrujnowania swojego życia.
Przed całkowitym oddaleniem się od Boga i spadnięciem w przepaść Dantego ratuje Wergiliusz (starożytny poeta będący mistrzem w swoim kunszcie dla Alighierii). Wergiliusz postanawia poprowadzić Dantego do Boga. Informuje, że jedyna droga wiedzie do Niego przez Piekło, Czyściec i Raj, natomiast Wilczyca nie przepuści ludzi dopóki nie będzie strącona przez Charta do piekła. Za Charta uznaje się Chrystusa, który ma przyjść w dniu Sądu Ostatecznego.  Wergiliusz przeprowadzi Dantego przez poszczególne części Piekła i Czyśćca, natomiast w Raju odda go pod opiekę innego przewodnika.

Pieśń II

Wergiliusz, którego miejscem przebywania w zaświatach jest tzw. Przedpiekło informuje Dantego, iż wysłany został na prośbę Beatrycze przebywającej w Raju. To właśnie jego ukochana ma być dalszym przewodnikiem Dantego, o którym wspomniano w Pieśni I. Wergiliusz dodatkowo daje Dantemu do zrozumienia, iż jego wędrówka po zaświatach była wolą Boga i dlatego też Bóg będzie się nim cały czas opiekował podczas tej niezwykłej wyprawy.

Pieśń III

W tej części utworu Wergiliusz przyprowadza Dantego pod Bramę Piekła. Widnieje na niej napis:

"Przeze mnie droga w miasto utrapienia,
Przeze mnie droga w wiekuiste męki,
Przeze mnie droga w naród zatracenia.
Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki.
Wzniosła mię z gruntu Potęga wszechwłodna,
Mądrość najwyższa, Miłość pierworodna;
Starsze ode mnie twory nie istnieją,
Chyba wieczyste - a jam niepożyta!
Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją"

Na podstawie fragmentu możemy stwierdzić, iż Piekło jest miejscem w którym dusze ludzkie skazane są na wieczne męki. Ta część zaświatów stworzona przez Trójcę świętą (Potęga wszechwłodna,
Mądrość najwyższa, Miłość pierworodna) jest wynikiem sprawiedliwości Bożej. Pieśń III rozpoczyna bogaty opis budowy Piekła.

Zanim Dante i jego przewodnik wkracza całkowicie do piekła, widzi dusze istot pasywnych „Ignavi” (Oportunistów), ludzi którzy nie mieli ściśle sprecyzowanych poglądów i zasad, naginająca się do panujących okoliczności dla własnego zysku.  Są to ludzie którzy za życia nie dokonali niczego, ani dobrego ani złego. Dante rozpoznaje tutaj 2 ludzi Poncjusza Piłata oraz współczesnego mu Papieża Celestyna V.  Ponadto znajdują się tutaj wyrzutki, które nie objęły żadnej strony podczas  Buntu Aniołów w Niebie. Dusze te nie znajdują się ani w Piekle, ani nie są poza nim. Przebywają na wybrzeżu rzeki Acheron, która jest uznawana za podziemne odgałęzienie rzeki Styks. Dusze te skazane są na wieczne męki związane z tym, że są kąsane przez osy i szerszenie, a wiele innych owadów wypija ich krew i łzy.

Budowa Piekła

Piekło zbudowane jest z 9 kręgów ułożonych koncentrycznie w kształt wielkiego leja.

Piekło powstało po tym jak w wyniku Buntu Lucyfera w Niebie został on strącony z niego robiąc dziurę w Ziemi. Z każdym kręgiem związani są coraz ciężsi grzesznicy. Kulminują się one w centrum ziemi gdzie na samym dnie znajduje się Szatan. W poszczególnych kręgach znajdują się osoby związane z danym grzechem, które odbywają odpowiednie do jego ciężkości kary. Dusze ludzi znajdujący się w Piekle w odróżnieniu od tych znajdujących się w Czyśćcu nie okazały skruchy, posiadają wiedzę o przeszłości i przyszłości, ale nie o teraźniejszości. Oznacza to, że po Sądzie Ostatecznym, świat skończy się a oni przestana posiadać tą wiedzę (można by wnioskować, że przestaną istnieć).  

