Nazwa szkoły: OMEGA Policealna Szkoła Rozwoju Zawodowego
Nazwisko i imię: Pytel Paulina

zawód: technik administracji

semestr II

Data: 13.04.2014 r.

Praca kontrolna
z podstaw prawa cywilnego

Temat pracy:

Wielość dłużników i wierzycieli

Nauczyciel prowadzący: Stanisław Nowak

Jednym z działów prawa cywilnego są zobowiązania. W kodeksie cywilnym jest to księga trzecia. Zobowiązanie jest to rodzaj stosunku cywilnoprawnego pomiędzy dwoma stronami. Jedną ze stron jest dłużnik, który jest tzw. podmiotem związanym, a drugą strona jest wierzyciel – tzw. podmiot uprawniony. Pomiędzy tymi stronami istnieje jakiś przedmiot zobowiązania nazywany świadczeniem. Dłużnik ma obowiązek spełnić dane świadczenie. Aby świadczenie mogło powstać, a następnie zostać wykonane musi ono być do spełnienia.

Zobowiązanie mogą powstawać z różnych zdarzeń. Możemy tu wymienić m.in. zobowiązania wynikające z czynności prawnych, aktów administracyjnych, bezpodstawnego wzbogacenia, wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym oraz innych zdarzeń łączących skutek prawny z powstaniem zobowiązania.

W strukturze zobowiązań może występować kilka dłużników lub kilku wierzycieli. Mogą oni pojawić się w trakcie trwania zobowiązania bądź już być od początku jego trwania. W przypadku, gdy mamy więcej niż jednego dłużnika stosowana jest tzw. solidarność dłużników. Według kodeksu cywilnego art. 366 §1 „Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych”. Taki sposób spełnienia świadczenia wobec wierzyciela nazywamy solidarnością dłużników tzw. solidarnością bierną. Jej celem jest przede wszystkim ochrona wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika. Takie ryzyko spada wówczas na pozostałych dłużników. Jednak taka solidarność nie jest korzystna dla dłużnika, dlatego, że ponosi on ryzyko wykonania świadczenia w całości. Solidarność bierna może powstać tylko w przypadku, gdy wynika to ze szczególnej podstawy prawnej.

Takim przykładem może być na przykład zaciągnięcie zobowiązania dotyczące wspólnego mienia. W takim przypadku, gdy nie została zawarta umowa to obie osoby są zobowiązane solidarnie. Art. 371 mówi, że „działania lub zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom”.¹ W tym artykule chodzi przede wszystkim, aby nie została pogorszona sytuacja dłużnika wobec wierzyciela, jak również innych współdłużników. Wierzyciel może ustalić na przykład odmienny czas i wysokość świadczenia dla każdego z dłużników. W stosunku do wierzyciela dłużnikom służą dwa typy zarzutów: zarzuty osobiste oraz zarzuty wspólne dla wszystkich dłużników (art.375§1KC)². Zarzuty osobiste są to zarzuty służące wyłącznie konkretnemu dłużnikowi przeciwko wierzycielowi. Jako przykład takich zarzutów można podać złożenie oświadczenia pod wpływem wady oświadczenia woli czy zwolnienie z długu. Jeżeli chodzi o zarzuty wspólne dla wszystkich dłużników to należy wymienić przede wszystkim niezachowanie formy czynności prawnej z ustawą. Chodzi o to, że jeżeli zapadnie wyrok przeciwko jednemu z dłużników uwzględniający taki zarzut, to w tym momencie pozostali dłużnicy są zwolnieni z obowiązku świadczenia. Mówi nam o tym art. 375§2. W przypadku, gdy jeden z dłużników w całości zaspokoi świadczenie wobec wierzyciela, może on wystąpić o tzw. roszczenie regresowe (zwrotne). Polega ono na tym, że dłużnik, który spłacił wierzyciela może domagać się od pozostałych współdłużników o zwrot odpowiedniej wartości. Roszczenie regresowe może powstać nie tylko w przypadku, gdy dłużnik spełnił świadczenie dobrowolnie ale także, gdy nastąpiło to w wyniku egzekucji. Może zdarzyć się tak, że jeden z współdłużników jest niewypłacalny. W takim przypadku, część zobowiązania tego dłużnika rozkłada się na pozostałych dłużników, którzy są akurat wypłacalni.

W zobowiązaniach solidarnych możemy wyróżnić także solidarność wierzycieli zwaną inaczej solidarnością czynną. Może ona powstać tylko i wyłącznie na skutek czynności prawnej. Art. 367 mówi, że dłużnik może spełnić świadczenie do rąk każdego z wierzycieli, nie ważne do którego i w takim przypadku jest ono spełnione względem pozostałych. Jednak istnieje pewne ryzyko utraty tej swobody. W przypadku gdy na przykład jeden z wierzycieli zwolnił dłużnika z długu czy też rozłożył go na raty to nie oznacza to, że dłużnik nie ma już zobowiązań wobec pozostałych wierzycieli (art. 373 KC). Inną sytuacją jest, gdy jeden z wierzycieli wytoczy powództwo, to dłużnik ma obowiązek spełnić świadczenie wyłącznie temu, który to powództwo wytoczył. Między wierzycielami występuje zasada wzajemnej reprezentacji na korzyść w stosunku do dłużnika. Art.377 KC mówi, że „zwłoka dłużnika, jak również przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia względem jednego z wierzycieli solidarnych ma skutek także względem współwierzycieli” ³. Takie zdarzenie, które pogarsza pozycję wierzyciela nie ma skutku dla pozostałych wierzycieli.

