1. Czym się różni normatywny model podejmowania decyzji od modelu opisowego?

Model normatywny

W podejściu normatywnym dążymy do wyznaczenia optymalnej decyzji dla danego problemu decyzyjnego.

Jeśli decyzja jest podejmowana w warunkach pewności, mówimy o deterministycznych metodach teorii decyzji, natomiast niepewnością i ryzykiem zajmują się metody niedeterministyczne

Model opisowy

Podejście deskryptywne zajmuje się opisem typowych zachowań ludzi w procesie decyzyjnym i wskazuje na czynniki mające wpływ na podjęcie ostatecznej decyzji.

1. Czym się różni model podejmowania decyzji w teorii perspektywy od wcześniejszych modeli? Jak przebiega funkcja wartości w teorii perspektywy i jakie są konsekwencje dla postrzegania zysków i strat? Jak przebiega funkcja wag decyzyjnych w teorii perspektywy i jakie są konsekwencje dla subiektywnego postrzegania prawdopodobieństwa?

Teoria perspektywy

Kahneman i Tversky (1979)

Podejmowanie decyzji przebiega w 2 fazach:

• Edycja -wstępna analiza sytuacji decyzyjnej za pomocą heurystyki na poziomie świadomym i nieświadomym

- heurystyka kodowania – zysk vs strata według punktu odniesienia

• Ocena – ustalanie wartości poszczególnych wariantów i wybór tego, który jest najbardziej wartościowy

Decydent wypacza zarówno wartość obiektywną oraz prawdopodobieństwo obiektywne jej osiągnięcia

V (x,p;y,q) = pi (p)* v(x) + pi (q)*v(y)

p+q=1

Funkcja wartości według teorii perspektywy

• opisuje reguły przekształcenia wartości obiektywnej w wartość subiektywną:

→ zmiany w zakresie małych wartości obiektywnych są wartościami silniej niż zmiany w zakresie dużych

→ zyski cechuje mniejsza wartość subiektywna niż strata tej samej wielkości

straty

zyski

Funkcja wag decyzyjnych

→ opisuje regułę przekształcenia prawdopodobieństwa obiektywnego w prawdopodobieństwo subiektywne

małe prawdopodobieństwo są zawyżane, natomiast średnie i duże zaniżane

skrajnie małe traktowane jako zerowe, skrajnie wysokie jako 100%

1. Na czym polega efekt pewności i jakie jest jego wyjaśnienie?

efekt pewności – awersja do ryzyka: ludzie wolą mniejszy, ale pewny zysk, niż większy ale mniej pewny przyrost bogactw nie powoduje proporcjonalnego przyrostu satysfakcji

1. Na czym polega efekt odbicia i jakie jest jego wyjaśnienie? Czym jest efekt utopionych kosztów? Jaka jest interpretacja z perspektywy podatnika sytuacji zwrotu nadpłaconego podatku i konieczności dopłaty podatku?

Efekt odbicia:

• w warunkach wysokiego prawdopodobieństwa strat ludzie stają się ryzykantami jeżeli jest jakakolwiek szansa ich uniknięcia

• efekt utopionych kosztów: inwestorzy przetrzymują taniejące akcje zamiast sprzedawać

• odbicie: przemiana niechęci wobec ryzyka w skłonność jego podejmowania

Skłonność uchylania się od podatków:

• płacenie w całości oznacza poniesienie pewnej straty

• efekt perspektywy kluczowy jest sposób sformułowania problemu:

• poniesienie straty

• uszczuplenie dochodu

Praca zarobkowa – okresowy wzrost popytu powinien spowodować też okresowy wzrost podaży

Punktem odniesienia jest typowa wartość zarobku

1. Zasady umysłowej kalkulacji cen: zasada rozdzielania zysków; zasada łączenia strat, zasada łączenia mniejszej straty z większym zyskiem; zasada rozdzielania mniejszego zysku od większej straty.

Zasady umysłowej kalkulacji cech:

• Zasada rozdzielania zysków – kupujący odczuwa większą satysfakcję z kilku mniejszych zysków niż z jednego większego zysku będącego ich sumą

• Zasada łączenia strat – kupujący odczuwa mniejszą dyssatysfakcję z jedną zsumowaną większą stratą niż z kilkoma mniejszymi stratami (frustracja < kilka frustracji)

• Zasada łączenia mniejszej straty z większym zyskiem – kupujący odczuwa większą satysfakcję z jednego zsumowania zysku i powstałego w wyniku połączenia większego zysku mniejszej straty niż z oddzielnego większego zysku i mniejszej straty

• Zasada rozdzielania mniejszego zysku od większej straty – kupujący odczuwa mniejszą dyssatysfakcję z poniesienia większej straty i mniejszego zysku niż z jednej zsumowanej straty będącej różnicą pomiędzy większą stratą i większym zyskiem

1. Czym się różni interpretacja procesu decyzyjnego z punktu widzenia heurystyki pierwszeństwa od teorii perspektywy?

Heurystyka pierwszeństwa

Brondstatter, Gigarenzer, Hetwig, 2006

• Całkowite porzucenie idei, że ludzie posługują się jakąkolwiek odmianą wartości oczekiwanej, ludzie dokonują wyborów bez iloczynowych kalkulacji wartości opcji i prawdopodobieństwo ich osiągnięcia:

• Proces podejmowania decyzji finansowych obejmuje:

• Analizę ważnych informacji dla decyzji w określonej kolejności

• ile mogą stracić

• ile mogą zyskać

• wybór jest dokonywany, gdy spełnione są warunki tak zwanej reguły stopującej

• zmiana co najmniej 10%

Kolejność:

1. wielkość największej możliwej straty najmniej korzystny wynik

2. prawdopodobieństwo straty (najmniej korzystnego wyniku)

3. wartości zysku (najbardziej korzystna oferta)

Pułapki podejmowania decyzji:

Skłonności poznawcze i motywacyjne inwestorów.

