SZKOŁA JAKO 

INSTYTUCJA 

SPOŁECZNO- 

WYCHOWAWCZA



 

Placówki wychowania przedszkolnego dla 

dzieci w wieku 3-6 lat, w tym roczne 
przygotowanie do szkoły dzieci 6-letnich, 
które poczynając od roku szkolnego 
2004/2005 jest nie tylko prawem lecz także 
obowiązkiem każdego z nich.

Szkoła w systemie edukacji

( od września1999 r.)



Sześcioletnie szkoły podstawowe z podziałem 

na dwa cykle dydaktyczne:

o

   nauczanie w pełni zintegrowane w klasach I-

III, bez wyodrębniania tam poszczególnych 

przedmiotów  nauczania – za wyjątkiem lekcji 

religii/etyki

 

o

   nauczanie blokowe w klasach IV-VI, z 

uwzględnieniem różnego rodzaju przedmiotów 

nauczania, tj. języka polskiego, matematyki, 

przyrody, wychowania fizycznego itp.;

Szkoła w systemie edukacji

( od września1999 r.)



 

Trzyletnie gimnazja, które podobnie jak 

szkoły podstawowe są obowiązkowe dla 
wszystkich uczniów,( tym samym uczniowie 
są zobowiązani do uczęszczania do szkoły 
przez 9 lat, a nie jak dawniej przez 8 lat)

Szkoła w systemie edukacji

( od września1999 r.)



Trzyletnie licea ogólnokształcące i trzyletnie 

licea 

     profilowane oraz czteroletnie technika oraz 

dwu- lub trzyletnie zasadnicze szkoły 

zawodowe;



 Szkoły policealne (w tym również m.in. dla 

absolwentów techników), uzupełniające 

licea ogólnokształcące, a także 

uzupełniające technika po ukończeniu 

zasadniczej szkoły zawodowej.

Szkoła w systemie edukacji

( od września1999 r.)

 

 

Zmiany

 

w systemie 

edukacji

                   

Od 1 września 2012 

r. 

 



Obowiązek szkolny dla 
wszystkich 6 latków



Dzieci w wieku 5 lat mają 
obowiązek odbycia rocznego 
przygotowania przedszkolnego

Szkoła

  

Jako instytucja państwowa,

 a zarazem publiczna jest 

powołana  do realizacji 
określonych

      celów w sposób odgórnie
        zaplanowany za pomocą
     procedur określanych przez 
         Odpowiednie przepisy

        
       

Szkoła

   

Instytucja oświatowo- wychowawcza

 zajmująca się 

     kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i 
         dorosłych, stosownie do przyjętych w danym 
         społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji 
          oświatowo- wychowawczych i programów;

Dyrektor

 

szkoły 

Zastępcy dyrektora

Rada pedagogiczna

Rodzice i 
opiekunowie

Szkoła jako instytucja i 

środowisko 

społeczno- wychowawcze

Odpowiedzialność za realizację programu 
oraz
 prawidłowe funkcjonowanie szkoły 
ponoszą:



Instytucja przekazująca dzieciom i młodzieży wiedzę 

naukową



Jedyne miejsce systematycznego zgłębiania wiedzy 

naukowej



Instytucja nauczająca metodami naukowymi.

( nauczanie i oddziaływanie na dzieci, czy młodzież 

organizowane są według teorii pedagogicznej i 

psychologicznej)

    

Cechy szkoły



     

W szkole dziecko 

uczy się naukowej

 

interpretacji swoich spostrzeżeń, doznań i 
doświadczeń życiowych;



     Wiedza naukowa wyniesiona ze szkoły 

pozostaje na całe życie

 jako zbiór 

racjonalnych i logicznych zasad i metod 
myślenia o świecie i ludziach;



Szkoła stara się dawać całościowy pogląd na 
wiedzę człowieka o świecie, uczy elementów 
wszystkich nauk doniosłych dla zrozumienia 
współczesnej cywilizacji, a także historii 
dającej zrozumienie procesu dziejowego;



    

Szkoła stara się

 

przygotować

 

do udziału 

w funkcjonowaniu społeczeństwa, czyli 
uspołecznić swoich wychowanków.