Pieśń IV

W tej pieśni przedstawione jest jak Dante i Wergiliusz za pomocą łodzi kierowanej przez Charona zostają przewiezieni na drugi brzeg rzeki Acheron.  Charon nie chce pozwolić Dantemu na wejście do piekła, ponieważ wciąż jest istotą żyjącą. Jednak ulega namową Wergiliusza. Cała podróż nie została opisana, ponieważ Dante pogrążony w śnie budzi się dopiero na drugim brzegu. Bohaterowie docierają do pierwszego kręgu piekła czyli Limbo (Przedpiekle). W tej części Piekła znajdują się dusze ludzi nieochrzczonych oraz cnotliwych pogan, którzy mimo tego że nie byli grzeszni nie przyjęli Chrystusa.  Jest to miejsce przebywania także osób, które nie oddawały stosownego hołdu ich poszczególnym bóstwom. Nie jest zadawana im kara fizyczna, dusze te cierpią jedynie duchowo, gdyż nigdy nie będzie dane im ujrzeć Boga. Główną ironią tego kręgu jest jego podobieństwo do Pól Elizejskich. Niewinni potępieni są karani niemożnością dostępu do nieba z powodu braku dostatecznej wiary. W Przedpiekle rozpościerają się zielone pola w centrum których znajduje się zamek Nobile castello, będący mieszkaniem dla najmądrzejszych ludzi antyku. Dante spotyka tam  Cezara, Euklidesa, Homera, Horacego, Owidiusza, Ptolemeusza, Talesa.  Akcja tej pieśni rozgrywa się w Wielki Piątek wieczorem.

Pieśń V

Pieśń ta jest nazywana pieśnią o miłości tragicznej, opisuje kolejny drugi krąg piekła. Na jego granicy znajduje się Minos, będący niejako sędzią, który wydaje wyroki każdej z dusz i wysyła je do jednego z niższych kręgów Piekła, owijając swój ogon dookoła ciała. Liczba zwojów ogona oznacza numer kręgu, do którego udają się poszczególni potępieńcy. W drugim kręgu znajdują się osoby które zgrzeszyły pożądliwością. Są one za karę poddawane nieustającej wichurze. Ma ona symbolizować  siłę żądzy. Dante spotyka Francesca da Rimini opowiada ona mu o tym jak popełniła cudzołóstwo z bratem męża Paolo Malatesta. Uczucie jakie łączyło tych dwójka zostało odkryte przez męża Franceski podczas lektury legend arturiańskich. Usta kochanków zeszły się same pod wpływem sceny gdzie Lancelot całuje Ginewrę. Zdradzony mąż zamordował kochanków. Dante napotyka również na wiele innych postaci, które dopuściły się grzechu zmysłowości, takie jak : Helena trojańską, Achilles, Kleopatra, Parys, Tristan.

Pieśń VI

Krąg trzeci jest strzeżony przez Cerbera, trzygłowego pasa wywodzącego się z mitologii greckiej, kąsa on dusze grzeszników trafiających do tej części piekła. Przebywają tutaj dusze, które dopuściły się łakomstwa. Dusze zmuszane są do leżenia w błocie, pada na nie zimny deszcz i grad. Skazane są na spożywanie własnych odchodów. Dante spotyka tutaj współczesną mu postać Florentczyka Ciacco, który przepowiada przyszłość Włoch po roku 1300.

Pieśń VII

W pieśni znajduje się opis czwartego kręgu piekła. Znajdują się w nim osoby, które w nieodpowiedni sposób zarządzały dobrami materialnymi, tzn. Skąpcy , Chciwi – gromadzący dobra i pieniądze oraz Rozrzutni – wydający pieniądze lekką ręką. Pojawia się tutaj strona przepychania ciężkich worków pomiędzy tymi dwiema grupami. Strażnikiem jest tutaj Pluton wywodzący się z mitologii greckiej bóg bogactwa.

