I. TOŻSAMOŚĆ SOCJOLOGII MEDYCYNY [...]

tekst 1/1 Latoszek M.- związki między medycyną a socjologią

1.Jakie są skutki rozwoju cywilizacyjnego w obszarze medycyny?

Pozytywne: zmienieszenie umieralności niemowląt, przedłużenie przeciętnego trwania życia ludzkiego, zwalczenie wielu chorób zakaźnych, postępy w diagnostyce, przeszczepy narzadów.

Negatywne: wzrost liczby chorób cywilizacyjnych-nowotwory,choroby serca i naczyń, choroby psychiczne, alkoholizm, narkomania, samobójstwa, inwalidztwo.

 

2.W jakim sensie można mówić o tym, iż higiena społeczna przyczyniła się do powstania socjologii medycyny?

Higiena społeczna dostrzega związek między zdrowiem/chorobą a warunkami społecznymi. Stosunki społeczne znacząco wpływają na stan zdrowia i choroby, są wręcz źródłem chorób i epidemii, higiena domaga się poprawy sytuacji najniższych warstw społeczeństwa, szerzy oświatę zdrowotną, ukazuje nierówności w dostępie do lecznictwa.

 

3. Kto z badaczy i w jaki sposób przyczynił się do rozwoju socjologii medycyny?

McIntire - potrzeba badania wpływu cywilizacji na stosunki medycyna-społeczeństwo,lekarze-lekarze.

I.Ierae - wyróżnił 3 działy socjologii medycyny [1-związek między czynnikami społecznymi a stanem zdrowia populacji,2-warunki częstotliwości zachorowań w warstwach społecznych, postawy warstw wobec choroby, 3-problematyka szpitala jako instytucji, role społeczne personelu medycznego, relacje pacjent-personel]

Merton, Kendall, Parson, Sokołowska ( dwoje ostatni najważniejsi - ojciec i matka polka socjologii - socjologiczna problematyka zdrowia)

 

4. Jakie różnice można wskazać w odniesieniu do higieny społecznej i socjologii medycyny?

Higiena: bazuje na wiedzy i tradycji medycznej socjo: na wiedzy i metodologii socjologicznej

Higiena: opisy, analizy, postulaty, oceny socjo: regularne badania na bazie socjo ogólnej

higiena: materialne aspekty środowiska kształtują postawy zdrowotne socjo: stosunki międzyludzkie, wartości, wytwory "duchowe" je kształtują

 

5. Jak można zdefiniować socjologię medycyny?

mniej: to dyscyplina socjologii która zajmuje się społeczną komponentą zjawisk i procesów zachodzących w medycynie oraz wpływem medycyny na życie społeczne.

więcej: obejmuje też socjologię zdrowia i choroby.

 

6.Jakie są poszczególne działy socjologii medycyny?

1-(socjo problematyka zdrowia i choroby)związek między czynnikami społecznymi a stanem zdrowia populacji, skłonności do zachorowań w zależności od uwarunkowań klasowych/społecznych, reakcja społeczeństwa na profilaktykę i leczenie, warunki częstotliwości zachorowań w warstwach społecznych, postawy warstw wobec choroby,

2-(socjo instytucji medycznych)problematyka szpitala jako instytucji, funkcje szpitala, zaspokajanie potrzeb pacjentów a system kontroli wewnętrznej, jego normy i cele

3-(socjo zawodów medycznych)role społeczne personelu medycznego, selekcja i rekrutacja przyszłego personelu medycznego, badanie wzorców, aspiracji, motywacji personelu, miejsce zawodów w hierarchii społeznej, jak kształtują się tradycje zawodowe, identyfikacja grupy zawodowej.

 

II. SOCJOLOGICZNY MODEL CHOROBY

 

Tekst 1  A. Firkowska-Mankiewicz, Teorie przyczyn chorób.

 

1 Jakie są założenia biomedycznego modelu etiologii chorób?

Założeniem jest poszukiwanie 1, wyraźnie określonej, specyficznej przyczyny sprawczej, lokalizowanej przede wszystkim wśród czynników o charakterze biologicznym – bakterii, wirusów, patologicznych procesów komórkowych itd.

 

2 Na czym polega różnica pomiędzy biomedycznym a epidemiologicznym modelem choroby?

W modelu epidemiologicznym jest wiele przyczyn choroby- miejsce zamieszkania, warunki mieszkaniowe i pracy, odżywianie, ubieranie się, sposób spędzania wolnego czasu, dochody i wydatki. Epidemia dotyczy dużej liczby ludzi i jest łatwo przenoszona.

Model biomedyczny – teoria ‘’jednej przyczyny’’

 

3 W jaki sposób są ujmowane uwarunkowania choroby w ramach modelu psychosomatycznego?

Źródła chorób ( wrzód żołądka, migreny, uczulenia) poszukuje się w długotrwałych stanach napięć psychicznych, związanych z przeżywaniem sytuacji konfliktowych, z którymi jednostka nie potrafi sobie poradzić. Przyczyn szuka się wyłącznie w sferze psychicznych przeżyć.

 

4 Na czym polega rola stresu psychospołecznego w uwarunkowaniach choroby?

Stres psychospołeczny jest bodźcem powodującym indywidualną reakcję stresową – sposób w jaki człowiek radzi sobie ze stresem, czyli jego zachowania adaptacyjne. Mogą one przybierać różne formy, objawiają się – wzmożonym napięciem emocjonalnym, zaburzeniami sfery poznawczej lub zachowania, a w ostateczności chorobą somatyczną lub psychiczną. Stres jest zakłóceniem równowagi między wymogami środowiska a dostępnymi jednostce środkami i możliwościami, potrzebnymi do poradzenia sobie z tymi wymogami, którego przezwyciężenie pociąga za sobą koszty destrukcyjne dla jednostki.

