1. Podstawowe składniki komórki roślinnej, widoczne w mikroskopie świetlnym :

Komórka roślinna: zakresy wielkości, kształty

Pod względem kształtu komórki roślinne można podzielić na:

- Równowymiarowe - o kształcie kuli(parenchymatyczne)

- Silnie wydłużone w jednym kierunku (prozenchymatyczne)

Przeciętna wielkość komórek roślinnych waha się w granicach od 20 do 300µm.

Składniki komórki i ich funkcje:

• Cytoplazma- stanowi środowisko wewnętrzne komórki. Jest to lepka, bezbarwna, półpłynna, galaretowata substancja wykazująca pewną elastyczność i ciągliwość. Wypełnia wnętrze komórki. Środowisko licznych reakcji biochemicznych

Funkcje:

- Zapewnia komórkom określoną wytrzymałość mechaniczną, elastyczność, pewną sztywność i kurczliwość,

- Umożliwia transport substancji pokarmowych wewnątrz komórki;

- Umożliwia wykonywanie ruchów ameboidalnych niektórym organizmom;

- Umożliwia ruchy chromosomów w czasie mitozy i mejozy;

- Stanowi środowisko dla organelli komórkowych;

- Umożliwia przebieg reakcji chemicznych.

• Retikulum endoplazmatyczne - wewnątrzkomórkowy i międzykomórkowy system kanałów odizolowanych od cytoplazmy podstawowej błonami (membranami) biologicznymi. Tworzy nieregularną sieć cystern, kanalików i pęcherzyków. Siateczka śródplazmatyczna jest szczególnie rozbudowana w komórkach, w których zachodzi intensywna synteza białek (gdyż zawiera rybosomy, odpowiedzialne za syntezę białek)

Funkcje:

- synteza białek (szorstkie) i tłuszczów (gładkie),

- uczestniczy w przemianach węglowodanów,

- przeprowadza unieczynnienie toksyn i leków (szczególnie w komórkach wątroby),

- pozwala na szybki transport wewnątrzkomórkowy (cytoplazma jest w nim rzadsza),

- dzieli cytoplazmę komórki na przedziały (kompartmenty), co pozwala na przeprowadzanie w różnych miejscach komórki takich reakcji, które przeszkadzałyby sobie wzajemnie.

• Aparaty Golgiego- organellum występujące niemal we wszystkich komórkach eukariotycznych, służy chemicznym modyfikacjom substancji zużywanych przez komórkę, bądź wydzielanych poza nią. Podstawową jednostką strukturalną aparatu Golgiego jest diktiosom.

Funkcje:

- Przejmuje i modyfikuje cząsteczki wytworzone w retikulum endoplazma tycznym;

- Gromadzi wydzieliny oraz produkty syntezy, a następnie kieruje je na zewnątrz komórki lub do innych miejsc w komórce;

- Modyfikuje białka wytworzone w siateczce śródplazmatycznej;

- Jest miejscem syntezy wielocukrów, pektyn, hemicelulozy, śluzu i innych wydzielin komórkowych.

- W KOMÓRKACH ROŚLINNYCH MOŻE PROWADZIĆ SYNTEZĘ CUKRÓW ZŁOŻONYCH, NP. CELULOZY, BUDUJĄCEJ ŚCIANĘ KOMÓRKOWĄ ROŚLIN.

• Plastydy-  są to organella roślinne. To dzięki ich występowaniu rośliny są samożywne. Odpowiadają ze procesy anaboliczne czyli przekształcają związki nieorganiczne w bardziej złożone, przy wykorzystaniu energii (fotosynteza). Są 3 podstawowe rodzaje plastydów:

- Chloroplasty - są to ciałka zieleni, zachodzi w nich proces fotosyntezy. Są nośnikami chlorofilu i karotenoidów (barwników). Chloroplasty nadają roślinie zielony kolor. Składają się ze stromy (faza ciemna fotosyntezy) oraz z gran (stosy pęcherzyków) z barwnikami i cząstkami chlorofilu.

- Chromoplasty - zawierają barwniki czerwone (karoteny) oraz żółte ( ksantofile). Nadają barwę kwiatom, owocom i korzeniom (np. marchewka). Powstają z chloroplastów, kiedy w nich zaniknie chlorofil. Karoten bierze duży udział w tworzeniu witaminy A, dlatego najwięcej tej witaminy jest w marchewce, papryce, pomidorach (czerwone zabarwienie warzyw).

