KOLOKWIUM Z SOCJOLOGII MEDYCYNY
Proszę podać definicję socjologii medycyny.
Socjologia medycyny zajmuje się badaniem społecznych aspektów zdrowia, choroby i opieki zdrowotnej. Stąd często socjologia medycyny określana jest jako socjologia zdrowia i choroby. W ramach socjologii medycyny prowadzone są badania społeczne systemu szpitalnictwa i innych placówek leczniczych oraz ról społecznych zawodów medycznych: lekarzy, pielęgniarek i innych.
Źródło: „Mała encyklopedia medycyny” tom III, Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Co to jest problem społeczny?
Jest to zjawisko uznawane za niepożądane, które spotyka się z krytyczną oceną znacznej liczby ludzi, a ponadto wydaje im się ono możliwe do przezwyciężenia przez zbiorowe działania.
Co to jest problem socjologiczny?
Proszę podać definicję medycyny ludowej.
Medycyna ludowa to system działań leczniczych, oparty na tradycyjnych przekazach, empiryzmie czy na przypisywaniu danym substancjom własności magicznych, niż na eksperymentalnym wykazaniu skuteczności. Medycyna ludowa jest częścią tradycji kulturowej każdej społeczności i odgrywała w przeszłości znaczną rolę. Niektóre naturalne sposoby leczenia mają swą wartość medyczną, lecz większość oparta jest na przesądach i prymitywnym rozumowaniu kojarzeniowym.
Proszę zdefiniować pojęcie zdrowia.
Zdrowie to:
pojęcie przeciwstawne chorobie
fizjologiczno-biologiczna charakterystyka zdrowia
stan pełnej równowagi.
„Zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz pełny dobrostan jednostki w sensie biologicznym, psychicznym i społecznym.”
6 wymiarów dobrostanu:
fizyczny – aktywność, zróżnicowana dieta, samoopieka
społeczny – interakcje, aktywność w życiu publicznym, troska o środowisko
emocjonalny – wyrażanie emocji i panowanie nad nimi
intelektualny – poczucie kreatywności i pokonywanie wyzwań
duchowy – rozumienie wartości życia, spokój „ducha”
zawodowy – satysfakcja z pracy, równowaga pomiędzy pracą a czasem wolnym, interakcje ze współpracownikami
Proszę zdefiniować pojęcie choroby.
Stanowi tradycyjny obszar działania lekarzy. Oznacza ona zmianę patologiczną organizmu, która może być albo następstwem załamania się jego struktury anatomicznej, albo rezultatem zaatakowanej przez jeden organizm (np. przez drobnoustrój chorobotwórczy) drugiego organizmu – gospodarza, czyli człowieka, co ma dla niego dające się przewidzieć negatywne skutki.
*Stan ciała, w której jego funkcje są zaburzone lub rozstrojone.
Proszę wyjaśnić różnicę między chorobą a poczuciem dyskomfortu.
Choroba wyrażona jest w kategoriach obiektywnych, jako swoisty „uszkodzony” stan, podczas gdy w poczuciu dyskomfortu na pierwszy plan wysuwają się subiektywne skutki procesu choroby, złe samopoczucie oraz zmieniony stan spostrzegania.
Proszę podać definicję rehabilitacji.
Jest to kompleksowe postępowanie w odniesieniu do osób niepełnosprawnych fizycznie i psychicznie, które ma na celu przywrócenie pełnej lub możliwej do osiągnięcia sprawności fizycznej i psychicznej, zdolności do pracy i zarobkowania oraz zdolność do brania czynnego udziału w życiu społecznym.
Proszę wyjaśnić model biomedyczny w leczeniu.
1. Mechanistyczna i redukcjonistyczna wizja, w której człowiek – tak jak skomplikowana, składająca się z wielu części maszyna – może być naprawiony. Człowiek – jako obszar zainteresowania nauki – został
ograniczony do wymiaru ciała jako biologicznego mechanizmu (jest przedmiotem działania, jest bierny). Obowiązuje zasada prymatu części nad całością. Funkcjonują zasady determinizmu i fizykalizmu.
2. Zdrowie to brak choroby; definiowane jest tylko przez przedstawicieli nauk medycznych.
3. Uwaga skupia się na przebiegu choroby, która jest zaburzeniem w funkcjonowaniu
organizmu lub w prawidłowej budowie człowieka.