    Stara się 

rozwijać 

ich osobowość, by 

pozwolić im na samodzielne kierowanie 
swoim życiem.



 

Szkoła realizuje pewien społecznie uznany 

ideał wychowawczy,

 stanowiący dla 

wychowanków punkt orientacyjny, który 
daje gwarancję wytwarzania w 
wychowankach w całym kraju niektórych 
cech wspólnych i podobnych, 
umożliwiających efektywniejsze 
funkcjonowanie społeczeństwa, państwa, 
gospodarki i kultury.

Funkcje szkoły

 – określony sposób działania

 

związany z

 rozwijaniem i zaspokajaniem potrzeb oraz aspiracji 
społeczeństwa, zwłaszcza w zakresie edukacji i 
wychowania. 
    Szkoła jest więc syntezą ról społecznych 

związanych

 z określoną zbiorowością społeczną, zlokalizowana 

w 

czasie i przestrzeni, wpływającą na zachowanie i 
postępowanie ludzi, umożliwiającą im działanie w 
różnych dziedzinach.

Funkcje szkoły

Szkoła pełni wobec uczniów 

następujące funkcje

 



Dydaktyczną -

 nauczyciele przekazują im 

rozległą wiedzę z zakresu nauki, techniki, 
czy sztuki 



Wychowawczą -

 szkoła kształtuje właściwe 

postawy wobec ludzi, rzeczy, norm i wartości 



Opiekuńczą -

 

szkoła zaspokaja podstawowe 

potrzeby uczniów, co jest konieczne dla ich 
prawidłowego rozwoju, zarówno fizycznego 
jak i psychospołecznego 

PODSTAWOWE ZAŁOŻONE 

FUNKCJE  SZKOŁY:



 D

ydaktyczna (nauczająca, kształcąca), 



 Wychowawcza, 



 Opiekuńcza, orientująca (orientacji szkolnej, 

zawodowej i życiowej), 



 Selekcyjna, 



 Środowiskowa, 



 Diagnostyczna (badawcza), 



 Socjalizacyjna i resocjalizacyjna, 



 Innowacyjno-reformatorska, 



 Organizacyjna (pracy własnej i zbiorowej

).

Szkoła wypełnia szereg 

funkcji:



 

Zewnętrznych- 



które wypływają z postanowień zbiorowości powołującej szkołę do istnienia;



Zapewnienie ciągłości kulturowej, rozwoju kulturowego i podnoszenia 

aspiracji kulturowych społeczeństwa; oraz norm moralnych i obyczajowych 

w zakresie współżycia ludzi; 



Struktury społeczno-zawodowej wyznaczającej role społeczne, kariery 

zawodowe i sposób życia społeczności lokalnej: podnoszenie prestiżu 

społeczności, poziomu kulturowego itp.

 Wewnętrznych –

dotyczą zjawisk wewnątrzszkolnych, są związane z realizacją podstawowych 

zadań edukacyjnych

 
   

 Funkcje założone-

 

 dotyczą oczekiwań i pragnień 

społeczeństwa, są reakcja na istniejące potrzeby i 
problemy społ., współczesne zadania i wyzwania 
cywilizacyjne w aspekcie lokalności, europeizacji i 
globalizacji, odpowiadają- jak szkołą ma 

przygotowywać

 otwarte i demokratyczne, aktywne, kreatywne i 
odpowiedzialne społeczeństwo.

 

Rzeczywiste –

 to procesy faktycznie dokonujące się 

w

 szkole, obejmujące nie tylko działania wychowawcze
 zamierzone, ale i niezamierzone, czyli socjalizację
 wewnątrzszkolną, program ukryty szkoły, jej 
rzeczywiste warunki i rezultaty pracy.

Dydaktyczna rola szkoły



Wiele instytucji społecznych pełni funkcje 

kształcenia w stosunku do jednostki, ale 

szkoła 

realizuje ten cel jako podstawowy.

 Posiada ona 

w tym zakresie unikalne kompetencje 

merytoryczne i formalne, związane z 

obowiązkiem szkolnym, systemem świadectw i 

dyplomów.



