Temat nr 12. Wpływ rodziny na powstawanie i kształtowanie się chorób.

Bibliografia:

1. Borański Jarosław, Piątkowski Włodzimierz, „Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny”, Oficyna Wydawnictwa ATUT, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2002, str. 105-115.

2. Kawczyńska-Butrym Zofia, „Funkcjonowanie rodziny a choroba”, Zakład Małej Poligrafii KUL, Lublin 1987, str. 19-23.

3. Kawczyńska-Butrym Zofia, „Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość”, Wydawnictwo Makmed, Lublin 2008, str. 89-103.

4. Luban-Plozza B., „Rodzina patogenetycznym i socjoekologicznym czynnikiem ryzyka”, [w:] Kosiński S., „Socjologia Medycyny”, Lublin 1979, str. 58-69.

5. Tobiasz-Adamczyk Beata, „Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000, str. 177-180.

Agnieszka Ligmann,

grupa I, I rok Zdrowie Publiczne sp. elektroradiologia

Celem mojej pracy jest opisanie wpływu rodziny na powstawanie i kształtowanie się chorób. Rodzina jest najważniejszym kręgiem środowiskowym w życiu każdego człowieka. Od momentu narodzin, aż do pełnej dojrzałości to ona ponosi główną odpowiedzialność za rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Ma również wpływ na zdrowie członków rodziny. Zadaniem rodziny jest tworzenie środowiska sprzyjającego zdrowiu wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci. Można, więc stwierdzić, że zdrowie członków rodziny jest w dużym stopniu uwarunkowane jej prawidłowym funkcjonowaniem. Niestety między rodziną a zdrowiem mogą zachodzić również negatywne relacje. Dzięki przeprowadzonym badaniom sporządzono listę czynników i sytuacji rodzinnych odpowiadających za chorobę człowieka, są to: strukturalne (np. rodzina niepełna) i funkcjonalne (np. dysfunkcja emocjonalna, brak więzi, brak zainteresowania, zaburzenia w komunikowaniu, nadmierna dominacja jednego z rodziców itp.) cechy rodziny. Bardzo duży wpływ na funkcjonowanie rodziny ma: ubóstwo, bezrobocie, dzietność, wykształcenie.

Strukturalne cechy rodziny

• Szczególnie negatywnie na zdrowie wpływa utrata rodziny, w wielu przypadkach śmierć małżonka, rozwód czy separacja małżeńska powoduje powstawanie chorób psychicznych.

Utrata rodziny wiąże się z:

- nadciśnieniem – szczególnie u młodych wdów,

- ogólną chorobowością,

- poziomem uzależnień – najczęściej dotyczy osób rozwiedzionych,

- częstotliwością samobójstw – najwyższe ryzyko obejmuje mężczyzn owdowiałych w starszym wieku.

• Badania wykazały, że stan zdrowia osób żyjących w małżeństwie jest korzystniejszy niż osób owdowiałych i rozwiedzionych.

• Ludzie pozbawieni związków z rodziną umierają 2 – 3 razy szybciej niż ci, którzy utrzymują kontakty z rodziną.

• Autorytarna pozycja któregoś z rodziców może być czynnikiem sprzyjającym zaburzeniom psychosomatycznym lub nerwicowym u dzieci.

• Konflikt ról któregoś z rodziców rodzi stres psychospołeczny.

Funkcjonalne cechy rodziny

1. Styl życia rodziny – podstawowy czynnik ryzyka wielu chorób

1. Żywienie – jeden z najważniejszych czynników ryzyka w powstawaniu otyłości i nadwagi, a pośrednio zachorowalności i umieralności z powodu chorób dietozależnych, takich jak: nadciśnienie tętnicze, niedokrwienna choroba serca, cukrzyca typu 2 i inne. Kwestią poza dyskusją jest to, że rodzina, a głównie kobieta (matka, żona, teściowa) narzuca wszystkim członkom rodziny sposób żywienia. Poprzez narzucenie nieprawidłowej, niezdrowej diety gospodyni może przyczynić się do powstania wyżej wymienionych chorób u członków rodziny.

2. Aktywność fizyczna – codzienna aktywność ruchowa jest podstawą do utrzymywania i doskonalenia sprawności i wydolności fizycznej człowieka. Konsekwencje braku aktywności fizycznej objawiają się od zmian w układzie kostno – stawowym u dzieci, przez choroby układu krążenia, do przyspieszenia procesu starzenia się. Badania wykazały, że czas wolny młodzieży, a szczególnie aktywność fizyczna ma związek ze stylem życia rodziców. Więc to rodzina kształtuje pro- lub antyzdrowotny styl życia.