- Leukoplasty - są to najmniejsze plastydy, są bezbarwne, biorą udział w gromadzeniu się glukozy, skrobi (będącej materiałem zapasowym (amyloplasty)), gromadzą białka (proteoplasty). Powstają z protoplastów. 

• Mitochondrium-  otoczone błoną organellum, obecne w większości komórek eukariotycznych. Są one miejscem, w którym w wyniku procesu oddychania komórkowego powstaje większość adenozynotrifosforanu (ATP) komórki, będącego jej źródłem energii. ( ATP - NOŚNIK ENERGII ! )

Funkcje:

- Produkują energię w formie wysokoenergetycznego związku ATP.

- Katalizują przemianę kwasu pirogronowego.

- Utleniają acetylo-koenzym A w cyklu kwasu cytrynowego.

- Odpowiedzialne są za przeprowadzenie różnych etapów syntezy białka.

• Wakuola- to wydzielona przestrzeń w cytoplazmie wypełniona sokiem komórkowym (wakuolamym), zawierającym przede wszystkim wodę .Zajmują bardzo dużą część powierzchni dojrzałej komórki(czasami nawet 90%jej objętości). Wakuola otoczona jest pojedynczą błoną białkowo-lipidową tzn. tonoplastem.

Funkcje:

- Utrzymywanie turgoru,czyli jędrności-stanu napięcia komórki,

- Przechowywanie substancji zapasowych,

- Gromadzenie wydalin i wydzielin,

- Przechowywanie substancji toksycznych.

• Rybosomy-  kompleks białek z kwasami nukleinowymi służący do produkcji białek w procesie translacji. Rybosomy zbudowane z rRNA (rybosomalne RNA i białek. Katalityczna aktywność rybosomu związana jest właśnie z zawartym w nim rRNA, natomiast białka budują strukturę rybosomu i działają jako kofaktory zwiększające wydajność translacji.

Funkcje:

- Odpowiadają za syntezę białek w komórce;

- Odpowiadają one za przytrzymanie mRNA (matrycowe= informacyjne RNA);

- Są miejscem przyłączania kolejnych aminokwasów (jednostek budujących białko), zgodnie z informacją zapisaną na mRNA (matrycowe RNA)

• Jądro- jest jednym z najważniejszych organelli komórkowych. Znajduje się w nim podstawowy materiał genetyczny decydujący rozmnażaniu się komórki, funkcjach i budowie całego organizmu.

Funkcje:

- Samopowielanie, czyli replikacji DNA;

- Przekazywanie informacji genetycznej na RNA (transkrypcja).

• Błona komórkowa- plazmolemma jest struktura oddzielającą środowisko wewnątrzkomórkowe od środowiska zewnętrznego. Zapewnia wymianę materii i energii z otoczeniem oraz odbiór informacji zapewniając komórce możliwość reagowania na zmieniające się warunki zewnętrzne. Błona komórkowa składa się z lipidów, steroidów i białek.

Funkcje:

- Chroni komórki przed działaniem czynników fizycznych i chemicznych, a także przed wnikaniem obcych organizmów, w szczególności chorobotwórczych;

- reguluję transport wybranych substancji z i do komórki;

- reaguję na bodźce chemiczne, termiczne i mechaniczne,

- pełni także funkcje enzymatyczne, katalizując różne reakcje metaboliczne,

- utrzymuję równowagę między ciśnieniem osmotycznym wewnątrz i na zewnątrz komórki.

• Peroksysomy- są to pęcherzykowate struktury otoczone pojedynczą błoną komórkową, inaczej nazywane mikrociałkami, posiadające enzymy oksydacyjne, takie jak katalaza i peroksydaza.

Funkcje:

- Metabolizm nadtlenku wodoru;

- Detoksyfikacja komórki;

- Oksydacja kwasów tłuszczowych;

- Metabolizm związku azotu;

- Katabolizm substancji niezwykłych np.D-aminokwasów albo ksenobiotyków (alkany).