Pieśń VIII

W tej pieśni autor „Boskiej Komedii” kontynuuje opis piątego kręgu piekła rozpoczęty w Pieśni VII.  Dusze przebywają tutaj w bagnistej rzece Stynks bijąc i zmagając się ze sobą.  Gniewni walczą ze sobą na powierzchni rzeki natomiast osoby posępne, ponure i leniwe bulgocą pod wodą. Flegias w mitologii greckiej syn Aresa niechętnie przeprawia Dantego i Wergiliusza na drugi brzeg rzeki Styks za pomocą swojej lekkiej łodzi wiosłowej. W drodze zaczepiani są przez Filippo Argenti z włoskiej rodziny Gwelfów jednego z rywalizujących o władzę stronnictw politycznych na przełomie XII i XIII wieku.

 

Pieśń IX

Dante i Wergiliusz próbują przedostać się do drugiej części piekła tzw. Piekła Dolnego. Jest ono oddzielone od pierwszej części przez potężny mur otaczający miasto Disa. Disa jest miastem śmierci, które mieści się w 6 kręgu. Mury bronione są przez upadłych aniołów. W dalszych kręgach piekła będą znajdować się ludzie bardziej zatwardziali w swoich grzechach. Mury otoczone są przez moczary. Erynie i Meduza straszą Dantego, nie pozwalają na przejście. Na pomoc podróżnikom przybywa wysłannik niebios. Akcja rozgrywa się w poranek Wielkiej Soboty.

Pieśń X i XI

Dante i Wergiliusz wędrują po szóstym kręgu piekła. W tej części znajdują się dusze heretyków uwięzionych w płonących grobowcach. W zależności od stopnia herezji natężenie płomieni jest różne. Dante prowadzi dyskusję z parą Floretańczyków: Farinata degli Uberti z rodziny Gibelini oraz z Cavalcante de' Cavalcanti pochodzącego z rodziny Gwelfów reprezentującej przeciwne stronnictwo polityczne.

Pieśń XII-XVI

Wergiliusz objaśnia Dantemu strukturę kolejnej części piekła. Opisany jest tutaj siódmy krąg piekła.  Przebywają tutaj gwałtownicy. Wejścia do tego kręgu strzeże Minotaur postać często przedstawiana jako człowiek z głową byka. Można by podzielić ten krąg na trzy pierścienie. 
Zewnętrzny pierścień – przebywają tutaj gwałtownicy przeciwko ludziom i własności prywatnej. Są oni pogrążeni w rzece Flegetonte uznawanej za jedną z pięciu rzek zaświatów. W rzece płynie płonący ogień, gotuje się tutaj krew grzeszników. Pierścienia pilnuje Centaurus dowodzony przez Chirona. Wymienia on tutaj nazwiska przebywających w tym rejonie tyranów: Aleksander, Dionizjusz, Azzolino, Opizzo.

Centaur Nessus prowadzi poetów wzdłuż rzeki, oraz przeprowadza ich przez jej bród na drugi brzeg.
Środkowy Pierścień – miejsce przebywania samobójców, są oni przeobrażeni w sękate, kolczaste krzaki lub drzewa. Są one rozdzierane przez Harpie, czyli mitologiczne bóstwa wiatrów wyobrażane jako drapieżne ptaki.

Ponadto samobójcy po sądzie ostatecznym nie zmartwychwstaną w sensie cielesnym, zachowają swoją postać krzaków z wiszącymi na nich zwłokami. Dante wędruje po tej części piekła, zrywa gałązkę z jednego z krzaków. Po czym słyszy opowieść Pier della Vigna, który popełnił samobójstwo po tym jak stracił przychylność Fryderyk II Hohenstauf. Innymi mieszkańcami tego pierścienia byli rozpustni, którzy zniszczyli swoje życie poprzez stracenie środków utrzymania koniecznych do przeżycia (pieniądze, dobra materialne). Efektem tego są ciągle gonieni przez dzikie psy po ciernistym podszyciu lasu. Drzewa są w tym pierścieniu metaforą, za życia jedyną formą ulgi był dla nich ból (samobójstwo), podobnie w Piekle, jedyna forma ulgi możliwa jest poprzez ból (zerwanie gałązki).
Wewnętrzny Pierścień -  przebywają tutaj gwałtownicy przeciwko Bogu (Bluźniercy) jak również gwałtownicy dopuszczający się sodomii. Grzech sodomski to grzech przeciwko przyrodzeniu  (np. masturbacja, seks homoseksualny, seks heteroseksualny tylko dla przyjemności). W pierścieniu tym przebywają także gwałtownicy przeciwko sztuce (lichwiarze). Znajdują się oni na pustyni z płonącym piaskiem i padającymi z nieba ognistymi płatkami. Bluźniercy leżą na piasku, lichwiarze siedzą na nim, natomiast sodomici wędrują pomiędzy tymi dwiema grupami. Dante rozmawia z dwoma Florentyńczykami: Brunetto Latini, Iacopo Rusticucci. W stanowisku Dantego nie wszyscy dopuszczający się grzechów sodomskich są skazani na ogień piekielny, Ci którzy okazali skruchę znajdują się w Czyśćcu. Wśród osób skazanych za lichwiarstwo Dante spotyka: Catello di Rosso Gianfigliazzi, Ciappo Ubriachi, Giovanni di Buiamonte, Paduans Reginaldo degli Scrovegni, Vitaliano di Iacopo Vitaliani.