 

5 Jakiego rodzaju uwarunkowania bierze się pod uwagę w ramach wieloczynnikowego modelu etiologii choroby?

Czynniki biologiczne, fizyczne i chemiczne

Różnego rodzaju stresy, szczególne predyspozycje osobowościowe, brak oparcia ‘’podtrzymania społecznego’’ w najbliższym otoczeniu

Indywidualna odporność jednostki

 

Schemat ze str 59

Czynniki makrospołeczne ( ustrój społeczno-polityczny, gospodarka, system ochrony zdrowia, kultura)

Czynniki mikrospołeczne (praca, status społeczno-zawodowy, kultura zdrowotna i styl życia, więzi społeczne)

Stres psychospołeczny, oparcie społeczne, wyposażenie biologiczne, osobowość, system odporności własnej

 

6 Na czym polega różnica pomiędzy pojęciem przyczyny a pojęciem czynnika ryzyka choroby?

Przyczyna – jest jedna, najbardziej prawdopodobna, odnosi się głównie do chorób zakaźnychCzynnik – jest ich kilka, mogą ale nie muszą powodować choroby

 

 

Tekst 2 Barbara Uramowska-Żyto, Socjologiczne koncepcje choroby

 

1.Jest to stan, w którym każda komórka ciała funkcjonuje na optymalnym poziomie i w doskonałej harmonii z każdą inną komórką bądź też stan, w którym każdy organ funkcjonuje na optymalnym poziomie w całkowitej harmonii z każdym innym organem

 

2. Zdrowie nie polega wyłącznie na nieobecności choroby, ale obejmuje również doskonałe samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne, co oznacza, iż powszechnie jest rozumiane jako brak dolegliwości.

 

3. pojęcie disease przedstawia chorobę w sensie biologicznym, odnosi się do zmian patologicznych organizmu, niewydolności któregoś z układów; jest to zjawisko, które lekarz może obiektywnie ,,zweryfikować” za pomocą wszelkiego rodzaju badań, testów, symptomów, itp,itd.

 

pojęcie illness odnosi się do psychologicznych( subiektywnych) aspektów choroby, poczucia dyskomfortu, destrukcji, obniżenia wartości danego człowieka

 

 pojęcie sickness określa to w jaki sposób widzą nas inni bez względu na to czy występuje u nas choroba w sensie biologicznym lub psychologicznym; przedstawia człowieka na tle grupy

 

4. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób nie obejmuje wielu zjawisk uznanych za chorobowe, (m.in. dyskomfortu psychicznego), które mają swoje odzwierciedlenie w definicji. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób jest podstawą diagnostyki dla lekarzy i decyduje o tym, których ludzi zaliczyć do populacji chorych.  Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób nie obejmuje również funkcjonowania na tle grupy, społeczeństwa czy konieczności zaspokajania własnych potrzeb lub możliwości zmieniania czy dostosowywania się do środowiska.

 

5.  Zdrowie i choroba to stany, które zostały ocenione przez społeczeństwo. Medycyna spełnia funkcję kontroli społecznej.

Choroba jest pewnym odchyleniem od norm (dewiacją) obowiązujących w danej grupie czy społeczeństwie, uniemożliwia jednostce pełnienie określonych ról społecznych.

Elementy choroby:

a) uznanie, iż chory nie jest winien swojej choroby, niezbędny jest proces leczniczy

b) izolacja jednostki ze względu na jej niezdolność( chorobę)

c) oczekiwanie, iż chory uzna swój stan za niepożądany

d) oczekiwanie, iż chory poszuka fachowej pomocy

Zdrowie: ,,stan, w którym jednostka wykazuje optymalną umiejętność efektywnego realizowania ról i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji”, czyli możliwość wypełniania ról społecznych.

 

6,7.- na szczęście nie obowiązują

 

III . ŚRODOWISKO SPOŁECZNE JAKO DETERMINANT CZYNNIKÓW WARUNKUJĄCYCH ZDROWIE I CHOROBĘ

 

Tekst 1 Zofia Kawczyńska – Butrym: Rodzina – zdrowie – choroba. Kontekst społeczny i zakres badań empirycznych. (w:) Socjologia medycyny, red. A. Ostrowska, PAN, Warszawa 2009,

 

Pyt 1. Co oznacza pojęcie mdykalizacji zdrowia? Jak proces medykalizacji wpływa na funkcjonowanie rodziny?

Medykalizacja zdrowia – przypisanie odpowiedzialności za zdrowie instytucjom i zawodom medycznym

Brak usług opiekuńczych i innych działań wspierających rodzinę w najbliższym jej otoczeniu, okazuje się niekorzystny zarówno dla stanu zdrowia i życia chorego, jak też powoduje nadmierne obciążenie rodziny. W ostatnim czasie ujawnił się nowy problem – rodzina zaczęła wycofywać się z opieki lub tracić możliwość sprawowania jej w sytuacjach, które tradycyjnie podlegały dość rozbudowanej i silnie kojarzonej z rodziną funkcji opiekuńczej.

 

Pyt 2. W jakim kontekście badwczym analizuje się powiązanie choroby z życiem rodzinnym?

Powiązanie choroby z życiem rodzinnym rozpatruje się w 2 kontekstach badawczych – 2 kierunki zależności i ich podwójny charakter – pozytywny i negatywny.

Pierwszy kierunek: rodzina i zdrowie – jaki jest wpływ  rodziny na stan zdrowia jej członków?

Drugi kierunek: zdrowie/choroba a rodzina – co zmienia się w rodzinie w wyniku choroby?

 

*znalazłam notatkę z zajęć, która sugeruje, że możemy pominąć to pytanie, ale nie wiem czy Dr Gemel o tym pamięta ;)

 

Pyt 3. Jakie czynniki społeczne wpływają na realizację funkcji opiekuńczej przez rodzinę współczesną?

