Socjologia - to nauka o społeczeństwie. Przedmiotem badań są zjawiska, które dzieją się w społeczeństwie. Socjologia bada współżycie w społeczeństwie, kulturę materialną, niemal duchową, procesy integracyjne.

Dynamikę i intensywność oraz skutki współżycia wyznaczają różne grupy czynników. Dzielimy je na:

1. Przyrodnicze:

• Biologiczne (cechy organizmów, budowa, fizjologia)

• Geograficzne ( klimat, ukształtowanie terenu)

• Demograficzne (gęstość zaludnienia, wiek, płeć)

2. Ekonomiczne ( praca, jej warunki, narzędzia, organizacja)

3. Kulturowe:

• kultura materialna (budowle, środki komunikacji, mieszkania, ubrania )

• kultura duchowa (piękno, dobro, sprawiedliwość, wolność, obyczaje)

Funkcje socjologii:

1. teoretyczna - opisuje i wyjaśnia badany przedmiot zainteresowań. Rozpatruje procesy w aspekcie genetycznym, strukturalnym i funkcjonalnym; wskazuje na metody i techniki badawcze

2. praktyczna - podfunkcja diagnostyczna; dostarcza wiedzy o wycinku rzeczywistości społecznej

3. prognostyczna - następstwa działań; ułatwia podejmowanie decyzji

4. socjotechniczna - wykorzystanie wiedzy socjologicznej do formowania zleceń, reguł o kształtowaniu postaw i zachowań ludzi

August Comte - twórca socjologii; określił przedmiot jej badań i metody badawcze. Po raz pierwszy użył terminu w dziele: „kurs filozofii pozytywnej”.

Przedmiotem badań socjologii jest społeczeństwo jako zharmonizowana całość. Składa się z elementarnych cząstek - rodzin.

Metody badania zjawisk:

• obserwacja

• eksperyment

• metoda porównawcza

• analiza historyczna

Herbert Spencer - pierwszy socjolog brytyjski. Napisał m.in. „zasady socjologii”. Stały się one pierwszym podręcznikiem. Zadaniem tej nauki jest opis, wyjaśnienie, zrozumienie oraz zachowanie teoretycznego obrazu społeczeństwa.

Emil Durkheim uważał, że socjologia to nauka o faktach społecznych (religia, język, prawa). Znajomość faktów jako regulatorów zachowań zbiorowości umożliwia badaczom lepsze poznanie rzeczywistości społecznej.

Max Weber - twórca socjologii niemieckiej. Przedmiotem badań socjologii są działania społeczne, czynności, zorientowane ma zachowania ludzi. Eksponował koncepcję typu idealnego, rolę przywódcy, obdarzonego uzdolnieniami i możliwościami oddziaływania na ludzi. Zajmował się problematyką struktury społecznej, zadaniami biurokracji.

Socjologia polska:

Józef Supiński - ojciec socjologii polskiej. Interesował się społecznymi uwarunkowaniami jednostki ludzkiej i jej natury. Praca i dążenie do wiedzy to główne normy życia społecznego

Florian Znaniecki - twórca socjologii jako dyscypliny akademickiej. Istotą jego teorii jest wyodrębnienie socjologii jako nauki posiadającej swój własny przedmiot i metodę badań. Nazywane jest to humanistyczną socjologią indukcyjną. Zjawiska społeczne oparte są na postawach ludzkich i ich współżycia. Przedmiot socjologii tworzą 4 systemy: czyny społeczne, stosunki, osobowość i grupy społeczne. Opracował metodę autobiograficzną, opartą na pamiętnikach i wspomnieniach.

Tadeusz Szczurkiewicz - najwybitniejszy krytyk wśród socjologów i systemie podstawowych zagadnień socjologicznych.

Stanisław Ossowski - zajmował się problematyką narodu, struktury społecznej, formami życia, estetyką i metodologią społeczną. Stworzył wzór postawy uczonego.

Jan Szczepański - twórca podręcznika po I Wojnie Światowej. Zajmował się historią socjologii, zmianami społeczeństwa polskiego w procesie uprzemysłowienia socjologicznych zagadnień narodu.