Finanse behawioralne

• inwestorzy wykazują liczne odstępstwa od racjonalności

• behawioralne podejście do finansów poszukuje psychologicznych mechanizmów wyjaśniających zachowanie uczestników rynków finansowych, a w szczególności występujące w nich anomalie.

• Błędy w ocenie prawdopodobieństwa zdarzeń wskutek złej oceny docierających informacji => skłonności poznawcze

• niewłaściwa ocena wartości → skłonności motywacyjne

1. Czym jest heurystyka i pułapka reprezentatywności?

Heurystyka i pułapka reprezentatywności:

• nieumiejętność oceny czy i w jakim stopniu próba jest reprezentatywna dla populacji

• nieuzasadniona generalizacja: wyciąganie wniosków dotyczących całej populacji na podstawie zbyt małej lub niereprezentatywnej próby.

1. Czym jest zjawisko regresji do średniej i na czym polega jego nierespektowanie? Na czym polega złudzenie gracza?

Regresja od średniej:

• im bardziej skrajne wyniki uzyskuje się w danym zadaniu/ dniu tym większe jest prawdopodobieństwo powrotu do średniej w zadaniu/ dniu następnym

• skrajne wyniki często są skutkiem korzystnego/ niekorzystnego zbiegu okoliczności lub czynników których nie można przewidzieć, trwałe tendencje są determinowane przez zdolność potencjał osoby

• ludzie próbując nadać znaczenie przyczynowo – skutkowe zaobserwowanej prawidłowości źle interpretują przyczyny (atrybucja przyczynowa wewnątrz zamiast zewnętrznej = niedocenienie czynników sytuacyjnych).

Jeżeli cena akcji odbiega znacznie od średniej to możemy spodziewać się jej powrotu do średniej w przyszłości.

Złudzenie gracza:

Iwanowicz

• Opisywane przez Dostojewskiego w „Gracz” (1866)

• Złudzenie

• po serii niepowodzeń wzrasta prawdopodobieństwo sukcesu

• wiara w sprawiedliwość świata

• Wyjaśnienie

• nieuwzględnienie niezależności zdarzeń

• próba przetwarzania przyszłości na podstawie analizy trendów z przeszłości

• obszar występowania: kasyna

1. Czym jest nadreaktywność i subreaktywność na informacje? Czym się różni strategia momentum od strategii contrarian?

Nadreaktywność w przypadku systematycznego pojawiania się pozytywnej informacji o kondycji finansowej spółek ich cena wzrośnie nieproporcjonalnie wysoko do obiektywnej wartości – przecenione znaczenie pozytywnych informacji → urealnienie (obniżenie) ceny nastąpi z dużym opóźnieniem.

Subreaktywność – w przypadku systematycznych złych wyników pozytywna zmiana spowoduje niewielki wzrost akcji – niedocenienie znaczenia pozytywnych informacji → urealnienie (wzrost) ceny nastąpi z dużym opóźnieniem.

Typy strategii:

• strategia monumentum – inwestorzy grający z trendem = inwestowanie w akcje o wzrostowym trendzie z bliskiej przyszłości.

• Częstsze transakcje w poszukiwaniu krótkoterminowych trendów → drobni inwestorzy koncentrują się na informacjach spektakularnych ale o małej wadze.

1. Na czym polega i jakie są wyjaśnienia efektu nadmiernej pewności?

Objawy nadmiernej pewności:

• zbyt duża pewność swoich kompetencji i umiejętności

• przecenianie jakości i zakresu wiedzy

• niedocenianie ryzyka

• przekonanie o kontroli nad procesami w obszarze swej działalności

• Czynnik sprzyjający:

• osiągnięcie szybkiego sukcesy (atrybucja wewnętrzna)

• wzrost liczby informacji

• Wyjaśnienie

• Atrybucja przyczynowa wobec związków korelacyjnych

• niedostrzeganie procesów losowych i czynników sytuacyjnych (podstawowy błąd atrybucji przyczynowej i asymetria atrybucji)

• Przesadna pewność po serii sukcesów (trudność z przypomnieniem niepowodzeń, HD) => niedocenianie ryzyka

1. Na czym polega złudzenie kontroli?

Złudzenie kontroli

Przekonanie o możliwości wpływania na procesy pozostające poza możliwościami ingerencji jednostki (np. a procesy losowe)

• Wskaźnik: siła rzutów kostką a oczekiwany wynik => badania Langer

• Czas: obstawienie przyszłych, a nie przeszłych wyników => badania Tversky'ego

Czynniki zwiększające poczucie kontroli (atrybucja przyczynowa wewnętrzna):

• Samodzielny wybór i zaangażowanie => dostęp przez internet

• Sekwencja wyników potwierdzająca wcześniejszy wybór (pozytywne wzmocnienie)

• znajomość problemu => ogólna zamiast szczegółowej

• ilość informacji => spektakularność, a nie ich faktyczna waga (heurystyka afektu w selekcji informacji).

1. Na czym polega efekt myślenia wstecznego? Jakie są jego psychologiczne wyjaśnienia.

Efekt widzenia wstecznego

• „Wiedziałem, że tak będzie”

• Wiedza o zaistniałym wydarzeniu modyfikuje uprzednie sądy o prawdopodobieństwie

• negatywne konsekwencje

• nadmierna pewność

• obniżenie realizmu

• brak efektów edukacyjnych (mądry uczy się na cudzych błędach, głupi nie nauczy się nawet na własnych)

Wyjaśnienie efektu:

• poznawcze: dominująca rola nowych informacji w systemie wiedzy zmienia retrospekcyjną ocenę zdarzeń, a w szczególności wagę różnych przewidywań

• osobowościowe: błędy w przewidywaniu obniżają samoocenę.

