Actinomyces (A.israeli, naeslundii, meyeri, viscosus, odontolyticus, bovis, dentalis)

• A. israelii – warunkowo chorobotwórczy; może wchodzić w skład normalnej flory jamy ustnej, gardła. Wywołuje aktynomykozę – promienicę. U ludzi jest ona ostra lub podostra, atakuje gł. tkankę łączną szyi i twarzy, czasem brzucha i klatki piersiowej.

• A. bovis – warunkowo chorobotwórczy, składnik flory fizjologicznej jamy ustnej i gardła. Gł. u bydła, też u owiec i świń, czasem u koni i psów. Hodowla w warunkach tlenowych, by odróżnić je od niechorobotwórczych. Na podłożu stałym formy S i R

Bifidobacterium (bifidum, dentium, breve, infantis,lactis)

Bifidobacterium lactis - jak określono naukowo, może być przydatna dla wspierania i utrzymania równowagi prawidłowej flory jelitowej, zmniejsza częstość występowania biegunek i zakażeń jelit.

Propionibacterium (acnes, avidum, granulosum,propionicus)

Propionibacterium acnes – jest to Gram dodatnia, nieprzetrwalnikująca, nieurzęsiona bakteria beztlenowa o kształcie pałeczki. Stanowi florę fizjologiczną skóry, układu pokarmowego, odechowego oraz dróg moczowo-płciowych; u pacjentów z osłabioną odpornością może spowodować zapalenie wsierdzia oraz opon mózgowo-rdzeniowych.

Lactobacillus (acidophilus, bulgaricus, casei, fermentum, rhamnosus, plantarum, salivarius, oris, gasseri)

Rodzaj laseczkowatych bakterii Gram-dodatnich. Najliczniejsze spośród grupy bakterii kwasu mlekowego. Większość z nich posiada zdolność zamiany laktozy i innych prostych cukrów w kwas mlekowy. U człowieka są obecne w przewodzie pokarmowym (są bardzo ważnym składnikiem flory jelitowej) oraz u kobiet w pochwie. Niektóre gatunki Lactobacillus są używane na skalę przemysłową do wyrobu produktów mleczarskich (jogurty, maślanka), kiszonej kapusty, kiszonych ogórków czy do wytwarzania sianokiszonki.

Anaerococcus (prevoti, tetradius)

Finegoldia (magna)

Mikromonas – pikoeukariont

Peptoniphilus (asaccharolyticus, indolicus)

Peptostreptococcus (stomatis, anaerobius)

beztlenowe ziarenkowce Gram(+), wchodzą w skład flory fizjologicznej skóry, jamy ustnej, przewodu pokarmowego i dróg moczowych. Wywołują: ropnie narządowe (ropień mózgu), bakteriemia, posocznica, zapalenie płuc i opłucnej, zakażenia ran kąsanych, zapalenie kości i stawów.

Peptococcacus (niger)

Jest to rodzina bakterii zaliczanych do ziarniaków. Bakterie należące do tej rodziny są Gram dodatnie, nieprzetrwalnikujące oraz nie posiadają rzęsek. Hodować je należy na podłożach zapewniających warunki beztlenowe.

Veillonella (parvula, antypica, denticariosi, dispar)

beztlenowe ziarenkowce Gram(-), zakażenie pępka (noworodki), bakteriemia, posocznica (noworodki), ropień okołomigdałkowy

Listeria (monocytogenes)

Bakterie z rodzaju Listeria s¹ Gram-dodatnie. G³ównym gatunkiem jest L. monocytogenes, wywo³uj¹ca listeriozê.

Corynebacterium (diphtheriae, xerosis, matruchotii, minutissimum)

C. diphtheriae (maczugowiec błonicy) jest Gram-dodatnią (często barwiącą się nierównomiernie) pleomorficzną pałeczką, kształtem przypominającą maczugę. Barwienie metodą Neissera pozwala uwidocznić charakterystyczne dla maczugowca błonicy tzw. ciałka Ernst-Babesa (ziarnistości metachromatyczne = wolutyna - białkowy materiał zapasowy).

Erysipelothrix (rhusiopathiae)

Włoskowiec różycy (E. rhusiopathiae) jest Gram-dodatnią pałeczką. Pierwotnie wywołuje różycę u zwierząt. Najczęściej zarażone są świnie, ale znane są przypadki różycy u ptaków, owiec, ryb i gadów. U ludzi rzadko wywołuje łagodne zakażenia skóry (erysipeloid), głównie poprzez urazy i otarcia skóry rąk u pracowników rzeźni.