Celem dydaktycznym szkoły jest 

oddziaływanie

 

na rozwój jednostki, 

zaznajomienie 

jej z trwałym 

dorobkiem ludzkości w różnych dziedzinach. 

Dokonuje się to nie jak w innych instytucjach 

okazjonalnie, lecz w formie zintensyfikowanej 

poprzez specjalne programy nauczania.

 

      

   

Sytuacje  

  
dydaktyczn
o-
wychowaw
cze

Nagradza 
ucznia;

1. Nauczyciel 

akceptuje 

emocje i 

postawy 

ucznia,

 

Wykorzystuj

e    pomysły 

ucznia;

Odpytuje;

 
Wykłada

Daje 

wskazów

ki;

Krytykuje 

ucznia;

Uczeń 

reaguje na 

pytania 

nauczyciela

Szkoła jako instytucja 

wychowawcza

     

 

Szkoła

 

jest instytucją, która wprowadza 

jednostki 

w świat odpowiedzialnej pracy, przygotowuje do 
dorosłości, do uczestnictwa w życiu grupy 

społecznej.

        Świat szkoły jest bardzo ważny i 

brzemienny, 

niesie konsekwencje dla dalszego 

funkcjonowania 

człowieka.

Skuteczne oddziaływanie 

wychowawcze zależy od:



Treści i formy pracy dydaktyczno-wychowawczej 

szkoły;



Treści i formy współpracy domu ze szkołą;



Warunków życia dziecka w rodzinie i środowisku 

lokalnym;



Treści i formy pracy wychowawczej w 

miejscowych placówkach wychowania 

pozaszkolnego.

Układ zasad 

wychowania:



Zasada oddziaływań wychowawczych;



Zasada ciągłości i systematyczności oddziaływań 

wychowawczych;



Zasada kształtowania i utrwalania przyzwyczajeń;



Zasada organizowania opinii zespołu;



Zasada poszerzania osobowości ucznia i 

indywidualizacji w postępowaniu wychowawczym;



Zasada wiązania treści wychowawczych

 z życiem.

 

 

Metody wychowania wg. 

Muszyńskiego



Metody wpływu osobistego( sugestie, perswazję, 

działanie przykładem osobistym, wyrażanie aprobaty i 

dezaprobaty)



Metody wpływu sytuacyjnego( nagradzanie i karanie 

wychowawcze, instruowanie)



Metody wpływu społecznego( organizowanie środowiska 

wychowawczego: klasy szkolnej, grupy rówieśniczej)



Metody samowychowania (przybliżenie wychowankowi 

celów i ideałów pracy nad sobą, rozwijanie tendencji do 

samoocen, samokontroli, samowiedzy i 

samoświadomości.)

 

 

Metody wychowania wg.

 J. Trempała

 Metody oddziaływania bezpośredniego

( są 

realizowane w bezpośrednim kontakcie 

wychowawcy z wychowankiem- 

wyjaśnienia, sugestia, perswazja, kary i 

nagrody)

 Metody oddziaływania pośredniego

 

(dotyczą celowego organizowania 

warunków i sposobów życia dziecka w taki 

sposób aby jego przeżycia , reakcję 

zachowania i zdobyte doświadczenia 

przyczyniły się do właściwego rozwoju



Zapewnienie bezpieczeństwa 
osobistego w szkole i w drodze do 
szkoły



 Ochrona zdrowia dziecka



 Niesienie pierwszej pomocy



 Zapewnienie realizacji obowiązku 
szkolnego (wyrównywanie opóźnień w 
nauce)

Opiekuńczo- wychowawcza 

funkcja szkoły

 

 

Opiekuńczo- wychowawcza 

funkcja szkoły c.d.



Zaspakajanie podstawowych potrzeb 

biologicznych



 Roztaczanie opieki nad dzieckiem w 

czasie pracy zawodowej rodziców



 Organizowanie dzieciom czasu wolnego 

(zapewnienie właściwych styczności z 

wartościami kulturowymi, ograniczanie 

styczności ze zjawiskami 

patologicznymi.)



Udzielanie materialnej pomocy rodzinie w miarę 

możliwości finansowych szkoły.



