Temat I – Tożsamość socjologii medycyny; perspektywa socjologiczna, wspólna płaszczyzna dla socjologii szczegółowych; siły społeczne rządzące instytucjami społecznymi
Tekst II – M. Latoszek, „Związki między medycyną i socjologią”
PYTANIA:
Jakie są skutki rozwoju cywilizacyjnego w obszarze medycyny?
zmniejszenie umieralności niemowląt
przedłużenie przeciętnego trwania życia ludzkiego (co implikuje problem ludzi starych)
skuteczność w zwalczaniu chorób zakaźnych
postępy w diagnostyce
przeszczepy narządów
wzrost zachorowalności na choroby cywilizacyjne (nowotwory, choroby serca i naczyń, choroby psychiczne, alkoholizm, narkomania)
zwiększenie liczby ludzi dotkniętych inwalidztwem
zmiana obrazu chorób, a także inne spojrzenie na zdrowie i chorobę (wzrost aspiracji i oczekiwań związanych ze zdrowiem → trudności w ich zaspokajaniu)
instytucjonalizacja, unaukowienie i biurokratyzacja medycyny
W jakim sensie można mówić o tym, iż higiena społeczna przyczyniła się do powstania socjologii medycyny?
Higiena społeczna stanowiła inspirację i przyspieszyła genezę oraz rozwój socjologicznej problematyki na gruncie medycyny (dostrzeżono związek między zdrowiem i chorobą, a warunkami społecznymi ówczesnego życia).
Kto z badaczy i w jaki sposób przyczynił się do rozwoju socjologii medycyny?
McIntire – twórca socjologii medycyny; zwrócił uwagę na potrzebę badań nad następującymi zagadnieniami: wpływ cywilizacji na stosunki medycyna – społeczeństwo, stosunki między lekarzami i pacjentami, lekarze jako specyficzna kategoria zawodowa
E. Blackwe – prekursor socjologii medycyny
I. Iarae – wyróżnił 3 działy socjologii medycyny (I – związek między czynnikami społecznymi, a stanem zdrowia określonej populacji, II – uwarunkowania częstotliwości zachorowań w poszczególnych warstwach i grupach społecznych oraz społeczne postawy wobec choroby, III – problematyka szpitala jako instytucji społecznej, zagadnienia ról społecznych personelu medycznego oraz stosunki wzajemne między personelem a pacjentem)
R. Merton i P. Kendall – położyli nacisk na wkład socjologii ogólnej do badań na gruncie medycyny w odniesieniu do zagadnień: procesów terapii i rehabilitacji, instytucji medycznych oraz zawodów medycznych
R. Strauss – wprowadził podział na socjologię w medycynie i socjologię medycyny
T. Parsons – wkład w teorię socjologii medycyny i powiązanie tej teorii z socjologią ogólną; twórca koncepcji MODELU SOCJOLOGICZNEGO CHOROBY
M. Sokołowska – wkład w socjologiczną problematykę zdrowia
Jakie różnice można wskazać w odniesieniu do higieny społecznej i socjologii medycyny?
| HIGIENA SPOŁECZNA | SOCJOLOGIA MEDYCYNY |
|---|---|
wiedza i tradycja medyczna jako baza zawierała postulaty i oceny (sfera normatywna charakterystyczna raczej dla filozofii społecznej) nacisk na materialne aspekty środowiska |
wiedza i metodologia socjologiczna jako układ odniesienia podejmuje systematyczne badania przy zastosowaniu dorobku socjologii ogólnej nacisk na niematerialne aspekty środowiska (stosunki międzyludzkie, normy, wartości) uwzględnia również mikrospołeczne uwarunkowania zdrowia i choroby |
Jak można zdefiniować socjologię medycyny?
Socjologia medycyny w znaczeniu węższym jest dyscypliną socjologii, która zajmuje się społeczną komponentą zjawisk i procesów zachodzących w medycynie oraz wpływem medycyny na życie społeczne. W szerszym ujęciu obejmuje ponadto socjologię zdrowia i choroby.
Jakie są poszczególne działy socjologii medycyny?
socjologiczna problematyka zdrowia i choroby
socjologia instytucji medycznych
socjologia zawodów medycznych
II. SOCJOLOGICZNY MODEL CHOROBY - ASPEKTY: ETIOLOGICZNY, FUNKCJONALNY I PROCESUALNY KONCENTRACJA NA CHOROBIE; MODEL BIO-PSYCHO-SPOŁECZNY - PRÓBA PRZEZWYCIĘŻENIA OGRANICZEŃ MODELI BIOMEDYCZNEGO I MODELU SOCJOLOGICZNEGO CHOROBY
Tekst 1.
A. Firkowska-Mankiewicz, Teorie przyczyn chorób.
W: A. Ostrowska (red) Socjologia Medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy. Warszawa 2009
Pytania do tekstu
1 Jakie są założenia biomedycznego modelu etiologii chorób?
Model biomedyczny charakteryzuje się takim podejściem do choroby, w którym poszukuje się jednej, wyraźnie określonej, specyficznej przyczyny sprawczej, lokalizując ją przede wszystkim wśród czynników o charakterze biologicznym – bakterii, wirusów, patologicznych procesów komórkowych itp. Jest to teoria „jednej przyczyny”. Model ten działa jedynie w odniesieniu do chorób zakaźnych i tych, w których jednoznacznie możemy wskazać czynnik etiologiczny choroby. W dzisiejszych czasach, gdzie raczej mamy do czynienia z chorobami przewlekłymi, ciężko wskazać jeden czynnik sprawczy, dlatego model biomedyczny nie sprawdza się.
2 Na czym polega różnica pomiędzy biomedycznym a epidemiologicznym modelem choroby?
W modelu epidemiologicznym choroby uwzględnia się czynniki społeczno – ekonomiczno – kulturowe (takie jak miejsce zamieszkania, odżywianie, warunki pracy, dochody itd.) w rozwoju choroby. Możemy wyróżnić epidemiologię deskryptywną, gdzie wiążę się określony czynnik społeczno – ekonomiczny (np. bezrobocie, industralizacja) z konkretnymi chorobami. Trwa wiele badań na ten temat, ale większość z nich nie jest w stanie jednoznacznie udowodnić związku pomiędzy danym czynnikiem a występowaniem choroby. Istnieje również epidemiologia analityczna – teorie wieloprzyczynowe. W tej teorii mówimy o tzw. czynnikach ryzyka, czyli czynników które mają wpływ na wystąpienie choroby jedynie hipotetyczny. Czynniki ryzyka wchodzą w różne współzależności co stanowi podstawę do szerszego postrzegania związków pomiędzy czynnikami a chorobą.
