Rosja na przełomie stuleci cz.2
Walka z ,,ekonomizmem’’. ,,Iksra”
-tendencje ekonomiczne wywodziły się z zachodnioeuropejskiego rewizjonizmu( główny przedstawiciel- Edward Bernstein)
Zalożenia Ekonomizmu:
-klasa robotnicza nie powinna zajmować się zdobywaniem swobód polityczbych, ale walką o polepszenie swego bytu
-1899 r. Katarzyna Kuskowska( działaczka Zagranicznego Związku Socjaldemokratów Rosyjskich) z zagranicy przywiozła napisane przez siebie Credo, w którym były postulaty pod adresem klasy robotniczej- nie tworzyć partii, kontynuuować walkę ekonomiczną.
- Lenin pod wpływem Credo opracował Protest socjaldemokratów rosyjskich- przeciwstawił tam programowi ekonomistów podstawowe tezy rewolucyjnego marksizmu. Protest ten ten przyjęto i opublikowano też za granicą w 1899.
-1900 r. Lenin znalazł się w Pskowie- narada działaczy socjaldemokratycznych z udziałem Struvego i Tuhana- Baranowskiego. Ustaleno, że w najbliższym czasie będzie wydawana ogólnorosyjska gazeta rewolucyjna w celu prowadzenia systematycznej walki z ekonomizmem. Tak powstała ,,Iskra’’. W kolegium redakcyjne wchodzili m.in.: Lenin, Plechanow, Martow. Pierwszy numer wyszedl w 1900. W Lipsku.
- w Iskrze zamieszczano sprawozdania ze strajków i procesów w Rosji, najwięcej artykułow pisali Lenin, Martow i Plechanow. Prowadzili oni rowniez dzialalnosc w celu oderwania organizacji socjaldem. od ekonomizmu.
2. Wystąpienia robotnicze w latach 1900-1904
-1900. Charkowo ,wielotysięczna demonstracja, aresztowano ok 200 osób , w tym samym dniu w innych mistach też odbyły się w tym dniu demonstracje i masówki.
-7.V. 1901. Gdy zwolniono z pracy w zakładach obuchowskich 26 osób w tym dniu w ramach protestu nie stawiło siędo pracy 4 tyś. Osób. Wezwano oddziały policyjne i wywiązało się starcie. „Obrona obuchowska”
- najbardziej zdecydowany strajk w Rostowie nad Donem, listopad 1902, przyczyną są stale powtarzające się nadużycia przy wypłacie wynagrodzeń w warsztatach kolejowych, przystępując do strajku kolejarze zażądali skrócenia dnia roboczego i podwyżki. Potem włączyli się również robotnicy z innych zakładów. Przez 10 dni robotnicy znajdowali sie na ulicach, ciągłe wiece.
-1903. Wystąpienia robotnicze osiągnęły punkt kulimnacyjny.(konflikt między robotnikami huty i administracją przedsiębiorstwa. Żolnierze zmasakrowali tłum zabijając 31 osób; jesienią doszło do wystąpień Tomsku)
- w Rosji zaczęła się kształtować nowa sytuacja rewolucyjna którą rozładował wybuch wojny z Japonią
3. II Zjazd SDPRR
Wybory na 2 zjazd przyniosły wyraźny sukces zwolennikom Lenina i Iskry. Zjazd obradował w Londynie i Brukseli. Na zjeździe odrzucono sugestie Bundu w sprawie utworzenia partii na zasadach federacji. Zajęto się programem i statutem partii. Przyjęto program marksistowski, rewolucyjny. Był to przełom. Uwzględniono również tzw.program minimum ( obalenie samowładztwa i przekształcenie Rosji w republikedemokratyczną, równouprawnienie wszystkich narodowości , wprowadzenie 8-godzinnego dnia prac i likwidacja wszystkich przeżytków dawnego systemu wsi).Zwolenników Lenina i linii Iskry, którzy uzyskali zgodę Zjazdu ba prawie wszystkie swoje propozycje i odnieśli też zwycięstwo w wyborach do centralnych organów partii nazwano bolszewikami, oportunistyczna mniejszość otrzymała nazwę mienszewików. Po zjeździe zaczęły się spory na temat składu redakcji Iskry. Stała się ona trzyoosobowa : Lenin, Plechanow, Martow.Ten ostatni jednak pracy nie podjąl. Plechow stał podczas trwania zjazdu po stronie Lenina, lecz potem bardziej skłaniał się ku mienszewikom. Lenin ustąpił, Iskra stała się pismem mienszewickim.