Rodzaje socjologii:

1. Socjologia ogólna - dostarcza teorie, aparat pojęciowy oraz dyrektywy i metody badawcze.

2. Socjologia szczegółowa - wyniki z różnych dziedzin rzeczywistości społecznej, które to są uogólnione na gruncie socjologii ogólnej i tworzą jej teoretyczno - metodologiczny przedmiot. Wyróżnia się np. Socjologię pracy, organizacji, zarządzania wsi, miasta, medycyny, religii.

W wyniku konstruowania różnych teorii powstały takie orientacje jak teoria konfliktu, wymiany, Symbolicznej interakcji i funkcjonalizmu, teoria strukturalno - funkcjonalna.

Wyróżniamy 2 poziomy rozważań:

1. Teoretycznych - powiązany ze sobą zbiór pojęć, twierdzeń, składających się na określoną teorię socjologiczną, która pozwala odpowiedzieć na pytania:

• Dlaczego zjawiska powstają tak, a nie inaczej?

• Co zrobić, by było tak, jak chcemy?

• Jak będzie w przyszłości?

2. Empirycznych - realizowane głównie w ramach socjologii szczegółowych i chodzi głównie o zabranie danych faktycznych i przygotowanie do analiz teoretycznych. Jest to zbieranie, analizowanie danych, przyporządkowania określonych teorii

• Weryfikacyjne - sprawdzanie prawidłowości jednego, bądź całego zespołu twierdzeń ogólnych o związkach między klasami zjawisk. Ukierunkowane są przez hipotezy ogólne, stwierdzające, że jest tak a tak. Hipotezy te sprawdzamy przez badania.

• Diagnostyczne - ustalenie cech i zasad funkcjonowania pewnego konkretnego wycinka rzeczywistości społecznej, będącego przedmiotem naszych zainteresowań. W tego rodzaju badaniach problem przybiera postać pytań zaczynających się od słów: „Czy prawdą jest, że jak, ile

Metody badań:

• Ankieta

• Obserwacja

• Wywiad

• Pomiar socjometryczny

• Testy

• Analiza dokumentów

Ankieta:

Tak, jak wywiad zbiera informacje za pomocą mniej lub bardziej sformalizowanego formularza pytań. Jest to kwestionariusz, określony jako narzędzie badawcze, ponieważ służy do pomiaru interesujących nas zjawisk. Odpowiedzi na pytania są wskaźnikiem, na podstawie których można odczytać pomiar i postawić diagnozę. Kwestionariusz ankiety wypełnia badany sam, a wywiad oznacza rozmowę z badanym, prowadzoną przez specjalną osobę, która wypełnia kwestionariusz.

Są różne rodzaje ankiet i ze względu na sposób ich rozprowadzania oraz ze względu na stopień ich standaryzacji. Ankieta lub wywiad standaryzowany oznaczają, że badani odpowiadają na identyczny zestaw pytań.

Rodzaje ankiet, ze względu na sposób ich rozprowadzania:

1. Ankieta rozprowadzona bezpośrednio - rozdajemy grupie kwestionariusz, po pewnym czasie je zbieramy.

2. Ankieta rozprowadzona pośrednio - korzystamy z pośrednika (ankieta pocztowa, radiowa, prasowa).

3. Ankieta audytoryjna - bezpośrednia; przeprowadzona w jednym miejscu i o jednym czasie wśród grupy ludzi, która wchodzi w skład interesującej nas zbiorowości.

4. Ankieta telefoniczna - jest bezpośrednio skierowana do odbiorcy.

Informacja, skierowana do osoby badanej musi być umieszczona na początku kwestionariusza i powinna zawierać:

1. Jaka instytucja firmuje badania i kto je prowadzi

2. Cel badania

3. W jaki sposób i w jakim celu zostaną wykorzystane uzyskane informacje

4. Jak należy wypełnić kwestionariusz

5. Jak zwrócić wypełniony kwestionariusz

Pytania w ankiecie muszą być pisane w języku zrozumiałym, być jednoznaczne i proste.

Rodzaje pytań:

1. Zamknięte - gotowe odpowiedzi, z których wybiera się jedną

2. Otwarte - samemu udziela się odpowiedzi

3. Półotwarte - gotowe odpowiedzi i własne

Zalety ankiety:

• W krótkim czasie obejmuje badaniami duże grupy ludzi

• Anonimowość

Wady ankiety:

• Niska zwracalność, co grozi zaburzeniem reprezentatywności grupy, którą badamy

Próba to zbiór ludzi, wśród których przeprowadzamy badania i którzy stanowią reprezentację interesującej nas zbiorowości.

