Pomiar ciśnienia tętniczego:
Pośrednia (palpacja - określa tylko wielkość ciśnienia skurczowego; osłuchowa)
Bezpośrednia (inwazyjna – ciągły pomiar ciśnienia skurczowego i rozkurczowego za pomocą cewnika umieszczonego wewnątrz naczynia lub monitora).
Scipione Riva-Rocci – sfigmomanometr
Mikołaj Korotkow – dodał słuchawki lekarskie do metody Riva-Rocciego.
W czasie osłuchiwania tętnicy Korotkow wyodrębnił 5 faz:
Pojawienie się pierwszych tonów o charakterze stuków – ciśnienie skurczowe.
Tony ciche, bardziej stłumione.
Ponowny wzrost głośności tonów.
Nagłe ściszanie tonów – rzadko ciśnienie rozkurczowe.
Zniknięcie tonów – ciśnienie rozkurczowe.
Za ciśnienie rozkurczowe przyjmujemy faze 4 tonów Korotkowa u dzieci, osób młodych, chorych z nadczynnością tarczycy, niedokrwistością, u sportowców i kobiet w ciąży.
Aparaty:
Rtęciowe
Sprężynowe (zegarowe)
Elektroniczne (automatyczne, półautomatyczne)
Zastosowanie ultradźwięków (Doppler, Holter)
Ciśnienie mierzymy u wszystkich chorych hospitalizowanych, w przebiegu ścisłego nadzoru:
Po operacjach
U ciężko chorych
W pogorszeniu stanu zdrowia
U chorych przyjmujących leki obniżające ciśnienie
U chorych z chorobami serca
Czynniki obniżające ciśnienie tętnicze krwi podczas pomiaru:
Spowodowane przez pacjenta:
Ciche tony Korotkowa
Niedawno spożyty posiłek
Przeoczona przerwa osłuchowa
Duża objętość wyrzutowa
Przyzwyczajenie do badania
Wstrząs
Przez sprzęt:
Hałas
Niesprawny aparat sprężynowy
Niski poziom rtęci
Nieszczelna gruszka
Przez mierzącego:
Zaokrąglenie wyniku do 5 lub 10 mm Hg w dół
Niedosłuch
Związane z pomiarem:
Hałas
Za długi odpoczynek przed badaniem – 25 min
Łokieć za wysoko
Za szybkie wypuszczanie powietrza
Za mocne przyciskanie lejku stetoskopu
Błąd paralaksy w aparacie sprężynowym
Paralaksa – zjawisko błędnego odczytu wskazania przyrządu pomiarowego, wynikającego z nieodpowiedniego kąta patrzenia człowieka na to urządzenie.
Czynniki podwyższające ciśnienie:
Przez pacjenta:
Ciche tony Korotkowa
Przeoczona przerwa osłuchowa
Nadciśnienie rzekome
Reakcja białego fartucha
Pomiar na ramieniu porażonym
Ból, lęk
Wypalenie papierosa, wypicie napoju z kofeiną alkoholu
Wypełniony pęcherz
Rozmowa, śpiew
Przez sprzęt:
Hałas
Nieszczelna zastawka gruszki
Zablokowane wentyle manometru
Zimne ręce badającego, stetoskop
Przez badającego:
Niedosłuch
Związane z pomiarem:
Za wąski mankiet, założony nierówno, za luźno lub na rękaw
Łokieć za nisko
Za krótko odpoczynek przed pomiarem
Niepodparte plecy i/lub ramię pacjenta
Za wolne wypuszczanie powietrza
Za szybkie wypuszczanie powietrza – tylko ciśnienie rozkurczowe
Błąd paralaksy
Rejestrowanie IV fazy
Za krótka przerwa między pomiarami
Chłodna pora roku
Jak wykonujemy:
O stałej porze
W tej samej pozycji
W pomieszczeniu o temperaturze pokojowej
Na ramieniu na którym nie ma założonego cewnika żylnego ani przetoki
Należy pamiętać:
O wygodnym położeniu lub posadzeniu pacjenta (plecy podparte, stopy spoczywające płasko na podłodze)
Zdjęciu ubrania z ramienia
Podparciu reki tak, aby tętnica ramienna lub promieniowa była na poziomie serca
Odwróceniu ręki stroną zgięciową do góry, w lekkim odwiedzeniu, z dłonią niezaciśniętą.