4. Etiologia ściśle określona w sferze biologicznej (fizjologiczno-somatycznej).
5. Zakres: jednowymiarowy (sfera biologiczna); jednopoziomowy (pojedynczy układ, np. organ).
6. Lekarski monopol na wiedzę o zdrowiu, scjentyzm naukowy (wiara w moc medycyny), obiektywne kryteria oraz dominacja chemicznych sposobów leczenia.
Proszę wyjaśnić model holistyczny w leczeniu.
1. Systemowa wizja, w której człowiek jest elementem całości (złożonej z wymiarów:
fizycznych, psychicznych, duchowych, społecznych i kulturowych). Całość determinuje
zdrowie każdego z poszczególnych elementów. Człowiek jest względnie samodzielnym twórcą własnego zdrowia.
2. Zdrowie to pełnia potencjału rozwojowego i dobrostan; jest cechą systemu lub podsystemu,
który warunkuje równowagę (korzystną dla zdrowia).
3. Uwaga skupia się na przyczynie choroby, która traktowana jest jako skutek zachwiania
równowagi systemowo rozumianego zdrowia.
4. Etiologia – oprócz sfery biologicznej –otwarta na wiele czynników pozabiologicznych.
5. Zakres: wielowymiarowy (sfery: biologiczna, psychospołeczna, kulturowa, duchowa), wielopoziomowy (wielość układów, np. środowisko rodzinne, środowisko lokalne).
6. Dopuszczalność subiektywnych kryteriów odnoszących się do zdrowia, oddziaływanie
terapeutyczne uzupełnione o naturalne sposoby.
Proszę wymienić sfery starzenia się.
strefa biologiczna
strefa psychiczna
strefa społeczna
Proszę podać przedział wieku starszego.
początek starości 60-65 rok życia
wczesny wiek starszy (wiek podeszły) 60-74 lat
późny wiek starszy 75-89 lat
bardzo późny wiek starszy (długowieczność) powyżej 90 roku życia
Proszę wyjaśnić pojęcie niepełnosprawności.
Wszelkie ograniczenia lub brak możliwości wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka. Jest to również niezdolność do pracy albo zaliczenie do grupy inwalidów lub legitymowanie się stopniem niepełnosprawności.
Proszę podać etapy historyczne podejścia do niepełnosprawności.
okres monologiczny – wieki średnie do renesansu
okres renesansu starożytnej idei „piękna ludzkiego ciała” – kończący się z oświeceniem
okres racjonalistyczno – separacyjny – od oświecenia do końca XIX wieku
okres medykalizacji statusu osób niepełnosprawnych i ich eksterminacji – do połowy XX wieku
okres budowania poprawnej pozycji osób z ograniczeniem sprawności – druga połowa XX wieku do dzisiaj
Proszę wymienić typy niepełnosprawności.
niepełnosprawność prawna
niepełnosprawność biologiczna
Proszę scharakteryzować model medyczny podejścia do niepełnosprawności.
Mechanizm działania modelu medycznego przejawia się w formie utartych stereotypów i określeń o zabarwieniu pejoratywnym. Ludzi, którzy cierpią z powodu choroby wrodzonej lub nabytej, dotykającej sfery fizycznej lub psychicznej, model ten spycha na margines życia społecznego. Odbiera się im możliwość kształcenia i kariery zawodowej, co nierzadko powoduje zachwianie poczucia bezpieczeństwa egzystencjalnego i prowadzi do poczucia nieprzydatności, niespełnienia, pustki życiowej. W modelu tym często kładzie się nacisk na potrzebę podejmowania działań charytatywnych i opiekuńczych w stosunku do osób niepełnosprawnych. Problemy związane z niepełnosprawnością, postrzeganą jako odstępstwo od normy, mogą zostać usunięte w specjalistycznych ośrodkach lub szpitalach.
Proszę scharakteryzować model społeczny (interaktywny) podejścia do niepełnosprawności.