• Cytoszkielet-jest to sieć włóknistych i tubularnych struktur mających formę polimerów białkowych, występująca w cytoplazmie komórek eukariotycznych. Struktury te łączą się ze sobą oraz z innymi składnikami komórki, tworząc dynamiczny, ulegający nieustannym przemianom system. Cytoszkielet stanowi zasadniczą część cytozolu i zawiera ok. 85% wszystkich białek w komórce. Powiązany jest strukturalnie z macierzą jądra komórkowego oraz ze składnikami macierzy pozakomórkowej. W skład cytoszkieletu wchodzą 3 rodzaje struktur charakteryzujące się specyficzną budową, lokalizacją i funkcjami: mikrotubule, mikrofilamenty i filamenty pośrednie.

Funkcje:

-Utrzymuje właściwy jej kształt oraz jest odpowiedzialny za jego zmiany

-Stanowi rusztowanie zapewniające właściwą lokalizację i orientację organelli oraz innych struktur w komórce;

-Odpowiada za aktywność ruchową niektórych typów komórek (np. ameby,wiciowce, orzęski,fibroblasty), a także za ruchy wewnątrzkomórkowe, takie jak skurcz i rozkurcz komórek mięśniowych,cytokineza,transport substancji i organelli.

2. Wtórne tkanki twórcze i jakie jest ich znaczenie?

• Budowa wtórna jest wynikiem działalności dwóch merystemów bocznych: kambium i fellogenu; merystemy te wytwarzają nowe tkanki przewodzące: drewno i łyko wtórne oraz tkankę okrywającą – korek.

Działalność merystemów wtórnych doprowadza do powstania grubego silnego pnia zdolnego do udźwignięcia rozgałęzionej korony, biorą więc one udział we wtórnym przyroście NA GRUBOŚĆ łodyg i korzeni. W łodygach zielnych przyrost wtórny jest nieznaczny lub nie występuje w ogóle. U współcześnie żyjących paprotników przyrost wtórny spotyka się zupełnie wyjątkowo, choć występował u form kopalnych. U jednoliściennych występuje tylko w nielicznych przypadkach. Powszechnie przyrost wtórny występuje u dużych wieloletnich form drzewiastych i krzewiastych okrytozalążkowych, dwuliściennych i nagozalążkowych.

Kambium wiązkowe i międzywiązkowe łączą się ze sobą i tworzą ciągły cylinder tkanki merystematycznej.

- KAMBIUM - miazga twórcza - należy do merystemów bocznych, jest to warstwa cienkościennych komórek, tworzy się w postaci walca wzdłuż łodygi i korzenia, pomiędzy łykiem i drewnem pierwotnym. Przyrost na grubość jest tu spowodowany częstymi podziałami komórek, a więc tworzeniem przez ten merystem nowych komórek drewna i łyka.

- FELLOGEN - miazga korkotwórcza - tkanka twórcza wtórna roślin naczyniowych, należy do merystemów bocznych, jej komórki dzieląc się peryklinalnie wytwarzają korek po zewnętrznej stronie felogenu i fellodermę po stronie wewnętrznej, przy czym podziały prowadzące do powstania korka są liczniejsze niż podziały związane z produkcją fellodermy. W ten sposób powstaje peryderma(korkowica). Nie występuje w korzeniu, jest tu zastępowana przez okolnicę.

3. System form życiowych Raunkiera.

Formy życiowe roślin według Raunkiera:

- Fanerofity (jawnopączkowe) – są to trwałe rośliny, przeważnie o pędach zdrewniałych z zimotrwałymi pąkami odnawiającymi, umieszczonymi wyżej niż 50 cm nad powierzchnią podłoża. Wśród nich można wyróżnić megafanerofity, czyli drzewa, oraz nanofanerofity, czyli krzewy, wyróżnia się również epifity.

- Chamefity (niskopączkowe) – należą tu krzewinki o pędach zdrewniałych (chamefity zdrewniałe) i trwałe rośliny zielne (chamefity zielne) o pąkach umieszczonych na pędach nie wyżej niż 50 cm nad podłożem, chronionych zwykle przez pokrywę śnieżną.

-Hemikryptofity (naziemnopączkowe) – to przede wszystkim byliny, których pąki zimujące, umieszczone na pędach przy powierzchni gleby, chronione są przez żywe lub obumarłe liście i pokrywę śnieżną.

