Szkoła jako środowisko wychowawcze

Szkoła jako system społeczny

Szkolny system społeczny spełnia cztery następujące funkcje:

1. zewnętrzno-celową (osiąganie celów ogólnospołecznych)

2. wewnętrzno-celową (integrowanie zbiorowości szkolnej)

3. zewnętrzno-instrumentalną (przystosowywanie systemu do warunków zewnętrznych)

4. wewnętrzno-instrumentalną (utrzymuje strukturę społeczną, rozładowuje napięcia)

Inne systemy funkcjonujące w szkole:

• system dydaktyczny- cele i metody nauczania

• system wychowawczy- cele i metody wychowania

• system wartości kulturowych- wiedza naukowa o uczestnictwie w kulturze, wartościach moralnych

• system administracyjny- struktury organizacyjne szkoły

• system ekonomiczny- określa wysokość środków materialnych

Podział szkoły na podsystemy:

1. Zbiorowość uczniowska:

• klasa szkolna (klasa jako całość i klasa jako zespół dydaktyczny)

• samorząd uczniowski

• organizacje uczniowskie

• nieformalne grupy uczniów

2. Grono nauczycielskie:

• dyrekcja

• rada pedagogiczna

• organizacje społeczno-polityczne nauczycieli

• nieformalne grupy nauczycieli

3. Administracja:

• sekretariat szkolny

• personel techniczny

4. Rodzice:

• komitet rodzicielski

• konferencje dla rodziców

5. Społeczność lokalna:

• komitet opiekuńczy szkoły

• społeczność lokalna działająca jako całość w postaci opinii społecznej

Klasa szkolna jako grupa społeczna

Podział klasy na grupy:

• Małe grupy- bezpośredni kontakt członków połączonych więzią przyjaźni, wspólnymi zadaniami lub zainteresowaniami. (klub towarzyski, paczka rówieśnicza)

• Duże grupy- liczne osoby, kontakty mogą być bezpośrednie i pośrednie. Członkowie połączeni są więzami rzeczowymi np. wspólne interesy. (społeczność nauczycielska)

• Grupy formalne- posiadają formalny system organizacji i kontroli. Są to grupy celowe, mają ustalone normy i zadania. Mogą być małe i duże.

• Grupy nieformalne- dobrowolne i spontaniczne. Istnieje silna więź emocjonalna. Małe.

Cechy specyficzne klasy:

• głównym celem jest nauka

• przynależność do zespołu ma charakter przymusowy, zadaniami kieruje nauczyciel

• na zespół klasowy oddziałuje wielu nauczycieli

• klasa szkolna jest grupą względnie jednorodną

• uczestnictwo w życiu klasy trwa długo

• uczestnictwo w życiu klasy angażuje niemal całość jej członków

• klasa szkolna jest powiązana z innymi grupami na terenie szkoły

Charakterystyka zjawisk grupowych w klasie szkolnej

zjawiska grupowe=dynamika grupowa

Zjawiska grupowe które oddziałują na ucznia:

• normy

• struktura

• przywództwo

• klimat

• spoistość

• NORMY GRUPOWE KLASY SZKOLNEJ- wyobrażenia w świadomości członków grupy o tym jak powinni się zachowywać w określonych sytuacjach.

Elementy normy grupowej (Pilkiewicz):

1. zbiorowa ocena znaczenia określonych rodzajów zachowań z punktu widzenia interesów grupy

2. oczekiwania ze strony grupy, dotyczące sposobów zachowania poszczególnych członków grupy

3. określone reakcje grupy na poszczególne zachowania członków grupy

Kategorie norm (Janowski):

1. normy o charakterze ogólnoludzkim

2. normy szkolne, związane z realizowanymi przez szkołę celami dydaktyczno-wychowawczymi, np. nie podpowiadaj

3. normy regulujące współżycie uczniów w grupie, tzw. Normy koleżeńskie

• STRUKTURA GRUPOWA- układ powiązanych ze sobą za pomocą specyficznych stosunków pozycji zajmowanych przez poszczególnych członków grupy .

Wyróżniono:

• Strukturę socjometryczną- relacje typu sympatia, uznanie

• Struktura władzy- pozycja jednostki zależy od stopnia podporządkowania się innym

• Struktura komunikowania się- o zajmowanej pozycji decyduje ilość przekazywanych informacji

• Struktura awansu- powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych pozycji w strukturze grupy

Struktury formalne i nieformalne.

Struktura formalna- wynika z przepisów i zarządzeń szkolnych (regulamin szkoły), wyznacza uczniom funkcje i zadania.

Struktura nieformalna- powstaje spontanicznie, poprzez oddziaływanie na siebie rożnych czynników.

• PRZYWÓCTWO- przywódca grupy wywiera znaczny wpływ na pozostałych członków grupy. W każdej klasie istnieje jednocześnie kilku przywódców, spełniających różne role.

• KLIMAT GRUPOWY- wypadkowa stosunków społecznych panujących w klasie szkolnej.