3 W jaki sposób są ujmowane uwarunkowania choroby w ramach modelu psychosomatycznego?
Badania nad funkcjonowaniem osobowości przyniosły koncepcję choroby psychosomatycznej. Propagatorzy tego modelu doszukiwali się przyczyn chorób tj. wrzód żołądka, migrena itp. W długotrwałych stanach napięć psychicznych, związanych z przeżywaniem sytuacji konfliktowych, z którymi jednostka nie potrafi sobie poradzić. Można zarzucić tej teorii jednostronność, poniewać skupia się na przyczynach wywodzących się niemal wyłącznie z sfery psychicznej, nie uwzględniając innych możliwości.
4 Na czym polega rola stresu psychospołecznego w uwarunkowaniach choroby?
Ujęcie stresu jako fizjologicznej reakcji na czynniki chorobotwórcze (bakterie, wirusy itd.) dało początek do analizy tego zjawiska. Badacze zajmowali się stresem psychospołecznym jako bodźcem, czyli np. różnorodnymi zdarzeniami dotykającym człowieka indywidualnie bądź oddziałującymi na całe społeczeństwo (np. kataklizmy). Przyglądali się również indywidulanej reakcji stresowej – czyli sposobie, w jaki człowiek radzi sobie ze stresem. Definicja stresu wg Anny Titkow : „stres nie jest ani prostym bodźcem, ani charakterystyką osoby. Jest takim zakłóceniem równowagi między wymogami środowiska a dostępnym jednostce środkami i możliwościami, potrzebnymi do poradzenia sobie z tymi wymogami, którego przezwyciężenie pociąga za sobą koszty destrukcyjne dla jednostki”. Istotą stresu psychospołecznego jest rodzaj relacji między człowiekiem a otoczeniem. Lazarus ujmuje stres jako proces składający się z czterech elementów : czynnika stresującego, procesu oceny działającego czynnika, reakcji stresowej oraz procesu zmagania się ze stresem. Wpływ stresu na zdrowie wynika nie tylko z siły i długości działającego stresora, ale również od efektywności strategii, sposobu radzenia sobie z nim, a także od dostępnego, posiadanego wsparcia społecznego.
5 Jakiego rodzaju uwarunkowania bierze się pod uwagę w ramach wieloczynnikowego modelu etiologii choroby?
Bierze się pod uwagę czynniki społeczno – ekonomiczno – kulturowe (na poziomie makro i mikrospołecznym), czynniki psychologiczne, wyposażenie biologiczne człowieka oraz osobowość co wpływa na stan jego odporności, sposobu raczenia sobie ze stresem, oraz od oparcia społecznego. Wszystkie te czynniki tworzą skomplikowaną, niespecyficzną, wielowymiarową sieć zależności pomiędzy nimi a chorobą.
6 Na czym polega różnica pomiędzy pojęciem przyczyny a pojęciem czynnika ryzyka choroby?
W zasadzie chodzi chyba o to, że pojęcie przyczyny jest jednoznaczne np. przyczyną gruźlicy są prątki gruźlicy. Natomiast czynniki ryzyka mają wpływ na wystąpienie choroby tylko hipotetyczny. Nie można jednoznacznie określić, że dany czynnik powoduje konkretną chorobę. Są osoby które zachorowały pomimo, że unikały czynników ryzyka danej choroby i na odwrót, są osoby zdrowe, które posiadają czynniki ryzyka. Na przykładzie: nie wszyscy palacze mają raka płuc i nie wszyscy z rakiem płuc palą.
Temat II, tekst 2
Co to jest zdrowie z biologicznego punktu widzenia?
Zdrowie jest definiowane w terminach komórek, organów i ich wzajemnych związków. Doskonałe zdrowie to stan kiedy każda komórka/ każdy organ funkcjonuje na optymalnym poziomie i działa w harmonii z innymi komórkami/organami.
Zdrowie według WHO.
Zdrowie to nie tylko brak choroby, ale i stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego.
Aspekty choroby: psychologiczne, socjologiczne i biologiczne wraz z pojęciami.
Choroba „biologiczna” – zmiana patologiczna organizmu, określa lekarz.
Illness – choroba w sensie samopoczucia, dyskomfort, subiektywne odczuwanie.
Sickness – choroba w sensie socjologicznym, człowiek na tle grupy, stan odbierany przez innych (bez względu czy choroba występuje w sensie psychologicznym/biologicznym.
Disease – choroba w ujęciu obiektywnym, może być mierzona testami/symptomami/objawami.
Różnica między definicją WHO, a Międzynarodową Klasyfikacją Chorób.
MKCh nie zawiera w sobie sfery zjawisk dyskomfortu psychicznego.
Zdrowie i choroba według T. Parsona.
Założeniem jest, że równowaga systemu społecznego zależy od umotywowania uczestników systemu do pełnienia ról społecznych. Choroba jest zagrożeniem jeśli stanowi uprawomocnienie wycofania się z tych ról.
Choroba to dewiacja społeczna składająca się z: jednostka nie jest odpowiedzialna za swój stan, nie powinna się go wstydzić, potrzeba leczenia; niezdolność jednostki jest podstawą do wyłączenia jednostki z życia społecznego; warunkowo chory jest usprawiedliwiony, ale musi się przyznać do tego i chcieć leczyć; oczekuje się, że chory zwróci się do fachowców po pomoc.
Zdrowie to: jednostka optymalnie wykonuje zadania, które przypadają jej roli przypisanej przez procesy socjalizacyjne. Jednostka jest podporządkowana normom fizycznym i psychicznym.
Choroba jako dewiacja w koncepcjach Parsona, Friedsona, Fielda, Lemerta.
Friedson – choroba składa się z dewiacji biologicznej (niezależna od kultury ludzkiej i leczona wszędzie tak samo) i socjologicznej (jak chory przyjmuje rolę chorego, jak wpływa na nią leczenie i diagnoza).
Field – dewiacja pierwotna (choroba krótkotrwała), dewiacja wtórna (jeśli człowiek zmienia swoje życie pod wpływem choroby). Jest jeszcze choroba przewlekła piętnowana i choroba psychiczna.
Lemert – uważa jak Friedson (?, jedno z drugiego się wywodzi )
Choroba z perspektywy życia codziennego według A. Schutza.
Intersubiektywny świat, który istniał na długo przed naszymi narodzinami był doświadczany przez naszych poprzedników i interpretowany jako świat organizowany. Teraz robimy to my, doświadczenia zdrowia należą do tego świata. Rzeczywistość jest przyjmowana i przesądzona z góry – tak funkcjonuje większość z nas. A zdrowie ciało nie potrzebuje świadomej uwagi i możemy się skupić na świecie zewnętrznym.
Temat III, tekst 1
1.Jak zwykło się postrzegać problem niepełnosprawności?
