Renesans

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Hymn”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	nadawca: jeden z wielu, podmiot zbiorowy, wskazany przez zaimek "nas", odbiorca: Bóg, wskazany w apostrofie do niego skierowanej, sytuacja: opis Boga wschechobecnego, opiekuńczego, który okazał się Twórcą doskonałym Ziemi i wszechświata oraz opis jego dzieła, liryka bezpośrednia.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	poetycki obraz Stwórcy wskazuje na Boga jako na rzemieślnika, architekta i budowniczego, nadawca w „Hymnie” wygłasza mowę do Stwórcy, liryka religijna.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	antropomorfizacja – nadanie Stwórcy cech właściwych człowiekowi, pytania retoryczne, które wymagają odpowiedzi, wykrzyknienia, pytania retoryczne.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	Klasycyzm renesansowy (harmonia, nawiązania do antyku (hymn), uporządkowanie, harmonia świata, ład).
KONTEKSTY	Renesans.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	Deus Artifex, Bóg jako przyjaciel człowieka.

Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
     Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?
Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie:
     I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.
Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje,
     Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje.
Wdzięcznym Cię tedy sercem. Panie, wyznawamy,
     Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy.
Tyś Pan wszytkiego świata. Tyś niebo zbudował
     I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował.
Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi
     I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi.
Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi
     A zamierzonych granic przeskoczyć się boi.
Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają,
     Biały dzień a noc ciemna swoje czasy znają,
Tobie k woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi,
     Tobie k woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi,
Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa,
     Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa.
Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie,
     A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie.
Z Twoich rąk wszelkie źwierzę patrza swej żywności,
     A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości.
Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie!
     Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie.
Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi,
     Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Nie porzucaj nadzieje”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	nadawca: podmiot liryczny przyjmuje rolę autorytetu i uczy czytelników, jak żyć, odbiorca: przekaz skierowany jest do każdego człowieka, liryka zwrotu do adresata (inwokacyjna).
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	osoba mówiąca rozpoczyna swoją wypowiedź formułą o charakterze sentencjonalnym – zgodnie z nią niezależnie od tego, co nas spotyka, musimy wierzyć w lepszą przyszłość, ponieważ los zawsze może się odmienić, ilustracją tej myśli są zmiany zachodzące w przyrodzie, sentencję także odzwierciedla następstwo pór roku. Kolejna zwrotka opowiada o tym, że w życiu nie ma niczego stałego, a człowiek doświadcza zarówno smutku jak i cierpienia – dlatego też nie należy zbytnio cieszyć się powodzeniem, bo sytuacja w każdej chwili może się zmienić i odwrotnie – w niedoli nie wolno rozpaczać; o wiele lepszym wyjściem staje się wiara w lepszą przyszłość, człowiek jest poddany nieobliczalnym wyrokom Fortuny, rzymskiej Bogini kierującej ludzkim życiem, którą należy tu traktować jako alegorię losu, istota ludzka powinna trwać w równowadze duchowej – ze stoickim spokojem i dystansem podchodzić do smutków, ale i radości, ponieważ wszystko, co posiada w każdej chwili może być jej odebrane – jeśli przyjmiemy taką postawę, życie nigdy nas nie rozczaruje, na szczęście wsparcia można poszukiwać w Bogu – to On podejmuje ostateczne decyzje dotyczące wszystkich ludzkich spraw, dzięki nieograniczonej mocy może zapobiec zamiarom Fortuny.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	cechy gatunkowe pieśni, wyrazista rytmizacja tekstu, zachowana melodyjność (regularność i powtarzalność w układzie wersowym), paralelizm składniowy (każda strofa jest zdaniem), apostrofa (np.: „Nie porzucaj nadzieje Jakoć się kolwiek dzieje."), porównanie (np.: „Patrzał teraz na lasy, Jako prze zimne czasy."), przerzutnia (np.: „Jako prze zimne czasy Wszystkę swą barwę drzewa utraciły"), przenośnia (np.: „Bo z nas Fortuna w żywe oczy szydzi To da, to weźmie, jako się jej widzi."), animizacja (np.: „Po chwili wiosna przyjdzie Ten śnieg z nienaga zyjdzie").
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	Dante „Boska komedia”, Jan Kochanowski „Do fraszek”.
KONTEKSTY	mitologia grecka (Fortuna), Biblia.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	filozofia stoicka, Fortuna.