Pieśń XVII

Bohaterowie zbliżają się w tej pieśni do pogranicza kręgu ósmego. Do dwóch ostatnich kręgów można dotrzeć jedynie schodząc po potężnej ścianie skalnej. Dante i Wergiliusz pokonują tą część wyprawy na grzbiecie Geriona, skrzydlatego potwora, o którym Dante pisze, iż ma twarz człowieka uczciwego i ciało zakończone kolczastym odwłokiem jak u skorpiona. Symbolizuje on oszustwo.

Pieśń XVIII – XXX

Dante dociera do Kręgu ósmego. Nazywany jest on Malebolge. Dzieli się na dziesięć koncentrycznych kulistych czeluści z mostami umożliwiającymi ich pokonanie. Każdy z tych rowów nazywany jest w oryginale jako Blogia. W centrum Malebolge znajduje się dziewiąty ostatni krąg piekła. W dziewiątym kręgu znajdują się ludzie fałszywi, dopuszczający się świadomych oszustw. W kolejnych pieśniach opisane są poszczególne Blogia ósmego kręgu.
Blogia 1 – odbywają tutaj karę stręczyciele, uwodziciele. Są oni zmuszani do maszerowania rzędami w przeciwnych kierunkach, chłostani przez demony. Dante dostrzega w grupie stręczycieli Venedico Caccianemico, natomiast w grupie uwodzicieli Jazona. 
Blogia 2 -  odbywają tutaj karę pochlebcy. Są oni zanurzeni na zawsze w rzece ludzkich odchodów.
Blogia 3 – odbywają tutaj karę ludzie, którzy dopuścili się sprzedaży urzędów kościelnych dla osiągnięcia własnych korzyści. Są oni obróceni do góry nogami w dużej chrzcielnicy wyciętej w skale. Ich stopy pogrążone są w płomieniach. Gorąc płomieni zależy od ciężkości grzechu jakiego się dopuścili. Dante spotyka tutaj Papieża Mikołaja III, potępiony za sprzedaż urzędów kościelnych dwóm jego następcom, papieżowi Bonifacemu VII i Klemensowi V.
Blogia 4 – miejsce przebywania czarnoksiężników i fałszywych proroków. Za karę mają przekręcone głowy tak, iż widzą jedynie to co znajduje się za nimi, nie widzą już przyszłości i tego co przed nimi. 
Blogia 5 – w tej części znajdują się skorumpowani politycy, szantażyści, nie skrupulatni  businessmani i wszyscy inni grzesznicy wykorzystujący swoją pozycję społeczną do osiągnięcia bogactw i własnych celów. Odbywają swoją karę będąc zanurzeni w smole. Straż nad tymi duszami pełni diabły.  Lider diabłów wyznacza żołnierzy, którzy eskortują Dantego i Wergiliusza przez most do dalszych części piekła.
Blogia 6 -  most nad tym rowem jest zepsuty. Poeci schodzą do wnętrza rowu i odnajdują przebywających w nim obłudników, hipokrytów. Grzesznicy obojętnie kroczą ubrani w pozłacane ołowiane płaszcze. Są one bardzo ciężkie. Dante rozmawia z Catalano i Loderingo. Znajduje się w tej części również Kajfasz, który nalegał na egzekucję Chrystusa.
Blogia 7 – przebywają tutaj złodzieje, strzeżeni przez Centaura. Są oni tropieni i kąszeni przez węże. Znajdują się tutaj również smoki oraz inne mściwe gady. Dusze ugryzionych przez węże ulegają różnym metamorfozą. Niektóre tracą ludzką postać i przybierają postać gadów, by ponownie przybrać formę człowieka muszą wykraść ją od innych grzeszników. Transformacje przyczyniają się do dużego cierpienia dusz znajdujących się w tej części piekła.
Blogia 8 -  odbywają tutaj karę fałszywi doradcy, którzy dawali złe lub skorumpowane porady innym w celu osiągnięcia zysków. Ich dusze są ciągle w płomieniach.
Blogia 9 -  odbywają tutaj karę dusze ludzi, którzy promowali skandale, rozłamy i niezgodę. Szczególnie ciężkie kary otrzymują ci, którzy byli siewcami schizm w kościele i polityce. Grzesznicy są tutaj zmuszani do ciągłego chodzenia po okręgu i noszenia strasznej, oszpecającej rany zadanej im mieczem przez demona. Rany te odzwierciedlają grzechy poszczególnych dusz. Gdy obejdą cały rów dookoła rana ulega zagojeniu, lecz w tym samym czasie demon zadaje im kolejną. Tutaj Dante odnajduje torturowanego muzułmańskiego proroka Mahometa. Odyseusz opowiada Dantemu swoja historię, mówi o tym jak opuścił rodzinę, dom i popłynął na koniec Świata. 
Blogia 10 – Ta blogia podzielona jest dodatkowo na kolejne cztery części odpowiednio dla alchemików, fałszerzy podrabiających różne dobra np. pieniądze, odtwórców i kłamców. W każdym pododdziale blogia występują różne stopnie kary.  Dusze tych grzeszników poddawane są uciążliwym chorobom.