Jako problem medyczny związany z pomocą społeczną i działalnością charytatywną. Obecna terminologia wskazuje zarówno na indywidualne potrzeby jednostki, jak i niedoskonałości tkwiące w społeczeństwie. Celem jest zrozumienie, że osoby niepełnosprawne (o.n.) są obywatelami mającymi prawa i obowiązki jak inni ludzie.
2.Na czym polega indywidualny model postrzegania niepełnosprawności?
Wiąże się z rehabilitacją medyczną, akcentowane są aspekty biologiczne.
Problemy o.n. SA konsekwencją ich uszkodzeń biologicznych.
Obniżona sprawność i funkcjonowanie prowadzą do niekorzystnej sytuacji społecznej.
Niepełnosprawność jest chorobą.
Niepełnosprawność jako osobista tragedia jednostki, z która można sobie poradzić tylko za pomocą lekarzy, rehabilitacji
Medykalizacja usług i służb
Cel: pomoc w zaadoptowaniu o.n.do społeczeństwa oraz pomóc im zaakceptować ich ograniczenia
(chodzi o to, że wszystkie wysiłki skierowane są na dana o.n. to ona ma się zmotywować i zrobić wszystko co w jej mocy aby żyć jak najbardziej normalnie. Społeczeństwo oczywiście ma pomagać jako działalność charytatywna ale różne rehabilitacje. Ogólnie ten model jest krytykowany za deprecjonowanie o.n. i nie uwzględnianie ich praw.)
3. społeczny model niepełnosprawności
-o.n. jest w pełni swych praw
-przyczyna niepełnosprawności nie są ograniczenia biologiczne tylko niedostosowanie przez społeczeństwo odpowiednich usług i praw (tworzenie barier)
-o.n. nie uczestniczą w normalnym życiu z powodu barier (które społeczeństwo powinno usuwać) a nie z powodu własnych ograniczeń (uszkodzeń biologicznych)
-cel: przywrócenie o.n. do stanu normalności za pomocą społecznej akceptacji
(chodzi o to, że cały wysiłek skupiony jest na społeczeństwu, które powinno ułatwiać o.n. życie. Ten model jest chwalony przez socjologię i środowiska o.n. bo ma na celu „zrobienie” z o.n. normalnych obywateli, którzy maja takie same prawa, mobilizuje o.n. ….)
4.Deklaracja Madrycka
Odnosi się do społecznego modelu niepełnosprawności. Cele:
-postrzeganie o.n. jako pełnoprawnych obywateli (a nie jako przedmiot działalności charytatywnej)
-postrzeganie o.n. jako konsumentów i niezależnych obywateli (a nie jako pacjentów)
-o.n. powinny podejmować decyzje i brać odpowiedzialność za rzeczy z nimi związane (a nie podlegać decyzjom podejmowanym przez profesjonalistów)
-usuwanie barier, zmiany norm społecznych, praw, aktywne formy wspierania ( a nie koncentrowanie się na indywidualnych uszkodzeniach)
-podkreślenie uzdolnień aby o.n. stały się niezależne i zdolne do pracy
-kreowanie przyjaznego środowiska dla wszystkich
-integracja o.n. w normalnym życiu. Zniesienie segregacji w edukacji, zatrudnieniu.
-właączenie polityki o.n. w całokształt zadań za którą odpowiedzialność ponosi cały rząd
5.model biopsychospołeczny
-Łączy w sobie indywidualny i społeczny model
-uwzględnia 3 wymiary niepełnosprawności: biologiczny, jednostkowy, społeczny
-uwzględnia, że na ograniczenie o.n. oprócz uszkodzenia organizmu mają czynniki środowiska i cechy osobowości
6.model praw człowieka
-niepełnosprawność jako normalny aspekt życia człowieka i definiowana jest (niepełnoosprawnosć) w kontekście praw człowieka
-konieczność usunięcia barier środowiska -niepełnosprawność jako interakcja między o.n. a środowiskiem
-cel wyrównanie szans -analogia do modelu społecznego
Temat III- tekst 2 :
„ Normalizacyjne podłoże integracji” Amadeusz Krause
Jak można zdefiniować integrację?
Integracja- proces włączenia osób niepełnosprawnych we wszelkie strefy życia osób sprawnych na zasadach równouprawnienia i koegzystencji.
jakie cechy decydują o stopniu i zakresie integracji?
Po pierwsze posiadam wewnętrzne poczucie więzi lokalnej, identyfikuję się z moim miejscem zamieszkania, akceptuję przeważającą większość mieszkańców, jak również wspólnotę interesów lokalnych. Po drugie nie wybijam się negatywnie, podporządkowuję się normom zachowania i współżycia ze współmieszkańcami, i pomimo niejednorodnych relacji z nimi, jestem mniej lub bardziej przez nich akceptowany.
jak nie należy rozumieć integracji osób niepełnosprawnych?
Na pewno jej celem nie będzie by niepełnosprawny polubił wszystkich w swoim środowisku i był przez wszystkich lubiany; by dostosował się biernie do wszelkich wymogów otoczenia, niezależnie czy ma na to ochotę, czy nie; by pomnażał swoje kontakty interpersonalne, wbrew ogólnym trendom społecznym do ich ograniczania; by udzielał się w życiu publicznym nawet gdyby było to wbrew jego „naturze”; aż wreszcie by integrował się ze wszystkimi, wyłącznie w imię obowiązku integracji lub by nie zostać zaliczony do gorszej kategorii niepełnosprawnych „nieintegrowalnych”. Integracja to więc nie przypodobanie się populacji sprawnych, to nie asymilacja wymogów sprawności, jak sugerowałyby to niektóre definicje, lecz umiejętność życia w świecie ludzi sprawnych z niepełnosprawnością.
czym powinien być proces integracji?
Proces integracji powinien być w pierwszej kolejności ofertą, jaka populacja ludzi sprawnych ma obowiązek przedstawić ludziom niepełnosprawnym. Ofertą bogatą w możliwości z których mogą oni skorzystać w takim stopniu, w jakim są stanie lub maja na to ochotę, a których odrzucenie zostanie uszanowane i nie będzie niosło za sobą negatywnych konsekwencji. Założenie drugie to odejście os sztywnego schematu integracja-izolacja, gdzie spełnienie jednego gwarantuje szczęscie i powinno być ukoronowaniem wszelkich procesów rehabilitacyjnych, drugie oznacza natomiast niepowodzenie i osobiste nieszczęście niepełnosprawnego.
jak nie powinno się postrzegać procesu normalizacji?
