Sylwia Szul

Filologia Angielska

II ROK GRUPA ‘B’

Etymologia

Podejmując temat etymologii należałoby zacząć od definicji. Otóż według Encyklopedii PWN etymologia to „dział językoznawstwa zajmujący się pochodzeniem i pierwotnym znaczeniem wyrazów.”¹ Bada ona czas, w którym dane słowa wkroczyły do języka, z jakiego źródła oraz jak zmieniały się ich formy i znaczenie na przestrzeni wieków. Przy badaniu języków posiadających długą historię etymologia posługuje się filologią. W przypadku języków, które są zbyt stare, aby uzyskać konkretne i dokładne informacje etymologowie korzystają z metod analizy porównawczej, w celu rekonstrukcji informacji dotyczących ich pochodzenia. Poprzez analizę języków pokrewnych wyżej wymienioną metodą, językoznawcy są w stanie dostrzec interferencje pomiędzy danym językiem a językiem będącym podstawą. W ten sposób mogą zostać określone korzenie słów aż do samego ich powstania. Pomimo, że badania etymologiczne wywodzą się z filologicznych tradycji, dziś badania te przeprowadzane są na rodzinach języków na temat których nie pozostało zbyt wiele danych. Samo słowo „etymologia” pochodzi ze Starożytnej Greki: etumologia, etumun- ‘prawdziwe znaczenie’ oraz logos- ‘przemowa, wypowiedź, słowo’.²

Etymologowie stosują wiele metod, które pomagają im poznać korzenie słów. Między innymi:

1. badania filologiczne- zmiany mogą być obserwowane poprzez inne teksty w danym języku, o ile takowe istnieją,

2. użycie dialektologicznych informacji- forma lub znaczenie mogą ukazywać wariacje między dialektami, które z kolei dostarczają wskazówek dotyczących wcześniejszej historii danego języka,

3. metoda porównawcza- poprzez systematyczne porównywanie powiązanych ze sobą języków etymologowie są w stanie wykryć które wyrazy pochodzą bezpośrednio od języka będącego swoistym przodkiem, a które zostały zapożyczone z innych języków,

4. badanie zmian semantycznych- etymologowie często muszą stawiać hipotezy dotyczące pochodzenia danego wyrazu. Hipotezy te są konfrontowane z wiedzą generalną dotyczącą zmian w semantyce. Na przykład założenie, że dana zmiana w znaczeniu może być udowodniona poprzez przykład takiej samej zmiany, która zachodzi w wielu innych językach.

Teoria etymologii rozpoznaje kilka podstawowych mechanizmów, poprzez które powstają słowa. Najważniejszymi mechanizmami są:

• zapożyczenia, np. adaptacja „naleciałości” z innych języków,

• tworzenie wyrazów, tzw. słowotwórstwo,

• onomatopeje.³

Podczas gdy pochodzenie nowo powstałych słów jest jasne, ta oczywistość staje się coraz mniejsza w miarę upływu czasu oraz zmian zachodzących w wymowie oraz semantyce. Dobrym przykładem takiego procesu jest relacja pomiędzy angielskimi słowami set i sit oraz bless i blood. Często stosowane są kombinacje etymologicznych mechanizmów, np. niemieckie bitten (prosić) oraz beten (modlić się) i holenderskie bidden (modlić się) są powiązane poprzez brzmienie i znaczenie z angielskim słowem bead. ⁴ Kombinacja zmian w brzmieniu oraz zmian w semantyce tworzy etymologiczne powiązania, które często są niemożliwe do wykrycia jedynie poprzez zapoznanie się ze współczesnymi formami wyrazów.

Język angielski pochodzi ze Staroangielskiego (Anglosaksońskiego), mimo że jego dzisiejsze słownictwo pochodzi z wielu języków. Staroangielskie korzenie są zauważalne poprzez wiele podobieństw zachodzących w języku angielskim i niemieckim, np. seven/sieben, eight/acht, nine/neun, ten/zehn. Zaimki również są spokrewnione: I/mine/me oraz ich/mein/mich.⁵Zmiany w języku angielskim ograniczyły wiele elementów gramatycznych, takich jak na przykład zmiany w formach rzeczowników, które we współczesnym angielskim są bardzo uproszczone. Większość pospolitych wyrazów jest pochodzenia germańskiego, jednak więcej niż połowa słownictwa współczesnej angielszczyzny pochodzi z języka francuskiego lub jest z nim spokrewnione.

Podczas gdy Normanie najechali na Anglię w 1066 roku, przywieźli ze sobą język Normandzki. W tym okresie klasa rządząca posługiwała się mieszanką języka angielskiego oraz normandzkiego, natomiast klasy niższe używały angielskiego dialektu tamtych czasów oraz języków celtyckich. Okres podbojów normandzkich stał się kanałem, przez który język francuski wkroczył do języka angielskiego, zwłaszcza poprzez literaturę. Proces ten sprawił, że powstało wiele angielsko- francuskich par wyrazowych, takich jak np. beef- bœuf, veal- veau, pork- porc. Wszystkie te spokrewnione słowa dotyczą mięsa. Natomiast nazwy zwierząt są związane z językiem niemieckim, np. swine/ Schwein, cow/ Kuh, sheep/ Schaf. Te zależności są tłumaczone tym, że to Normańscy władcy jedzący mięso wprowadzili nazwy mięsa, natomiast Saksonie hodujący zwierzęta nadali im własne odpowiedniki. Współczesny język angielski jest złożony z wielu języków, m.in. łaciny, greki, hiszpańskiego, portugalskiego, włoskiego, japońskiego, kantońskiego, rosyjskiego, oraz wielu innych.⁶

Poszukiwanie znaczenia i pochodzenia słów nie jest zjawiskiem, które zyskało zainteresowanie w czasach współczesnych. Lingwiści już od starożytności interesowali się tym zagadnieniem. Dziś etymologia jest jedną z nauk, natomiast dawniej była swego rodzaju żartobliwą grą. Etymologia taka, jaką znamy obecnie, rozwinęła się w późnym XVIII wieku, w okresie tzw. Oświecenia. Jest ona ważnym działem językoznawstwa, gdyż pozwala lepiej zrozumieć znaczenie i pochodzenie wielu słów oraz zauważyć, iż występuje niezliczona liczba zależności zachodzących pomiędzy różnymi językami.

BIBLIOGRAFIA:

1. Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.

2. C.T. Onions, Oxford Dictionary of English Etymology, Oxford University Press, London, 1992.

3. W. W. Skeat, An Etymological Dictionary of the English Language, Oxford: Clarendon Press, 1963.

4. St. Urbańczyk, Encyklopedia języka polskiego, wydanie III

poprawione, Ossolineum, Wrocław etc. 1999.

INTERNET:

1. Wikipedia, History of the English Language, http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_English_language

30.04.2010r.

---

1. Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.↩

2. S. Urbańczyk (red.). Encyklopedia języka polskiego, 1994.↩

3. C. T. Onions, Oxford Dictionary of English Etymology, 1992.↩

4. W. W. Skeat, An Etymological Dictionary of the English Language, 1963.↩

5. W. W. Skeat, An Etymological Dictionary of the English Language, 1963.↩

6. Wikipedia, History of the English Language, http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_English_language↩