Wywiad

Kryterium podziału to stopień standaryzacji. Wyznacza go ilość pytań zamkniętych i zakres możliwości, jaki posiada ankieter.

Rodzaje wywiadów:

• Wywiad ankietowy - najwyższy stopień standaryzacji. Wszystkie pytania są zamknięte. Ankieter odczytuje pytania dokładnie w takiej samej formie, w jakiej są zapisane

• Wywiad swobodny - rozmowa na dany temat, ma przynieść informacje związane z konkretnymi zagadnieniami

• Wywiad pośredni - mały stopień standaryzacji; pytania są półotwarte i otwarte. Prowadzący ma spisaną listę potrzebnych mu informacji

Wywiad pozwala na bezpośredni kontakt z badanymi, co jest niemożliwe w ankiecie, Wywiad może być połączony z obserwacją. Kwestionariusz wywiadu zawiera metryczkę - pytania dotyczące cech społeczno - demograficznych : wiek, płeć, wykształcenie.

Dane to zmienne niezależne (takie, które wpływają na inne zmienne, np. płeć na czas wolny) lub zmienne zależne. O tym co jest daną zmienną decyduje badacz.

Pomiar socjometryczny (test)

Pozwala na szybkie poznanie wzajemnych oddziaływań, zachodzących między poszczególnymi członkami w małych grupach społecznych. Określa zachowania i upodobania członków grupy - zdolność grupy i zmiany ilościowe w niej zachodzące oraz rysujące się podziały grupy. Wyniki są przedstawiane graficznie.

Testy i skale

Najbardziej specjalistyczna metoda poznania zachowań społecznych; Przeprowadzona za pomocą przyrządów, zadań, pytań, sytuacji wywołujących określone i obserwowane reakcje.

Obserwacja

Rodzaje obserwacji:

• Uczestnicząca - badacz staje się uczestnikiem grupy, którą chce poddać obserwacji. Członkowie grupy nie są poinformowani o rzeczywistym celu jego przynależności.

• Nieuczestnicząca - badacz wchodzi w rolę kogoś, kto pozostaje na zewnątrz - obserwatora. Badacz nie ujawnia, że jest socjologiem - ludzie są bardziej naturalni.

Stopień standaryzacji:

1. Kontrolowana - prowadzona zgodnie z jakimiś planami. Uwzględnia szczegółowe zagadnienia, na które chcemy zwrócić uwagę, np. konflikty, wzajemną pomoc. Konieczny jest dzienniczek obserwacji.

2. Niekontrolowana - należy mieć formularz z podstawowymi kategoriami danych do zapisu.

Kontrola obserwacji dotyczy zarówno procesu obserwacji, jak i osoby przeprowadzającej go. Im większa jest kontrola obserwacji, tym bardziej jest ona techniką wystandaryzowaną.

Obserwacje są prowadzone przez długi czas. Obserwacja może być krótka, np. w czasie wywiadu.

Analiza dokumentów

Jest to uzyskiwanie wiadomości o społeczeństwie na podstawie badania wszelkich przedmiotów i wytworów pracy ludzkiej, które mogą być źródłem wiedzy, wyjaśniającej zjawiska i procesy społeczne, lub też są potwierdzeniem naszych sądów o tych zjawiskach

Dokumenty, to źródła pisane:

• Publikacje

• Sprawozdania

• Notatki

• Listy

Dokumenty dzielimy na takie, które zostały zebrane w sposób:

1. Systematyczny - książki fachowe, sprawozdania, raporty naukowe, artykuły w czasopismach

• Statystyczne - różne zestawienia i sprawozdania statystyczne

• Kompilacyjne - książka telefoniczna, kartoteki

2. Okolicznościowy - charakter subiektywny; dokumenty osobiste: listy, pamiętniki, dzienniki notatki i sprawozdania, które nie zawierają faktów od razu, leczo pewnym czasie, meldunki, doniesienia, raporty

Metoda analizy dokumentów osobistych - zawarte w dokumentach wypowiedzi osób są poddane naukowej analizie. Pozwalają określić wyobrażenia, postawy, dążenia nie tylko ich autorów, ale i zbiorowości.