Do czynników społecznych które wpływają na realizację funkcji opiekuńczej przez rodzinę należa stan zdrowia populacji oraz międzynarodowy „transfer opieki”, który opiera się na przenikaniu się niepłatnej i odpłatnej sieci opiekuńczej. Tradycyjnie nieodpłatna opieka rodziny nad osobą przewlekle chorą lub/i starą transferowana jest do bogatych krajów, gdzie staje się odpłatnie realizowaną opieką na rzecz tych, którzy nie uzyskują jej od własnych rodzin. Sprzedając swój potencjał opiekuńczy za granicę, opiekę nad własnymi dziećmi zostawiają innym członkom rodziny lub instytucjom.

 

Pyt 4. Jakie są główne kierunki analizy związku między zdrowiem/chorobą a rodziną?

Do głównych kierunków analizy związku między zdrowiem/chorobą a rodziną należą:

Aspekt etiologiczny – czynniki ryzyka zdrowotnego oraz rodzinne uwarunkowania do choroby

Aspekt terapeutyczny – rozpoznanie czynników przyspieszających lub opóźniających proces leczenia

Aspekt rehabilitacyjny – poszukiwanie czynników wspomagających i motywujących  do rehablilitacji

Aspekt profilaktyczny- określanie stopnia wpływu rodziny na ich własne zdrowie, jego umacnianie i zachowanie, co zwiększa lub ogranicza ryzyko zachorowania

 

*tutaj mam napisane, że na koło poleca się przyswojenie „schematu 1” z tego tekstu, chociaż wydaje mi się, że to skrótowe zestawienie wystarczy ;D

 

 

Pyt 5. Jakie zmiany w życiu rodziny wywołuje choroba jednego z jej członków?

Do zmian zachodzących w życiu rodziny jakie wywołuje choroba, z jednej strony możemy zaliczyć przeciążenie i trudne sytuacje, w tym pogorszenie standardu życia, wzrost nieporozumień, pretensji i konfliktów , a nawet porzucenie. Z drugiej strony pogłębienie więzi, które wynika z choroby, zbliżenie emocjonalne, wzajemna serdeczność , czułość i troska, a w zachowaniach dzieci przyspieszone dojrzewanie społeczne i wzrost wrażliwości i empatii.

 

Pyt 6. Od jakich czynników zależa zmiany zachodzące w rodzinie pod wpływem choroby?

 Zmiany zachodzące w rodzinie zależą od następujących czynników:

• Rodzaju choroby – zależy czy łączy się z zagrożeniem życia i od poziomu społecznej stygmatyzacji

• Pozycji i miejsca osoby chorej w strukturze i funkcjach rodziny

• Sytuacji całej rodziny i jej cech mających wpływ na poziom opiekuńczej wolności rodziny – np. sytuacja materialna, stan zdrowia pozostałych członków rodziny

• Kontekstu lokalnego – infrastruktura opiekuńcza w dostępnym otoczeniu, działających systemów wsparcia

 

IV.Niepełnosprawność i jej marginalizujące skutki: kompleksowa rehabilitacja - przeciwdziałanie im.

 

 1.Niepełnosprawność zwykło postrzegać się jako problem medyczny, zwiazany z pomocą społeczną i działalnością charytatywną. Dzięki programom na rzecz niepełnosprawnych doszło do pogłębienia wiedzy na temat niepełnosprawności. Obecnie zwraca się uwagę na indywidualne potrzeby jednostki i niedoskonałości tkwiące w społeczeństwie.

 

2.Indywidualny model niepełnosprawności wiąże się z rehabilitacją medyczna, dotyczy aspektów biologicznych. Jest ona następstwem uszkodzenia narządów organizmu, spowodowaną wadą wrodzoną, chorobą, urazem. Powoduje obniżenie sprawności, funkcjonowania i przyczynia sie do złej sytuacji społecznej osoby. Model ten traktuje niepełnosprawność jako chorobę, jako osobistą tragedię jednostki, której potrzebna jest specjalistyczna pomoc, rehabilitacja. Osoba niepełnosprawna traktowana jako pacjent ma zostać wyleczona i przystosować sie do funkcjonowania w społeczeństwie.

 

3.Społeczny model niepełnosprawności zakłada, że niepełnosprawność jest utratą lub ograniczeniem możliwości brania udziału w normalnym życiu społecznym. Powoduje to ograniczenie z korzystania  z pełni praw człowieka. Środowisko nie jest przystosowane dla osob niepełnosprawnych.  Należy przystosować je dla osób niepełnosprawnych by mogły sobie w nim radzić jak zdrowy człowiek.

 

4.Sposób ujmowania problemów osób niepełnosprawnych opracowany w Konwencji Madryckiej charakteryzuje się dążeniem do wyrównania poziomu funkcjonowania w społeczeństwie ludzi niepełnosprawnych w stosunku do pełnosprawnych obywateli. Ma być to możliwe dzięki akceptacji tych osób, zrozumienie ich problemów, braku segregacji, możliwości do podejmowania politycznych decyzji przez niepełnosprawne osoby.

 

5.Biopsychospołeczny model niepełnosprawności wskazuje na trzy wymiary niepełnosprawności: biologiczny, jednostkowy i społeczny. Zwraca on uwagę na to, że niepełnosprawności nie powinno się traktować jako jednowymiarowego problemu. Jest on bardziej złożony. Uwzględnia ona we właściwych proporcjach aspekt biologiczny i społeczny w powstawaniu niepełnosprawności. Na zaistnienie problemu wpływa nie tylko uszkodzenie organizmu ale także czynniki środowiskowe i cechy osobiste.