W sytuacji szacowania nieznanej liczby szacowania zawsze utrzymują się w okolicach liczb, o której ludzie myśleli wcześniej bez względu na jej wartość poznawczą.

1. Na czym polega efekt zakotwiczenia? Jakie są jej przykłady, wyjaśnienie i praktyczne znaczenie?

• Wartość szacowana/ przewidywana jest uzależniona od pewnej wartości początkowej, która podawana jest jako punkt odniesienia

• Kotwica może być przypadkowa lub postawiona celowo

Wyjaśnienie:

• wiele ocen opiera się na względnym punktu odniesienia (np. wycena spółek giełdowych oparta na wcześniejszych notowaniach)

• indukowanie punktu odniesienia wywołuje efekt zakotwiczenia (np. sugestie ekspertów to wartości akcji) bez względu na jego wartość merytoryczną

• aktualny stan naszego otoczenia ma ogromny wpływ na nasze myśli i zachowania

• Wskaźnik zakotwiczenia: stosunek różnicy szacowanych wartości do różnicy kotwic:

(Vmax-Vmin) * 100% /(Amax-Amin)

gdy Vmax = Amax i V min= Amin wskaźnik 100%, gdy Vmax=Vmin wskaźnik = 0%.

• Unikanie błędów: poszukiwanie absolutnych punktów odniesienia („fundamentalne”: ważność księgowa, faktyczne zyski, wypłacane dywidendy).

Mechanizm heurystyki zakotwiczenia:

• Niewystarczające dopasowanie (korekta): osoba tak długo oddala się od kotwicy, dopóki nie straci pewności lub nie zabraknie jej zasobów poznawczych = w sytuacji świadomych kalkulacji

• Torowanie: umysł selektywnie przywołuje tylko pasujące dane z pamięci lub selektywnie pobiera je z otoczenia => aktywizacja sieci skojarzeniowej związanej z kotwicą.

1. Na czym polega heurystyka dostępności? Od czego zależy jej stosowanie? Jakie jest jej praktyczne znaczenie?

Heurystyka dostępności

• Ludzie chętniej opierają swoje sądy i decyzje na informacjach, które są łatwiej dostępne

• Łatwość wyobrażenia

• EXP. Pasażerowie są gotowi zapłacić więcej za wypadek katastrofy spowodowanej:

  • atakiem terrorystów

  • mniej jakąkolwiek inną przyczyną

Czynniki potęgujące wszystkie czynniki wywierające wpływ na zapamiętywanie i przypominanie potęgują wielkość popełnianych błędów:

• efekt świeżości

• bliskość przestrzenna

• wyjątkowość zdarzenia

• gwałtowność zdarzenia

1. Jakie są skrajne typy inwestorów w zakresie reakcji na spadek ceny akcji?

2. Na czym polega efekt posiadania i jakie jest jego psychologiczne wyjaśnienie/uzasadnienie? Kiedy jest on potęgowany/minimalizowany?

Efekt posiadania (endownment effects)

• Ludzie oceniają wyżej rzeczy/ akcje, które już posiadają niż te, które nie posiadają

• sposób pomiaru: = wycena tej samej rzeczy po zakupie – wycena przed zakupem

Wyjaśnienie:

• dopóki nie mamy rzeczy, bierzemy pod uwagę głównie przyjemność z jej zdobycia

• kiedy mamy rzeczy, bierzemy pod uwagę głównie ból zrezygnowania z niej

• wykorzystanie

• sprzedaż wysyłkowa z możliwością zwrotu nieakceptowanego towaru (potęgowany przez niechęć ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z odsyłaniem towaru)

• propozycja wyobrażenia sobie jakie potrzeby można zaspokoić za pomocą tego produktu (np. sprzedaż samochodów, jazda próbna).

Ograniczenia zastosowania:

• Ma zastosowanie tylko w odniesieniu do dóbr przeznaczonych do użytku (zaspokajania potrzeb zgodnie z oferowanymi korzyściami funkcjonalnymi lub symbolicznymi)

• W przypadku dóbr przeznaczonych na wymianę ten efekt nie występuje lub jest niewielki.

Wyjaśnienie ograniczeń zastosowania:

• Doświadczeni sprzedawcy nauczyli się poprawnie formułować pytanie: jak bardzo chcę zostać posiadaczem rzeczy X w porównaniu do innych rzeczy, które mogę dostać w zamian?

• W klasycznej teorii ekonomii nie ma miejsca na efekt posiadania, bo nie ma asymetrii pomiędzy przykrością zbywania i przyjemnością zdobywania rzeczy

• Handlarz traktujący obojętnie różnice pomiędzy nabyciem dobra i rezygnacją z niego zachowuje się zgodnie z klasyczną ekonomią

Ograniczenie – Skrajna bieda:

• bycie biednym oznacza życie poniżej własnego punktu odniesienia z punktu widzenia PP: pewne dobra są im potrzebne, ale niedostępne

• W skrajnej biedzie:

  • pieniądze są traktowane jako możliwość pomniejszania strat

  • osoba dokonuje wyboru pomiędzy większą i mniejszą stratą (a nie korzyścią i stratą, które są postrzegane asymetrycznie)

  • pieniądze wydane na jedno dobro oznaczają konieczność rezygnacji z innego dobra = myślenie zgodne z klasyczną ekonomią).