Zmiana jest stałym elementem życia społecznego. Są to np. zmiany wzorów kultury, struktury społecznej, które znajdują odbicie w zachowaniach społeczeństwa.

Proces społeczny - to seria zjawisk, zdarzeń, faktów, dotyczących osobowości, grup społecznych, zbiorowości powiązanych zależnościami przyczynowo - strukturalno - funkcjonalnymi, powodujących skutki i przeobrażenia społeczne.

Proces społeczny w wąskim znaczeniu - serie zjawisk, dotyczące osobowości, grup społecznych, zbiorowości powiązanych ze sobą tak, że są one tylko zjawiskami społecznymi, np. przystosowanie osobowości do nowej kultury po przeniesieniu do innego środowiska.

Proces społeczny w szerokim znaczeniu - serie zjawisk technicznych, ekonomicznych, estetycznych, religijnych, powiązanych ze sobą tak, że np. proces przystosowania chłopa w fabryce do pracy, powiązany jest z całością procesów uprzemysłowienia, urbanizacji, ruchliwości.

Rodzaje procesów mogą być sporządzane ze względu na:

1. Układ, w którym te procesy przebiegają

• Procesy interpersonalne - zachodzą wewnątrz osobowości, np. samokształcenia, adaptacji

• Miedzy jednostkami - stosunki przystosowania, współpracy, przyjaźni, wrogości

• Między jednostką a grupą społeczną - bunt, podporządkowanie sprzeczność

• Między 2 grupami- współpraca, współistnienie, wzajemna pomoc, konkurencja, wojna

2. Dążenie jednostek grup społecznych

• Procesy przystosowania - jednostka lub grupa znajduje się w nowej sytuacji, w której dotychczasowe wzory działań nie prowadzą do zaspokojenia potrzeb i nie dają możliwości utrzymania się i uczestnictwa w życiu zbiorowym

• Współdziałania i współpracy - uzgodnione działania i wykonywanie zadań częściowych w osiągnięciu wspólnego celu politycznego, ekonomicznego i towarzyskiego

• Współzawodnictwa lub konkurencji - powstają na gruncie rozbieżności interesów lub dążenia do zaspokojenia tych samych interesów za pomocą środków, którymi inne grupy lub jednostki chcą zapewnić własne interesy

• Konfliktowe - jednostka lub grupa dąży do osiągnięcia własnych celów przez wyeliminowanie, zniszczenie, podporządkowanie sobie innej jednostki lub grupy, dążącej do osiągnięcia celów identycznych Kub podobnych

3. Zmiany w strukturze i organizacja społecznych

• Rozwoju i postępu (ukierunkowane zmiany pozytywne)

• Dekadencji (upadek systemu wartości, brak realizacji norm społecznych w danej społeczności)

• Reorganizacji społecznej - nowe układanie i integrowanie systemu instytucji, wzorów zachowań i kryterium ocen, np. transformacje ustrojowe

• Dezorganizacje społeczne - pojawienie się zjawisk odchylających się od obowiązujących norm społecznych, np. alkoholizm, nikotynizm, narkomania

4. Zmianę miejsca w strukturze lub przestrzeni

5. Reperkusje w stosunkach międzyludzkich

Są to procesy zmieniające:

• Ideologie (przebudowa świadomości społecznej)

• Religie (sekularyzacja, laicyzacja)

• Technikę (industrializacja, informatyzacja, robotyzacja)

• Społeczności terytorialne ( urbanizacja, ruralizacja)

• Miejsca jednostek lub grupy w przestrzeni społecznej (awans, degradacja)

Społeczeństwo potocznie - zbiorowość ludzi w ramach pewnego państwa, np. polskiego

Społeczeństwo dla socjologii naukowej - rodzaj rzeczywistości, która manifestuje się w różny sposób wśród zbiorowości różnej skali.

Społeczeństwo państwowe lub narodowe - jedna z odmian społeczeństwa. Społeczeństwo to także zbiorowości mniejsze od państwa, np. rodzina, sąsiedzi, mniejszość narodowa, uniwersytet. Są to także zbiorowości większe od państwa, np. korporacje, cywilizacje, federacje, społeczeństwo globalne

Cała gama tych zbiorowości od kilkuosobowych do kilkumilionowych to dla socjologii odmiany społeczeństwa.