Nie porzucaj nadzieje,
Jakoć się kolwiek dzieje:
Bo nie już słońce ostatnie zachodzi,
A po złej chwili piękny dzień przychodzi

Patrzaj teraz na lasy
Jako prze zimne czasy
Wszystkie swa krasę drzewa utraciły,
A śniegi pola wysoko przykryły.

Po chwili wiosna przyjdzie,
Ten śnieg z nienagła zyjdzie,
A ziemia, skoro słońce jej zagrzeje,
W rozliczne barwy znowu się odzieje.

Nic wiecznego na świecie:
Radość się z troską plecie,
A kiedy jedna weźmie moc nawiętszą,
Wtenczas masz ujźrzeć odmianę naprędszą.

Ale człowiek zhardzieje,
Gdy mu się dobrze dzieje;
Więc też, kiedy go Fortuna omyli,
Wnet głowę zwiesi i powagę zmyli.

Lecz na szczęście wszelakie
Serce ma być jednakie;
Bo z nas Fortuna w żywe oczy szydzi,
To da, to weźmie, jako się jej widzi.

Ty nie miej za stracone,
Co może być wrócone:
Siła Bóg może wywrócić w godzinie;
A kto mu kolwiek ufa, nie zaginie.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	podmiotem jest poeta, liryka bezpośrednia.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	śmierć dla podmiotu lirycznego nie będzie oznaczała końca wszystkiego, będzie jedynie wyzwoleniem jego drugiej natury, która przyjmie postać ptaka i pozwoli poecie, idąc za przykładem Ikara, wznieść się na wysokości i oderwać tym samym od ziemskiej rzeczywistości, nieśmiertelność, która jest przypisana poecie, wynika z jego misji, jaką ma do spełnienia na ziemi, podmiot liryczny jest przekonany, że dzieła przez niego stworzone będą znane nie tylko jego rodakom, ale także innym narodom, tym dalekim i tym bliskim, poeta nie chce świec ani dzwonów, gdyż wszystkie te ceremonie dotyczą jedynie ciała a nie duszy poety, która poprzez dzieła artysty stała się nieśmiertelna. Dlatego też nie pragnie on płaczu ani lamentowania po swojej śmierci, gdyż wierzy w nieprzemijalność swej sławy, liryka autotematyczna.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	trzynastozgłoskowiec, wykrzyknienie („I głosem żałobliwym żołtarzów śpiewanych!”), epitet („czarnymi odnogami”, „głęboki strumień”), anafora („Już mi skóra... Już mi w ptaka białego...”), metafora („...ani mię czarnymi Styks niewesoła zamknie odnogami swymi”).
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	Renesans.
KONTEKSTY	Horacy „Exegi monumentum”.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	Exegi monumentum, non omnis moriar, pogrzeb, nieśmiertelność.

Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony

Polecę precz, poeta, ze dwojej złożony

Natury: ani ja już przebywać na ziemi

Więcej będę; a więtszy nad zazdrość, ludnemi

Miasty wzgardzę. On, w równym szczęściu urodzony,

On ja, jako mię zowiesz, wielce ulubiony

Mój Myszkowski, nie umrę ani mię czarnymi

Styks niewesoła zamknie odnogami swymi.

Już mi skóra chropawa padnie na goleni,

Już mi w ptaka białego wierzch się głowy mieni;

Po palcach wszędy nowe piórka się puszczają,

A z ramion sążeniste skrzydła wyrastają.