 Udzielanie pomocy w rozwiązywaniu trudności 

wychowawczych w rodzinie (złe warunki rodzinne 

dziecka, sytuacja materialna, układ stosunków 

rodzinnych, stopień odpowiedzialności rodziców)



 Podnoszenie kultury pedagogicznej rodziców



 Organizowanie życia społeczno-kulturalnego 

rodziców 

Opiekuńczo- wychowawcza 

funkcja

szkoły w odniesieniu do 

rodziny dziecka:

Opiekuńczo- wychowawcza 

funkcja szkoły w odniesieniu 

do środowiska lokalnego:



Inspirowanie urządzeń rekreacyjnych i 

kulturalno-oświatowych w rejonie szkoły



 Podnoszenie poziomu kultury pedagogicznej 

społeczności lokalnej



 Organizowanie wolnego czasu lokalnej 

społeczności



 Zwalczanie negatywnych zjawisk, 

aspołecznych zachowań oraz wszelkiej patologii 

Opiekuńczo- wychowawcza 

funkcja szkoły w odniesieniu 

do środowiska lokalnego c.d.



     

Świetlic



     Czytelni



     Bibliotek



     Klubów



       Różnych zespołów i kół 

zainteresowań



    Organizacji uczniowskich



       Masowych form pracy kulturalnej 

(imprez)



   Obozy i 

kolonie



    Wycieczki

Zadania te szkoła realizuje najczęściej przez prowadzenie :

          

W efektywnym procesie wychowania w 

rozwoju osobowości, samorządności i postaw 
społecznych młodego pokolenia konieczny 
jest

    współudział nauczycieli, uczniów i ich 

rodziców, a także środowiska lokalnego.

        Zarówno szkoła, jak i rodzina jako 

najbliższe dziecku środowiska wychowawcze 
nie mogą prawidłowo wypełniać swych zadań 
i funkcji bez ścisłego współdziałania i 
systematycznej zorganizowanej współpracy. 

    

Efekty działalności wychowawczej szkoły 

zależą od form i metod współpracy z rodziną

Powiązania szkoły z 

rodziną

Współpraca doraźna:



Organizowane sporadycznie konferencje 

rodzicielskie



Rozmowy indywidualne nauczyciela z rodzicami



Informacje o przebiegu postępów szkolnych ucznia



Bardzo ważną formą współpracy jest poznanie 

warunków życia uczniów. 



Lustracja

środowiska rodziny, pozwala dotrzeć 

do źródeł niepowodzeń szkolnych dziecka i wpłynąć 

na wprowadzenie zmian w jego życiu domowym.

Współpraca stała:



To powołanie stałych komitetów 
rodzicielskich



Upowszechnianie wśród rodziców wiedzy 
pedagogicznej w formie pogadanek, 
odczytów, wydawnictw popularnych dla 
rodziców i wychowawców z zakresu 
pedagogiki, psychologii i szeroko 
rozumianych problemów wychowawczych.

Szkoła jako 

struktura

      

Szkoła w 

ujęciu strukturalnym

 oznacza 

grupę społeczną, system społeczny, układ 

organizacyjny,

w obrębie którego i poprzez który dokonują się 

nowoczesne procesy przekazu kulturowego.

 

 



W ujęciu strukturalnym szkoła to pewien 

sposób zespolenia reprezentantów dwóch 

pokoleń- nauczycieli i uczniów.



Dwupokoleniowość szkoły stwarza 

szczególne warunki życia społecznego;

 Rezultatem

 

struktury dwupokoleniowej jest 

nieprzekraczalny podział, niemożność 

całkowitego porozumienia między dwoma 

pokoleniami, tak jak to porozumienie jest 

osiągalne między rówieśnikami. 

     

Struktura szkoły ma służyć sprawnemu 

realizowaniu zadań, a zarazem stanowi ramy systemu
 społecznego.
 Zadania owe są spełniane w interakcjach
 zachodzących w określonych sytuacjach 

dydaktyczno-

wychowawczych oraz sytuacjach społecznych.

 

 

Szkoła jako grupa społeczna



Szkoła jako grupa społeczna jest szczególnym 

ośrodkiem socjalizacji .



Jest to grupa celowa, organizacja formalna

( ma określone zadania i określoną strukturę 

organizacyjną). 