Aby mówić o społeczeństwie między jednostkami, muszą występować jakieś powiązania, zależności, relacje, łączące poszczególnych ludzi w całość.

Twórcy socjologii - August Comte, Herbert Spencer - posługiwali się analogią do organizmu. Tak jak organizm to nie tylko komórki i tkanki, ale wspólnie funkcjonująca całość, tak społeczeństwo to nie suma ludzi, lecz zintegrowany i funkcjonujący organizm społeczny

Echem tej perspektywy jest kategoria grup społecznych od najmniejszych, np. rodzina do największych, np. naród.

W XX wieku był to już system społeczny, w którym uczestniczą nie tylko konkretne jednostki, ale pewne wyróżnialne pozycje społeczne lub związane z nimi role.

System społeczny - to powiązany zespół pozycji i statusów, np. w szpitalu lekarze, pielęgniarki, pac jęci, gdzie wszyscy wykonują przypisane do ich pozycji wzajemnie uzupełniające się role.

Później wyodrębniły się sieci relacji, powiązania międzyludzkie z całości systemu. Można szukać powiązań i relacji niezależnie od tego, kogo te sieci wiążą, jakie osoby, pozycje, niezależnie od tego, w jakich zbiorowościach się przewijają. W nowoczesnej socjologii uznawane jest w tym sensie pojęcie struktury. Np. struktura konfliktu ma swoje prawidłowości, niezależnie od tego, czy występuje w rodzinie, czy na wojnie.

Kolejny krok to spostrzeżenie, że ludzie należą do zbiorowości, uczestniczą w systemach społecznych, wchodzą w strukturalne zależności i relacje z innymi ludźmi w jeden tylko sposób: przez aktywność, przez to, co robią i co mówią.

Max Weber - skierował uwagę na działania ludzkie jako podstawowe tworzywo, z którego powstają wszelkie całości społeczne. Wraz z Emilem Durkheimem wykazał, że w każdym ludzkim działaniu zawarty jest pewien sens, znaczenie, który ma charakter „faktu społecznego”, narzucanego ludziom z zewnątrz jako coś obowiązkowego, uważanego przez środowisko, w którym żyją.

Do opisania znaczeń, reguł, symboli, norm, które kierują ludzkimi działaniami, decydują o ich indywidualnej tożsamości, określają ich uczestnictwa w zbiorowościach, ich relacje, używamy pojęcia kultury.

Koniec XX wieku - odrzucono wszelkie idee bytów społecznych (organizmów lub systemów społecznych o trwałych strukturach),wskazując, że wszystko, co istnieje to zdarzenie społeczne: płynne, nieustannie zmienne, fluktujące konfigurację kulturowo - ukształtowanych działań ludzkich, odniesionych do działań innych ludzi.

Nowa subdyscyplina socjologiczna, której przedmiotem stała się medycyna pojawiła się w latach 50-tych XX wieku. W Europie prekursorami byli lekarze, w USA - socjologowie.

Socjologia medycyny - powstała w wyniku wzrastających potrzeb medycznych. Medycyna stanęła wobec problemów, których nie dało się rozwiązać, wykorzystując wiedzę przyrodniczą.

Socjologia była ukształtowana przez różne idee i poglądy, pochodzące z nauk społecznych. Głównym punktem odniesienia były poszczególne koncepcje teoretyczne i założenia metodologiczne, tworzące w obrębie takich dyscyplin jak demografia, antropologia, socjologia ogólna.

Prowadzono pierwsze studia na temat instytucji medycznych systemu ochrony zdrowia, potrzeb zdrowotnych.

Helena i Robert Lyndowie jako jedni z pierwszych podjęli badania w celu opisania i interpretacji zachowań oraz postaw wobec zdrowia i choroby, które ujmowali w odniesieniu do uwarunkowań strukturalnych i kulturowych. Pokazywali zjawiska socjologiczne z punktu widzenia życia codziennego małej społeczności lokalnej.

Bernard Stem - ojciec socjologii medycyny; amerykański socjolog, który w 1951 roku opracował jej podstawy i określił cechy, którymi powinna charakteryzować. Jego uczeń, Robert Straus, w 1958 roku dokonał podziału na:

1. Socjologię medycyny - socjologię o medycynie, traktującą medycynę jak każdą inną instytucję społeczną, opisującą medycynę w kategoriach socjologicznych.