-Kryptofity (skrytopączkowe) – są to rośliny mające pąki odnawiające osadzone na ukrytych w glebie, błocie lub wodzie organach spichrzowych, np. bulwach, kłączach, rozłogach i cebulach. Rośliny wykształcające podziemne kłącza, rozłogi, bulwy lub cebule (geofity) mogą zakwitać bardzo wcześnie, przed wytworzeniem pełnego ocienienia przez drzewa. Rośliny wodne, które są całkowicie zanurzone w wodzie, reprezentują grupę hydrofitów. Rośliny wieloletnie wyrastające ponad wodę zalicza się do helofitów.

- Terofity – to rośliny jednoroczne przeżywające niesprzyjającą porę roku w postaci nasion. Rośliny te swą ontogenezę zamykają w jednym okresie wegetacyjnym.

4. W jaki sposób rośliny bronią się przed samozapyleniem ?

Bariery zapobiegające samozapyleniu:

- Przedprątność- polega na wcześniejszym dojrzewaniu pręcików, niż słupków.

- Przedsłupność- polega na wcześniejszym dojrzewaniu słupków niż pręcików.

- Dwupienność-  występowanie żeńskich i męskich organów rozrodczych na różnych osobnikach u roślin.

- Różnosłupkowość- wytwarzanie na roślinie tego samego gatunku kwiatów dwupostaciowych (distylia).

- Samopłonność- polega na tym, że ziarno pyłku nie może kiełkować na znamieniu słupka z tej samej rośliny, lub kiełkowanie to jest bardzo utrudnione.

5. Sposoby rozsiewania się owoców (nasion) u dębu szypułkowego, klonu zwyczajnego, niecierpka pospolitego, jarzębiny pospolitej.

6. Budowa anatomiczna liścia.

Budowa :

• blaszka liściowa- główna część liścia, zwykle płaska i cienka, rozpięta na szkielecie z wiązek przewodzących, tworzących użyłkowanie liścia. Składa się z :

-miękiszu palisadowego – zbudowany z wydłużonych komórek, ustawionych prostopadle do powierzchni liścia, bardzo bogatych w chloroplasty, z niewielkimi przestworami międzykomórkowymi. Pełni funkcje asymilacyjne (ZACHODZI FOTOSYNTEZA)

-miękiszu gąbczastego- zbudowany z komórek o nieregularnym kształcie, uboższy w chloroplasty, bogatszy w system przestworów międzykomórkowych. Pełni funkcję zapasową (gromadzi produkty asymilacyjne)

- skórki – odbywa się przez nią wymiana gazowa ze środowiskiem. Może mieć na powierzchni nalot woskowy, włoski itd. (w zależności od warunków, w których roślina żyje). Jest tkanką jednowarstwową, której komórki pozbawione są dobrze wykształconych chloroplastów. NA SPODNIEJ stronie skórki znajdują się aparaty szparkowe.

• użyłkowanie liści- wiązki przewodzące tworzą nerwację liścia. Są to najczęściej wiązki kolateralne zamknięte. Drewno znajduje się po stronie górnej liścia., łyko zaś po stronie dolnej. Wiązki otoczone są pochwą miękiszową zawierającą mało chloroplastów, niekiedy jej komórki wzmocnione są pasmami kolenchymy lub sklerenchymy. Funkcje: transport wody i soli mineralnych, usztywnienie blaszki liściowej.

• Ogonek liściowy- część liścia łącząca blaszkę liściową z nasadą liścia. Jego budowa anatomiczna podobna jest do budowy pierwotnej łodygi (można wyróżnić skórkę, pewną ilość tkanki miękiszowej i mechanicznej oraz jedną lub kilka wiązek przewodzących). Przewodzi wodę i sole mineralne od łodygi do blaszki liściowej, transportuje asymilaty z blaszki liściowej do łodygi, bierze udział w rozbudowie waskularnej

• nasada liścia – stanowi zwykle rozszerzoną i spłaszczoną część łączącą go z łodygą. Może wytwarzać pochwy liściowe, przylistki bądź poduszeczki liściowe.