Bacteroides (fragilis, distasonis, thetaiotamicron, vulgatus)

Bacteroides – rodzaj bakterii, będących pałeczkami gram-ujemnymi, należącymi do bezwzględnych beztlenowców. Wchodzą one w skład fizjologicznej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego człowieka i są najliczniejsze spośród wszystkich bakterii wchodzących w jej skład. Do czynników zjadliwości tych bakterii należy: otoczka, kolagenaza, neuramidaza, DNA-aza, proteaza, fibrynolizyna. Jednak w przeciwieństwie do Fusobacterium nie zawierają LPS.

Tannerella (forsythia)

Porphyromonas (asaccharolyticus, gingivalis, endodontalis)

Gram(-) pałeczki beztlenowe wchodzą w skład flory fizjologicznej jamy ustnej. Powodują zakażenia jamy ustnej (zapalenie przyzębia i zakażenia korzeni zębów).

Fusobacterium (nucleatum, necrophorum, periodonticum, sulci, ulcerans, mortiferum)

Gram(-) pałeczki beztlenowe wchodzą w skład flory fizjologicznej górnych dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i dróg moczowych. Powodują ropnie wierzchołkowe, zapalenie zatok, posocznica po zapaleniu migdałków, zakażenia OUN,
ropień mózgu, ropień wątroby, zapalenie kości i szpiku, zapalenie stawów.

Prevotella – (niepigmentujące: buccae, buccalis, oralis, oris, dentalis, Pigmentujące: intermedia, nigrescens, melaninogenica, loescheii, denticola)

Rodzaj beztlenowych bakterii Gram-ujemnych. Do rodzaju należą polimorficzne pałeczki, których wzrost jest hamowany w obecności 20% żółci. Wchodzą w skład mikroflory jamy ustnej. Powodują: zapalenie dzi¹se³, zapalenie gard³a, zapalenie migda³ków, bakteryjne zapalenie pochwy (BV).

Leptotrichia (buccalis)

Bilophila (wadsworthia)

Entamoeba (coli, dispar, hartmanni, histolytica, gingivalis)

Czerwonka pełzakowata (E. histolytica)

Czerwonka amebowa (pełzakowica, ameboza) - Zespół chorobowy wywoływany przez pierwotniaka z rodziny Entamoeba histolytica. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, poprzez połknięcie cyst pierwotniaka wraz z pożywieniem. Jakkolwiek pasożyt ten występuje na terenie całej kuli ziemskiej, szczególnie narażone na zakażenie są osoby podróżujące do strefy tropikalnej oraz subtropikalnej.

Ostra pełzakowica jelitowa, przewlekła pełzakowica jelitowa, pełzakowica pozajelitowa.

E. histolytica pasożytuje w organizmie człowieka w postaci 2 form, to jest cysty i trofozoitu. Zmiennokształtny trofozoit wytwarza charakterystyczne językowate nibynóżki, które umożliwiają temu pierwotniakowi ruch i penetrację przez różne komórki i tkanki organizmu gospodarza. W cytoplazmie trofozoitu widoczne są wodniczki pokarmowe, jąderko z kariosomem oraz inne specjalistyczne organella komórkowe. Trtofozoit jest tak zwaną formą wegetatywną tego pierwotniaka, to znaczy zdolną do pasożytniczego trybu życia na terenie gospodarza (żywiciela). Trofozoit wydziela do komórek żywiciela specyficzne enzymy proteolityczne (np. proteazę cysteinową), które mają zdolność do degradacji komórek, które zostały zarażone pełzakiem czerwonki. Aktywacja enzymów proteolitycznych tłumaczy powstawanie biegunki z dużą ilością śluzu w następstwie stanu zapalnego i owrzodzeń jelita grubego.
Cysta E. histolytica jest zazwyczaj okrągła, zawiera 1,2 lub 4 jądra z kariosomem w centrum. Poza tym na terenie cytoplazmy widoczna jest wodniczka oraz charakterystyczne dla E. histolytica ciała chromatoidalne; struktury te są dobrze widoczne w preparatach barwionych jodem oraz trichromem.

Giardia (intestinalis)

Ogoniastek jelitowy, wielkouściec jelitowy (Lamblia intestinalis, Giardia intestinalis, Giardia lamblia) - pierwotniak z grupy wiciowców, wywołujący jedną z najczęściej występujących chorób pasożytniczych u dzieci - lambliozę. Może ona również dotykać dorosłych. Przyczepiona specjalną przyssawką pasożytuje w ciele człowieka na komórkach nabłonkowych jelita lub pęcherzyka żółciowego. Cechą charakterystyczną jest obecność podwójnych organelli (dwóch jąder komórkowych, dwóch aparatów parabazalnych, dwóch kompletów wici). Giardia posiada ponadto specjalny dysk czepny, rodzaj przyssawki umożliwiający przyczepienie się do mikrokosmków jelita.