 

6.Osoby niepełnosprawne mają wszystkie prawa i obowiązki jak inni ludzie. Jednak są one często naruszane w klasycznych dziedzinach praw człowieka, w swerze cywilnej, politycznej jak i ekonomicznej, społecznej i kulturowej.

 

V. SPOŁECZNY KONTEKST I KONSEKWENCJE PROCESU STARZENIA SIĘ

Tekst 1 

J.Barański, Czy starość jest umieraniem

 

Pytania do tekstu:

1. Dlaczego starość jest umieraniem?

Starość jest umieraniem ponieważ tak ją postrzegamy. Przypisujemy starości oznaki umierania. Kojarzy się nam z chorobami, ich przewlekłością, koniecznością opieki , niesprawnością i z intensywnym leczeniem. To spojrzenie na starość odmawia ludziom starym przestrzeni życia, oznak normalnego funkcjonownia. Pod presją tego starość kojarzy się nam z wyczekiwaniem śmierci, czyli powolnym umieraniem.

 

2. Dlaczego starość umieraniem nie jest?

Starość umieraniem nie jest, ponieważ ludzie młodzi też umierają , śmierć dotyka ludzi w każdym przedziale wiekowym. Starzy ludzie też maja wole życia i gdyby spoleczeństwo pozwolilo im na zaspokajanie swoich potrzeb zycie nie bylo by tylko oczekiwaniem na smierć.

 

3. Co konstytuuje społeczne odniesienie i wartościowanie starości?

Społeczeństwo postrzega ludzi starych jako osoby o zerowej aktywności społecznej. Negatywny stereotyp ludzi starszych przypisuje im zazwyczaj takie cechy jak : lękliwość, depresja starcza, upartość, naiwność i zgorzkniałość. Jednym z powodów jest wygląd wyrażający smutek i brak nadziei, przygarbiona postawa, i maska pod którą ukrywają jakiekolwiek emocje. Gdy chcą rozwijać swoje pasje i pragnienia społeczeństwo traktuje to jak dewiację lub dziwactwo. To dlatego przypisuje się im postawy i zachowania podszyte lękiem, strach przed nowościami, zmianami i postępem technicznym. To według społeczeństwa czyni osoby starsze zdziecinniałymi, i pozwala traktować z protekcjonalizmem.

 

4. Na czym polega medykalizacja starości

Medykalizacja starości opiera się głównie na postawie paternalistycznej (prawo do decydowania za kogoś, narzucanie mu swojej woli ) . Pracownicy służby zdrowia decydują o zakresie i sposobie zaspokojania oczekiwań ludzi starszych. Nie wysłuchują ich i nie rozumieją prawdziwych potrzeb.

 

VI. CHOROBA A DEWIACJA; PATOLOGIE DOTYKAJĄCE SPOŁECZEŃSTWA; NOWY WYMIAR CHORÓB SPOŁECZNYCH W SPOŁECZEŃSTWIE KONSUMPCYJNYM NA WYBRANYCH PRZYKŁADACH

 

Tekst 1

N. Goodman, „ Wstęp do socjologii – dewiacja i kontrola społeczna”, Zysk i S-ka, Poznań 1997

Pytania do tekstu

 

1. Czym jest dewiacja społeczna? Zachowanie, które nie naruszając kodeksów prawnych, narusza normy społeczne. Nie przystając do ogólnie przyjętych norm społecznych, ale nie są takie złe by można było uznać je za przestępcze.

 

2. Proszę omówić względność pojęcia dewiacji na wybranych przykładach.

Noszenie kolczyków i długich włosów przez mężczyzn w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych było nie akceptowane społecznie, ale nie było to przestępstwo.

 

3. Etiologia zjawisk dewiacyjnych na płaszczyźnie biologicznej i kulturowej.

Biologiczna:

więźniowie mają szczególe cechy fizyczne, odmienne od reszty społeczeństwa (Lombrosa), które umożliwiają im dokonywanie przestępstw (Sheldon). Brak związku między budową ciała a zachowaniem stwierdził Goring. Glueckowie twierdzili, że związek jest jedynie pośredni. Skłonność do popełniania zbrodni może być wynikiem posiadania dodatkowego chromosomu męskiego (XYY); występuje on częściej u przestępców płci męskiej.  BadaniaWilinsona i Herrnsteina wykazały, że czynniki biologiczne mają minimalne znaczenie dla zachowań przestępczych – główną rolę odgrywa środowisko.

Kulturowa: 1. Teoria zróżnicowanych powiązań (Sutherland) – przestępczość jest rezulatetem subkultury dewiacyjnej. Jednostki uczą się zachowań przestępczych jak każdej innej czynności społecznej. 2. Teoria kontroli – (Reckless)- zachowania przestępcze wynikają z braku odpowiedniej kontroli wewnętrznej i braku skutecznej kontroli społecznej.

 

 

4. Czym jest anomia wg Durkheima i Mertona?

Durkheim – typowe normy kierujące zachowaniem nie są już dłużej skuteczne ani odpowiednie, co skutkuje obniżeniem zdolności społeczeństwa do ksztłtowania odpowiednich zachowań.

Merton – dewiacja powstaje na skutek napięcia strukturalnego, jakie wynika z barku jasnych związków między kulturowo zalecanymi celami, a środkami, którymi dysponuje społeczeństwo do ośiągnięcia tych celów.

 

 

5. Jakie typy adaptacji dewiacyjnej wymienia Merton? 1. Typ innowacyjny – osoba akceptuje standardowe cele kulturowe, ale nie zgadza się ze społecznie akceptowanymi środkami do ich osiągnięcia. (wykorzystywanie poufnych informacji w obrotach akcjami)

2. Typ rytualistyczny – osoby nie akeptują ( nie rozumieją) celów kulturówych, mimo wszystko zachowują się  w sposób społecznie akceptowalny (biurokrata bardziej zainteresowany jest poprawnym wypełnieniem papierów niż po co je wypełnia)

3. Wycofanie się – osoba porzuca zarówno akceptowane środki jak i cele ( włóczęga). 4. Bunt – osoba nie akceptuje ani środków ani celów i zastępuje je nowymi (rewolucjonista).