Należy poinformować chorego, że:
Co najmniej 15-30min przed pomiarem nie może pić kawy, mocnej herbaty, denerwować się i wykonywać dużego wysiłku fizycznego oraz spieszyć się.
Minimalnie 5min przed badaniem powinien odpocząć.
Badanie nie daje powikłań, może być powtarzane,
W czasie napełniania mankietu powietrzem i ucisku tętnicy może wystąpić niewielki ból w miejscu założenia mankietu.
Czynniki nie mające wpływu na wartość ciśnienia tętniczego krwi:
Faza cyklu miesiączkowego
Długotrwałe picie kawy
Samodzielne pompowanie mankietu
Cienki rękaw koszuli pod mankietem
Osłuchiwanie lejkiem, a nie membraną
Samo napełnianie mankietu
Pora dnia – godziny pracy
Temperatura pomieszczenia.
Pomiar RR:
Mankiet zakładamy 2-3cm powyżej zgięcia łokciowego
Przewody gumowe musza być na zewnętrznym boku ramienia
Należy Mierzyc ciśnienie z dokładnością nie mniejsza niż 2mm Hg i nie zaokrąglać do 5mm Hg
Pomiar można powtórzyć po upływie 1-2min, min 30sec
Gdy tony Korotkowa SA ciche, należy poprosić pacjenta o uniesienie ramienia, otworzenie i zaciśnięcie pięści kilkakrotnie oraz napompowanie ponownie mankietu i zmierzenie ciśnienia metoda osłuchowa lub palpacyjna (ciśnienie skurczowe jest o 7mm Hg niższe od metody osłuchowej)
Przy powtarzalnych pomiarach pozostawić go luźno na ramieniu
Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego:
U noworodków (skurczowe): 60-80 mm Hg
U małych dzieci (skurczowe): 80-100 mm Hg
U nastolatków (skurczowe i rozkurczowe): 120/80 mm Hg
U dorosłych (skurczowe i rozkurczowe):
Optymalne poniżej 10/80 mm Hg
Prawidłowe poniżej 135/85 mm Hg
Prawidłowe wysokie 130-139/85-89 mm Hg
Nadciśnienie (hipertonia)
Występuje w przebiegu różnych chorób, np. nerek, krążenia, zaburzeń hormonalnych
Rodzaje:
Łagodne 140-159/90-99 mm Hg
Umiarkowane 160-179/100-109 mm Hg
Ciężkie 180 mm Hg i powyżej skurczowe, rozkurczowe 110 mm Hg i powyżej.
Wyróżniamy nadciśnienie pierwotne (samoistne) i wtórne (objawowe; w przebiegu różnych chorób, np. nerek, zaburzeń hormonalnych, zatrucia ciążowego)
Niedociśnienie (hipotonia)
Obniżenie przejściowe, napadowe ciśnienia skurczowego i/lub rozkurczowego poniżej wartości prawidłowych (zapaść ortostatyczna) lub stale utrzymywanie się niskiego ciśnienia tętniczego poniżej 100 mm Hg
Konstytucjonalne (pierwotne)
Objawowe (wtórne); niedoczynności kory nadnerczy, zmniejszona objętość krwi krążącej, przyjmowanie leków, np. hipotensyjnych, antydepresantów, barbituranów.
Tętno:
Tętnice bada się oglądaniem, dotykaniem i osłuchiwaniem.
Tętno bada się najczęściej na tętnicy promieniowej – 2cm powyżej nadgarstka.
W stanach zagrożenia życia tętno bada się:
U dorosłych – na tętnicy szyjnej (dostarcza to ważnych informacji o dopływie krwi do mózgu, opuszkami palca wskazującego, środkowego i obrączkowego uciska się lekko ku grzbietowi okolice leżąca w dolnej części szyi, przyśrodkowo od mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego wyczuwa się wtedy tętno)
U dzieci – na tętnicy ramiennej
Do oceny częstości i rytmu tętna stosuje się najczęściej dotykanie tętnicy promieniowej.
Pacjent podczas badania powinien siedzieć lub leżeć
Nie powinien być bezpośrednio po wysiłku fizycznym lub po przeżyciach emocjonalnych
Ręka pacjenta powinna spoczywać na klatce piersiowej lub być wygodnie oparta np. na stoliku
Tętno bada się przez 15s, a otrzymany wynik mnoży x4 (jednocześnie obserwuje się pozostałe cechy tętna)
W przypadku kiedy tętno jest niemiarowe, liczy się je przez cala minutę
Tętno mierzy się 2x dziennie, a u ciężko chorego sprawdza się tętno w zależności od jego stanu (co 2, 1h, 30, 15min)
Fala tętna jest to unoszenie się ściany tętnicy, spowodowane napełnianiem krwią w czasie skurczu Komór serca i wzrostem ciśnienia skurczowego.