* Funkcje liścia:

- przeprowadzanie fotosyntezy

- transpiracja

- wymiana gazowa

- mogą się przekształcić w ciernie, pełnią wtedy funkcję obronną

7.Które składniki komórki należą do żywych, a które do martwych

Elementy żywe (plazmatyczne):

- jądro komórkowe

- cytozol

- błona komórkowa

- siateczka śródplazmatyczna

- rybosomy

- aparat Golgiego

- lizosomy

- peroksysomy

- mitochondrium

- plastydy

- błona wakuolarna

 

Elementy martwe (nieplazmatyczne):

- ściana komórkowa

- wakuola

8.Scharakteryzować warunki życiowe hydrofitów i kserofitów – i odbicie tych warunków w ich budowie.

a) Hydrofity – rośliny zanurzone całkowicie lub częściowo w wodzie, mające słabo wykształcony system korzeniowy lub brak korzeni; blaszki liściowe są delikatne, taśmowate, cienkie, z aparatami szparkowymi w górnej skórce, liście podwodne nie mają ich w ogóle, liście posiadają cienką kutykulę, występuje też miękisz powietrzny.

b) Kserofity – rośliny żyjące w klimacie suchym i gorącym (pustynie, stepy, skały) oraz w klimacie umiarkowanym, gdzie brak wody nie jest spowodowany warunkami klimatycznymi, lecz niską temperaturą czy dużym zasoleniem (rośliny piaskowe, zimozielone, słonorośla). Zaliczamy do nich sklerofity i sukulenty (aloes, agawa, rozchodnik, rojnik). Kserofity charakteryzują się powolnym wzrostem, bowiem dzięki umiejętności znoszenia długotrwałych okresów suszy nie grozi im konkurencja ze strony innych roślin. Są sztywne i skórzaste, silnie rozwinięty system korzeniowy i tkanka przewodząca, gruba kutykula, aparaty szparkowe w zagłębieniach, grube liście z rozwiniętym miękiszem palisadowym.

9. Czym różnią się kwiaty roślin nago- i okrytozalążkowych?

KWIATY :	NAGONASIENNE : jednopłciowe, pozbawione okwiatu. Żeńskie to owocolistki, męskie na kształt szyszki.	OKRYTONASIENNE: przeważnie obupłciowe, z bogato uformowanym okwiatem. Żeńskie to słupki, męskie to pręciki.

10. Wyjaśnić pojęcia: gatunek przechodni, gatunek kosmopolityczny, endemit. Podać przykłady konkretnych gatunków roślin.

- gatunek przechodni - gatunek roślin lub zwierząt, który jest pospolity, występujący bez granic zasięgu, np : dąb szypułkowy, olsza czarna, lipa drobnolistna

- gatunek kosmopolityczny - gatunek roślin lub zwierząt o rozległych

zasięgach, zdolnych do rozrodu i życia w różnych środowiskach i strefach klimatycznych (myszołów, jaskółka brzegówka porostnica wielokształtna).

- endemit - gatunek lub inny takson, który ma zasięg ograniczony do pewnego niewielkiego obszaru, nigdzie indziej nie występuje naturalnie. (fauna wysp Galapagos, miłorząb dwuklapowy, dziobak).

11. Jak zbudowane jest jądro komórkowe, jaka jest jego rola?

Jądro- jest jednym z najważniejszych organelli komórkowych. Znajduje się w nim podstawowy materiał genetyczny decydujący rozmnażaniu się komórki, funkcjach i budowie całego organizmu. Jądro komórkowe jest otoczone jest podwójną błoną białkowo- lipidową, która zawiera liczne pory. To właśnie one umożliwiają utrzymywanie kontaktu jądra z pozostałą częścią komórki. Wewnątrz jądro jest wypełnione kariolimfą - sokiem jądrowym składającym się w głównej mierze z białek kwaśnych i fosfolipidów. Na terenie jądra znajduja się także jąderka(zbudowane z RNA i białek), które stanowią ośrodki tworzenia rybosomów. Bardzo ważnym elementem budującym jądro komórkowe jest DNA, które w połączeniu z białkami zasadowymi: histonami, białkami niehistonowymi oraz RNA tworzy strukturę zwaną chromatyną. W czasie podziałów komórki ulega ona skondensowaniu i tworzy chromosomy .

Funkcje jądra:

- steruje procesami biochemicznymi w komórce

- samopowielanie, czyli replikacji DNA,

- gromadzenie i przekazywanie informacji genetycznej na RNA (transkrypcja).

12. Budowa wtórna pnia drzewa liściastego.

( OSTATNI RYSUNEK)

Budowa wtórna jest wynikiem działalności dwóch merystemów bocznych: kambium i fellogenu; merystemy te wytwarzają nowe tkanki przewodzące: drewno i łyko wtórne oraz tkankę okrywającą – korek.