Trichomonas (vaginalis, tenax)

Rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis) to pierwotniak. Ma dobrze rozwinięty aparat ruchu - pięć poruszających się wici i błonę falującą. Rozmnaża się przez podział. Jego miejscem bytowania jest najczęściej u kobiet pochwa, kanał szyjki macicy i pęcherz moczowy, a u mężczyzn - cewka moczowa, gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne. Powoduje rzęsistkowicę - chorobę dróg moczowo - płciowych o ostrym bądź przewlekłym przebiegu. Do zarażenia dochodzi najczęściej drogą płciową. Możliwe jest też zakażenie pośrednie - poprzez używanie wspólnych ręczników, przyborów toaletowych, bielizny pościelowej, urządzeń sanitarnych. .

Toxoplasma (gondii)

gatunek chorobotwórczego pierwotniaka wywołującego u ludzi toksoplazmozę. Występuje u około 200 gatunków ptaków i ssaków, ale żywicielem ostatecznym są kotowate, w których przewodzie pokarmowym pasożyt rozmnaża się płciowo tworząc oocysty. Oocysty są wydalane z odchodami i zjadane przypadkowo przez inne zwierzęta, w tym gryzonie. Wtedy pasożyt tworzy cysty w różnych narządach, między innymi w układzie nerwowym. Cykl życiowy pasożyta zamyka się, gdy zakażone zwierzę (szczur lub mysz) zostanie zjedzone przez kota. T. gondii wpływa na zachowanie gospodarza, między innymi powodując, że gryzonie przestają się bać zapachu kota. Zarażenie toksoplazmozą u ludzi odbywa się drogą bezpośrednią np. przez zjedzenie brudnych warzyw zawierających cysty lub pośrednią przez zjedzenie niedogotowanego mięsa, możliwe jest także przekazanie zakażenia z kobiety na płód przez łożysko.

Plasmodium (vivax, falciparum, ovale,malariae)

Zarodziec (Plasmodium) - rodzaj jednokomórkowego, pasożytniczego pierwotniaka. Przedstawiciele rodzaju Plasmodium wywołują malarię u gadów, ptaków i ssaków (w tym ludzi). Wszystkie gatunki są przenoszone przez komary. Inwazyjna postać zarodźca (sporozoit) rozpoczyna cykl życiowy w śliniankach komara. Gdy komar ugryzie żywiciela zarodźca (np. człowieka), sporozoit przedostaje się do jego układu krwionośnego. Następnie wędruje do wątroby i śledziony, gdzie rozmnaża się bezpłciowo, tworząc kryptozoity, które dostają się do erytrocytów. Tam namnażają się i rosną, aż erytrocyt się rozerwie. Uwolnione w ten sposób merozoity atakują kolejne krwinki. Temu etapowi malarii towarzyszy gorączka i dreszcze.

Plasmodium falciparum (zarodziec sierpowy)

Plasmodium vivax (zarodziec ruchliwy)

Plasmodium ovale (zarodziec owalny)

Plasmodium malariae (zarodziec malaryczny, zarodziec pasmowy)

Vibrio (cholerae)

Przecinkowiec cholery (Vibrio cholerae) – gram-ujemna bakteria z rodzaju Vibrio, względny beztlenowiec wywołujący cholerę. Przenoszona jest przez wodę zanieczyszczoną ściekami. Żyje w przewodzie pokarmowym, wytwarzając enzymy atakujące nabłonek jelita oraz egzotoksynę, która powoduje utratę wody z tkanek i odwodnienie organizmu. Vibrio cholerae posiada niezwykłą, jak na bakterię, cechę: dwa chromosomy.

Chlamydia (trachomatis)

Rodzaj bakterii bezwzględnie wewnątrzkomórkowych. Bakterie te nie wytwarzają własnego ATP, lecz wymieniają swoje ADP na ATP gospodarza. Bakterie pokrewne riketsjom. Posiadają lipopolisacharyd (LPS) w swojej ścianie komórkowej, podobnie jak większość bakterii Gram-ujemnych, jednak w przeciwieństwie do nich nie posiadają w ścianie peptydoglikanu. Są zdolne do syntezy własnych białek, dzięki posiadaniu rybosomów.