Normalizacja nie może z pewnością odnosić się ściśle do danej osoby niepełnosprawnej, nie jest ona bowiem jej „normalnieniem” czy przeniesieniem na nią standardów norm populacji sprawnych . nieporozumieniem jest uczynienie normalizacji celem procesu rewalidacyjnego, w wyniku którego jednostka miałaby jak najbardziej zbliżyć się do normalności.
jak zdefiniować optymalnie proces normalizacji?
Proces normalizacji to umożliwienie osobom niepełnosprawnym normalnego funkcjonowania przez przekształcenie i organizowanie ich środowisk życia, do takiego stanu w którym środowisko nie odbiega od standardów społecznych, pozbawione jest potencjału naznaczającego i spełnia podstawowe wymogi rewalidacyjne.
jak określić charakter normalizacji?
Charakter normalizacji wyrażający się najprościej mówiąc w równouprawnieniu obywateli w prawach, szansach, warunkach egzystencji jest związany ściśle z humanistycznymi paradygmatami i procesem demokratyzacji współczesnych społeczeństw. Nie jest on aktem dobrej woli ludzi sprawnych wobec niepełnosprawnych czy realizacja postulatów charytatywnych, lecz wyrazem osiągnięcia określonego poziomu rozwoju społecznego, u którego podstaw leży sprawiedliwość społeczna, obowiązek pomocy najsłabszym i przeciwdziałaniem w ich dyskryminowaniu.
Temat IV tekst 2 DEWIACJA I KONTROLA SPOŁECZNA
(pyt1) Czym jest dewiacja społeczna?
DEWIACJA SPOŁECZNA – zachowanie, które nie naruszając kodeksów prawnych narusza pewne normy społeczne. (np. Kiedyś noszenie kolczyków przez mężczyzn, spodni przez kobiety itp.)
Pyt.2 Względnośc pojęcia dewiacji.
Definicja Prawna
Dewiacja- Przestępstwo, czyli odstępstwo od norm ustanowionych prawnie, których nie przestrzeganie pociąga za sobą karę. (morderstwo, gwałt, kradzież, ale także zakłócanie spokoju, nieprzestrzeganie przepisów ruchu drogowego)
Wyróżniona jest też przestępczośc nieletnich, charakteryzująca się większą restrykcyjnością. Prawa specyficzne związane z wiekiem- palenie papierosów, picie alkoholu, unikanie obowiązku szkolnego.
Zaistnienie dewiacji zależy więc od, pojęcie dewiacji zmienia się w zależności od:
Wieku potencjalnego dewianta
Norm kulturowych / społecznych
Państwa / regionu i obowiązującego w nim prawa ( różnice między państwami względem legalizacji narkotyków, aborcji, eutanazji)
W zależności od tych czynników pojęcie dewiacji ulega zmianie. To co w jednych sytuacjach/ środowiskach/ kręgach kulturowych jest uznawane za dewiacje w innych okolicznościach może okazac się czymś całkowicie aprobowanym.
Należy również używając pojęcia dewiacji miec na uwadze różnice pomiędzy dewiacją w sensie prawnym, gdzie jest ona wykroczeniem/łąmaniem prawa i wiąże się z koniecznością poniesienia konsekwecji przez przestępce, a dewiacją społeczną gdzie zachowanie to jest związane z pewnego rodzaju społecznym zgorszeniem i dezaprobatą ale nie wiąże się z wystąpieniem przeciw obowiązującym prawom.
(pyt.3) Etiologia zjawisk dewiacyjnych na płaszczyźnie biologicznej i kulturowej
Wyjaśnienia dewiacji- teorie
Biologiczne i psychologiczne
Lombroso – przestępcy prezentują typ „stawistyczny” (z perspektywy ewolucyjnej są biologicznie niedorozwinięci), wyodrębnił cechy przestępców na podstawie badań więźniów: niskie czoło, wysunięta szczęka, duże,odstające uszy...
Goring – stwierdził, że nie ma istotnych różnic między zbiorowościami przestępców i nieprzestępców.
Sheldon, Glueckowie – typ mezomorficzny (muskularny, atletyczny) reprezentuje specyficzny rodzaj osobowości (niewrażliwy na innych, reaguje agresją na frustrację), który może prowadzi do popełnienia przestępstwa.
Wilson i Herrnstein – czynniki biologiczne mają minimalne znaczenie dla zachowań przestępczychi to środowisko odgrywa znaczącą rolę w modulowaniu wpływu charakterystyki biologicznej na zachowanie.
Socjologiczne – teorie mikropoziomowe
Teoria zróżnicowanych powiązań – Jednostki uczą się przestępczości w trakcie socjalizacji.
Przestępczośc jest rezultatem obecności subkultury dewiacyjnej, za pośrednictwem której ludzie uczą się norm i zachowań prowadzących do aktów antyspołecznych.
Wykształcenie zachowań dewiacyjnych w procesie socjalizacji zależy od częstotliwości kontaktu z tymi normami i wartościami, natężenia i wieku.
Teoria kontroli – zachowania przestępcze wynikają z braku wewnętrznej kontroli jednostki oraz odpowiedniej i skutecznej kontroli społecznej
Integracja społeczna i silne więzy społeczne każą ludziom akceptowac normy i wartości ich społeczności i stosowac się do tych norm.
Definicje charakteryzujące silne więzy:
1.Przywiązanie
2.Zaangażowanie (to,co ludzie zainwestowali w społeczństwo łągodzi ich zachowania)
3.Zaabsorbowanie niedewiacyjnymi działaniami i ludźmi- miej czasu na przestępstwa
4.Wspólny system przekonań – łączy społecznośc, umacnia opór przeciw dewiacji
Socjologiczne – teorie makropoziomowe
(pyt.4) Anomia wg Durkheima i Mertona
Napięcie strukturalne
Durkheim - Anomia sytuacja, w której typowe normy kierujące zachowaniem nie są jużdłużej odpowiednie ani skuteczne, co prowadzi do obniżenia zdolności społeczeństwa do kształtowania odpowiednich zachowań.
Merton – dewiacja powstaje na skutek napięcia strukturalnego, które wynika z braku jasnych związków między kulturowo zalecanymi celami, a środkami, którymi dysponuje społeczeństwo do osiągania tych celów.
(pyt.5) Typy adaptacji dewiacyjnej wg Mertona
INNOWACYJNY – osoba akceptuje standardowe cele kulturowe, ale nie zgadza się ze społecznie usankcjonowanymi środkami ich osiągania. ( osoba wykorzystująca informacje poufne do obrotu akcjami)
RYTUALISTYCZNY – osoby nie akceptujące lub nie orzumiejące celów kulturowych mimo wszystko zachowują się w sposób społecznie akceptowany. (biurokrata, ważniejsze poprawne druczki niż cel jakiemu mają one służyc)
WYCOFANIE SIĘ – osoba, która porzuciła kulturowo aprobowane cele i środki. (włóczęga)
BUNT – osoba nie akceptuje kulturowo aprobowanych celów i środków i zastępuje je innymi celami i środkami
Nie tyczy się żadnego pytania...ale następna teoria makropoziomowa...