14. Jakie są cechy charakterystyczne dla kwiatów owadopylnych?

Rośliny owadopylne, by zwabić zwierzęta wytwarzają duże i barwne kwiaty. Gdy kwiaty są niewielkie, łączą się w duże kwiatostany, czego doskonałym przykładem jest np. słonecznik. Jego ogromny kwiat to w istocie kwiatostan – koszyczek. U wielu roślin z rodziny astrowatych część kwiatów w kwiatostanie jest bezpłodna i służy wyłącznie do zwabiania owadów swoją barwą. Wiele kwiatów wabi zwierzęta za pomocą zapachu, np. róża, konwalia majowa, fiołek i inne, a niektóre także wytwarzają słodki nektar. Ponieważ wiele owadów (np. pszczoła miodna) zbiera również pyłek, rośliny produkują go w dużej ilości. W jednym kwiatku maku jest ok. 2,6 mln ziaren pyłku. Zamykające się na noc kwiaty magnolii zapewniają zapylającym je chrząszczom suche i cieplejsze o ok. 10 stopni Celsjusza schronienie na noc.

15. Jakie znasz modyfikacje liści?

Modyfikacje liści:

- liścienie- zawiązywane w zarodku pierwsze liście rośliny

- liście spichrzowe – liście bezzieleniowe tworzące cebulę, zgrubiałe mięsiste liście sukulentów

- ciernie liściowe (kolce) – redukcja liści

- wąsy – cienkie, wrażliwe na dotyk i owijąjące się wokół podpory

- liście łuskowate – sztywne pozbawione chlorofilu

- liście pułapkowe – liscie pokryte włoskami gruczołowymi, lub przekształcone np., w dzbanki wydzielają enzymy trawienne

- liście zbierające wodę – liście przekształcone w urny lub tworzące lejkowate nisze

16. Na podstawie powyższych schematów porównaj budowę pierwotną łodygi rośliny dwu- i jednoliściennej.

Dwuliścienne	Jednoliścienne
-  zarodek z dwoma liścieniami	- zarodek z jednym liścieniem
- często brak bielma w dojrzałych nasionach, nasiona bezbielmowe i obielmowe	- nasiona bielmowe, bielmo zwykle obecne w dojrzałych nasionach
- system korzeniowy palowy (korzeń główny i korzenie boczne)	- system korzeniowy wiązkowy (korzeń główny zanika, jego miejsce zajmują korzenie przybyszowe)
- wiązki przewodzące łodygi otwarte – z kambium, kolateralne otwarte lub bikolateralne	- wiązki przewodzące zamknięte – bez kambium, kolateralne zamknięte lub leptocentryczne
- łodyga przyrasta na grubość, wiązki przewodzące tworzą zwarty walec osiowy	- łodyga zwykle nie przyrasta na grubość, wiązki przewodzące rozproszone w całym przekroju łodygi
- liście unerwione pierzasto lub dłoniasto, z ogonkami, brzegi wycinane lub ząbkowane (blaszki podzielone lub niepodzielone)	- liście unerwione równolegle, bez wyraźnego nerwu głównego, nie posiadają ogonków (siedzące), całobrzegie (bez wycięć), równowąskie
- kwiaty cztero- lub pięciopłatkowe, rzadko trzypłatkowe, mają działki kielicha i płatki korony, obupłciowe	- kwiaty trój- lub rzadziej dwu- i czteropłatkowe, często bez podziału na kielich i koronę, zwykle obupłciowe
- miękisz asymilacyjny zróżnicowany: palisadowy i gąbczasty	- miękisz niezróżnicowany
- rośliny zielne lub drzewa	- w większości rośliny zielne

17. Jakie są cechy charakterystyczne dla kwiatów wiatropylnych?

U roślin wiatropylnych kwiaty są często jednopłciowe, niewielkie i niepozorne, o uproszczonej budowie, na ogół nie mają okwiatu, nie mają barwnych płatków, za to wytwarzają ogromną ilość pyłku.

18.Jakie znasz modyfikacje pędów?

Łodygi niektórych gatunków roślin zmieniając kształt, przystosowują się do specyficznych środowisk i różnych sposobów życia. Pozwala im to również pełnić dodatkowe funkcje. Takimi przekształconymi łodygami są: bulwy, kłącza, rozłogi, ciernie i łodygi czepne.

