Taksonomia celów nauczania według B. Niemierki I poziom wiadomości A Zapamiętanie wiadomości B Zrozumienie wiadomości II poziom umiejętności C Stosowanie wiadomości w typowych sytuacjach D Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych     Kategoria Określenie wieloznaczne Określenie konkretne Czasowniki operacyjne (A) wiedzieć Zapamiętanie wiadomości oznacza gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych terminów, faktów, praw i teorii naukowych, zasad działania. Wiąże się to z elementarnym poziomem rozumienia wiadomości: uczeń nie powinien ich mylić ze sobą i zniekształcać. Wiedzieć Nazwać Zdefiniować Wymienić (B) rozumieć Zrozumienie wiadomości oznacza, że uczeń potrafi przedstawić je w innej formie, niż je zapamiętał, uporządkować i streścić, uczynić podstawą prostego wnioskowania. Opisać Scharakteryzować Wyjaśnić Zilustrować (C) kształtować (typowe sytuacje) Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami według podanych mu uprzednio wzorów. Cel, do którego wiadomości mają być stosowane, nie powinien być bardzo odległy od celów osiąganych w toku ćwiczeń szkolnych. Zmierzyć Wybrać sposób rozwiązanie Wykreślić (dobrać wykres do danych) Zaprojektować Scharakteryzować Narysować (D) kształtować (nietypowe sytuacje) Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności formułowania i rozwiązywania problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, formułowania planu działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów, wartościowania przedmiotów według pewnych kryteriów. Dowieść Przewidzieć Zanalizować Wykryć Ocenić

Taksonomia celów poznawczych

Taksonomia celów poznawczych - klasyfikacja (uporządkowanie) celów poznania według ich hierarchii. Funkcjonuje w edukacji wiele klasyfikacji celów poznania np.: Benjamina Blooma. W Polsce najbardziej znaną jest „Taksonomia ABC” profesora Bolesława Niemierki. Instytut Badań Kompetencji do potrzeb koncepcji  badań w zakresie zewnętrznego diagnozowania osiągnięć uczniów opracował zmodyfikowaną jej wersję. Zgodnie z klasyfikacją celów, stosowaną przez IBK, badana jest wiedza i umiejętności uczniów m. in. z zakresu:

• znajomości i rozumienia pojęć, rozpoznawania i posługiwania się nimi, nazywania, definiowania i porządkowania różnych terminów, zdarzeń, faktów oraz właściwości;

• analizy, myślenia logicznego, czytania ze zrozumieniem, wyszukiwania
  i interpretowania informacji, posługiwania się nimi jak również odczytywania ich znaczenia przenośnego i symbolicznego;

• syntezy, wykorzystania wiedzy do rozwiązywania zadań w sytuacjach typowych lub praktycznych;

• twórczości, kreatywnego rozwiązywania problemów, tworzenia tekstów za pomocą słów i symboli.

Tabela poniżej podaje kategorie, charakterystykę celów poznania oraz zasób czasowników, które nazywają oczekiwane czynności (umiejętności) uczniów.

 

Cele ogólne kształcenia

–

wyrażają kierunki dążeń pedagogicznych (zamiary i misję). Są najczęściej formułowane w sposób zwięzły. Odwołują się do uznanych wartości społecznych, etyczno-moralnych  i innych. Odznaczają się bogactwem znaczeniowym, siłą perswazji i możliwością swobodnej ich interpretacji przez nauczycieli. Wśród czasowników, które najbardziej odzwierciedlają intencje należy wymienić takie jak: kształtować, doskonalić, rozwijać, wdrażać itp. Celów ogólnych kształcenia nie da się zmierzyć, sprawdzić czy lub w jakim stopniu zostały osiągnięte.  Aby zmierzyć efekty kształcenia, należy cele ogólne zoperacjonalizować, czyli celom ogólnym przyporządkować cele operacyjne.

 

Cele operacyjne kształcenia – wyrażają sprawdzalne efekty kształcenia, wskazują na oczekiwane czynność ucznia.  Są one jednoznaczne, mierzalne, możliwe do obserwacji, ułatwiają sprawdzanie osiągnięć uczniów. Cele operacyjne formułuje się czytelnie, drobiazgowo, tak by w rezultacie wykształciła się oczekiwana wiedza i umiejętności uczniów, opisane w Podstawie programowej kształcenia ogólnego. Nazwy czynności, które należy wykształcić u uczniów opisują czasowniki operacyjne (np.: rozpoznaje wymienia, analizuje, wnioskuje, stosuje, oblicza, wartościuje, ocenia). Mają one swoje odniesienie do taksonomii celów poznania.