1. Na czym polega efekt „status quo”?

Ludzie są zazwyczaj niechętni jakimkolwiek zmianom istniejącego stanu rzeczy. Niechęć ta wzrasta w tym większym stopniu, im bardziej skomplikowana decyzja ma być podjęta.

1. Na czym polega pułapka ostatniej skutecznej inwestycji i grania „na koszt kasyna”?

Pułapka ostatniej skutecznej inwestycji

• Sukces udanej, ale ryzykownej inwestycji zwiększa motywację do podjęcia nowej ryzykownej decyzji

• = „jeżeli stracę, to trudno, przecież mogłem wcześniej nic nie wygrać” = kwestia definicji punktu odniesienia

• „łatwo przyszło, łatwo poszło”

Wyjaśnienie: interpretują stratę jako granie za nie swoje pieniądze (na koszt kasyna/ na koszt firmy => spada subiektywna wartość pieniądza) => wartość straty jest subiektywnie zaniżana.

1. Na czym polega efekt odległości i efekt wielkości w percepcji liczb i cen?

Efekt odległości:

• szybciej rozpoznajemy różnice pomiędzy liczbami o większej różnicy niż o mniejszej

Efekt wielkości:

• więcej czasu wymaga rozpoznanie liczb większych niż mniejszych

• czas reakcji jest odwrotnie proporcjonalny do proporcji różnicy między liczbami i wielkości tych liczb

• nie zależy od sposobu prezentacji: słowa, liczby, kombinacja

SNARC (spatial numerical associacion od response code) zależność przestrzenna pomiędzy liczbą a rodzajem odpowiedzi:

• Lewa (mała liczba) vs Prawa ręka (duża liczba) – najkrótszy czas odpowiedzi

• Dotyczy krajów piszących z lewa na prawo

1. Jak należy interpretować wrażliwość na różnicę w cenie z punktu widzenia teorii perspektywy?

Postrzeganie atrakcyjności ceny

• Im większa różnica w cenie między produktami, tym szybciej rozpoznajemy, który produkt jest tańszy.

Postrzeganie atrakcyjności różnic w cenie:

• Większy wpływ postrzeganie różnicy w cenie maja liczby znajdujące się po lewej stronie ceny

• Im bardziej są cyfry położone po lewej w ramach liczby, tym lepiej one są przypominane, np. 573

  • wykorzystywanie w cenach o niepełnej końcówce

• Największy wpływ na postrzegane różnice w cenach mają liczby od 1 do 5 w porównaniu do 6-9

1. Na czym polega złudzenie pieniądza w kontekście różnic w kursach walut?

Postrzeganie atrakcyjności różnic w cenie i cen w walutach obcych

• Większy wpływ na postrzegane różnice w cenach mają liczby 1-5 w porównaniu 6-9

• Promocje, w których ostatnie cyfry były niskie wydawały się osobom bardziej atrakcyjne niż promocje, w których ostatnie cyfry były wysokie

• 144 => 133: subiektywna obniżka 9,23%

• 277 => 266: subiektywna obniżka 2,51%

• Złudzenie pieniądza: niskie liczby oznaczają niskie ceny, wysokie liczny – wysokie ceny bez względu na walutę (jej realna wartość)

  • łatwiej wydawać funty, euro lub dolary niż złotówki

  • trudniej wydawać forinty, korony, ruble

  • efekt może być wykorzystywany po denominacji lub zmianie waluty (np. na euro) = iluzja euro.

1. W jaki sposób ocenia się wrażliwość na zmiany ceny?

Wrażliwość na różnice w cenie:

• Wrażliwość cenowa to relacja pomiędzy subiektywną oceną wielkości ceny a tendencją do podjęcia działania, by kupić produkt w niższej cenie

• Czynniki wpływające na wrażliwość cenową:

• Czas: efekt pilności potrzeby => „tylko dzisiaj wszystko taniej o wartość VAT”

• Wiedza: jej brak

• Konieczny wysiłek: fizyczny (zakup w innym miejscu) lub poznawczy (poszukiwanie wiedzy lub przypominanie) => „gwarancja najniższej ceny”

• Paradoks Veblena (efekt prestiżu) :wzrost ceny =>wzrost popytu.

Wrażliwość na zmiany cen:

• Przypominanie cen ma rozkład normalny

• jego SD = 0,3 *M

• Im większa wrażliwość cenowa tym mniejsze SD (rozrzut przypominanych cen) w stosunku do średniej

• ułamek Webera k = SD/M – wyznacza przedział akceptowalnych zmian ceny

• Wielkość k zależy od częstotliwości kupowania (ale nie spada poniżej 0,15).

• Badanie uczenia się nowych cen po zmianie waluty w Portugalii:

  • przypominanie cen 40 produktów

  • 2001-2003

  • Po wprowadzeniu euro k euro – 2keskudo

  • Po 6 m-cach keuro spadło (przypuszczalnie wskutek lepszej orientacji w nowych cenach), ale nadal nie dorównywało keskudo

1. Jak testuje się progi cenowe?

Testowanie progów cenowych:

• Cena jest wskaźnikiem/ nośnikiem nie tylko funkcjonalnych, ale też pozafunkcjonalnych

• Koszty produkcji są tylko punktem wyjścia do ustalania cen

• Techniki ustalania progów cenowych

• bezpośrednia akceptacja ceny

• badanie relacji cena – marka

Badanie wrażliwości cenowej

1. Czym jest percepcja podprogowa i reklama podprogowa? Jakie są dowody wpływu bodźców podprogowych?

Percepcja podprogowa:

• Bodźce podrprogowe – bodźce wywołujące reakcję organizmu, ale nie przekraczające wartości absolutnego progu bodźca (brak detekcji sygnału na poziomie świadomym).