Cechy tętna:
Szybkość – wyraz szybkości pracy serca, wyraża się liczba uderzeń/minutę
w warunkach fizjologicznych zależy od:
wieku: u noworodka 130-140, u rocznego dziecka 110-130, u 14-latka 80-85, u dorosłych 66-76, starczych ok. 60, ale może ulec przyspieszeniu do 90-95/minutę
wysiłku fizycznego, stanów emocjonalnych, pozycji (Rotnicka 10 uderzeń/min)
przyspieszenie czynności serca (tychycardia) – wysiłek fizyczny, emocje, ale także choroba – nadczynność gruczołu tarczowego, choroby serca, przy nagłym spadku RR, np. krwotoki
nadmierne zwolnienie czynności serca (bradykardia) – w warunkach fizjologicznych: ćwiczenia (u sportowców), w czasie snu; w wyniku choroby: wzmożone ciśnienie środczaszkowe (wywołane np. guzem mózgu), niektóre choroby metaboliczne (np. niedoczynność gruczołu tarczowego), zatrucia (np. grzybami), przedawkowanie preparatów naparstnicy.
Zwolnienie czynności serca poniżej 50-40 uderzeń/minutę należy zgłosić lekarzowi.
Napięcie (siła) – spowodowane oporem jaki ściana naczynia stawia uderzającej fali krwi, albo tez siłą, z jaka krew uderza na ścianę naczynia. Jest wyrazem ciśnienia tętniczego krwi, sprężystości ściany tętnicy.
Jeżeli ciśnienie tętnicze jest prawidłowe, tętnica elastyczna, to tętno jest dobrze wypełnione, dobrze napięte (łatwo wyczuć palcami badającego)
Przy spadku ciśnienia, zmniejszeniu ilości krwi krążącej, np. w krwotoku, wypełnienie tętna maleje, jest słabo napięte, ledwo wyczuwalne, nitkowate, niewyczuwalne.
Tętno twarde, drutowate, silnie napięte wyczuwa się pod palcami, występuje np. w miażdżycy, nadciśnieniu tętniczym.
Tętno chybkie (krótki okres wyczuwalności pod palcami, szybko zanika, może być zwolnione – nie mylić z tętnem przyspieszonym) pojawia się przy dużej różnicy między ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym, np. w znacznej niedomykalności zastawki aorty.
Tętno leniwe - wolne, słabo wyczuwalne, np. zwężenie ujścia tętnicy głównej
Tętno dziwaczne (paradoksalne) – wypełnienie tętna zmniejsza się w czasie wdechu i zwiększa w czasie wydechu (niewydolność serca, zrosty osierdziowo-płucne, które utrudniają napływ krwi do serca)
Tętno naprzemienne – cechują się naprzemiennym okresem tętna lepiej i gorzej wypełnionego, np. ciężkie uszkodzenie mięśnia sercowego.
Rytm (miarowość tętna):
W warunkach prawidłowych czynność serca i tętno są miarowe, tzn. ze wszystkie uderzenia serca SA o jednakowej sile, a przerwy miedzy uderzeniami równe.
Zaburzenia rytmu serca objawiają się niemiarowością:
Oddechowa (nie jest objawem patologicznym) – poleca na okresowym przyspieszeniu i zwalnianiu akcji serca zależnie od wdechu i wydechu
Tętno wypadające – regularne wypadanie jednego uderzenia tętna, np. co 4 lub 5 skurczów serca (występuje po zmęczeniu, nadużyciu kawy, nikotyny, alkoholu)
Niemiarowść calkowita – zupełnie niemiarowe pojawienie się fali tętna, np. w migotaniu przedsionków wskutek wad mitralnych serca
Niemiarowość ekstrasystolityczna (skurcze dodatkowe) – dodatkowy skurcz serca, zanim skończy się faza rozkurczu, może on powtarzać się np. po każdym drugim skurczu serce jako PULSUS BIGEMINUS (w zatruciu naparstnica); skurcze dodatkowe mogą tez pojawić się nieregularnie
Częstoskurcz napadowy – przyspieszenie czynności pracy serca powyżej 160 uderzeń/min, rozpoczyna się nagle, trwa od kilku minut do kilku dni i nagle ustępuje.