Terazże, nad Ikara prędszy przeważnego,

Puste brzegi nawiedzę Bosfora hucznego

I Syrty Cyrynejskie, Muzom poświęcony

Ptak, i pola zabiegłe za zimne Tryjony.

O mnie Moskwa i będą wiedzieć Tatarowie,

I róznego mieszkańcy świata Anglikowie;

Mnie Niemiec i waleczny Hiszpan, mnie poznają,

Którzy głęboki strumień Tybrowy pijają.

Niech przy próznym pogrzebie żadne narzekanie,

Żaden lament nie będzie ani uskarżanie:

Świec i dzwonów zaniechaj, i mar drogo słanych,

I głosem żałobliwym żołtarzów spiewanych!

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski "Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie"
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	podmiot liryczny bezpośredni – zwraca się w pierwszej osobie do rządzących (ludzi sprawujących władzę), liryka bezpośrednia.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	wszelka zwierzchność pochodzi od Boga, równość wobec Stwórcy, liryka refleksyjno-filozoficzna.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	apostrofy, powtórzenia, epitety.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	humanizm, konwencja pieśni.
KONTEKSTY	Władza.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	władza, Bóg.

Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,

A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie,

Wy, mówię, którym, ludzi paść poruczono

I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono:

Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,

Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi,

Z którego macie nie tak swe własne rzeczy

Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy.

A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana,

Ale i sami macie nad sobą pana,

Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić

Poczet macie; trudnoż tam krzywemu wynić.

Nie bierze ten pan darów ani się pyta,

Jesli kto chłop czyli się grofem poczyta;

W siermiędze li go widzi, w złotych li głowach,

Jesli namniej przewinił, być mu w okowach.

Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem

Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem;

Przełożonych występki miasta zgubiły

I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Pieśń świętojańska o sobótce. Panna XII”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	liryka pośrednia, obserwator życia na wsi, osoba podziwiająca harmonię i piękno życia na wsi.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	wyidealizowany obraz wsi, ludzie są pobożni, utrzymują się dzięki ciężkiej pracy co daje im jeszcze większe uznanie u samego boga życie tam jest bezpieczne podmiot opisuje jak ludzie żyją czym się zajmują, jak spędzają czas (rybołóstwo, zbierania plonów), im dalej od życia miejskiego tym lepiej, ludzie z miasta powinni brać przykład.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	tekst jest prosty, nie zwiera skomplikowanych środków artystycznych, co nadaję większa komunikatywność przekazu, rozpoczyna się apostrofą, która oddaje zachwyt wsią, pytania retoryczne.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	nawiązuje do antyku (Founowie – Bożkowie Leśni, mitologia rzymska), odwołanie do stoicyzmu i epikureizmu, klasycyzm, Kochanowski sam mieszkał na wsi, gdzie czuł się najlepiej.
KONTEKSTY	renesans, klasycyzm, prostota, epikureizm, stoicyzm.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	wieś, utopia, arkadia, miejsce idealne.

Wsi spokojna, wsi wesoła,

Który głos twej chwale zdoła?

Kto twe wczasy, kto pożytki

Może wspomnieć za raz wszytki?

 

Człowiek w twej pieczy uczciwie

Bez wszelakiej lichwy żywię;

Pobożne jego staranie

I bezpieczne nabywanie.

 

Inszy się ciągną przy dworze

Albo żeglują przez morze,

Gdzie człowieka wicher pędzi,

A śmierć bliżej niż na piędzi.

 

Najdziesz, kto w płat język dawa,

A radę na funt przedawa,

Krwią drudzy zysk oblewają,

Gardła na to odważają.

 

Oracz pługiem zarznie w ziemię;

Stąd i siebie, i swe plemię,

Stąd roczną czeladź i wszytek

Opatruje swój dobytek.

 

Jemu sady obradzają,

Jemu pszczoły miód dawają;

Nań przychodzi z owiec wełna

I zagroda jagniąt pełna.

 

On łąki, on pola kosi,

A do gumna wszytko nosi.