2. Socjologię w medycynie - socjologię na użytek medycyny; socjologię, zajmującą się rozwiązywaniem problemów medycznych

Socjologia medycyny w Polsce

Twórczyni - Magdalena Sokołowska. W pracy: „socjologia medycyny w działaniu” widać uniwersalizm problematyki badawczej w Polsce i na Zachodzie. Sokołowska znalazła się pośród 12 czołowych postaci socjologii medycyny. Była ona jednocześnie pomysłodawczynią i współredaktorem tego tomu. Socjologia medycyny w Polsce była umiejscowiona między naukami społecznymi a medycyną - tak jak w innych krajach.

W latach 60-tych podjęto próby określenia przedmiotu socjologii. Stwierdzono, że może być ona „potężnym sprzymierzeńcem w zwalczaniu chorób”. Uważano, że zyska ona możliwości rozwoju, jeśli polscy lekarze wyciągną wnioski ze wzrastającej zachorowalności na choroby przewlekłe i starzenia się populacji. Ukaże to jednocześnie rolę czynników socjotiologicznych i umożliwi prowadzenie badań socjomedycznych i da impuls do użycia metod socjotechnicznych. Rozwój dyscyplin medycznych, zwłaszcza epidemiologii przyczyni się do stosowania metod i pojęć socjologicznych. Wzrost zainteresowania problematyką „całego człowieka” zwróci uwagę lekarzy na rolę środowiska społecznego.

W połowie lat 60-tych tematyka polskich badań socjomedycznych zawierała się w 3 grupach problemowych:

1. Analizy socjologiczne systemu ochrony zdrowia

2. Badania nad zawodami medycznymi

3. Zagadnienia dotyczące socjologii choroby

Pracownia socjologii medycyny HFIS PAN podjęła się szczegółowych badań nad socjomedyczną charakterystyką pracy kobiet, sytuacją społeczną lekarzy przemysłowych i prowadziła prace dotyczące opinii o studiach medycznych.

Zaczęto realizować projekt związany z uwarunkowaniami zdrowia psychicznego, prowadzić studia z zakresu socjologii kalectwa i rehabilitacji.

Lata 70-te to rozwój 3 form praktycznych zastosowań socjologii medycyny: prowadzenie badań, nauczanie i przygotowywanie ekspertyz. Pojawił się też postulat badań zdrowia w kontekście analizy struktury społecznej i stylów życia Polaków i zajmowanie się definicjami zdrowia. Podkreślono konieczność podjęcia badań ukierunkowanych na opis zachowań służących zdrowiu, a nie jedynie społecznych konsekwencji choroby, jak np. zdrowie jako centralna kategoria badawcza zostało wpisane na listę tematyki powiązanych ze zworami konsumpcji społeczeństwa polskiego.

Od lat 90-tych przeplatają się dwa nurty badawcze:

• Jeden ukierunkowany na analizę społecznych przyczyn i skutków choroby oraz zajmuje się opisem socjokulturowych czynników chorób przewlekłych kalectwa.

• Drugi obejmuje głównie teoretyczne i empiryczne badania zachowań i jego korelatów.

Przedmiot socjologii medycyny

Według Parsonsa oferta socjologii medycyny kierowana jest do dwóch grup odbiorców:

1. Specjaliści w dziedzinie nauk o zachowaniu, politycy społeczni, ekonomiści (zajmują się oni badaniami obszaru życia zbiorowego i wprowadzają zmiany w regułach jego funkcjonowania) oraz pracownicy ochrony zdrowia

2. Zwykli ludzie, którzy interesują się własnym zdrowiem,

Zakres problematyki badawczej:

• Zagadnienia tożsamości dyscypliny, jej związki z naukami społecznymi z jednej, a z medycyną z drugiej strony; zależności od tych dziedzin

• Problematyką teorii socjologicznych stosowanych przez tę subdyscyplinę

• Społeczne definiowanie pojęć zdrowia i choroby oraz terminów pochodnych

• Zagadnienia związane z rolami społecznymi chorego oraz relacje osób chorych z innymi ludźmi

• Charakterystyka zachowań związanych ze zdrowiem i chorobą

W 1977r. Światowe Zgromadzenie zdrowia przyjęło program wyznaczający nowe cele i założenie polityki zdrowia pod hasłem „zdrowie dla wszystkich do 2000r.”