Pieśń XXXI

Poeci docierają do pogranicza ostatniego dziewiątego kręgu Piekła. Jest on otoczony przez klasyczne i biblijne olbrzymy. Olbrzym Anteusz spuszcza Dantego i Wergiliusza do wnętrza jamy dziewiątego kręgu.

Pieśń XXXII – XXXIV

Dziewiąty krąg podzielony jest na cztery podkręgi. Przebywają tutaj zdrajcy. Są zamrożeni w jeziorze nazywanym Kokytos.

Każda grupa zdrajców jest umieszczona w lodzie na różnej głębokości. Dante wyróżnia następujące strefy:
Strefa 1 -  nazywana jest Kaina, znajdują się tutaj zdrajcy osób najbliższych.
Strefa 2 -  nazywana jest Antenora, przebywają tutaj zdrajcy narodu lub stronnictwa. Nazwa tego podkręgu wywodzi się od mitologicznego bohatera będącego doradcą Priama, który według średniowiecznej tradycji wydał jego miasto Grekom. 
Strefa 3 -  nazywana jest Tolomea, jest miejscem przebywania zdrajców, którzy nadużywali czyjegoś zaufania. 
Strefa 4 – nazywana Giudecca jest ostatnią najgłębszą częścią Piekła. Jest miejscem królowania Lucyfera. Zdrajcy Boga. Wszyscy grzesznicy, którzy się tutaj znajdują są całkowicie zanurzeni w lodzie. Poeci przemieszczają się jak najszybciej do centrum, gdzie znajduje się szatan. Opisany jest on przez Dantego jako potwór o trzech twarzach: jednej czerwonej, jednej czarnej i jednej jasno żółtej. W swoich paszczach przeżuwa trzech głównych zdrajców ludzkości: Judasza, Brutusa i Kasjusza. Jest olbrzymią, przerażającą bestią, płaczącą łzami wypływającymi z sześciu jego oczu, które mieszają się z krwią zdrajców.  
Poeci kierują się ku centrum ziemi przechodzą przez tunel na jej drugą półkule do Góry Czyśćcowej.