Kapitalizm i teoria konfliktu – kapitalizm jako źródło przestępczości.
Ponieważ kontrola nad dobrami nie jest rozdzielona równomiernie, skłania to do zachowań przestępczych: w celu otrzymania tego, co im się, jak sądzą, należy („wyzyskiwany” robotnik) lub utrzymania ,pomnożenia tego, co mają (kapitaliści)
Kapitaliści kontrolują system prawny i nazywają zbrodnią wszystko co zagraża ich dobrom.
Teoria konfliktu zakłada,że bogaci są wszechmocni, że wolno im określac mianem przestępstwa, dewiacji, co tylko chcą.
(pyt.5) Dewiacja pierwotna i wtórna w teorii naznaczania
Teoria naznaczania – dewiacja jako niezdolnośc do skategoryzowania pewnych działań jako stosownych bądź nie.
Różne społeczeństwa naznaczają jako dewiacyjne różne zachowania, żadne zachowanie nie jest automatycznie i wewnętrznie dewiacyjne.
dewiacja pierwotna - zachowanie sprzeczne z normami, które nie zostało zauważone lub nie zostało społecznie napiętnowane, traktowane jako przypadkowe odchylenielub przekroczenie normy .
dewiacja wtórna - zachowanie łamiące obowiązujące normy, które zostało społecznie napiętnowane, zaś osoby je podejmujące "naznaczone" zostały mianem dewianta i, w konsekwencji, zaakceptowanie przez popełniającą wykroczenie osobę tożsamości dewianta.
Temat 5, tekst 1
Proszę wymienić i krótko scharakteryzować zasady nowoczesności wg K. Kumara
Zasada indywidualizmu – jednostka jest uwolniona od narzuconych więzi grupowych i uzależnień, obdarzona niezbywalnymi prawami nie tylko jako obywatel, członek społeczeństwa, ale jako osoba ludzka, sama decyduje o kształcie swojej biografii, mając do dyspozycji wiele wzorców, sama ponosi odpowiedzialność za swoje sukcesy i porażki.
Zasada dyferencjacji – zróżnicowanie i wielość opcji we wszystkich dziedzinach życia. Rosnąca pula „szans życiowych”. Dotyczy przede wszystkim pracy gdzie występuje ogromna specjalizacja, wymagane są odmienne umiejętności, kompetencje, wykształcenie. Dotyczy także konsumpcji (nieograniczona możliwość wyboru towarów i usług), oferty edukacyjnej, wielu możliwych dróg kariery, programów ideologicznych czy politycznych, doktryn religijnych, sekt. Zasada ta jest dopełnieniem z. indywidualizmu.
Racjonalność – idealizowanie rozumu, rozwagi, kalkulacji, obiektywności, efektywności. Dotyczy przede wszystkim funkcjonowania organizacji i instytucji.
Ekonomizm – rodzaj aktywności, która przenika całe życie społeczne w formacji nowoczesnej i nadaje swoisty ton temu typowi społeczeństwu. Ludzie w nowoczesnym mieście – pracują, kupują, zachodzą do banków, kantorów, większość ich życia upływa w kręgu ekonomii, na produkcji i konsumpcji. Wątkiem głównym są towary i pieniądze.
Ekspansywność – tendencja so rozszerzania się w przestrzeni. Proces globalizacji, zmiany w różnych dziedzinach życia – przekształcające się gusty, obyczaje, wzorce moralne, style artystyczne, kultura masowa, nowe formy życia rodzinnego, edukacji, rekreacji, rozrywki.
Na czym polega zjawisko „żelaznej klatki” w aspekcie nowoczesności?
Skrajna racjonalność, efektywność i instrumentalność organizacji społecznej, manifestujące się najpełniej w nowoczesnej biurokracji odbierają społeczeństwu spontaniczność i wolność. Biurokracja traktuje bowiem ludzi jak obiekty poddawane skutecznej obróbce.
Proszę omówić cechy późnej nowoczesności
Nowa forma zaufania – niezbędna do poczucia bezpieczeństwa i ciągłości życia codziennego. Wiąże się z dominującą obecnością w naszym życiu licznych „abstrakcyjnych systemów”, które są domeną zastrzeżoną dla ekspertów, a które zarazem są dla nas niezbędne. Zdani jesteśmy na ich prawidłowe funkcjonowanie, nie rozumiejąc do końca ich zasad konstrukcyjnych.
Nowe formy ryzyka – ryzyko w kontakcie z otoczeniem cywilizacyjnym czy technicznym, stworzonym przez człowieka (a nie ryzyko w kontakcie z przyrodą). Ryzyko takie jest trudne do określenia, zdajemy sobie sprawę z jego rozmiarów dopiero po fakcie (Czarnobyl, AIDS, efekt cieplarniany czy codzienny ruch drogowy)
Nieprzejrzystość, płynność i niepewność sytuacji społecznych w jakich ludziom przychodzi działać. Nieprzewidywalne i niepożądane efekty podejmowanych działań.
Postępująca globalizacja
Kim jest człowiek nowoczesny?
Syndrom osobowościowy uważany za wytwór warunków społecznych, jakie stwarza społeczeństwo nowoczesne, a równocześnie za niezbędny czynnik dobrego funkcjonowania takiego społeczeństwa.
Na czym polega społeczeństwo ryzyka?
Sytuacja typowa dla najbardziej rozwiniętych społeczeństw nowoczesnych, w których uwydatniają się wyraźnie i stają się przedmiotem powszechnej troski wielorakie nowe formy ryzyka wytworzonego przez cywilizację, technologię, przemysł, życie miejskie, eksploatację przyrody.
temat VI-tekst 1
FUNKCJONALNOŚĆ I DYSFUNKCJONALNOŚĆ INSTYTUCJI MEDYCZNYCH
w jakim celu i jakie funkcje pełnią instytucje medyczne?
Powstają po to by zaspokoić konkretne potrzeby społeczeństwa. Celem jest zapobieganie chorobie i walka z nią, przedłużenie oraz ratowanie ludzkiego życia. Dodatkowo: funkcja diagnostyczno- terapeutyczna, profilaktyka indywidulana i środowiskowa, naukowo-badawcza, dydaktyczna.
Kto i w jaki sposób zdefiniował zjawisko biurokracji?
Max Weber badając ten system organizaji w typie idealnym biurokracji: najczystszy typ panowania legalnego.
Jakie są główne cechy zjawiska biurokracji?
-podstawowym dokumentem organizacyjnym, prezentującym stosunki zależności między pozycjami urzędowymi i zakres tych kompetencji jest statut (opis władzy).