Ideą, która wyrosła na bazie tego programu jest promocja zdrowia. Jej zaplecze teoretyczne stanowi społeczno - ekologiczny model zdrowia w naukach o zdrowiu. Model ten ujmuje człowieka jako dynamiczny system wzajemnie powiązanych ze sobą systemów biologiczno - psychologiczno -społecznych który jest wpisany w system większych elementów składających się na otaczające go środowisko. Poszczególne elementy tej rzeczywistości oddziaływają na siebie, wpływają na system jednostki. Najważniejsze pojęcia to: równowaga zdrowotna i potencjał zdrowotny.

Stan zdrowia jest stanem równowagi.

Umiejętności adaptacji do zmieniających się warunków, radzenia sobie z zagrożeniami jest tym lepsze, im większy jest potencjał zdrowotny.

W 1977r. Światowe Zgromadzenie zdrowia przyjęło definicję, zgodnie z którą „zdrowie jest to jak najdłuższa możliwość samodzielnego, aktywnego i twórczego życia, bez chorób, niepełnej sprawności albo nawet razem z nimi, jeśli nie da się ich wyeliminować.”

Promocja zdrowia - jest traktowana nie tyle jak abstrakcyjny stan, ale jako poddając a się zmianom zdolność człowieka zarówno do osiągnięcia pełni własnych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, ale i reagowanie na wyzwania środowiska.

Zdrowie to środek umożliwiający wykorzystanie możliwości, by życie było lepsze.

1. Podstawowym kryterium zdrowia jest funkcjonowanie społeczne jednostek

2. Zdrowie jest kształtowane przez udział czynników pozostających poza obszarem medycyny

Nowa koncepcja zdrowia posługuje się kategoriami i pojęciami, które są przedmiotem poznawania socjologii, szczególnie socjologii zdrowia i choroby. W obszar zainteresowań tego odłamu socjologii wchodzą:

• Potoczne rozumienie słowa i jego uwarunkowań

• Społeczne uznawane i realizowane wzory zachowań i sytuacji wystąpienia dolegliwości i choroby

• Uwarunkowania realizacji zachowań zdrowotnych

• Zdrowie jako wartość ceniona społecznie i jej miejsce wśród innych wartości

• Normy społeczne, związane ze zdrowiem

• Wiedza na temat zdrowia

Pierwszym, który zauważył, że zdrowie i choroba to zjawiska społeczne był Takott Parsons. Jest to pierwszy autor koncepcji zdrowia i choroby, która jest aktualna do dziś. Przyjął założenia, ze zdrowie i choroba są nie tylko warunkami lub stanami osobowości, organizmu jednostki ludzkiej, lecz też stanami ocenionymi i uwarunkowanymi instytucjonalnie przez kulturę społeczeństw i ich strukturę.

Wskaźniki, które mierzą wymiary uczestnictwa w życiu społecznym to wskaźniki socjomedyczne. Oceniają one stan zdrowia jednostki przez porównanie go ze stanem innych. Zaliczamy tu:

• Wskaźniki ograniczonej sprawności

• Ocenę jakości życia

• Wskaźniki pozytywnego zdrowia psychicznego

Wskaźniki ograniczonej sprawności mierzą stopień radzenia sobie w wykonywaniu podstawowych czynności, np. zmywanie. Mierzą one to, co Parsons nazywa umiejętnościami wykonywania zadań.

Poczucie dyskomfortu - subiektywny stan jednostki, jej złe samopoczucie (ból, bezsenność). To czucie się chorym, bez potwierdzenia badaniem lekarskim.

Choroba - to zjawisko obiektywne; zmienione funkcjonowanie ciała jako organizmu biologicznego.

Kiedy ludzie czują się chorzy bez procesów organicznych, jest to psychosomatyczne pochodzenie zmian w samopoczuciu.

Poczucie dyskomfortu staje się zjawiskiem społecznym, gdy zaczynają je dostrzegać inni, kiedy prowadzi ono do zmian zachorowania i interakcji społecznej między daną osobą, a otoczeniem.

---