Oddech:
Prawidłowa wentylacja płuc decyduj o dostarczeniu całemu ustrojowi tlenu i usuwa CO2. Jest to wymiana gazowa.
Do czynników, które warunkują prawidłowe oddychanie należą:
Prawidłowa funkcja ośrodka oddechowego
Prawidłowy stan pęcherzyków płucnych
Ujemne ciśnienie w jamie opłucnej
Prawidłowe funkcjonowanie klatki piersiowej i przepony
Prawidłowe krążenie i prawidłowa ilość hemoglobiny we krwi i jej zdolność łączenia się z tlenem
Powietrze wzbogacone w tlen (wartość normalna 21% tlenu w powietrzu)
Niezbędnym warunkiem utrzymania życia jest dostarczenie organizmowi pełnowartościowego powietrza
Na ocenę wentylacji płuc maja wpływ:
Uczucie braku powietrza
Częstość oddechów i ich głębokość
Wyniki badan gazometrycznych (oznaczenie gazów oddechowych we krwi tętniczej)
Prężność tlenu – pO2 - 84-104mm Hg (11,2-13,9kPa)
Prężność CO2 – pCO2 – 36-^15mm Hg (5-6kPa)
pH – 7,35-7,45
stan homologiczny pacjenta (niepokój, pobudzenie, splatanie)
objawy ogólne (potliwość, zaczerwienienie skory)
Wentylacje płuc mogą pogarszać:
zatrucie lekami
urazy mózgoczaszki
urazy klatki piersiowej
zapalenie płuc i oskrzeli zalegająca wydzielina
otyłość
unieruchomienie pacjenta w łóżku
niewłaściwa i niewygodna pozycja ułożenia
bol ran pooperacyjnych w obrębię jamy brzusznej i klatki piersiowej
W pielęgnacji pacjenta istota zapewnienia dopływu tlenu do organizmu jest utrzymanie właściwości powietrza w pomieszczeniu, w którym pacjent przebywa
U pacjentów z zaburzona funkcją oddechowa stosuje się różne sposoby podtrzymywania wentylacji:
pozycje ułożeniowe,
ćwiczenia oddechowe,
drenaż ułożeniowy,
oklepywanie i masowanie klatki piersiowej
Wentylacje płuc poprawiają ćwiczenia oddechowe z przyrządami, takimi jak:
butle do dmuchania
aparat Triflo
inhalacje
Na zlecenie lekarza pielęgniarka podaje tlen przy użyciu:
masek tlenowych,
kaniuli nosowej,
maski tlenowej (z workiem i bez worka),
cewnika nosowego,
namiotu tlenowego,
okularów tlenowych
W ostrej niewydolności oddechowej istnieją wskazania do zastosowania oddechu wspomagającego i kontrolowanego przy użyciu respiratorów.
Oddech obserwujemy bez wiedzy chorego
Częstość oddechów:
- noworodek: 40-50
- dziecko: 20-25
- osoba dorosła: 16-20/min
Jakość oddechów:
- Prawidłowy oddech: regularny, równomiernie głęboki, wykonywany bez wysiłku, wykonywany przez nos, bez szmerów, bez zapachu (zapachy po spożyciu pokarmów lub używek), z równomiernym unoszeniem i opadaniem boków klatki piersiowej, z unoszeniem klatki piersiowej podczas wdechu.
- W warunkach patologicznych można obserwować zmiany w oddychaniu, takie jak:
Oddech zwolniony, nadmierna wentylacja płuc (hiperwentylacja), zmniejszona wentylacja płuc (hipowentylacja), bezdech, duszność wydechowa, duszność wdechowa, oddychanie wysiłkowe (np. oddechy z udziałem dodatkowych mięśni oddechowych)
- Szmery oddechowe słyszalne w czasie oddychania mogą przybierać charakter:
prawidłowych szmerów oddechowych (oddech prawidłowy), świstów (przy zwężeniu dróg oddechowych), furczeń (w astmie oskrzelowej), trzeszczeń (w obrzęku płuc)
- Woń powietrza wydychanego może być:
Bez zapachu (oddech prawidłowy), o zapachu acetonu (cukrzyca), o zapachu zgnilizny
Szybkość oddechów:
Tachypnoe (szybki powierzchowny oddech) - restrykcyjne choroby płuc, gorączka, niedokrwistość, ból opłucnowy
Hyperpnoe (szybki głęboki oddech) - wysiłek, lek, kwasica metaboliczna (ketoza cukrzycowa, mocznica), hipoksja i zawał mózgu, hipoglikemia zaburzająca ośrodkową regulacje oddychania
Bradypnoe (oddech powolny) - wywołany wzrostem ciśnienia środczaszkowego, zatruciem środkami nasennymi i morfina
Przyspieszenie oddechów powyżej 35/min, zwolnienie poniżej 10/min - sztuczna wentylacja płuc.