 

 

6. Wg teorii naznaczenia społecznego mamy do czynienia z dewiacją pierwotną i dewiacją wtórną – proszę wyjaśnić te etapy na empirycznym przykładzie.

dewiacja pierwotna – przypadkowe odchylenie, przekroczenie normy dewiacja wtórna – publiczne naznaczenie kogoś jako dewianta i, w konsekwencji – zaakceptowanie przez popełniającą wykroczenie osobę tożsamości dewianta

 

Tekst 2.J.Rogala-Obłękowska, Podstawowe pojęcia związane z narkomanią i inne rozdz. (w:) J. Rogala-Obłękowska. Przyczyny narkomanii, UW Warszawa 1999. 

 

1. Jak Who definijuje uzależnienei lekowe?

Stan fizyczny, a czasami także psychiczny wynikający z relacji między żyjącym organizmem, a środkiem uzależniającym, charakteryzujący się zmianami zachowania lub innymi reakcjami, które zawsze zawierają przymus brania tych środków w sposób ciągły lub okresowy w celu doświadczanai ich psychicznych efektów, a czasami w celu uniknięcia złego samopoczucia związanego z ich brakiem.  Tolerancja może występować lub  też nie. Jednostka może być uzależniona od więcej niż jednego srodka.

 

2.Na czym polega uzależnienie psychiczne, fizyczne i społeczne od narkotyków? Uzależnienie fizyczne- zwiększona tolerancja na dany srodek psychoaktywny tzw. Postępującą adaptację organizmu wynikiem czego coraz większe dawki mogą być przyjmowane powodując ten sam efekt. Zmniejszenie dawki może spowodować występowanie syndromu absytencyjnego.

Uzależnienei psychiczne- świadoma potrzeba lub wręcz przymus brania środa odurzającego celem zaspokojenia określonych potrzeb emocjonalnych. Brak dostępu do środka wręcz uniemożliwa normalną aktywność i staję się źródłem intensywnych przykrych przeżyć. Wszystkie zachowania mają na celu zdobycie pożądanego środka.

Uzależnienie społeczne- związane przynależnością do subkultury narkomańskiej , w której obowiązują określone rytuały i ideologia związana z zażywaniem środków uzależniających. Zaprzestanie brania narkotyków skutuje odrzuceniem przez grupę rówieśniczą i jest silnie odczuwane jako kara. U porzuconej jednostki występuje deprywacja potrzeby przynależności.

 

3. Jakie są ogólne założenia teorii więzi społecznych dotyczące przyczyn stosowania narkotyków?Teoria zkłada, że najważniejsze dla wyjaśnienia eksperymentalnego zazywania narkotyków są związki emocjonalne z dewiacyjną grupą rówieśniczą nastawioną na branie narkotyków. W teorii słabe więzi konwencjonalne rozumiane są jako:

- osłabienie lub nawet brak więzi z członkami rodziny czy nauczycielami wywołujące u młodzieży poczucie odrzucenia -osłabenie więzi z konwencjonalnym społeczeństwem, jego wartościami i instytucjami socjalizującymi tj. szkoła czy kościół -brak zaangażowania się w jednostki aprobowane społecznie działania kulturalne czy sportowe

 

4. Przedstaw pojęcie „naprężenia” jako czynnika prowadzącego do stosowania środków uzależniających?

Naprężenia czyli stan w domu rodzinnym, szkole. Wporwadzone przed D.Elliota definiowane jest jako rozbieżność pomiędzy aspiracjami jednostki dotyczących celów szkolnych, zawodowych, a oceną możliwości realizacji tych aspiracji. Naprężenia dotyczą także domu, jeśli  młodzież pragnie ściślejszych relacji z rodzicami niż są one w rzeczywistości. Osłabiają one przywiązanie do rodziców z zasady przeciwnych braniu narkotykó i pogłębiają więź grupą dewiacyjną.

 

5. Jakie znaczenie jako czynnik przyczyniający się do stosowania narkotyków ma społeczna dezorganizacja?

Społeczna dezorganizacja będąca wynikiem słabości bądź niewydolności instytucji społecznych, które nie sąw stanie kontorolwać zachowań swoich członków. Młodzież jest mniej związana ze społeczeństwem konwencjonalnym,jeżeli pochodzi ze zdezorganizowanego środowiska., gdzie powszechne jest bezrobocie, bieda, przestępczość, nieefektywna edukacja. Dezorganizacja może również dotyczyć życia rodzinnego, gdzie młodzież może czuć się mniej związana z rodzicami, jeśli pochodzi z rozbitej rodziny (rozwód) czy śmierć jednego z rodziców..

 

 

6. W jaki sposób model „rozwoju społecznego” tłumaczy zależność pomiędzy przebiegiem procesu rozwoju indywidualnego we wczesnych fazach życia, a skłonnością do stosowania narkotyków?

 W okresie do wczesnego wieku szkolnego dominującą rolę pełnią rodzice, we wczesnym okresie szkolnym nauczyciele, a w okresie dojrzewania grupa rówieśnicza. Młodzież jest najb podatna na dewiacyjny wpływ grupy rówieśniczej i branie narkotyków jeżeli we wczesnych fazach rozwojowych: - rzadko doświadcza gratyfikujący interakcji w domu rodzinnym i szkole - nie wyrobiła w sobie wchodzenia w satysfakcjonujące interakcje w domu i szkole - w tych sytuacjach rodzi się w dziecku poczucie, że ze względu na odrzucenie przez społeczeństwo i rodzinę ma mało do stracenia, co staje się powodem do szukania kontaktów i wsparcia dewiacyjnej grupie równieśniczej.