Szkoła ma odgórnie wyznaczony, znormalizowany 

system działania( zespół nauczyciel specjalistów 

wchodzi w uporządkowane cyklicznie interakcje ze 

zbiorowością uczniowską w odpowiedni sposób 

uwarstwioną i pogrupowaną)



Za sprawą tych interakcji realizowany jest 

skomplikowany program działalności dydaktyczno- 

wychowawczej.

 

 

     

Specyfika tego zawodu polega na

tym, że nie da się określić konkretnych 
kompetencji wychowawczych czy 
zamkniętego systemu zasad, technik i metod 

działania. 

One istnieją i są potrzebne, ale aby 

wychowawca- nauczyciel 

mógł z nich korzystać musi
dokonać ich samodzielnego 
zastosowania w określonej sytuacji

.

Ogromną rolę w procesie wychowania odgrywa 

człowiek specjalnie powołany do realizowania 

celów wychowawczych, to

     

nauczyciel - wychowawca

.

 

Funkcje i zadania 

nauczyciela

 

 

Funkcje i zadania 

nauczyciela

Zadania 

nauczyciela

Kształtowan

ie postaw i 

charakteru 

dzieci i 

młodzieży

Posługiwan

ie się 

nowoczesn

ą 

technologią 

kształcenia

Organizowani

e działalności 

praktycznej 

uczniów

Rozwijanie sił 

twórczych i 

zdolności 

innowacyjnyc

h młodzieży

Transmisja 

wiedzy i 

doświadczenia 

w celu 

przygotowania 

uczniów do 

życia w 

społeczeństwie

Przygotowa
nie uczniów 

do uczenia 

się przez 

całe życie

Sprawdzanie 

i ocenianie 

osiągnięć 

szkolnych 

uczniów

Funkcje pełnione przez 

szkołę:

        

Obecnie obowiązek uczęszczania do szkoły spoczywa na każdym dziecku w wieku 

od siódmego do szesnastego roku życia. W tym czasie szkoła pełni wobec tych 

dzieci funkcję dydaktyczną (kształcącą), wychowawczą i opiekuńczą.



Przekazuje im wiedzę z różnych dziedzin nauki, 

    techniki, literatury, sztuki (funkcja dydaktyczna). 



Kształtuje ich postawy wobec rzeczy, ludzi, norm, wartości (funkcja wychowawcza).



 Zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i 

psychospołecznego uczniów (funkcja opiekuńcza).

 

Dezorganizacja w 

funkcjonowaniu szkoły.

Szkoła jako instytucja kształcenia i wychowania- także w 

obecnym systemie edukacji- nie zawsze funkcjonuje bez 

zakłóceń.

W obecnym szkolnictwie jest wiele do naprawiania. 

Głównymi 

przyczynami w złym funkcjonowaniu wielu szkół są m.in.
 



preferowanie funkcji kształcącej kosztem niedoceniania 

funkcji wychowawczej,



 przeładowane programy nauczania, 



stosowanie w nadmiarze tradycyjnych metod nauczania,



 przestarzała organizacja procesu nauczania  



braki w należytym przygotowaniu kadry nauczycielskiej.

 

 

Metody naprawy 

szkolnictwa



Unowocześnienie metod nauczania i wychowania



Świadome i celowe odwoływanie się do 
doświadczeń niektórych szkół zorganizowanych 
według odmiennych projektów edukacyjnych

(gdzie w szczególny sposób docenia się 

działalność innowacyjną nauczycieli i 
zainteresowania uczniów)



Udoskonalenie systemu kształcenia nauczycieli

 

 

BIBLIOGRAFIA

E.Gaweł-Luty „Pedagogika społeczna”
Szczecin 2004

R.Wroczyński „Pedagogika społeczna”
Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1985

M. Łobocki „ ABC wychowania”
Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999

Radziewicz J. „Środowisko społeczno-wychowawcze szkoły”
w „ Pedagogika społeczna” pod red. Plich T, Lepalczyk I. 

Warszawa 2003

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
 Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. Dz. U. Nr. 56

 

 

DZIĘKUJEMY 

ZA 

UWAGĘ