Rytm oddechu: KSERO
Charczący - agonia
Przerywany westchnieniami - duszność, zawroty głowy, zespół hiperwentylacji
Oddychanie przez usta - niedrożność nosa, np. stan kataralny, skrzywienie przegrody nosowej, polipy w nosie, u dzieci - przerost trzeciego migdałka
Oddech paradoksalny - klatka piersiowa unosi sie podczas wydechu
Duszność - objaw subiektywny, polegający na uczuciu braku powietrza
Objawem jest: wzmożona praca dodatkowych mięśni oddechowych, przyjmowani pionowej pozycji ciała, świst oddechowy (STRIDOR), sinica, niepokój pacjenta
Sinica - niebieskie lub sinoczerwone zabarwienie skory i błon śluzowych spowodowane zwiększona zawartością hemoglobiny zredukowanej we krwi włośniczkowej.
Wyróżnia się sinice:
z powodu upośledzenia wymiany gazowej w płucach (sinica centralna lub oddechowa)
spowodowana mieszaniem się krwi tętniczej z krwią żylną (wrodzone wady serca)
spowodowana zwolnionym przepływem krwi w sieci naczyń włosowatych, przyspieszonym zużyciem tlenu (sinica obwodowa)
sinica pochodzenia sercowego obejmuje dystalne części ciała - tj. palce rąk i nóg, nos, płatki uszu
17. Obrzęki:
Pochodzenia sercowego (zastoinowe) są przejawem gromadzenia się płynu przesiękowego w przestrzeni międzykomórkowej wskutek:
- zmiany ciśnienia onkotycznego (ciśnienie białek zawartych w osoczu krwi)
Hydrostatycznego (ciśnienia krwi) - w wyniku osłabienia siły skurczu mięśnia sercowego ilość przepompowywanej krwi przez serce zmniejsza się; jednocześnie niewydolne serce pobiera mniej krwi dopływającej do niego z żył; dochodzi do zastoju krwi żylnej i wzrostu ciśnienia gydrostatycznego; niedostateczna ilość dostarczanego tlenu z krwią sprawia, ze w tkankach i krwi gromadzą się produkty przemianu materii; rozwija się kwasica, która uszkadza śródbłonek naczyń włosowatych, zwiększa ich przepuszczalność, co umożliwia przechodzenie białek na zewnątrz naczyń i spadek ciśnienia onkotycznego; wskutek tych zmian ciśnienie hydrostatyczne przewyższa ciśnienie onkotyczne; sprzyja to przechodzeniu płynu na zewnątrz naczyń włosowatych i gromadzeniu się go w przestrzeni międzykomórkowej.
Pogorszenia ukrwienia nerek - dochodzi do zmniejszonej filtracji kłębuszkowej, zatrzymania sodu w ustroju; z kolei nadmiar sodu prowadzi do zatrzymania wody i powstawania obrzęków.
Pochodzenia nerkowego:
- najczęściej obserwujemy je na twarzy i rękach
- pojawiają się jako poranny obrzęk powiek
- patogeneza tych obrzęków jest rożna:
Wzmożona przepuszczalność naczyń włosowatych w ostrym i przewlekłym zapaleniu kłębuszków nerkowych, tzw obrzęki pochodzenia zapalnego
Wzmożona przepuszczalność błony podstawnej kłębuszków nerkowych i utrata białek surowicy, co prowadzi do zmniejszeni ciśnienia onkotycznego, tzw obrzęki nerwicowe
Zmniejszona filtracja kłębuszkowa wskutek niedokrwienia nerek, która prowadzi do zatrzymania sodu i wody w organizmie
- obrzęki są widoczne dopiero wtedy gdy retencja wody w ustroju przekroczy 2-3litry. Do momentu maja charakter utajony w postaci zmniejszonej ilości oddawanego moczu, wzrostu masy ciała, wzrostu poziomu sodu w surowicy.