 

7. Jaką rolę pełnią uwarunkowania rodzinne jako czynnik mający wpływ na korzystanie z narkotyków przez młodzież?

Relacje rodzinne zasadniczo wpływają na korzystanie z narkotyków przez młodzież. Czynnikami zmniejszającymi podatność są pozytywne ralacje rodzinne i wzajemne pozytywne, emocjonalne więzi łączące członków rodziny oraz style wychowawcze przyczyniające się do zinternalizowania przez dzieci tradycyjnych norm i sposobów zachowania. Jedną z najważniejszych przyczyn uzależnien u dzieci są zaburzone relacje rodzinne.

 

8. W jaki sposób uwarunkowania narkomanii przedstawia teoria podkultur dewiacyjnych R.Clowarda i L. Ohlina.?

 

Zgodnie z założeniami tej teorii zachowania dewiacyjne poprzedzają przystąpienie do podkultur i wynikają ze swiadomego wyboru dokonanego przez jednostkę. Wybór ten stawia jednostkę w opozycji do społeczeństwa wywołując stan lęku i niepewności, co prowadzi do szukanai grupy o podobnych poglądach. Rola grupy dewiacyjnej polega na podawaniau dewiantowi psychologicznego wsparcia. Członek podkultury dewiacyjnej nie przejawia poczucia winy, gdyż świadomie przyjął odmienny system norm.

 

 

VII. STYL ŻYCIA A ZDROWIE; POTRZEBY ZDROWOTNE

Tekst 1

I. Taranowicz. Zachowania w zdrowiu i chorobie.

W: J. Barański, W. Piątkowski (red) Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny. Wrocław 2002

 

 

1. Co to jest styl życia w znaczeniu medycznym i socjologicznym?

W medycynie styl życia to zachowania zwiększające ryzyko chorób np. otyłość, stres, fajki, wysokie ciśnienie itp. Usunięcie tych czynników jest poza obszarem medycyny- doktór nie przyjdzie na chatę i nie powie byś przestał jarać szlugi => czyli głównie jednostka jest odpowiedzialna za powstanie choroby.

W socjologii styl życia jest pojęciem szerszym- jest to sposób bycia w społeczeństwie- zespół wszystkich czynności jakie robimy, które są charakterystyczne dla naszej pozycji. Również zawiera to zachowania ujęte w medycznym stylu życia.

 

1. Co to są „zachowania zdrowotne” w rozumieniu socjologii humanistycznej?

To są zachowania które zgodnie z wierzeniem osoby służą zachowaniu zdrowia. Np. jeśli indianin pije krew bizona i wierzy że to mu zapewni siłę- to jest też zachowanie zdrowotne, nawet jeśli jest bez sensu z punktu widzenia nauki (normalnego świata).

 

 

1. Na czym polega różnica pomiędzy pojęciem zachowań zdrowotnych a pojęciem zachowań związanych ze zdrowiem

Zachowania związane ze zdrowiem dotyczą wszystkich zachowań, mających na nie wpływ np. palenie fajek, zachowanie zdrowotne służą utrzymaniu dobrego zdrowia.

 

1. Jakiego rodzaju zachowania należą do problematyki zachowań związanych ze zdrowiem

• fajki

• alkohol

• stres

• czas wolny

5. Jakiego rodzaju zależności istnieją pomiędzy różnymi rodzajami zachowań związanych ze 1zdrowiem (paleniem tytoniu, sposobem odżywiania, aktywnością fizyczną, spożywaniem alkoholu , aktywnością fizyczną) a zdrowiem?

No comments

 

1. W jaki sposób czynniki kulturowe i strukturalne wpływają na zachowania związane ze zdrowiem?

Dają one wzorce co jest szkodliwe a co nie, np. w Kolumbii górnicy żują liście koki i to jest dopusczalne, u nas by to nie przeszło. Kiedyś wzorcem była nadwaga, taki człowiek był okazem zdrowia, teraz już nie bardzo.

 

1. Jakiego rodzaju relacja istnieje pomiędzy zdrowiem jako wartością a innymi wartościami?

Zdrowie pozwala osiągnąć wiele wartości, np. sukces zależy od zdrowia.

 

1. Dlaczego wysokie miejsce zdrowia w hierarchii wartości nie pociąga za sobą rezygnacji z zachowań ryzykownych dla zdrowia?

Ponieważ są wartości do niego konkurencyjne- np. podczas przyjęcia nie wypada nie jeść dużo i nie spożywać alkoholu (ze mną się nie napijesz?) Byłoby to obrazą dla gospodarza. Dla osoby utrzymującej rodzinę, zarabiane pieniądze są ważniejsze niż stres związany z pracą itp.

 

IX. OCHRONA ZDROWIA JAKO SYSTEM I INSTYTUCJA; SOCJALIZACJA I INTERNALIZACJA W PRZYGOTOWANIU DO ŻYCIA SPOŁECZNEGO I FUNKCJONOWANIA W ROLACH SPOŁECZNYCH; SZPITAL JAKO INSTYTUCJA SPOŁECZNA I REPREZENTACJA MEDYCYNY

Tekst 1

M. Synowiec-Piłat, „Funkcjonalność i dysfunkcjonalność instytucji medycznych”, w: Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny, (red.) J. Barański, W. Piątkowski, Wrocław 2002

Pytania do tekstu:

1. W jakim celu i jakie funkcje pełnią instytucje medyczne, w tym szczególnie szpital?

Instytucje medyczne, w szczególności szpital pełni funkcję pralni pieniędzy, a także miejsca spełniającego potrzeby społeczne takie jak utrzymanie zdrowia, podtrzymywanie przy życiu, ratowanie życia, zapobieganie chorobom, opieka zdrowotna, świadczenie usług przez farmakoterapię, psychoterapię, socjoterapię. Dla personelu medycznego pełni za to funkcję miejsca pracy, doskonalenia się w zawodzie, pogłębiania wiedzy. Dodatkowymi funkcjami są: przekazywanie informacji, zarządzanie, funkcja naukowo-badawcza.

