Pierwszym, naturalnym i podstawowym środowiskiem wychowawczym jest rodzina.
Rodzina jest podstawową grupą, komórką która odgrywa główną i doniosłą rolę w życiu człowieka. Powszechnie przez jej pojęcie rozumie się parę małżeństwa i jej dzieci, która zamieszkuje pod wspólnym dachem i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe.
Rodzina jest grupą złożoną z osób powiązanych ze sobą stosunkiem społecznym, pokrewieństwem bądź również adopcją. Spełnia ona dwie podstawowe role w życiu człowieka. Zapewnia ciągłość biologiczną i ją utrzymuje poprzez rozmnażanie oraz dba o ciągłość kulturową, przekazuje dziedzictwo w jego zasadniczej postaci. Nadaje również pozycje społeczne, dba o zaspokojenie potrzeb emocjonalnych w tym bezpieczeństwa i staje się instytucją kontroli społecznej. Wzajemne stosunki między członkami rodziny są określone poprzez tradycję przekazaną wychowaniem, przez prawo, nakazy natury moralnej bądź religijnej, wzajemne uczucia i postawy członków rodziny.
Jej stosunki nastawione są na realizacje potrzeb jednostki, opartą na kontaktach bezpośrednich. Jest to grupa niedobrowolna, przypisana, z którą szczególnie mocno identyfikują się dzieci. Jest wspólnotą w najgłębszym i najpełniejszym tego słowa znaczeniu. Stanowi ona model dla wszystkich innych grup. W niej właśnie dziecko zdobywa pierwsze doświadczenia, doznaje pierwszych odczuć emocjonalnych, przyswaja sobie obowiązki wzorce i zasady współżycia , a także utożsamia się ze swoim najbliższym otoczeniem, szukając w nim miejsca dla siebie. Jest wspólnota oparta na miłości i wolnym wyborze dwóch osób pragnących dawać początek życiu i uzupełniać się we wzajemnej miłości. Stanowi związek wyłączny i trwały , bo tylko ona daje swoim członkom poczucie bezpieczeństwa, pewności jutra i świadomości, że jest się kochanym.
To klasyczny schemat pojęcia słowa” rodzina”. Wiele z tych podstawowych rzeczy jest nieodłącznych w tej instytucji ale wraz z upływem lat zmienia się percepcja osób tworzących ją.
Rodzinę można podzielić na małą- nuklearną i dużą-wielopokoleniową. Liczba osób żyjących w związku małżeńskim: monogamiczna ( związek społecznie sankcjonowany o podłożu seksualnym jednej kobiety i jednego mężczyzny) i poligamiczna ( grupowa, poliandryczna i poligeniczna). Dobór małżonków może być: endogamiczny- małżeństwo zawierane w tej samej grupie społecznej i egzogamiczny. Motywy zawierania małżeństw dzielimy na: ekonomiczne i prestiżowe.
To nie tylko środowisko wychowawcze, jak również najbliższe człowiekowi środowisko życia, najbliższa mu grupa, która może a właściwie powinna wzbogacić jego życie. Rodzina również może być choć nie powinna źródłem silnie i głęboko przeżywanej głęboko porażki, źródłem niepokoju i rozczarowania.