• 3 powody zainteresowania się percepcją podprogową:

  • Poznawczy: badanie procesów nieświadomych

  • Społeczny/ ustawodawczy: Obawa, że ktoś może wpływać nieświadomie na nasz zachowanie

  • Perswazyjny: Chęć wykorzystania w marketingu

• Pierwsze badania: Pierce i Jastrow (1844) przy okazji badania progu różnicy

• Dowody wpływu bodźców podprogowych:

  • Neurologiczne: Libert, Alberts: podrażnienie skóry rejestrowane przez mózg, ale niezauważane przez OB

  • Sądy ewaluatywne: efekt znaności, Zajonc -prezentowane przez 1ms chińskie litery bardziej podobały się, niż wcześniej niespotykane

  • Sądy społeczne: Bargh i Petromanco – podprogowe słowa semantycznie związane z wrogością kojarzono z osobą. Im więcej słów, tym bardziej negatywny opis

  • Zachowania: Bargh i in. twarz Murzyna (prezentowana podprogowo) wywołuje większą złość niż twarz Europejczyka

1. Dlaczego rewelacje Jamesa Vicary’ego dotyczące skuteczności reklamy podprogowej należy uznać za artefakt?

2. Czy możemy wytwarzać potrzeby za pomocą reklamy podprogowej? Czy możemy zmieniać ludzkie zachowanie? Czy możemy wpływać na ludzkie wybory? Jakie jest wyjaśnienie psychologiczne?

Podsumowanie badań nad percepcją podprogową

• Bodźce podprogowe mają wpływ na różne procesy fizjologiczne, psychologiczne i zachowanie

• Efekt stosowania bodźców podprogowych: bardzo mały, ale względnie stabilny

• Mechanizm efektu – warunkowanie

• Rodzaj bodźców podprogowych: progi wywołujące bezwarunkową reakcję emocjonalną lub wzbudzające potrzeby

Warunki sprzyjające: laboratoryjne, środowisko naturalne

Ograniczenia: punkt fiksacji oka, okres latencji w czasie ruchów sakadowych

Możliwość odczytania złożonych treści semantycznych

Wniosek: lęk społeczny jest nieproporcjonalnie ? Percepcji podprogowej

Reklama podprogowa jest trudna do wykrycia

1. Jaka jest postawa środowiska naukowego wobec badań nad reklamą podprogową i jakie jest realne znaczenie reklamy podprogowej dla marketingu?

2. Czym bodźce peryferyczne różnią się od bodźców podprogowych?

bodźce peryferyczne =/= podprogowe

bodźce peryferyczne – mogą być uświadomione, ale z powodu selektywności uwagi nie są świadomie analizowane

• wykorzystanie bodźców peryferycznych w marketingu jest prawnie zakazane

Przykłady:

• wąskie/ szerokie źrenice osób reklamujących produkty.

• zastępowanie logo i innych znaków identyfikacyjnych marek substytutem

1. Czym jest zdegradowane logo i jakie jest jego praktyczne wykorzystanie?

Zastępowanie logo i innych znaków identyfikacyjnych marek substytutem (np. „zdegradowanym logo”), który zachowuje podstawowe cechy pierwowzoru, ale nie jest świadomie rozpoznawany jako znane logo.

1. Czym jest product placement i jakie jest jego znaczenie marketingowe (rodzaje, strategie)?

Product placement – instrument komunikacji marketingowej, mający na celu promocję marki poprzez umieszczenie produktu jako rekwizytu w:

• akcji filmu

• przedstawieniu teatralnym

• książęce

• fotografii

• słuchowisku radiowym

• grze komputerowej

• programie rozrywkowym

• programie typu reality show

Rodzaje lokowania:

• generic placement, czyli stworzenie przekazu promującego grupę produktów

• komunikat na rzecz konkretnej marki

• temat filmu ukierunkowany jest na markę lub produkt bez werbalizacji jego zalet.

Strategie realizowane przez product placement:

• budowanie świadomości istnienia marki na rynku

• budowanie wizerunku marki w świadomości konsumentów.

1. Czym różni się product placement od reklamy TV: zalety i wady?

Product placement a reklama TV – porównanie zalet i wad:

• koncentracja odbiorców

• efekt chaosu wywoływany nadmiarem informacji

• efekt naśladownictwa, przeniesionego autorytetu oraz przeniesionej atrakcyjności

• okres oddziaływania przekazu

• zapping i zipping – unikanie bloku reklamowego, zipping to nagrywanie filmów.

• koszt dotarcia do odbiorców

• zależność od scenariusza

• elastyczność

• możliwość postrzegania komunikatu jako reklamy ukrytej i związane z tym kontrowersje.

1. Czym altruizm warunkowy różni się od altruizmu bezwarunkowego?

2. Czym jest awersja do nierówności i norma wzajemności?

3. Jakie czynniki ograniczają efektywność stosowania prawa popytu i podaży?

4. Czym są wartości chronione i jakie transakcje określa się jako odrażające? Jak zewnętrzni odbiorcy oceniają decyzję wyboru pomiędzy sacrum i profanum?

5. Czym stanowisko konsekwencjalistyczne różni się od deontologicznego w interpretacji decyzji ekonomicznych?

6. Czym jest CSR? Jakie rodzaje działań składają się na CSR?

? Działania firmy, służące poprawie jakości pracy i wizerunku firmy, które nie są uregulowane prawnie. Działania w obszarach: środowiskowym, społecznym i nie pamiętam jakim.