-wewnętrzne normy organizacyjne tworzą system celowo ustawionych, bezosobowych, abstrakcyjnych zasad regulujących zachowanie ludzi w organizacji
-przestrzeganie zasad powoduje, że stosunki w organizacji mają charakter zobiektywizowany, bezosobowy, cechy indywidulane i uczucia nie mają wpływu na przebieg stosunków, wykluczają dowolność i arbitralność decyzji, zawierają sankcje za nieprzestrzeganie
-merokratyczny charakter kariery: profesjonalizm, fachowość, wykształcenie, trzeba się wykazać, żeby awansować.
-nominacja stanowisk, oprócz najważniejszego, które uzyskuje się przez wybór.
- ideał postępowania bezstronnego, obiektywnego
-wymiana informacji tylko w formie przepływu dokumentów, będących równocześnie zbiorową pamięcią organizacji, podlegających archiwizacji
Czym charakteryzuje się biurokracja w ujęciu Mertona?
Struktura ma wywoływać nieustanną presję na urzędników aby podporządkowywali się regułom. Dyscyplina połączona z wpajaniem odpowiednich zachowań i uczuć. Wykształcenie wysokiego konformizmu jednostki wobec wzorów zachowania. Długotrwale stosowana może prowadzić do przeniesienia uczuć z celów na szczegóły, formalizmu i rytualizmu aż do kolidowania przepisów z realizacją celów (zbiurokratyzowanie urzędnika).
Jakie czynniki mogą powodować dysfunkcjonalość instytucji medycznej?
Sytuacje stresowe związane z pobytem w szpitalu. Niewłaściwa komunikacja między persolnelem medycznym a pacjentem oraz niewłaściwe relacje między nimi.
Na czym polega postrzeganie szpitala jako instytucji totalnej w ujęciu Goffmana?
Podział na dwa mało przenikające ze sobą światy: personel medyczny i podwładni-pacjenci. Świat lekarzy jest hermetyczny, wywyższający się. Pacjenci: deprecjonowanie ich intelektu przez lekarzy. Pobyt w szpitalu wymaga wejścia przez pacjenta we wrogie środowisko, ograniczone swobody, skazani na współtowarzysz w sali, nie można się odseparować, narzucony plan dnia. Prowadzi to do uniformizacji i depersonalizacji pacjenta. Wzorzec paternalistyczny w relacji lekarz- pacjent, depersonalizacja stosunku lekarz-pacjent.
Socjologia medycyny teczka II, temat VI tekst 2 – „ szpitale i pacjenci” m. sokołowska.
1. na czym polega zmiana, która dokonała się współcześnie w postrzeganiu charakteru szpitala?
Na przełomie xix i xx wieku szpital postrzegany jako: instytucja charytatywna, schronisko dla biednych, bezdomnych, chorych i umierających.
Obecnie: miejsce głównych działań leczniczych, centralna instytucja w praktyce lekarskiej. Ponadto miejsce szkolenia lekarzy i pielęgniarek i innych pracowników służby zdrowia, , także warsztat działań naukowych. = szpital to kompleksowa instytucja , realizująca wielorakie cele, a zarazem rozwinięty system zasad i działań, zmierzający do koordynacji rożnych czynności i grup wyspecjalizowanego personelu.
2. jakie są trzy podstawowe modele opieki szpitalnej i czym one się charakteryzują?
R. M. Cole (amerykański socjolog medycyny ) wyodrębnił 3 modele opieki szpitalnej:
a) opiekuńczy
szpital to instytucja, która ma zapewnić opiekę (nie leczenie lub rehabilitację ) pacjentowi w sytuacji nieuleczalnej choroby lub kalectwa. Model ten był powszechny w czasach dawnych kiedy szpitale głównie opiekowały się a nie leczyły. Obecnie również istnieje (szpitale lub zakłady, gdzie pacjenci przebywają długi czas).
W postaci skrajnej ma on cechy „instytucji totalnej” (np. szpitale psychiatryczne, zakłady dla dzieci, domy dla ludzi starych i więzienia – mimo różnic struktura wewnętrzna instytucji totalnej jest podobna głównie ze względu na 3 cechy:
1) życie w grupie - wszystkie czynności codzienne jak praca, sen, rekreacja odbywają się w grupie złożonej z tych samych ludzi traktowanych jednakowo, według jednego, narzuconego programu.
2) dwuczłonowe zarządzanie – podział na człony rządzących (personel) i rządzonych (pacjenci), przy niemal zupełnym braku kontaktów między nimi.
3) perspektywa instytucjonalna – wszystko (na czynności, metody, przepisy) tworzy ogólny plan, konieczny dla realizacji określonych celów – np. wszystkie zasady i czynności szpitala psychiatrycznego są tak pomyślane , aby można było realizować wyrażany oficjalnie cel długoterminowej opieki nad tak dużą liczba chorych.
b) klasyczny
najbardziej rozpowszechniony obecnie typ opieki szpitalnej. zakłada, że pacjenci będą leczeni w szpitalu przede wszystkim na ostre postacie chorób i po postawieniu diagnozy i leczeniu powrócą do normalnego życia.(…) Oczekuje się, że pacjent szpitalny będzie biernym obiektem opieki , stosującym się do wszelkich zaleceń w celu przyspieszenia procesu leczenia. Interakcja między pacjentem a lekarzem ma charakter epizodyczny. Polega głównie na aplikowaniu określonych zabiegów. W związku ze specjalizacją i zmianowością w pracy personelu zdarza się , że podobne czynności wykonuje za każdym razem ktoś inny. Stosunki miedzy samymi pracownikami są na ogół oparte na hierarchii służbowej przy niekwestionowanym posłuszeństwie pracowników niższych szczebli, usprawiedliwianym nagłością większości zadań medycznych .
ten rodzaj opieki przypomina nieco instytucję totalną. Jednakże model klasyczny odznacza się większa indywidualizacją leczenia i form opieki, które wynikają z rozmaitości chorób i etapów leczenia oraz rozpiętości wieku pacjentów. Poza tym tylko niewiele czynności można wykonywać grupowo.
c) rehabilitacyjny
stanowi niemal pod każdym względem zaprzeczenie modelu klasycznego (m. klasyczny nastawiony jest na sytuacje ostre i nagłe, a m. rehabilitacyjny odnosi się do zaburzeń o charakterze przewlekłym, które jeżeli w ogóle reagują na leczenie to dopiero po dłuższym czasie). W miejsce klasycznej orientacji leczenia choroby przez procedury diagnostyczne i terapeutyczne m. rehabilitacyjny zmierza do przywrócenia normalnej funkcji i przystosowania do życia. Ma więc na celu nie tyle powrót do zdrowia, ile powrót do społeczeństwa i temu nadrzędnemu celowi jest podporządkowana organizacja nowoczesnych ośrodków rehabilitacyjnych. Pacjent nie może być więc biernym odbiorca świadczeń , musi mieć odpowiednie zachęty i motywy, które zmuszą go do współpracy. Model ten usiłuje więc stworzyć bodźce , aktywizujące wewnętrzne siły pacjenta, zmobilizować go do dawania sobie rady ze swoim problemem w możliwie samodzielny sposób. , gdyż wiele zależy od niego samego. Ten typ długo trwającej współpracy personelu z pacjentami wpływa na znaczne zmniejszenie między nimi dystansu .