Istniej¹ trzy gatunki chlamydii patogennych dla ludzi:

C. trachomatis - przenoszona drog¹ p³ciow¹;

C. pneumoniae - przenoszona drogą kropelkową;

C. psittaci - przenoszona przez kontakt z chorym ptactwem;

Chlamydia trachomatis - jest najważniejszym epidemiologicznie i klinicznie gatunkiem. Różne szczepy są czynnikami etiologicznymi wielu zespołów chorobowych. Szerzy się z człowieka na człowieka drogą płciową, w czasie porodu lub przez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą.

Mycoplasma (pneumonie, orale, salivarium, buccale, hominis)

Mycoplasma pneumoniae mała, atypowa bakteria całkowicie pozbawiona ściany komórkowej. Pojedyncze komórki mogą przyjmować kształty od form kulistych lub gruszkowatych do rozgałęzionych włókienek. Mycoplasma pneumoniae jest częstą przyczyną atypowych zapaleń płuc u małych dzieci.

Ureaplasma (urealyticum)

Ureaplasma urealyticum jest drobnoustrojem odpowiedzialnym za zakażenia układu moczowo-płciowego zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Przenosi się głównie poprzez kontakt seksualny z zakażoną osobą. Od bakterii odró¿nia fakt, ¿e nie maj¹ œciany komórkowej (podobnie jak Chlamydia i Mykoplasma) dlatego te¿ zmuszone s¹ do ¿ycia wewn¹trz innych komórek. Ureaplazmy tworz¹ kultury (wiêksze zbiorowiska) i w przeciwieñstwie do wirusów mog¹ byæ zabijane przez antybiotyki.

Mycobacterium (tuberculosis, leprae, bovis, smegmatis, kansasii, marinum)

Prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) to kwasooporna, słabo Gram-dodatnia bakteria, która jest czynnikiem etiologicznym groźnej choroby zakaźnej – gruźlicy. Należy do rodziny Mycobacteriaceae i wchodzi w skład grupy prątków gruźliczych.
Prątek gruźlicy to bakteria tlenowa (lub mikroaerofilnahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Pr%C4%85tek_gru%C5%BAlicy - cite_note-Virella191-196-1) o kształcie prostej lub lekko wygiętej pałeczki, nieruchoma, bezotoczkowa i nie tworzącą zarodników, ani toksyn. Inaczej niż u innych bakterii ściana komórkowa prątka gruźlicy zawiera znaczne ilości substancji lipidowych (ok. 60%) takich jak: kwasy mikolowe, lipoarabinomannan, woski, które warunkują jego kwasooporność.

Nocardia (asteroides)

Nocardia asteroides – tlenowe, katalazo-dodatnie, Gram-dodatnie bakterie tworzące rozgałęzione strzępki. Mogą tworzyć kredowobiałą grzybnię powietrzną oraz tworzyć konidia. Są słabo kwasooporne, ale odporne na lizozymhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Nocardia_asteroides - cite_note-Zaremba-2. W przypadku zakażenia powodują nokardiozę płucną, są również czynnikiem etiologicznym stopy madurskiej (maduromykozy).

Treponema (pallidum, denticola, macrodentium, vincentii, socranskii, putidum)

Krętek blady (Treponema pallidum) – bakteria spiralna, względnie beztlenowa, wykazująca ruch, nie barwi się w metodzie Grama, ale zawiera lipopolisacharyd, więc zalicza się ją do bakterii Gram-ujemnych. Posiada od 6 do 14 skrętów. Jest obligatoryjnym pasożytem. Znanych jest pięć podgatunków: T. pallidum pallidum powodujący kiłę, T. pallidum pertenue powodujący frambezję, T. pallidum carateum będący przyczyną pinty, T. pallidum trirocllium, który powoduje kiłę i pintę oraz T. pallidum endemicum wywołujący bejel. Jest przyczyną choroby przenoszonej drogą płciową – kiły występującej tylko u ludzi. Inną drogą zarażenia jest przeniesienie choroby przez ciężarną matkę na płód. Takie dziecko może urodzić się z poważnymi wadami układu nerwowego i narządów.

Borrelia (burgdorferi, recurrentis)

Borrelia burgdorferi – mikroaerofilna bakteria Gram-ujemna powodująca boreliozę. Wektorem transmisji choroby jest kleszcz z rodzaju Ixodes. Rezerwuarem są małe i średnie ssaki takie jak ryjówki, myszy, wiewiórki, zające, a także ptaki leśne, m.in. kosy i drozdy.

