Rozdział 1

Edukacja międzykulturowa i wielokulturowa

Wychowanie międzykulturowe – to wychowywanie i utożsamianie się ze swoją własną kulturą, a także wiedza o innych kulturach i społeczeństwach.

Edukacja międzykulturowa to edukacja, która narodziła się w USA w okresie międzywojennym. Pojawiła się ona w miejscu gdzie ludzie posługiwali się różnorodnymi językami, o różnych tradycjach i różnych religiach. Ma ona za zadanie szerzyć potrzebę prowadzenia dialogu międzykulturowego, propagowanie tolerancji, etykę solidarności, upowszechnianie wiedzy o wartościach i regułach respektowanych w różnych grupach kulturowych. Definicja może brzmieć tak: „ kształcenie całego społeczeństwa ( nie tylko mniejszości) do życia w warunkach pluralizmu kulturowego¹”. Ze względu na różnorodność grup adresatów działania edukacyjne mogą mieć różne formy głównie ze względu na sposoby traktowa mian różnic kulturowych w danym społeczeństwie. Możemy wyróżnić np. podejście asymilacyjne, które to mówi nam iż grupa, która jest mniejszością w danym społeczeństwie musi dostosować się do grupy większej, dominującej. Kolejne podejście – izolacyjne, które jest stosowane w dzisiejszych czasach a polegające na odrębnym kształceniu dla każdej z kultur. Nie mniej jednak mamy tutaj dwie orientacje o których warto wspomnieć. Pierwsza z nich orientacja liberalna jest nastawiona na tolerancję. Druga – orientacja radykalna jest ona nacechowana jawną i ukrytą przemocą i nastawiona jest na przeciwdziałanie takim zjawiskom.

Edukacja wielokulturowa – jest to pojęcie stosowane w pedagogice amerykańskiej, powstał w latach sześćdziesiątych XX wieku i był „związany ze społecznym oporem marginalizowanych grup kulturowych – był jednak od początku prośbą zlikwidowania segregacyjnej i asymilacyjnej praktyki oświatowej dominującej w poprzednich latach²” Ze względu na wielokulturowości, głównie obecność osób o ciemnej karnacji była dla szkół wielkim problemem, dopiero akcja społeczeństwa amerykańskiego otworzyła oczy wielu, pojawiła się potrzeba wychowania do tolerancji, do współżycia obok siebie jednostek o odmiennych doświadczeniach kulturowych, szczególnie iż do tej pory byli to niewykształceni ludzie, często pełniący służbę u bogatych lub też potomkowie niewolników. Ważne było przyjmowanie do szkół bez względu na wygląd, a więc stosowanie niedyskryminacyjnej polityki.

Przedmiotem badań pedagogiki międzykulturowej jest funkcjonowanie systemów edukacyjnych ze względu na ich stosunek do grup zróżnicowanych kulturowo. Stąd można się zgodzić z M. Szymańskim , że “w centrum zainteresowania pedagogiki międzykulturowej pozostaje szkoła, w której wprowadza się nowe programy, nowe formy organizacyjne, metody i programy kształcenia …”³.

Z określeniem przedmiotu badań pedagogiki międzykulturowej jest problem. Jak mówi Szymański o pedagogice międzykulturowej: “w odróżnieniu od innych nauk o wychowaniu jest ona niedookreślona, nie ma wyraźnie rozpoznawalnych konturów, jest czymś “miedzy” właśnie”⁴. Głównie odnosi on to do pedagogiki kulturowej w Niemczech⁵.

Wyzwaniem edukacji międzykulturowej jest pogłębianie szacunku do Innych i jednocześnie do siebie, ich poznawanie, kreowanie porozumienia i wzajemnego wzbogacania się w interakcjach, umacnianie znaczenia różnorodności, a tym samym kształtowania podstaw tolerancji i wzajemnego uznania . Celem uprawiania pedagogiki międzykulturowej jest refleksja, efektem której powinna być taka organizacja systemu edukacyjnego, aby jego uczestnicy uczyli się zrozumienia odmienności jednostek i grup ze względu na reprezentowaną kulturę, uczyli się żyć w wielokulturowym społeczeństwie, bez prób stawiania swojej grupy i kultury ponad inne, bez prób asymilowania a raczej wspierania tych “Innych”, aby mogli zachować swoja kulturę i odrębność⁶.

Przyczyn różnic kulturowych jest wiele: dystans władzy – hierarchia, unikanie niepewności – chęć podejmowania ryzyka, indywidualizm – kolektywizm, męskość – kobiecość, role społeczne zdeterminowane płciowo. Orientacja czasowa – oparcie w tradycji i przeszłości⁷. Wszystkie te nasze spostrzeżenia prowadzą do stereotypów, którymi się kierujemy oceniając inne kultury. A więc: nadmiernie upraszczamy, uogólniamy, czyli mamy przekonanie o bezwyjątkowym podobieństwie wszystkich reprezentantów danej grupy. Np. jeżeli wyznawca islamu podłożył bombę, to wszyscy tego wyznania to terroryści. Idąc dalej mamy niewielką podatność na zmiany lubimy prostotę i nieskomplikowanie ( bo przecież oni chcą zawładnąć całym światem to się wysadzają by zabić innych). I tu dojdziemy do tego dlaczego tak się dzieje. A niestety z naszej niewiedzy, etnocentryzmu, nabytych wzorców postępowania, utrwalonej kategoryzacji społeczeństwa, współzawodnictwa w sytuacji niedostatku dóbr.