SUMARYCZNIE :
| wymiar | Modele opieki nad pacjentem |
|---|---|
| opiekuńczy | |
| Cel wyrażany oficjalnie | Pokrzepienie |
| Prognoza przebiegu choroby | nieuleczalna |
| Leczenie | Sporadyczne |
| Rola chorego | Trwała |
| Motywacja pacjenta | Posłuszeństwo wobec przepisów |
| Wynikający z powyższego model instytucjonalny | Instytucja totalna |
3. jakie są skutki hospitalizacji pacjentów?
* przyjęcie do szpitala – jako powód krótko- lub długotrwałego stresu (np. myślenie starszych ludzi, że szpital jest miejscem gdzie się umiera, inne – tylko ciężko chorzy Ida do szpitala. Na ten nastrój nakłada się obcość środowiska szpitalnego).
* lęk i niepokój odczuwany przez pacjenta w różnym nasileniu przez cały czas pobytu w szpitalu (uczucie wzrasta w czasie zabiegów i specjalnych badań – wzmaga odczuwanie związanego z tym bólu; także rośnie w dniach poprzedzających wypis – obawa o nie poradzenie sobie samemu w domu)
* poczucie utraty tożsamości lub depersonalizacji - związane z utratą normalnych ról społecznych z rozstaniem z rodzina oraz z „nieosobowym” charakterem kontaktów z pracownikami fachowymi szpitala i ich bezosobowym traktowaniem pacjenta. Także zuniformizowane procedury lecznicze, niemożność odosobnienia i brak intymności, tendencja do traktowania pacjenta jako przypadku, jako ciała a nie osoby.
* proces „instytucjonalizacji” (dot. Głównie pacjentów długotrwale przebywających w szpitalach dla przewlekle chorych lub w innych zakładach typu opiekuńczego) – polega na rozwinięciu się u pacjentów takich cech jak np. : apatia, ogólny brak zainteresowania, niemożność wykonywania nawet prostych zadań, podejmowania decyzji i dokonywania wyborów. . Zależność od instytucji rozwija się do tego stopnia, że pacjenci nie chcą jej opuścić, bojąc się, że nie będą mogli zaadoptować się do świata zewnętrznego.
TEMAT 7 SOCJOLOGIA, KONCEPCJE I ZASTOSOWANIE J.H. Turner
Czym jest proces socjalizacji?
Socjalizacja jest szczególnym rodzajem interakcji- kształtuje osobowość człowieka, system symboli kulturowych, odrębny styl wykonywania ról, wiele skłonności emocjonalnych, a przez to z kolei nasze zachowania, interakcje i uczestnictwo w społeczeństwie. Bez niej nie byłoby ani człowieka, ani społeczeństwa, ponieważ społeczeństwo może istnieć tylko wówczas, kiedy jego nowi członkowie nabywają umiejętności, które pozwalają im w pełni w nim uczestniczyć. Do tych umiejętności należą m. in odgrywanie istotnych ról społecznych, akceptacja ról społecznych innych ludzi, wyznawanie podobnych wartości moralnych i kulturowych, przyswajanie złożonych stanów emocjonalnych, zdolność do wyrażania uczuć.
Wyjaśnij wielopłaszczyznowość osobowości człowieka wg. wybranej koncepcji Meada, Freuda, Eriksona, Piageta
Koncepcja Meada
Kształtowanie się i rozwój osobowości Mead podzielił na następujące etapy:
Etap wstępnych przygotowań (1-2 r.ż.): rozwój sensomotoryczny jako podstawa rozwoju umysłu (myślenia, porównywania zachowań), własnego „ja” i wchodzenia w rolę. Dziecko uczy się znaczenia gestów i posługiwania się nimi w celu sygnalizowania swoich potrzeb.
Etap zabawy (3-6 r.ż) : przyjmowanie ról konkretnych osób, pierwsze obrazy samego siebie rozważania, w których bierze się także uwagę innych ludzi. Wraz z nabieraniem doświadczenia, dojrzewaniem biolog. i dalszym rozwojem umysłu człowiek wchodzi w drugą fazę- stadium gry, w którym człowiek przyjmuje wiele ról społecznych naraz, rośnie zdolność zastanawiania się, kształtuję się koncepcja własnego „ja”.
„Uogólniony inny” (7-12 r.ż): zdolność do przyswajania perspektyw kulturowych i wykorzystywanie ich jako podstawy do samooceny i rozważań nad kierunkami działania
W wieku dojrzewania (12-17 r.ż) socjalizacja angażuje możliwości umysłu, wyobrażenia o sobie i umiejętności wchodzenia w role po to, by można było uczestniczyć w ukł. społecznych i podtrzymywać ich istnienie
Koncepcja Piageta
1-2 r.ż. –Etap sensomotoryczny: dziecko początkowo żyje w świecie bezpośrednich wrażeń zmysłowych, ale później orientuje się że przedmioty nie znikają kiedy przestaje się na nie patrzeć; wykształca się zdolność poznawcza.
3-6 r.ż.- Etap przedoperacyjny: zdolność posługiwania się symbolami na oznaczanie rzeczy, nie potrafią posługiwać się większością pojęć abstrakcyjnych
7-12 r.ż.- Etap organizacji konkretnych: zdolność posługiwania się logicznym rozumowaniem w odniesieniu do otaczających przedmiotów, łączenie wydarzeń w ciągi przyczynowo-skutkowe.