- Bulwy 

Jadalna część ziemniaka. Pełni funkcje spichrzowe. Służy do rozmnażania bezpłciowego (wegetatywnego). Wiosną z tzw.“oczek“ – boczne pąki ziemniaka, wyrastają nowe pędy nadziemne. Bulwa ziemniaka magazynuje substancje odżywcze w postaci skrobi.

- Kłącza

Są to łodygi podziemne, rosną zawsze równolegle do powierzchni gleby. Mają skrócone międzywęźla, a z ich węzłów wyrastają korzenie przybyszowe i łuskowate liście. Gromadzą się w nim substancje zapasowe, które umożliwiają roślinie przetrwanie. Z pąków wyrastają na wiosnę nowe pędy nadziemne.

Występują u: szparaga, rabarbaru, konwalii, irysa, imbiru.

- Rozłogi

Są to odgałęzienia dolnej części pędu. Mają wydłużone międzywęźla. W węzłach mogą się rozwijać rośliny potomne. Mogą też służyć do rozmnażania bezpłciowego. 
Występuja np. u poziomki, truskawki.

- Ciernie

Łodygi niektórych roślin przekształciły się w ciernie np. u śliwy tarniny. Służą do ochrony soczystych owoców prze roślinożercami. Przyjmują postać sztywnych, ostro zakończonych igieł. Centrum każdego ciernia stanowi wiązka przewodząca.

- Łodygi czepne

Są bardzo cienkie dlatego mogą owijać się dookoła podpór np. pni drzew. Występuje np. u fasoli. U innych roślin łodyga pnie się ku górze, utrzymując swój ciężar za pomocą odgałęzień tzw. wąsów czepnych.np. winorośl

19. Jakie są różnice w budowie i funkcji pomiędzy ścianą komórkową a błoną komórkową

Błona komórkowa- jest strukturą oddzielającą środowisko wewnątrzkomórkowe od środowiska zewnętrznego. Zapewnia wymianę materii i energii z otoczeniem oraz odbiór informacji zapewniając komórce możliwość reagowania na zmieniając się warunki zewnętrzne. Błona komórkowa składa się z lipidów, steroidów i białek.

Funkcje:

• Chroni komórki przed działaniem czynników fizycznych i chemicznych, a także przed wnikaniem obcych organizmów, w szczególności chorobotwórczych;

• reguluję transport wybranych substancji z i do komórki;

• reaguję na bodźce chemiczne, termiczne i mechaniczne,

• pełni także funkcje enzymatyczne, katalizując różne reakcje metaboliczne,

• utrzymuję równowagę między ciśnieniem osmotycznym wewnątrz i na zewnątrz komórki.

Budowa ściany komórkowej, ściany pierwotne i wtórne

Występuje w komórkach roślinnych i grzybów. W komórkach grzybów ściana zbudowana jest z chityny ,w komórkach zwierzęcych nie ma ściany komórkowej. Jej głównym składnikiem u roślin jest celuloza -cukier złożony, który jest zbudowany z wielu połączonych ze sobą cząsteczek glukozy. Mają one postać prostych i długich łańcuchów, są ugrupowane w wiązki nazywane mikrofibrylami. Ściany komórkowe można podzielić ze względu na skład chemiczny i sposób ułożenia mikrofibryli. Wymienia się ściany pierwotne i wtórne.

• Pierwotne ściany komórkowe otaczają młode komórki. Młode komórki,które są stosunkowo cienkie i elastyczne,a układ mikrofibrylli jest lużny i nieregularny. Wolne przestrzenie między mikrofibryllami są wypełnione wodą,pektynami,hemicelulozami i białkami.

• Wtórne ściany komórkowe otaczają starsze komórki. Komórki te są sztywne i znacznie grubsze od komórek ściany pierwotnej. Mikrofibrylle są ułożone w sposób regularny i ścisły. Tworzą trzy wyraźne warstwy. Warstwa zewnętrzna i wewnętrzna są stosunkowo cienkie,a środkowa jest najgrubsza. Wtórne ściany komórkowe mogą ulegać procesom drewnienia i korkowacenia.

20. Na czym polega rozmnażanie bezpłciowe?

Rozmnażanie wegetatywne (podział komórki, plechy, fragmentacja, rozmnóżki, kłącza, bulwy, cebule, rozłogi, turiony, pędy odroślowe).