Wśród solidarności możemy wyróżnić jeszcze solidarność in solidum. Jest to inaczej solidarność niewłaściwa. Zbliżona jest do solidarności biernej ponieważ po stronie zobowiązanej może występować kilku dłużników. Każdy z dłużników odpowiada za całość świadczenia. Między dłużnikami nie występuje żadna umowa, ani przepis, który uwzględniałby istnienie solidarności biernej pomiędzy dłużnikami.

Dział II KC wyróżnia również zobowiązania podzielne i niepodzielne. Zobowiązania niepodzielne dotyczą świadczenia, które nie może być podzielne ze względu na jego charakter bądź na wolę stron. Dotyczą kilku podmiotów, których „sytuacja prawna kształtuje się według modelu zobowiązań solidarnych”⁴. Można uznać w takim przypadku ze utrzymywany jest jeden stosunek zobowiązaniowy posiadający złożoną strukturę wewnętrzną. Do tego typu świadczenia stosuje się zasady roszczeń regresowych a także reżim prawny solidarności biernej. Dłużnicy są traktowani jako solidarni nawet wówczas, gdy świadczenie jakie mają spełnić jest podzielne ale niepodzielny charakter ma świadczenie wzajemne. Inaczej jest w przypadku wielości wierzycieli. Istnieją wówczas różnice pomiędzy sytuacja prawną wierzycieli solidarnych a sytuacją wierzycieli uprawnionych do świadczenia niepodzielnego. Dłużnikowi w drugim przypadku nie przysługuje wybór wierzyciela, którego chciałaby spłacić, ma on obowiązek świadczyć do rąk wierzyciela, który tego zażądał. Istnieje ryzyko w przypadku, gdy jeden z wierzycieli sprzeciwi się spełnianemu świadczeniu przez dłużnika. W takiej sytuacji dłużnik może tylko i wyłącznie świadczyć wszystkim wierzycielom łącznie. W przypadku, gdy jeden z dłużników spełnił świadczenie wobec wszystkich, ma on prawo do roszczeń dotyczących zwrotu wartości świadczenia od pozostałych dłużników. Ich wysokość jest uwzględniona od części jakie przypadają na każdego z dłużników.

W przypadku, gdy mamy do czynienia z świadczeniem podzielnym mamy wówczas więcej niż jednego wierzyciela lub dłużnika. Art. 379§1 mówi nam: „ Jeżeli jest kilku dłużników albo kilu wierzyciel;i, a świadczenie jest podzielne, zarówno dług, jak i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części ilu jest dłużników albo wierzycieli. Części te są równe, jeżeli z okoliczności nie wynika nic innego”⁵. W takim przypadku każdy wierzyciel może tylko żądać od dłużnika takiej części, jaka na niego przypada. W momencie, gdy dany dłużnik nie jest wypłacalny, wierzyciel nie może żądać wypłaty należytego świadczenia od pozostałych dłużników. Niestety taka niewypłacalność dłużnika działa na niekorzyść wierzyciela.

Bibliografia:

1. Kodeks cywilny, wyd. Literat, Toruń 2008.

2. http://prawo.wiedza.diaboli.pl/wielosc-wierzycieli-i-dluznikow/

3. http://www.arslege.pl/3313/materialy-edukacyjne/5492/wielosc-wierzycieli-lub-dluznikow/

4. http://www.arslege.pl/29288/materialy-edukacyjne/11559/zobowiazania-solidarne/

5. Z. Radwański, A. Olejniczak; Zobowiązania – część ogólna; Wyd. C.H.Beck, wydanie 5, Warszawa 2005; s.103 – 113.

6. A. Ciszewski, A Stępień – Sporek; Prawo cywilne. Zobowiązania i spadki w pytaniach i odpowiedziach; Wydawnictwo LexisNexis, wydanie 1, Warszawa 2007; s. 67 – 75.

7. http://www.pwsz.legnica.edu.pl/~rebowskir/userfiles/file/StudiaPodypl_ZN/Konarska/prawozobow.pdf

8. http://lexplay.pl/artykul/Prawo-Umow/na_czym_polegaja_zobowiazania_solidarne

---

1. Kodeks cywilny s.105↩

2. Prawo cywilne zobowiązania i spadki w pytaniach i odpowiedziach” s.70↩

3. Kodeks cywilny s.106↩

4. Z. Radwański, A. Olejniczak; Zobowiązania – część ogólna; Wyd. C.H.Beck, Warszawa 2005; s.111↩

5. Kodeks cywilny ….. s.107↩