13-17 r.ż – Etap operacji formalnych: rozwój myślenia abstrakcyjnego, zdolność rozumowania w kategoriach abstrakcyjnych o zależnościach przyczynowo-skutkowych
Koncepcja Freuda
Dominacja popędów id i pierwszy kontakt z ograniczeniami narzucanymi przez kody kulturowe
Pierwsze uświadomienie sobie przez ego potrzebt kontrolowania popędów id w obliczu ograniczeń kulturowych, początki formowania superego
Ego jest aktywnie zaangażowane w godzenie id i superego, mechanizmy obronne ego rozwijają się, jeśli tylko ten konflikt staje się zbyt uciążliwy
Wykształcony zostaje sposób godzenia id i superego przez ego. Funkcjonują mechanizmy obronne ego, jeśli są one zbyt silne to pojawiają się patologie zachowań
Jeśli ego potrafi rozwiązywać konflikty bez ustanowienia mechanizmów obronnych, to możliwy jest rozwój jednostki i trwałe poczucie własnej tożsamości
Koncepcja Eriksona
1-2 r.z- Pierwszy wymóg: poczucie zaufania w opozycji do jego braku (jeśli niemowlę otrzymuje miłość i opiekę to rozwinie się w nim poczucie zaufania do innych ludzi, ale jeśli tego nie dostanie to w reakcjach dziecka zaczyna dominować nieufność)
3 r.ż.- Drugi wymóg: autonomia w opozycji do niepewności i wstydu wywołanych wczesnymi doświadczeniami w uczeniu się (jeśli dziecko odnosi sukcesy w uczeniu się, to rozwija w sobie poczucie autonomii, wyrabia samokontrolę i samodzielność, ale jeśli ponosi klęski w wielu podejmowanych próbach opanowania jakiś umiejętności, to rodzi się w nim niewiara w siebie, poczucie wstydu i niepewności
4-6 r.ż.- Wymóg inicjatywy w opozycji do poczucia winy ( jeśli dziecko cieszy się z sukcesów w poznawaniu swojego otoczenia oraz z nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, to rodzi się w nim poczucie inicjatywy, wiara w siebie i duma, ale jeśli w tych dziedzinach nie odnosi sukcesu to doznaje poczucia klęski, wstydu i winy)
6-13 r.ż.- Wymóg pilności, poczucia fachowości i chęci działania w opozycji do jej zaburzeń, co zależy od odnoszonych sukcesów bądź doznawanych porażek w interakcjach z innymi ludźmi
Wiek dojrzewania- Wymóg dojrzałości do intymności w opozycji do izolowania się związany z umiejętnością (lub jej brakiem) tworzenia trwałych i pozytywnych związków uczuciowych
Wiek dojrzały- wymóg bycia twórczym i produktywnym w opozycji do koncentracji na sobie jako reakcja na powodzenie lub porażkę w działaniu dla dobra innych
Wiek podeszły- wymóg poczucia integralności w opozycji do rozpaczy, które pojawiają się kiedy człowiek patrzy na swoje minione życie, i albo przełamuje, albo nadal utrzymuje postawę koncentracji na sobie i towarzyszące jej poczucie rozpaczy
Zdefiniuj pojęcie roli społecznej
Rola społeczna stanowi zbiór oczekiwań wobec jednostki związany z posiadaniem określonego statusu społecznego. Może to być także zespół praw i obowiązków wynikających z zajmowania pozycji społecznej.
Wchodzenie w rolę zaczyna się, kiedy człowiek posiądzie zdolność do odczytywania gestów. Człowiek musi umieć odczytywać gesty innych i przyjmować ich rolę. Musi umieć tworzyć rolę dla siebie i za pomocą odpowiednio zharmonizowanych gestów umacniać graną przez siebie rolą. Musi umieć stosować wiele metod środowiskowych umożliwiających wzajemne rozumienie się w relacjach z innymi osobami, musi umieć ujmować w ramy i kategoryzować innych ludzi oraz sytuacje.
XI. RODZINA JAKO PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA SOCJOLOGII MEDYCYNY
Tekst 1
Barbara Szacka: Rodzina jako instytucja, (w:) Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003.
Pytania do tekstu:
1. Jakie cechy rodziny czynią z niej instytucję społeczną?
2. Jakie rodzaje rodziny możemy wyróżnić analizując reguły dzietności, reguły zamieszkiwania, typy władzy oraz zasady doboru małżeństwa?
3. Jakie wyróżniamy rodzaje małżeństw?
4. Jakimi cechami charakteryzuje się rodzina w społeczeństwie przemysłowym oraz rodzina współczesna?
5. W jaki sposób interpretowane są role społeczne matki, ojca i dziecka w rodzinie współczesnej?
Odpowiedzi:
1. Wewnętrzna struktura rodziny oraz różny charakter relacji między jej członkami czynią z rodziny instytucję społeczną. Po drugie rodzina działa jako instytucja społeczna kontrolująca proces reprodukcji osobników ludzkich.
2. Analizując reguły dzietności wyróżniamy rodziny patrylinearne ( dziedziczenie w linii męskiej ), matrylinearne ( dziedziczenie w linii żeńskiej ) oraz dziedziczenie bilateralne , ze względu na reguły zamieszkania rodziny dzielimy na matrylokalne ( jeśli męzczyzna zamieszkuje u rodziny żony ), patrylokalne ( żona mieszka u rodziny męża ) i neolokalne ( małżeństwo organizuje własne mieszkanie ), biorąc pod uwagę rodzaj władzy w rodzinie mamy rodziny patrialchalne ( wyłącznie ojciec podejmuje decyzje ), matrialchalne
( wyłącznie matka rządzi) oraz rodziny partnerskie, dobór naturalny różnicuje małżeństwa
endogamiczne ( małżeństwa są zawierane w obrębie jednej zbiorowości) oraz egzogamiczne.
3. Wyróżniamy małżeństwa monogamiczne i poligamiczne. W obrębie poligamii : poligynia ( mężczyzna ma wiele żon ) i poliandria ( kobieta ma wielu mężczyzn )
4. Rodzina przemysłowa przybiera postać rodziny elementarnej, złożonej wyłącznie z rodziców i dzieci, małżeństwo jest zawierane z miłości, nie względów ekonomicznych, wyodrębniono fazę dzieciństwa, w której na dziecko nie są nałożone obowiązki. Rodzina współczesna pogłebia wiele nurtów ukształtowanych w społeczeństwie przemysłowym. Dobro dziecka staje się nadrzędnym celem rodziny, państwo ma większy wpływ na życie rodziny współczesnej niż przemysłowej, następuje również zmierzch władzy patriarchalnej, a centrum rodziny jest matka.
5. W rodzinie współczesnej rola ojca traci na znaczeniu, następuje rozdzielenie biologicznej i społecznej funkcji ojca na skutek adopcji, rozwodów oraz sztucznego zapłodnienia. Rola matka polega na umocnieniu więzi z dzieckiem. Traci natomiast na biologiczna istota matki ze względu na pojawienie się matek zastępczych, które w zastępstwie innej kobiety gotowe są urodzić na za nią dziecko, po wszczepieniu zapłodnionej komórki.
Dzieci stają się najważniejsza częścią rodziny. Ich dobro i wychowanie wiąże się z wysokimi kosztami, również kontrola dzieci ze strony państwa jest coraz większa.