Znajomość języków obcych jest bardzo ważna nam na porozumiewanie się z przedstawicielami innych kultur i innych krajów. Jednak zawsze musimy uważać na język niewerbalny, bo ten może stać się przyczyną nieporozumień i konfliktów między odmiennymi grupami kulturowymi. Kiedy przenosimy się do innego kraju, z innymi zachowaniami, inną religią zabieramy ze sobą nasz bagaż, a więc swoje wartości, normy i zachowania, w innym kraju mamy coś zupełnie odmiennego od tego czego nas uczyli. A to może skutkować szeregiem nieporozumień, poczuciem zdezorientowania, stresem, złością i nie tylko. Mamy wtedy do czynienia z szokiem kulturowym. Ale nie tylko, spójrzmy na to z drugiej strony, odmiennej kultury osoba odwiedza nasz Polski kraj i zderza się z naszą kulturą też przeżywa szok.

Jak możemy radzić sobie z szokiem kulturowym? Powinniśmy uczyć się języka i kultury danego kraju, promować własną kulturę, przygotować się, zebrać informacje o kraju docelowym, o religii, ludziach, kulturze; być otwartym na odmienność i niejednoznaczność, słuchać, obserwować, stawiać pytania; uczyć się na doświadczeniu innych migrantów, którzy wcześniej przyjechali do tego kraju, dbać o zdrowie i kondycję fizyczną, rozpoznać na co można wpłynąć, a na co nie, być w kontakcie z ludźmi i korzystać z ich wsparcia.

W każdym kraju do którego się udajemy możemy liczyć na wsparcie osób tam przebywających, a więc na pomoc organów konsularnych i ambasady RP. Stowarzyszeń i organizacji polonijnych, które są na danym terenie, w którym zamierzamy zamieszkać. Możemy liczyć także na pomoc w edukacji na temat kultury danego kraju w różnych grupach na facebooku, który może być głównym naszym źródłem informacji co i jak, dlaczego itp. Osoby będące w tym samym kraju bądź mieście co my pomogą nam się wdrożyć w odmienną kulturę, wytłumaczą lub wyjaśnią zachowania innych. Trzeba korzystać w takich przypadkach z tak ogólno dostępnych informacji.

By poznawać nowe kultury możemy podróżować, odwiedzać nowe kraje, wyjeżdżać na projekty międzynarodowego wolontariatu takie jak EVS czy Erasmus, nie mówiąc już o praktykach studenckich typu AISEC. Są one bardzo pomocne w zrozumieniu nam innych kultur, albowiem w jednym miejscu spotyka się wielu przedstawicieli różnych krajów, z którymi możemy współpracować, robić projekty, poznawać się na gruncie towarzyskim, a także przybliżyć innym naszą kulturę.

Rozdział 2

Zadania edukacji międzykulturowej

Bibliografia:

1. „edukacja międzykulturowa” Pakiet edukacyjny pozaformalnej Akademi Jakości projektu czII

2. M. S. Szymanski -Od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej w Republice Federalnej Niemiec [w], (Red.) J. Nikitorowicz – Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów. Trans Humana Białystok 1995, s.108.

3. http://www.intereol.net/prezentacje/Pedagogika_miedzykulturowa_Z_Jasinski.pdfZ (Jasiński – Od edukacji wielokulturowej do pedagogiki międzykulturowej.)

4. Z. Kwieciński, B. Śliwerski „Pedagogika” Podręcznik akademicki tom I

---

1. Z. Kwieciński, B. Śliwerski „pedagogika” podręcznik akademicki t. I, s. 416↩

2. Z. Kwieciński, B. Śliwerski „ Pedagogika” podręcznik akademicki t. I, s. 416↩

3. M. S. Szymanski -Od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej w Republice Federalnej Niemiec [w], (Red.) J. Nikitorowicz – Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów. Trans Humana Białystok 1995, s.108.↩

4. Tamże, s. 108.↩

5. http://www.intereol.net/prezentacje/Pedagogika_miedzykulturowa_Z_Jasinski.pdfZ (Jasiński – Od edukacji wielokulturowej do pedagogiki międzykulturowej.)↩

6. http://www.intereol.net/prezentacje/Pedagogika_miedzykulturowa_Z_Jasinski.pdfZ (Jasiński – Od edukacji wielokulturowej do pedagogiki międzykulturowej.)↩

7. Według holenderskiego socjologa Geerta Hofstede – Edukacja międzykulturowa, Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu cz. 2 , s. 12↩