1. Czym jest inwestowanie społecznie odpowiedzialne? Jakie indeksy giełdowe realizują tę ideę?

2. Jakie są rodzaje i funkcje podatków?

podatek – ma postać pieniężną, ma charakter przymusowy, mają charakter powszechny i bezzwrotny, nie odpłatny.

Podatki z uwagi na przedmiot:

• przychodowy - VAT - od wielkości tego co się wytwarza

• dochodowe - od dochodu

• majątkowe- od majątku

• konsumpcyjne

Podatki z uwagi na podmiot:

• nakładane przez państwo - płacone przez osoby fizyczne lub prawne

Przeznaczenie:

• ogólne

• celowe - z uwagi na jakieś wydarzenia (np. wojenne, podatek kryzysowy)

Funkcje podatku:

• fiskalna – zwiększenie dochodu państwa

• pozafiskalna – ekonomiczna – pobudzanie do aktywności, do zachowań organizacji.

• społeczna – wprowadzając podatki wpływa się na nastroje społeczne i poziom dobrobytu.

1. Jak podatki wpływają na motywację do pracy?

Konsekwencją podatku jest wzrost lub spadek motywacji do pracy:

• efekt dochodu – jeśli podniesiemy podatek to następuje spadek dochodu, może rekompensować to poprzez intensywniejszą pracę. efektem jest większa motywacja, korzystny dla państwa

• efekt substytucji – po podniesieniu podatku, praca staje się mniej opłacalna, powoduje to zmniejszenie chęci do pracy, a ludzie przerzucają się na inne aktywności.

Wpływ podatku na motywację do pracy – jest ograniczony, od 10-20%. Efekty dochodu i substytucji nawzajem się znoszą.

Bogatych zniechęca do pracy, a biednych motywuje.

Im większe są zarobki oferowane kobietom – tym chętniej idą do pracy. Wzrost zarobku mężczyzn zniechęca żonę do pracy – im więcej gość zarabia tym mniej babka chcę do pracy iść. W bogatych rodzinach mężczyzna pracuje na chleb, a kobieta w ramach hobby.

1. Czym jest fiskalizm i jakie są jego skutki dla wpływów do budżetu i zachowań podatników?

fiskalizm – %PKB stanowiąca podatek, w Polsce - 40%, Irlandia - 34%, USA - 28%.W krajach europejskich są większe podatki.

Jak stawki podatkowe wpływają na dochód państwa - krzywa Laferra. W miarę wzrostu podatku powoduje wzrost dochodu państwa, ale od pewnego momentu im większy podatek tym mniejszy wpływ do państwa (nikt nie wie gdzie ten punkt). Dzieje się tak, ponieważ zwiększa się chęć do oszustw podatkowych, zwiększa się też imigracja podatkowa. Wraca też szara strefa działalności gospodarczej - całe firmy wchodzą w działalność nie jawną.

1. Czym jest sprawiedliwość podatków i jakie jest jej znaczenie dla zachowań podatników?

Sprawiedliwość podatku:

• ekonomiczna – obiektywna

• psychologiczna – subiektywna

Zasady sprawiedliwości:

• pozioma – osoby, które mają podobne zdolności podatkowe powinny płacić podobny podatek

• pionowa – osoby, o różnych dochodach powinny być traktowane odmiennie.

Efekt wprowadzenia podatków powinno spowodować to, że dochody są mniej zróżnicowane – powinny zmniejszać skalę nierówności w społeczeństwie, podatek powinien być progresywny.

Wszystkie systemy podatkowe są postrzegane jako niesprawiedliwe. Sprawiedliwość próbuje być przywrócona poprzez oszustwa.

1. Od czego zależy percepcja sprawiedliwości podatków?

Sprawiedliwość wymiany – państwo – obywatel – wymiana byłaby sprawiedliwa, gdyby wkład w formie podatku dawał satysfakcjonujący zwrot od państwa (budowa dróg, imprezy i inne)

1. Jakie są stawki podatku dochodowego i od czego zależy ich preferencja wśród podatników?

Jaki powinien być podatek:

• podatek progresywny – im więcej osoba zarabia tym większy podatek musi płacić (efekt substytucji)

• podatek liniowy – niezależnie od dochodu wszyscy płacą taki sam podatek

• podatek regresywny – im więcej zarabiasz tym mniej płacisz - motywuje do zarabiania.

Preferencja zależy od sposobu przedstawienia – jeśli procentowo, to częściej wybierają podatek progresywny, a jeśli liczbowy to wybiorą podatek liniowy.

1. Jakie czynniki wpływają na postrzegane skomplikowanie systemu podatkowego? Jakie są tego konsekwencje?

Stopień skomplikowania systemu podatkowego:

• duża liczba ulg

• uznaniowość i odraczanie terminów płatności przez Urząd Skarbowy

• duża liczba aktów prawnych

• złożoność formy zeznań podatkowych

• instrukcja do wypełnienia PITów

1. Jakie są formy dostosowania się do obowiązku podatkowego i jakie są formy uchylania się?

Psychologiczne efekty podatków:

• uleganie

• internalizacja – integracja wymagań z własnym systemem wartości

• identyfikacja – gdy szuka się akceptacji ze strony osób znaczących.

Formy uchylania się od podatku:

• legalna – legalna w świetle przepisów, ale nielegalna moralnie

• nielegalna

1. Jakie są czynniki społeczne i psychologiczne zachęcające i zniechęcające do płacenia podatków?

Skłonność do popełniania oszustw zależy od:

• wielkości spodziewanej kary

• prawdopodobieństwo wykrycia oszustwa

Moderatorami tego są:

• stopień interpretacji sytuacji decyzyjnej jako grę a nie jako oszustwo podatkowe

• cechy osobowości - skłonność do zachowań ryzykownych.