- w zaawansowanej chorobie płyn przesiękowy może gromadzić się w jamach ciała: jamie opłucnej, brzusznej, osierdziowej
18. Termoregulacja:
Warunkiem prawidłowych czynności ustroju człowieka jest utrzymanie stałej temperatury środowiska wewnętrznego. Jest to możliwe dzięki mechanizmom termoregulacyjnym, które dostosowują ilość ciepła usuwanego z ustroju i wytwarzanego w ustroju do potrzeb bilansu cieplnego.
Dominującym ogniwem mechanizmu termoregulacji jest ośrodek termoregulacji znajdujący się w ośrodkowym układzie nerwowym w podwzgórzu. Integralność tego ośrodka jest warunkiem utrzymania homeostazy cieplnej.
Prawidłowa temperatura u człowieka zdrowego wynosi 36-37*C (mierzona w odbycie o 0,5*C wyższa niż pod pach, mieszona w jamie ustnej o 0,3*C wyższa niż pod pacha)
Temperatura ciała człowieka w ciągu doby może ulegać cyklicznym wahaniom wynoszącym od 0,5*C do 1*C
Najniższa jest w czasie snu, we wczesnych godzinach rannych, najwyższa we wczesnych godzinach wieczornych
U kobiet temperatura zmienia się w zależności od okresu cyklu jajnikowego - podwyższa się o około 0,5*C w czasie owulacji i utrzymuje na podwyższonym poziomie przez druga polowe cyklu.
Wytwarzanie ciepła w organizmie zależy od:
odstawowej przemiany materii
pracy mięśni szkieletowych w czasie poruszania się
czynności przewodu pokarmowego związanej z trawieniem i wchłanianiem pokarmów
Nadmiar ciepła wytworzonego w organizmie odprowadzany jest na zewnątrz przez: skórę, układ oddechowy, przewód pokarmowy (oddechy przyspieszone, rozszerzone naczynia, pocenie sie)
Niedobór ciepła w organizmie uruchamia fizjologiczne mechanizmy zwiększające jego wytwarzanie (zwężenie naczyń, ograniczone wydalanie potu, przyspieszenie procesów spalania w mięśniach, dreszcze)
Zaburzenia w termoregulacji:
Gorączka - podwyższenie temperatury ciała powyżej górnej normy, tj 37*C. Jest ona ogólnoustrojowym odczynem na działanie różnorodnych czynników. Wzrost temperatury odbywa się za pośrednictwem ośrodka termoregulacji, który pod wpływem tych czynników przestawia organizm na utrzymywanie wyższej temperatury ciała.
Maksymalna temperatura, wywołana gorączka, przy której możliwe jest przeżycie wynosi 42*C.
Hipotermia - ochłodzenie ciała poniżej 28-26*C, może prowadzić do śmierci wskutek porażenia ośrodka oddechowego i naczynioruchowego.
Typy gorączki:
- stan podgorączkowy - 37,1-37,7*C
- gorączka lekka - 37,8-38,5*C
- gorączka umiarkowana - 38,6-39,0 *C
- gorączka wysoka - 39,1 - 39,9 *C
- gorączka bardzo wysoka - 40 i więcej
Obiektywne - przedmiotowe, możliwe do sprawdzenia, zaobserwowania objawy towarzyszące gorączce:
- podwyższona temperatur ciała
- różnica temperatur miedzy tułowiem a kończynami (kończyny zimne)
- twarz blada lub zaczerwieniona (wypieki), ewentualnie pokryta potem
- przyspieszone tętno (na każdy 1*C = 10-20 uderzeń/min)
- zwiększona częstość oddechów i objętość wdechowa
- mocz zagęszczony
- opryszczka warg
- senność lub zaburzenia snu
- pobudzenie
- ograniczenie świadomości (gorączkowe stany majaczenia)
- dreszcze
- suchość jamy ustnej
- błyszczące oczy
- język pokryty białym nalotem
Dreszcze - niedobór ciepła w organizmie spowodowany przestawieniem się ośrodka termoregulacji na wyższa temperaturę, co wywołuje subiektywne wrażenie zimna. W następstwie drobnych skurczówa mięśniowych wytwarzane jest ciepło i wyrównywane niedobory.
Ośrodek termoregulacji znajduje się w podwzgórzu.
Hipertermia (przegrzanie) - powstaje, gdy wzrasta temperatura otoczenia i nasycenie wilgocią. Organizm wówczas nie może oddać ciepła do otoczenia, podnosi sie jego temperatura.
Stan świadomości - KSERO