Skoro też siew odprawiemy,

Komin wkoło obsiędziemy.

 

Tam już pieśni rozmaite,

Tam będą gadki pokryte,

Tam trefne plęsy z ukłony,

Tam cenar, [tam] i goniony.

 

A gospodarz wziąwszy siatkę

Idzie mrokiem na usadkę

Albo sidła stawia w lesie;

Jednak zawżdy co przyniesie.

 

W rzece ma gęste więcierze,

Czasem wędą ryby bierze;

A rozliczni ptacy wkoło

Ozywają się wesoło.

 

Stada igrają przy wodzie,

A sam pasterz, siedząc w chłodzie,

Gra w piszczałkę proste pieśni;

A faunowie skaczą leśni.

 

Zatym sprzętna gospodyni

O wieczerzej pilność czyni,

Mając doma ten dostatek,

Że się obejdzie bez jatek.

 

Ona sama bydło liczy,

Kiedy z pola idąc ryczy,

Ona i spuszczać pomoże;

Męża wzmaga, jako może.

 

A niedorośli wnukowie,

Chyląc się ku starszej głowie,

Wykną przestawać na male,

Wstyd i cnotę chować w cale.

 

Dzień tu, ale jasne zorze

Zapadłyby znowu w morze,

Niżby mój głos wyrzekł wszytki

Wieśne wczasy i pożytki.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Do gór i lasów”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	podmiot możemy utożsamiać z samym Kochanowskim, pod wpływem obserwowanego krajobrazu przywołuje z pamięci dawne zdarzenia, wymieniając w wierszu najważniejsze z nich, liryka bezpośrednia.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	charakter autobiograficzny, utwór rozpoczyna się apostrofą do „wysokich gór” i „odzianych lasów”.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	Okoliczniki czasu: „jutro”, „dziś”, a ominięcie czasowników (konstrukcja eliptyczna) – w ten sposób zmniejszył dystans między oddalonymi od siebie w rzeczywistości często o wiele lat etapami życia. Powoduje to, że odbieramy jego długie życie jako nie tylko dynamiczne, ale również chwilowe, ulotne.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	konwencja realistyczna, filozofia epikureistyczna, stoicyzm.
KONTEKSTY	kultura antyczna, poezja renesansowa (humanista renesansowy).
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	nieprzemijalność, długowieczność, stałość.

Wysokie góry i odziane lasy!
Jako rad na was patrzę, a swe czasy
Młodsze wspominam, które tu zostały,
Kiedy na statek człowiek mało dbały.
Gdziem potym nie był? Czegom nie skosztował?
Jażem przez morze głębokie żeglował,
Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy,
Jażem nawiedził Sybilline lochy.
Dziś żak spokojny, jutro przypasany
Do miecza rycerz; dziś miedzy dworzany
W pańskim pałacu, jutro zasię cichy
Ksiądz w kapitule, tylko że nie z mnichy
W szarej kapicy a z dwojakim płatem;
I to czemu nic, jeśliże opatem?
Taki był Proteus, mieniąc się to w smoka,
To w deszcz, to w ogień, to w barwę obłoka.
Dalej co będzie? Śrebrne w głowie nici,
A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Na zdrowie”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	podmiot liryczny rozważa na temat zdrowia, podmiot jest pierwszoosobowy, rozważny, dojrzały, liryka pośrednia, odbiorca może być osobą mniej doświadczoną, słuchaczem, który poznaje zdanie podmiotu lirycznego.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	utrata zdrowia, docenienie zdrowia i dbanie o nie, apostrofa do zdrowia, aby „umiłowało sobie mój dom ubogi” przez podmiot liryczny, liryka refleksyjna.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	epitety nacechowane pozytywnie względem zdrowia (szlachetne), paralelizmy składniowe podkreślające wagę zdrowia, bezpośredni zwrot do zdrowia o umiłowanie sobie domu podmiotu lirycznego, wyliczenie cech i rzeczy mniej ważnych od zdrowia.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	renesans, konwencja fraszki, podejście stricte renesansowe, rozsądne, typowy przedstawiciel swej epoki.
KONTEKSTY
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	wartości w życiu, zdrowie.

Szlachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.
Tam człowiek prawie
Widzi na jawie
I sam to powie,
Że nic nad zdrowie
Ani lepszego,
Ani droższego;
Bo dobre mienie,
Perły, kamienie,
Także wiek młody
I dar urody,
Miejsca wysokie

Władze szerokie
Dobre są, ale —
Gdy zdrowie w cale.
Gdzie niemasz siły,
I świat niemiły.
Klejnocie drogi,
Mój dom ubogi,
Oddany tobie,
Ulubuj sobie!

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „O żywocie ludzkim”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	podmiot liryczny występuje tutaj w roli mędrca, nauczyciela, podmiot mówi o prawach rządzących światem i człowiekiem, mimo swojej roli nauczycielskiej, podmiot utożsamia się z adresatami swojego utworu, ponieważ prawa o których mówi dotyczą również jego, liryka osobista.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	poeta we fraszce rozprawia o życiu człowieka, które jest daremną walką ze zmienną Fortuną, nasz los jest niepewny i zmienny („Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy”), liryka refleksyjno – filozoficzna.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	nagromadzenie zaimka osobowego „nas” w ostatnich dwóch wersach; identyfikacja z odbiorcami utworu, wiersz sylabiczny – osiem wersów jedenastozgłoskowych (5+6), rymy żeńskie; sprawia, że wiersz jest rytmiczny i spokojny.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	wiersz jest harmonijny, występują cechy humanizmu, co jest oznaką epoki renesansu.
KONTEKSTY	theatrum mundi – topos życia jako teatru, vanitas vanitatum et omnia vanitas – wszystko to marność nad marnościmi, nietrwałość wszystkiego, co ziemskie.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	motyw teatru świata, motyw przemijania, marność życia ludzkiego, motyw Fortuny.

Wieczna Myśli, któraś jest dalej niż od wieka,

Jesli cię też to rusza, co czasem człowieka,

Wierzę, że tam na niebie masz mięsopust prawy

Patrząc na rozmaite świata tego sprawy.

Bo leda co wyrzucisz, to my, jako dzieci,

W taki treter, że z sobą wyniesieni i śmieci.

Więc temu rękaw urwą, a ten czapkę straci;

Drugi tej krotochwile i włosy przypłaci.

Na koniec niefortuna albo śmierć przypadnie,

To drugi, choćby nierad, czacz porzuci snadnie.

Panie, godno li, niech tę rozkosz z Tobą czuję:

Niech drudzy za łby chodzą, a ja się dziwuję.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Na dom w Czarnolesie”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	tytuł wiersza wskazuje też na jego autobiografizm, podmiotem lirycznym jest autor, który zwraca się do Boga, aby ten pozwolił mu zachować dary, które podmiot zgromadził w ciągu swojego życia, liryka bezpośrednia.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	fraszka poważna, utrzymana w tonie intymnego wyznania, poeta marzy, by dalej cieszyć się zdrowie, pożywieniem i życzliwością ludzi. Pragnie zachować czyste sumienie, liryka autotematyczna, religijna.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	wiersz składa się z ośmiu wersów trzynastozgłoskowych, ze średniówką po siódmej sylabie, apostrofa do Boga – prośba o dalsze błogosławieństwo,
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	Filozofia stoicka, podkreślająca wartość cnoty i kontemplowania harmonii, występującej w świecie.
KONTEKSTY	Jan Kochanowski w rzeczywistości osiadł w swoim majątku w Czarnolesie.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	Bóg, przyroda.

Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;
Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!
Inszy niechaj pałace marmórowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,
Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Na lipę”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	podmiotem lirycznym jest lipa, zaprasza ona jakiegoś człowieka by skrył się w cieniu jej liści, nadawcą jest lipa, a adresatem może być każdy człowiek, lipa zwraca się apostrofą do odbiorcy, liryka inwokacyjna.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	fraszka sławi uroki życia na wsi i życie w harmonii z naturą, liryka refleksyjno-filozoficzna.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	porównanie – podkreśla wyjątkowość lipy poprzez porównanie jej do hesperyjskiego drzewa, epitety – ukazują formy i kształty, oddziaływają na zmysły, uosobienie – podkreśla wyjątkowość lipy, antropomorfizacja – nadanie lipie cech ludzkich.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	konwencja sielankowa, wiersz pochodzi z epoki renesansu, na co wskazuje nawiązanie do antyku.
KONTEKSTY
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	Motyw drzewa.

Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!

Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,

Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie

Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.

Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,

Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.

Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły

Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.

A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,

Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.

Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie

Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Jan Kochanowski „Psalm 130”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	utwór błagalny i pochwalny, utwór stanowi również wypowiedź o charakterze profetycznym, podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Boga, na co wskazuje apostrofa „Panie” pieśń błagalna, w której podmiot liryczny woła do Pana i błaga Go o łaskę. podmiot liryczny jest pełny szacunku i podziwu dla wielkości Pana, jednocześnie zwraca się do Niego na „Ty”, czyli traktuje Go jak kogoś bliskiego liryka bezpośrednia, zwrotu do adresata.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	utwór przedstawia stopniowe pokonywanie słabości przez człowieka i dążenie do wewnętrznego rozwoju, duchowy postęp dokonuje się tu dzięki pomocy Boga – On jest ludzką ostoją i gwarantem bezpieczeństwa, Bóg zostaje porównany do światła, które rozjaśnia duchową ciemność, człowiek ufający Panu zaczyna wydobywać się z otchłani grzechu i dążyć w kierunku świętości, Bóg jest najwyższym szczytem ludzkich dążeń, ostatecznym celem jego podświadomych pragnień, boskie miłosierdzie nie zna granic i godne jest pochwalnych pieśni. podmiot liryczny jest pełny nadziei, co uwidacznia powtórzenie zawarte w tekście: „pokładam nadzieję, nadzieję żywi moja dusza”, osoba mówiąca w tekście to grzesznik, który się nawrócił i pragnie wybaczenia Pańskiego.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	poezja meliczna, paralelizm składniowy (refrenowe powtórzenia) rytmizujący tekst i podkreślający jego najważniejsze treści, kontrast i antyteza, apostroficzne wezwania do Boga, mające na celu nakłonienie Stwórcy do okazania miłosierdzia, występowanie archaizmów.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	Uniwersalna wymowa psalmu porusza problem grzechu i Boskiego przebaczenia. Jednakże by je uzyskać, niezbędne jest nawrócenie i zwrócenie się ku Bogu.
KONTEKSTY	Bóg, lud Izraela.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	Bóg, Nawrócenie.

W troskach głębokich ponurzony,

Do Ciebie, Boże niezmierzony,

Wołam, racz smutne prośby moje

Przyjąć w łaskawe uszy swoje!

Jeśli tej z nami surowości

Będziesz chciał użyć, jako złości

Nasze są godne: kto praw, Panie,

Przed srogim sądem Twym zostanie?

Aleś Ty Pan jest dobrotliwy,

Pan z przyrodzenia lutościwy,

Co przeciw Tobie u wszech ludzi

Uczciwość wielką w sercu budzi.

Cieszy mię, Panie, dobroć Twoja,

Cieszą mię słowa; dusza moja

Upatrzą Twego smiłowania

Barziej niż nocna straż świtania.

Barziej niż nocna straż świtania

Pragnie duch Twego smiłowania.

O Izraelu, niech się dzieje

Co chce, ty w Panu kładź nadzieje

U Tego litość nieprzebrana,

U Tego pomoc nieczekana,

Ten miłosierdziu swemu g'woli

Ze wszech cię grzechów twych wyzwoli.