3. Ubóstwo i higiena – niestety nadal jeszcze sytuacja higieniczna w wielu rodzinach pozostawia wiele do życzenia. Wiele chorób dzieci wynika z braku przestrzegania higieny i narażania na dym tytoniowy przez palących rodziców.

Styl życia ubogich rodzin, odzwierciedla więc złożony charakter związków biedy ze zdrowiem, obejmując przy tym aspekt:

- ekonomiczny (brak pieniędzy) - sytuacja materialna rodziny nie pozwala na zakup leków czy leczenia choroby,

- emocjonalny – brak odpowiedzialności za dziecko, czy też innego członka rodziny,

- środowiskowy – cechy środowiska rodzinnego i zewnętrznego, patologie, zaniedbania wynikające z choroby rodziców.

2. Zaburzenia i dysfunkcje zdrowia, jako efekt wydarzeń i sytuacji rodzinnych.

• Wśród chorób i dysfunkcji związanych z sytuacją rodzinną można wyróżnić:

- choroby somatyczne, psychosomatyczne lub somatopsychiczne, np. choroba wrzodowa, choroba wieńcowa, zawał serca, gruźlica, cukrzyca typu 2,

- zaburzenia czynnościowe: wymioty, biegunki, zaparcia, nocne moczenie dzieci, jąkanie, drgawki, brak apetytu, tiki, zaburzenia w krążeniu krwi, nadciśnienie,

- w swerze zdrowia psychicznego: schizofrenia, psychopatia, różne typy nerwic.

• Długoletnie napięcia i złe współżycie rodziców łączone są z etiologią choroby wrzodowej, chorobami dróg oddechowych i astmą.

• Długotrwała i lękotwórcza sytuacja konfliktowa dająca objawy histeryczne może objawić się koncentrycznym zaburzeniem pola widzenia, czynnościowym paraliżem, zaburzeniach chodu i pantomimiki.

• Stany lękowe związane z sytuacjami konfliktowymi z rodzicami lub np. w kontaktach z ojcem pijakiem wyrażać się mogą chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy, wymiotami, biegunkami, zaparciami, dolegliwościami bólowymi, zahamowaniem wzrostu, drgawkami.

Różne zespoły spowodowane złym funkcjonowaniem rodziny:

„Zespół milczącego, oschłego męża” – mąż jest często nieobecny, bardzo zapracowany, a jeśli jest w domu, zwykle milczy. Żona uważa, że jej nie rozumie i poświęca za mało czasu rodzinie. U żony objawiać się może osłabieniem, oziębłością, bólami lędźwiowymi.

„Zespół teściowej” – teściowa nie zależnie od postępowania jest przysłowiowym osłem ofiarnym. Wywołać może u synowej dolegliwości żołądkowo – jelitowe, z nudnościami i wymiotami.

„Zespół charakterystyczny dla żon w osiedlach podmiejskich” – kobieta przytłoczona niedostateczną powierzchnią mieszkalną, monotonią architektoniczną i socjalną, popada w wyczerpanie psychiczne i somatyczne, które ujawnia się (czasami) u dzieci w postaci: moczenia bezwiednego, jąkania, trudności w szkole.

„Zespół rozwodu i pozbawienia” – po rozwodzie z reguły na kobietę przerzuca się troskę o dzieci i to wytwarza u niej poczucie nadmiernego przeciążenia. Zespół ten wpływa na nieprawidłowy neurotyczny rozwój i wywołuje różne zaburzenia psychosomatyczne u dziecka.

Zadaniem rodziny jest kształtowanie właściwych zachowań zdrowotnych (nawyki, postawy, zwyczaje). Skuteczność tych działań zależy w pewnym stopniu od wykształcenia, a co za tym idzie świadomości rodziców. To oni są wzorami postępowania, oni zachęcają dzieci do naśladownictwa. Brak świadomości pełnionych przez rodziców ról i wiedzy na temat prawidłowego rozwoju dzieci, może przyczynić się do zakłócenia tego rozwoju, a w konsekwencji do powstania choroby. Rodzice nie przekażą też prawidłowych wzorców postępowania, nawyków, norm zdrowotnych. Choroby i zespoły czynnościowe, które powstają na skutek traumatycznego dziania rodziny mogą ujawnić się prawie we wszystkich układach organizmu człowieka.
Wydaje się, że rodzina jest najbezpieczniejszym kręgiem środowiskowym człowieka, jednak nieprawidłowe jej funkcjonowanie może przyczynić się do krzywdy i choroby jej członków.