1. Kto i w jaki sposób zdefiniował pojęcie biurokracji?

Nie kto inny tylko MAX WEBER – definiował jako najczystszy typ panowania legalnego, cechującego się:

-posiadaniem statutu (opisu władzy)

-regulacją zachowania ludzi w organizacji

-bezosobowymi i obojętnymi stosunkami między ludźmi w organizacji

-nagrodą za dobre wyniki, i karą za złe wyniki, lub za brak subordynacji

-możliwością awansu za dokształcanie

Taki typ maszyny biurokracyjnej jest piekielnie rentowny, precyzyjny, efektywny i szybki, lecz ma wielką wadę → powoduje dehumanizację ludzi w organizacji, bezbarwność i uniformizację, (coś jak w Chinach w fabrykach, gdzie człowiek jest jakby trybikiem w wielkiej maszynie, takie moje porównanie)

1. Jakie są główne cechy zjawiska biurokracji?

JW.

1. Czym charakteryzuje się biurokracja w ujęciu R. Mertona?

Struktura biurokratyczna wywiera presję na urzędaskach (w odniesieniu do szpitala, na personelu), aby za wszelką cenę chcieli dążyć do sukcesu, aby byli najwyżej jak się da w swojej profesji. Dlatego lekarze, czy to pielęgniarki robią dodatkowe kursy, podwyższają swoje kwalifikacje, stawiają swój sukces nad dobro pacjentów. Lubię cycki. Ogólnie takie zachowanie jest dobre dla samego personelu oraz instytucji, ale zgubne dla chorych którzy potrzebują pomocy natychmiastowej ze strony tegoż personelu. Personelu personelu spoko słowo.

1. Jakie czynniki mogą powodować dysfunkcjonalność instytucji medycznych?

Ogólnie chodzi o to, że w szpitalu pacjenci powinni być leczeni i ich życie powinno być ratowane, no ale pacjenci się stresują w szpitalach, co źle wpływa na ich zdrowie. I tymi czynnikami są:

-ból

-brak kontaktu z bliskimi

-niedostateczna ilość informacji o swoim stanie

-brak porozumienia z lekarzami i personelem

-leżenie i czekanie

-operacje-przedmiotowe traktowanie

-mówienie o śmierci

-badanie lekarskie

-znieczulenie miejscowe

-wkurwiający sąsiedzi, niewygodne łóżka i zimne obiady

1. Na czym polega postrzeganie szpitala jako instytucji totalnej w ujęciu Goffmana?

Instytucja totalna to taka która oddziela świat wewnątrz od świata zewnętrznego, czyli ze szpitala chorzy nie wychodzą, chyba że personel pozwoli. To sprawia że mamy podział na podwładnych, ograniczonych i nadzorców, którzy mają dużo większe prawa. Pobyt w takim szpitalu sprawia że chory przestaje mieć swoją silną osobowość, nieco się zatraca i podporządkowuje do praw świata „wewnętrznego szpitalnego”- depersonalizacja. Przejawia się to chociażby w tym, że pacjentowi zabiera się rzeczy osobiste i ogranicza się kontakt z bliskimi.

 

X. MEDYCYNA A KONTROLA SPOŁECZNA - ASPEKTY UNIWERSALNE; DYSFUNKCJONALNOŚĆ OCHRONY ZDROWIA - ASPEKTY USTROJOWE I PONADUSTROJOWE; MEDYKALIZACJA ŻYCIA SPOŁECZNEGO

 

Tekst 2

U. Domańska, Medyklizacja i demedykalizacja macierzyństwa. Elementy medycznego dyskursu w kulturze wspołczesnych spoleczeństw w: Red. W. Piątkowski, W. A. Brodniak, Zdrowie i choroba. Perspektywa socjologiczna., Tyczyn 2005

Pytania do tekstu

1. Jak przebiegał według autorki proces medykalizacji macierzyństwa?

 

Ten proces socjokulturowy został zdominowany przez wartość zdrowia, układ ról w obrębie medycznej profesji: dominująca rola lekarza i zredukowana rola położnej, wpływ mitów medycznych, rytuałów, maltretowania, otyłości, homoseksualności kobiet itp. Nastąpił przymus medycznej kontroli ciąży. Następowanie nowych wzorców socjalizacji kobiety i matki. Generalnie przejęcie kontroli medycyny nad macierzyństwem następuje wtedy kiedy zostaną zdefiniowane przypadki medyczny wymagające medycznej interwencji albo nie ma alternatyw.

 

2. Jaki wpływ proces ten ma na interakcję lekarza i kobiety-matki? Jakie konsekwencje przynosi medykalizacja dla pełnienia ról społecznych związanych z opieką nad dziećmi?

 

Matka uzależnia się do lekarza, upatrując w regularnych wizytach gwarancji bezpieczeństwa: bierność i podporządkowanie. Następuje uprzedmiotowienie matki. Konsekwencje uwikłania kobiety w opiekę instytucjonalną jest rosnąca fala interwencji bez wyraźnych wskazań, poczucie sprawstwa, zmiana relacji społecznych, stres społeczny i psychologiczny matki i dziecka. Brak bliskich relacji między osobą rodzącą a położną, utrudniona adaptacja do roli matki, brak satysfakcji z wykonywania roli zawodowej położnej.