1. Jakie są trudności w badaniach uwarunkowań uchylania się od płacenia podatków?

Nikt się nie przyzna

1. Jak uchylanie się od podatków jest interpretowane w teorii perspektywy?

• konsekwencją uchylania się od podatku są: zmniejszenie wpływu do państwa, spadek zaufania do państwa.

1. Jakie czynniki wpływają na uchylanie się od podatków z perspektywy teorii postaw?

2. Jak uchylanie się od podatków jest interpretowane w teorii reaktancji?

3. W jakim stopniu zakup ubezpieczeń jest uzależniony od ceny? W czym wyraża się nieracjonalność zachowań potencjalnych klientów firm ubezpieczeniowych?

Percepcja ryzyka ekonomicznego – czynniki ilościowe

• Nieważne, jakim świat jest naprawdę, ważniejsze – jakim nam wydaje się być. Subiektywna reprezentacja rzeczywistości w naszych umysłach decyduje o naszych reakcjach na ten świat. Znaczenie wizerunku.

• Im bardziej coś ryzykowne, tym postrzeganej jest jako mniej ryzykowne. Im mniej ryzykowne, tym bardziej zyskowne: dobre, przyjemne, pożyteczne vs złe, przykre, szkodliwe

Kryteria ilościowe:

• prawdopodobieństwo straty

• wielkość oczekiwanej straty

• wariancja

1. Jaka jest skala ubezpieczania się w Polsce?

• 25 % Polaków nie posiada ubezpieczenia.

• 36% OC samochodu

• 11% AC

• 27% ubezpieczenie mieszkania

• 28% ubezpieczenia na życie indywidualne

• 29% ubezpieczenie na życie grupowe

• 3% ubezpieczenie turystyczne

• 2% ubezpieczenie na życie/ edukację dziecka

1. Od czego zależy percepcja atrakcyjności ubezpieczeń? Jak na zakup ubezpieczeń wpływa prawdopodobieństwo wystąpienia szkody i wielkość szkody?

Percepcja ryzyka ekonomicznego – czynniki ilościowe:

• Nieważne, jakim świat jest naprawdę, ważniejsze – jakim nam wydaje się być. Subiektywna reprezentacja rzeczywistości w naszych umysłach decyduje o naszych reakcjach na ten świat. Znaczenie wizerunku.

• Im bardziej coś ryzykowne, tym postrzeganej jest jako mniej ryzykowne. Im mniej ryzykowne, tym bardziej zyskowne: dobre, przyjemne, pożyteczne vs złe, przykre, szkodliwe

Kryteria ilościowe:

• prawdopodobieństwo straty

• wielkość oczekiwanej straty

• wariancja

Percepcja ryzyka ekonomicznego – czynniki jakościowe:

• wiedza – boimy się tego, co nie jest nam znane: elektrownie atomowe, eksperymenty genetyczne. Zastępujemy wiedzę wyobrażeniami

• kontrolowalność – poczucie wpływu: samochód/ samolot

• dobrowolne narażanie się – bardziej ryzykowne te, które są narzucane z zewnątrz: podejmowanie inicjatyw przez zespół/ kierownika.

• natychmiastowość v oddalenie się w czasie – konsekwencje w krótkim czasie wydają się być ryzykowne: giełda/ inflacja

• nieodwracalność vs odwracalność strat – bardziej ryzykowne, jeżeli nie można odwrócić negatywnych skutków

• katastrofalność/ skala strat – bardzo ryzykowne te, które są katastrofalne

• spektakularność – większa koncentracja mediów sprawia, że zdarzenia są lepiej zapamiętywane => zawyżają ocenę ryzyka

• utożsamianie się/ osobiste zaangażowanie w sytuację – śmierć bliskich osób w wypadkach, postrzeganie działań wojennych, trybu zmian systemowych (rewolucyjne vs. Ewolucyjne).

Rodzaje ryzyka z perspektywy konsumenta:

• funkcjonalne – czy spełni potrzebne funkcje wymienione w instrukcji, aby konsument był pewniejszy, przedłuża się okres gwarancji i zwrotu po zakupie

• finansowe – czy wart tyle, ile żąda jego sprzedawca – po zakupie znajdujemy ten sam towar, ale tańszy – aby konsument był pewniejszy daje się możliwość zwrotu towaru

• fizyczne/ zdrowotne – ryzyko zdrowia i bezpieczeństwa raz skutków ubocznych – zabezpiecza się przez certyfikaty

• psychologiczne – czy produkt dostarczy obiecanej psychologicznej satysfakcji

• społeczne – czy zakup zaakceptuje otoczenie → zabezpieczenie poprzez opinie aktorów.

1. Jakie znaczenie dla ubezpieczania się ma heurystyka dostępności? Jakie czynniki wpływają na wzrost częstotliwości posługiwania się tą heurystyką?