Bezpłciowe, wegetatywne rozmnażanie u porostów polega na fragmentacji plechy albo dzięki wytwarzaniu specjalnych tworów: wyrostków lub urwistków. Są to rozmnóżki. Wyrostki są cienkimi, kruchymi i drobnymi fragmentami plechy tworzącymi odgałęzienia. Łatwo się odłamują i rozprzestrzeniają. Urwistki to pojedyncze komórki glonów otoczone strzępkami grzyba. Tworzą się wewnątrz plechy. Na zewnątrz wysypują się przez pęknięcia w warstwie korowej.

-Bulwy - jadalna część ziemniaka. Pełni funkcje spichrzowe. Służy do rozmnażania bezpłciowego (wegetatywnego). Wiosną z tzw.“oczek“ – boczne pąki ziemniaka, wyrastają nowe pędy nadziemne. Bulwa ziemniaka magazynuje substancje odżywcze w postaci skrobi.

-Kłącza- są to łodygi podziemne, rosną zawsze równolegle do powierzchni gleby. Mają skrócone międzywęźla, a z ich węzłów wyrastają korzenie przybyszowe i łuskowate liście. Gromadzą się w nim substancje zapasowe, które umożliwiają roślinie przetrwanie. Z pąków wyrastają na wiosnę nowe pędy nadziemne.

- Rozłogi są to odgałęzienia dolnej części pędu. Mają wydłużone międzywęźla. W węzłach mogą się rozwijać rośliny potomne. Mogą też służyć do rozmnażania bezpłciowego. 

- Pędy odroślowe.- Wyrastają one z pąków przybyszowych, które pojawiają się na gałęziach, pniach, szyi korzeniowej i korzeniach drzew bądź samorzutnie, bądź też na skutek uszkodzeń mechanicznych. Również mogą się one rozwijać z pąków śpiących. Często ich zadaniem jest uzupełnienie lub całkowita odbudowa utraconej korony, jak to obserwujemy w wypadkach przemarznięcia drzew, ich ogławiania (np. wierzby) lub ścięcia. W tym ostatnim wypadku z pozostałej części pnia lub szyi korzeniowej wyrastają bujne pędy, które zasilone przez pozostały w ziemi system korzeniowy rosną i z czasem tworzą wielopniowy organizm. Wydawanie tego rodzaju odrośli jest cechą wielu drzew liściastych, m.in. olsz, topoli, wierzb i lip. Należy pamiętać, iż ciągłe otrzymywanie nowych osobników z odrośli prowadzi do starzenia się organizmu i stopniowego zanikania jego siły regeneracyjnej.

Cebula- Typowa cebula jest organem podziemnym, którego główną część stanowią przekształcone liście. Łodyga jest silnie skrócona i tworzy tzw. piętkę, na której osadzone są bardzo gęsto duże, mięsiste, białe lub żółtawe liście. W liściach tych magazynowane są materiały zapasowe, przede wszystkim cukry. Z piętki wyrastają korzenie przybyszowe, a naszczycie tej skróconej łodygi, znajduje się pąk wierzchołkowy, który na wiosnę wyrasta w pęd nadziemny. W pachwinach mięsistych liści znajdują się pąki boczne, z których mogą rozwinąć się nowe cebule. Cebula jest organem przetrwalnikowym i spichrzowym oraz służy do rozmnażania wegetatywnego.

- Turiony- zimujące pąki, mające charakter przetrwalny. Powstają one jesienią, odrywają się od rośliny macierzystej i opadają na dno zbiornika. Na wiosnę podpływają ku powierzchni wody i rozwijają się w młode osobniki. Turiony powstają również z powodu suszy oraz braku zooplanktonu, którym się odżywia. Preferuje wody eutroficzne o podłożu mulistym lub torfowym.

• Rozmnażanie bezpłciowe-zarodniki

Jest to rozmnażanie za pomocą zarodników (spor), występujące u roślin zarodnikowych (glony, mszaki i paprotniki). Zarodniki mogą być ruchliwe (zoospory) - zaopatrzone w witkę, bądź nieruchliwe (aplanospory).  Powstają wewnątrz zarodni , po osiągnięciu dojrzałości wysypują się z zarodni , potem kiełkują i powstaje nowa roślina.