 

3. Jakie czynniki społeczne warunkują proces demedykalizacji macierzyństwa?

 

Gdy problem stosunkowo długo znajduje się pod medyczną kontrolą. Gdy medyczna interwencja okazuje się niestosowna. Trend do zwiększenia indywidualnej odpowiedzialności za zdrowie, koncentracja na stylu życia, wzrost samoopieki. Głównie nacisk wywierany jest przez ugrupowania feministyczne.

 

MODUŁ XI- tekst 1(A. Ostrowska: Modele relacji pacjent-lekarz)

Pyt. 1. Co oznaczają pojęcia transferencja i transferencja zwrotna w relacji lekarz-pacjent?

Odp. Transferencja to specyficzny wpływ jaki może mieć lekarz na pacjenta (pacjent nieświadomie przenosi uczucia przejawiane wobec bliskich sobie osób na osobę lekarza). Transferencja zwrotna- w odwrotnym kierunku, wpływ przez pacjenta na lekarza.

Pyt. 2. Z jakich elementów składa się rola lekarza i rola pacjenta (wg T. Parsonsa)?

Odp. Pacjent poszukuje pomocy medycznej, współpracuje z lekarzem i posiada odpowiedniej motywacji sprzyjającej wyzdrowieniu. Rola chorego jest przejściowa i nie jest przez pacjenta pożądana-stąd chęć szybkiego wyzdrowienia i konieczność poszukiwania kompetentnej pomocy lekarskiej. Z kolei obowiązkiem lekarza jest działanie na rzecz przywrócenia pacjentowi zdrowia na podstawie posiadanej przez siebie wiedzi i umiejętności fachowych. Powinien być obiektywny i emocjonalnie neutralny, przestrzegać zasad praktyki zawodowej. Ogólnie w tym modelu to pacjent jest bierny i całkowicie zalezny od lekarza, i relacja pacjent-lekarz jest zachowana przy założeniu, że lekarz wie najlepiej, co jest dobre dla chorego.

Pyt. 3. Jakie typy stosunku pacjent-lekarza wyróżnili T.Szasz i M.Hollender?

Odp. A) Aktywność-współpraca (lekarz robi cos dla pacjenta) B)Kierowanie-współpraca (lekarz mówi pacjentowi co ma robić)

C) Obopólne uczestnictwo (lekarz pomaga pacjentowi, żeby pomógł sobie sam)

Pyt. 4. Jakie źródła konfliktu w relacji pacjent-lekarz wyróżnił E. Freidson?

Odp. Z powodu pozycji społecznych, konflikt interesów (każda ze stron pragnie coś od siebie uzyskać). Struktura i organizacja opieki lekarskiej. Różnice między poglądami „laików” i lekarzami na temat chorób i sposobu pełnienia roli chorego (głównie odmienne oceny powagi symptomów).

Pyt. 5. Z jakich elementów składa się system transakcyjny stworzony przez S.Blooma?

Odp. Po stronie lekarza znajdują się wzory i standardy zachowania zawodowego wynikające z faktu przynależności do profesji medycznej. Po stronie pacjenta mamy do czynienia z grupami społecznymi w których partycypuje.

Pyt. 6. W jaki sposób system społeczny wpływa na relację pacjent-lekarz w modelu transakcyjnym?

Odp.

Pyt. 7. Jakie są przykłady w transakcji ekspresywnych i instrumentalnych w relacji pacjent-lekarz?

Odp.

Pyt. 8. Od jakich czynników zależy proces negocjacji między pacjentem a lekarzem?

Odp. Od pozycji społecznej, od różnic w statusie materialnym, od możliwości intelektualnych pacjenta, od istnienia alternatywnych terapii, od oczekiwań i celów pacjenta.

Pyt. 9. Na czy polega zjawisko asymetrii ról?

Odp. Asymetria ta przejawia się w postaci dominacji lekarza nad pacjentem. Wynika z różnic posiadanej wiedzy medycznej, władzy i pozycji społecznej.

Pyt. 10. Jak na proces leczenia wpływają takie zjawiska jak „niepewność profesjonalna”, „orientacja inżynieryjna” oraz powszechny dostęp do wiedzy medycznej?

 

Pyt. 10. Jak na proces leczenia wpływają takie zjawiska jak „niepewność profesjonalna”, „orientacja inżynieryjna” oraz powszechny dostęp do wiedzy medycznej?

Odp. "Orientacja inżynieryjna"-charakteryzuje się rozwiniętą technologicznie interwencją kliniczną skierowaną na pecjenta, wymaga ona bardzo wąskich specjalistów. Poszczególne narządy człowieka stają się obiektami odrębnych interwencji medycznych. Eliminuje to widzenie człowieka jako całość, a jednocześnie wyposaża lekarza w coraz bardziej skomplikowaną technologiczną wiedzę- nie sprzyja to znoszeniu istniejącego kontaktu miedzy pacjentem a lekarzem.

"Niepewność profesjonalna"- lekarz nie jest pewny swojej diagnozy i żeby ukryć swoją niepwnośc przez pacjentem zachowuje się wobec niego powściągliwie w udostępnianiu mu informacji co do rozpoznania, przyczyn choroby czy prognozy.

A co do powszechnego dostępu do wiedzy medycznej to wiedza zastrzeżona dotychczas dla lekarzy(i stanowiąca ważne źródło ich dominacji) staje się coraz bardziej dostępna dla pacjentów, przybywa leków, które można nabyć bez recepty, a także reklam, zachęcających do samolecznictwa. Wszystkie te czynniki niewątpliwie przyczyniają sie do wzrastającej autonomii pacjentów i sugerują, że zmniejszanie się asymetrii w relacjach między pacjentem a lekarzem jest nieodwracalnym procesem :)