Heurystyka dostępności:

• Ludzie chętniej opierają swoje sądy i decyzje na informacjach, które są łatwiej dostępne

• Łatwość wyobrażenia

• EXP. Pasażerowie są gotowi zapłacić więcej za wypadek katastrofy spowodowanej:

• atakiem terrorystów

• mniej jakąkolwiek inną przyczyną

Czynniki potęgujące wszystkie czynniki wywierające wpływ na zapamiętywanie i przypominanie potęgują wielkość popełnianych błędów:

• efekt świeżości

• bliskość przestrzenna

• wyjątkowość zdarzenia

• gwałtowność zdarzenia

1. Jakie emocje i w jaki sposób wpływają na intencję i zakup ubezpieczeń?

Emocje a ubezpieczanie się:

• lęk (przyszłość): im bardziej boimy się straty, tym intensywniej myślimy o ubezpieczeniu się => wzrost nieracjonalności w wyborze ubezpieczenia (skłonność do przepłacania lub kupowania niepotrzebnego ubezpieczenia)

• żal (przeszłość): emocja przewidywana (choroba, kradzież)

• efekt afektacji: pozytywne nastawienie/ sentyment do przedmiotu zwiększa prawdopodobieństwo jego ubezpieczenia => wzrost nieracjonalności w wyborze ubezpieczenia.

• myślenie magiczne (przekonanie o możliwości wpływania na bieg wydarzeń): kuszenie losu – rezygnacja z ubezpieczenia zwiększa prawdopodobieństwo zdarzenia powodującego stratę, posiadanie ubezpieczenia zmniejsza jego prawdopodobieństwo.

1. Jakie są uwarunkowania gotowości do zakupu ubezpieczeń w świetle badań?

2. Czym jest oszczędzanie i jakie są jego cechy definicyjne?

oszczędzanie – zachowania związane z postrzeganiem przyszłych potrzeb i gromadzeniem zapasów, poprzez rezygnację z konsumowania wszystkich dostępnych zasobów. Pojęcie oszczędzania sugeruje działanie – gromadzenie zasobów – oraz powody tego działania – spostrzeganie przyszłych potrzeb.

Sednem definicji opisujących oszczędzenie jako aktywność jest to, że oszczędzenie zawiera w sobie element powstrzymywania się od konsumpcji pewnych zasobów w jednym okresie, by zyskać tę możliwość w okresie późniejszym.

1. Jaki jest stan oszczędzania w Polsce?

2. Kto jest zainteresowany poznaniem uwarunkowań oszczędzania i z czego ono wynika?

3. Jakie są typy oszczędzania?

• kontraktowe – typ oszczędzenia polega na zawarciu umowy z pracodawcą lub bankiem, aby pieniądze z pensji co miesiąc były przelewane na konto bankowe

• dobrowolne – możliwość rzeczywistego podejmowania decyzji na temat oszczędzenia (np. „na czarną godzinę”)

• resztowe – odnosi się do pieniędzy, które nie zostały jeszcze wydane ze względu na to, że dochody i wydatki nie zostały idealnie zsynchronizowane i może się zdarzyć, że dochody przynajmniej czasowo przewyższają wydatki. Takie oszczędzanie jest raczej bezwiedne

1. Czym jest hipoteza cyklu życia (LCH) w kontekście oszczędzania?

Hipoteza cyklu życia jest dominującą ekonomiczną teorią oszczędzania. Opiera się na założeniu , że ludzie są przewidujący i ograniczają swoją konsumpcje w pewnych okresach po to, aby stać ich było na zbliżony poziom konsumpcji w przyszłości gdy ich dochody będą mniejsze. Zakłada się, że ludzie chcą wydawać mniej więcej tyle samo we wszystkich stadiach cyklu życia „wyrównując” poziom konsumpcji.

1. Czym jest odwrócona hipoteka i dożywotnia renta i jakie mają one znaczenie w kontekście LCH?

2. Jakie czynniki warunkują oszczędzanie wg LCH?

Czynniki ekonomiczne – dochód i majątek

Psychologiczne: zapobiegliwość

Wg. Warneryd:

1. Powszechne pragnienie efektywnej akumulacji i poprawy w życiu

2. Zakładana ważność zapobiegliwości i nawyków oszczędzania

3. Samokontrola i siła woli jako determinanty zapobiegliwości

4. Niepewność przyszłości i rola oczekiwań

5. Selektywna percepcja i ograniczone możliwości poznawcze

6. Horyzont czasowy lub postawa wobec przyszłości

1. Co tłumaczy hierarchiczny model motywów oszczędzania? Jakie są motywy oszczędzania wg J.M.Keynesa?

2. Jakie czynniki sprzyjają zadłużaniu się?

3. Czym jest hazard i jakie są jego psychologiczne uwarunkowania?

4. Jakie są psychologiczne wyjaśnienia zachowań hazardzisty? Wady teorii i badań nad hazardem.

5. Jakie komponenty składają się na posiadanie przedmiotu i jakie są funkcje posiadania?

6. Jakie typy reakcji wywołuje u ludzie oglądanie cudzego mienia?

7. Jakie są konsekwencje wspólnej własności dla efektywności współdziałania i jej użytkowania?

8. Jakie są teoretyczne wyjaśnienia nabywania i gromadzenia dóbr materialnych przez ludzi?

9. Koncepcja poszerzonego Ja Belka

10. Symboliczne dopełnianie siebie wg R.Wicklunda

11. Czym jest materializm i jakie są jego uwarunkowania, rodzaje i konsekwencje?

12. Jakie są nowoczesne globalne miary rozwoju społecznego i czym one się różnią od tradycyjnych miar?

13. Jakie są korelaty społeczno-demograficzny dobrostanu na poziomie indywidualnym?

14. Jakie wskaźniki uwzględnia Światowy Indeks Szczęścia i jak jest on związany z PKB/os kraju?

15. Czy istnieje zależność podłużna pomiędzy wzrostem PKB/os a poziomem zadowolenia życia/szczęścia mieszkańców krajów wysokorozwiniętych i rozwijających się?

16. Jakie teorie tłumaczą związek pomiędzy ekonomicznym i psychicznym dobrostanem?

17. Jak materializm i obiektywne dochody są związane z zadowoleniem z życia?