Model interaktywny jest charakterystyczny dla krajów, gdzie relacje społeczne opierają się na koncepcji praw obywatelskich, co szczególnie silne jest w USA i na Wyspach Brytyjskich. Zgodnie z tym modelem fakt bycia niepełnosprawnym jest praktycznie obojętny i w żaden sposób nie determinuje kolei życia. Osoba niepełnosprawna staje się niezależnym aktorem w życiu społecznym; ma dokładnie te same prawa i obowiązki co osoby pełnosprawne - jest pełnoprawnym i pełnowartościowym członkiem społeczności. Usuwanie problemów związanych z niepełnosprawnością wiąże się z opanowaniem przez osobę niepełnosprawną nowej funkcji, która będzie mogła stanowić dla niej podstawę orientacji w otoczeniu i umożliwi radzenie sobie z wymaganiami w kolejnych etapach życia, która pozwoli jej na odnalezienie swojego miejsca wśród innych.
Proszę podać definicję śmierci.
Naturalna konsekwencja ludzkiej egzystencji.
Modele relacji lekarz – pacjent w ujęciu Rolanda A. Pierloota.
Aktywność – bierność: lekarz robi coś dla pacjenta, ten z kolei biernie przyjmuje wszelkie działanie na jego rzecz. Ten typ najczęściej występuje w sytuacjach gdy pacjent jest pod narkozą, w śpiączce, zamroczeniu, uznał ciężkiego urazu itp. W modelu tym występuje najsilniejsza dominacja lekarza nad pacjentem, który z przyczyn organicznych nie jest zdolny do jakiejkolwiek współpracy. Prototypem tego typu relacji są relacje między rodzicem a niemowlęciem.
Kierowanie – współpraca: lekarz mówi pacjentowi co ma robić, ten zaś posłusznie wykonuje wszystkie zalecenia. Taki model kształtuje się często przy np. chorobach ostrych. Prototypem tego rodzaju relacji jest stosunek między rodzicem a dzieckiem.
Obopólne uczestnictwo: lekarz pełni rolę pomocnika w ukierunkowaniu na takie działanie, aby pacjent umiał sobie pomóc sam. Pacjent wówczas staje się partnerem. Sytuacja taka ma miejsce przy chorobach przewlekłych, a pierwowzorem tego typu relacji jest stosunek między dwiema osobami dorosłymi.
Modele interakcji personel medyczny – pacjent.
- informacyjno-diagnostyczną - jej podstawowym celem jest wzajemne
porozumienie i zrozumienie, dzięki przekazywanej przez lekarza wiedzy o samej
chorobie, jej etiologii, diagnostyce, leczeniu, rokowaniach, zapobieganiu oraz
formułowanie zaleceń lekarskich.
- perswazyjną – jej głównym celem jest wywarcie pozytywnego wpływu
na reakcje chorego, jego zachowanie, a także kształtowanie prozdrowotnych
postaw i sprowokowanie pacjenta do współdziałania w procesie leczenia.
- terapeutyczną - jej zasadniczym celem jest zmiana stanu psychofizycznego
pacjenta poprzez łagodzenie pobudzenia emocjonalnego, wsparcie w trudnych
chwilach.
Rola chorego w teorii funkcjonalnej Talcota Parsonsa.
Rola chorego to zinstytucjonalizowany typ roli społecznej, czyli trwale związanej z systemem społecznym (wpisanej w ten system) i funkcjonalnie dlań istotnej.
system „uznaje”, że chory nie jest winien swego stanu, i że choremu należy się fachowa pomoc
system „usprawiedliwia” więc chorego i zwalnia od pełnienia spoczywających na nim ról (system jednostkę izoluje, ale nie eliminuje)
w zamian system „oczekuje”, że chory uzna iż stan, w którym się znalazł, nie jest pożądany i uczyni wszystko, aby zeń wyjść
chory powinien zaakceptować czasowo nową rolę (chorego), zaprzestać pełnienia dotychczasowych ról i podjąć działania zamierzające do przywrócenia mu zdrowia: udać się do lekarza, podjąć samoleczenie
Szpital jako system społeczny.
system społeczny, przez który rozumiemy zorganizowany układ elementów, wprowadzonych w celu skutecznego funkcjonowania
kompleksowa instytucja, która realizuje wielorakie cele, ma rozwinięty system zasad i działań, zmierzającą do koordynacji różnych czynności i grup wyspecjalizowanego personelu
najważniejsza instytucja stojąca na straży zdrowia ludności