Wyróżnia się 3 fazy zakażenia, które najłatwiej zaobserwować u ludzi:

1) stadium wczesne ograniczone – 7–30 dni po ukąszeniu – najbardziej charakterystycznym objawem jest tzw. rumień wędrujący – czerwone przebarwienie w miejscu ugryzienia, które przejaśnia się w centralnej części, w tym czasie bakteria bytuje w skórze; dodatkowo mogą wystąpić objawy grypopodobne: bóle głowy, mięśni, stawów;

2) stadium wczesne rozsiane – bakterie przedostaj¹ siê do narz¹dów (serca, narz¹dów ruchu, uk³adu nerwowego itp.) daj¹c niespecyficzne objawy neurologiczne i sercowe – po 2–3 miesi¹cach od kontaktu z kleszczem;

3) stadium późne – wiele miesięcy lub lat po zakażeniu może dojść do trwałego uszkodzenia zajętych narządów i w skrajnych wypadkach do śmierci chorego.

Leptospira (interrogans)

Leptospirozy, krętkowice – grupa chorób odzwierzęcych wywołanych przez krętki z rodziny Leptospira. Dla człowieka patogenny jest gatunek Leptospira interrogans. Obejmuje on szereg serotypów, które wywołują choroby o zbliżonym obrazie klinicznym.

Aspergillus (fumigatus, flavus, niger, nidulans)

Kropidlak (Aspergillus) - rodzaj grzybów z klasy workowców, saprofitycznych, rzadko pasożytniczych. Kropidlaki rozmnażają się za pomocą zarodników tworzących się na trzoneczkach, nadając im kształt kropidła. Niektóre gatunki kropidlaka (np. A. fumigatus) powodują choroby (aspergilozy) u ludzi np. grzybice skóry, grzybice płuc lub astmę oskrzelową, a także produkują aflatoksyny (np. A. flavus).

Trichophyton(rubrum, mentagrophytes)

Grzyby z rodzaju Trichophyton charakteryzuje rozwój makro-i microconidii. Macroconidia ponoszone są głównie poprzecznie bezpośrednio na grzybni lub na krótkich szypułkach i są cienkie lub grubościenne.

Pneumocystis (jiroveci)

Pneumocystis jiroveci – kosmopolityczny grzyb wywołującym u człowieka pneumocystozowe zapalenie płuc. Zarazić można się przez układ oddechowy. U niektórych osobników rozwija się zarażenie bezobjawowe i stają się one nosicielami. Pneumocystis jiroveci występuje u nich jako trofozoity w pęcherzykach płucnych. Po stadium precysty następuje przejście w stadium cysty, która jest uwalniana do plwociny.

Candida (albicans, dubliniensis, glabrata, krusei, tropicalis, kefyr, parapsilosis, guillermondi, lusitaniae)

rodzaj grzybów należący do rzędu drożdżakowców, będący bardzo częstym pasożytem człowieka. Bytuje fizjologicznie m.in. w jamie ustnej, pochwie.

Candida albicans - gatunek bezotoczkowego grzyba, wywołujący zakażenia oportunistyczne u chorych z obniżoną odpornością. Stanowi on florę fizjologiczną przewodu pokarmowego u 40-80% populacji.

C. tropicalis jest, po C. albicans, drugim najbardziej wirulentnym grzybem z rodzaju Candida i u człowieka i zwierząt może powodować zakażenia oportunistyczne. Przebieg zakażenia i objawy są zbliżone do tych w przypadku zakażenia C. albicans i obejmują: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wsierdzia, ostrą, ogólnoustrojową drożdżycę (w tym pochwy), odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie przełyku i pochwy u człowieka, a zapalenie sutków czy poronienia grzybiczne u zwierząt.

Cryptococcus (neoformans)

Nie posiadają one worków nasiennych, wytwarzają blastospory i rozmnażają się przez wielobiegunowe pączkowanie. Większość szczepów posiada polisacharydową otoczkę.

Cryptococcus neoformans - Gatunek ten wywołuje kryptokokozę. Najważniejszym czynnikiem zjadliwości jest otoczka polisacharydowa.

Rhodotorula (rubra)

Rhodotorula jest drożdżem, dość łatwe do zidentyfikowania dzięki wyróżniającym pomarańczowym/czerwonym koloniom na SA.

Geotrichum (candidum)

Geotrichum candidum występuje jako saprofit w jamie ustnej i przewodzie pokarmowym, wykrywany jest także m.in w produktach mlecznych i w ziemi. Grzyb może, zwykle w stanach obniżonej odporności, powodować zapalenia jamy ustnej, oraz endogenne zakażenia przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, gałki ocznej, narządów płciowych a także grzybice uogólnione. Może powodować geotrychozę.