  Postawy nauczycieli i ich wpływ na klimat grupy: (Anderson)

• postawa dominująca- aktywność dziecka jest determinowana przez nauczyciela. Powstaje klimat konfliktowy w grupie.

• postawa integrująca- opiera się na wzajemnej współpracy, udzielaniu pochwał i wsparcia. Powstaje klimat odznaczający się dobrym samopoczuciem.

  Postawy nauczycieli i ich wpływ na klimat grupy: (Flanders)

• nauczyciele o stylu ekspansywnym- indywidualizują proces dydaktyczno-wychowawczy, potrzeby i możliwości uczniów.

• nauczyciele o stylu ograniczającym- działają poprzez nakazy i zakazy, wyzwala to u uczniów wrogość lub empatię

• SPOISTOŚĆ- zespół czynników wiążących wzajemnie członków grupy i grupę jako całość.

  Elementy składające się na spoistość grupy: (Janowski)

• poczucie odrębności grupy

• zbieżność motywów skłaniających członków do przynależności do grupy

• akceptowanie norm

• więzi łączące członków grupy

  Czynniki wpływające na spoistość grupy:

• zachowanie nauczyciela

• umiejętność współdziałania i współpracy w grupie

• poczucie zagrożenia

• normy grupowe

Współdziałanie szkoły z innymi instytucjami

Współpraca z innymi instytucjami przebiega na trzech płaszczyznach:

• pierwsza- praca z wychowankami w miejscach ich zamieszkania

• druga- praca z domem rodzinnym wychowanków

• trzecia- praca z organizacjami obejmującymi swą działalnością dzieci i młodzież

Formy współpracy:

1. Działania szkoły na rzecz środowiska

• rozwijanie działalności pozalekcyjnej uczniów

• organizowanie indywidualnych form pracy uczniów

• stała pomoc uczniom w przygotowaniu się do lekcji

• pedagogizacja rodziców

• udostępnianie określonym grupom pomieszczeń i urządzeń szkolnych

2. Wpływ środowiska na rzecz szkoły

• pomoc materialna szkole

• udostępnienie własnych lokali do realizacji zadań szkoły

• pomoc w spełnianiu obowiązku szkolnego

• opieka nad dziećmi z zagrożonych wychowawczo środowisk

• służenie doświadczeniem i wiedzą fachową

3. Grupa działań ściśle zespolonych w obu tych środowiskach

• wycieczki

• poznawanie historii środowiska lokalnego

• imprezy kulturalno-rozrywkowe

Całokształt poczynań należy wyprzedzić: (ETAP PIERWSZY)

• zbadaniem rzeczywistych potrzebami

• opracowaniem koncepcji współpracy

• przedyskutowaniem zarysowanej koncepcji ze sponsorami

• wstępnym przygotowaniem warunków organizacyjno-materialnych

• przygotowaniem kadry do realizacji określonych działań

(ETAP DRUGI)- opracowanie szczegółowego planu pracy, należy go systematycznie realizować, co pewien czas dokonywać oceny i modyfikacji pewnych zadań.

(ETAP TRZECI)- kontynuowanie założeń etapu drugiego oraz rozszerzenie kierunków pracy.

Szkoła powinna być koordynatorem działań. Chodzi więc o współdziałanie systemów w którym to szkoła powinna odgrywać rolę wiodącą. Obejmuje ono:

1. podstawowe formy kontaktów

2. podstawowe treści i formy wzajemnych zobowiązań

3. tryb podejmowania podstawowych decyzji w sprawach będących przedmiotem współdziałania

Ad 1. Szkoła może inicjować i organizować kontakty z innymi instytucjami środowiska następująco:

1. w formie przekazywania tym instytucjom określonych komunikatów (wyciągi z planu pracy, apele o pomoc, oceny, oferty pomocy).

2. w formie konstytuowania stałych organów oraz komisji problemowych, skupiających przedstawicieli różnych instytucji (zespół organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży)

Funkcją omawianych kontaktów jest przede wszystkim wymiana informacji, wzajemne poznanie się, zaznajomienie się z planami i możliwościami działania środowiskowego oraz potrzebami w zakresie wzajemnej pomocy.

Ad 2. Wzajemne zobowiązania mogą być dwustronne (zawarte między szkołą a poszczególnymi instytucjami), lub wielostronne (zawarte pomiędzy wszystkimi instytucjami ze szkołą włącznie, mogą przybierać postać jednolitego planu pracy samorządu lokalnego).

Treścią takich porozumień lub integralnych planów pracy powinno być:

1. określanie dziedzin, w odniesieniu do których zakłada się współdziałanie

2. określenie zakresu i rodzajów świadczenia wzajemnego pomagania

3. określenie form wzajemnej wymiany informacji oraz rodzajów tych informacji

4. ustalenie dotyczące podziału kompetencji oraz odpowiedzialności poszczególnych partnerów

Inicjatywa i propozycja zawierania porozumień powinny wychodzić od szkoły, a sam akt podpisania powinien mieć charakter uroczysty.

Ad 3. Podstawowe decyzje w sprawach będących przedmiotem współdziałania- tę funkcje pełnią obecnie samorządy lokalne.