4. Partia Socjalistów Rewolucjonistów
Mimo, że pod koniec XIX wieku narodnictwo rewolucyjjne przestało już istnieć to nadal powstawały organizacje zamierzające kontynuować myśl narodnicką( również za granicą).
-1901- zjednoczenie całego ruchu-Partia socjalistów rewolucjonistów , jej członkowie : eserowcy.
Program:
- obalenie absolutyzmu, przekształcenie Rosji w republikę demokratyczną , uspołecznienie wielkiej własności ziemskiej, utrzymanie wspólnot gminnych.
- jednym ze środków ich działania miały być akty terrorystyczne
- czlonkowie: Katarzyna Breszko- Breszkowska, Michał Gotz, Osip Minor ( dawni działacze narodniccy), główny teoretyk partii- Wiktor Czernow.
-W 1901 r. Powstała w ramach PSR oddzielna organizacja bojowa, na czele stanął Grzegorz Gerszuni. Ich dziełem BO był udany zamach na ministra spraw wewnętrznych Sipiagina w 1902 oraz zabójstwo gubernatura Ufy , Mikołaja Bogdanowicza. Zaraz potem Gerszuni został aresztowany i skazany na bezterminową katorgę. Na czele BO stanął Jewno Azef.
5. Ruchy studenckie
Od czasu zniesienia autonomii uniwersyteckiej przez Aleksandra III sytuacja w szkołach wyższych się pogarszała. Był zakaz stowarzyszania się, odbywania zebrań i zajmowania się polityką. W związku z tym Zdarzały się rozruchy wśród studentów, jednak łatwo sobie z nimi radzono. W 1899 działalność studentów można już było nazwać opozycyjną, chociaż nie mieli jednolitego stronnictwa , programu i nie była nastrojona opozycyjnie.
-1899, incydenty na uniwersytecie petersburskim, starcia z policją, protestancyjne zebrania , młodzież przestała chodzić na zajęcia
- powołano komisję która miała zbadać przyczyny zaburzeń, przewodniczył jej generał Piotr Wannowski, komisja wydała osąd obwiniający za wszystkie wypadki młodzież
-ogłoszono przepisy przejściowe-pozwalały pociągać do natychmiastowego odbywania służby wojskowej studentów wykluczonych z wyższych uczelni za udział w rozruchach. Oburzyło to społeczeństwo
-1900 doszlo do zaburzeń na uniwersytecie kijowskim i prawie 200 studentów wcielono do wojska. Wtedy Piotr Karpowicz student dokonał zamachu na Bogolepowa(ministra oświaty) i ranil go śmiertelnie.
-4.03.1901 doszło do wielkiej manifestacji w stolicy, uczestnicy manifestacji zostali pobici i aresztowani.
- studentom zaczęto pozwalać robić zebrania , chociaż z wieloma ograniczeniami
6. Socjalizm policyjny
Władze zaczęły myśleć o znalezieniu metody na zapobieganie dalszemu rozszerzaniu sie ruchu ( tłumienie strajków, surowe wyroki to za mało). Taką metodę wymyślił Sergiusz Zubatow . W 1885 roku zaproponował ochranie swoje usługi zobowiązując sie do informowania tajnej policji o działalności kół studenckich i organizacji rewolucyjnych, 4 lata później otzrymał stanowisko zastępcy szefa ochrany w Moskwie. Zubatow przystąpił do tworzenia nowego systemu organizacji robotniczych – takich które by prowadziły działalnosć w ramach monarchicznego socjalizmu określanego wspólcześnie jako socjalizm policyjny.
Dawało to rezultaty .
- 1901 w Moskwie powstaje Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Robotników Przemysłu Maszynowego- urządzali zebrania z odczytami zapraszanych naukowców
- 1901 powstaje też Żydowska Niezależna Partia Robotnicza
-1902- rocznica reformy chłopskiej, manifestacja pod pomnikiem Aleksandra II zorganizowana przez członków stowarzyszenia moskiewskiego, parę dni później w jednej z fabryk jedwabiu odbył się strajk podczas którego kierowniczy organ stowarzyszenia udzielił pomocy strajkującym i zajął stanowisko przeciwne właścicielom przedsiębiorstwa. Wywołało to protest moskiewskich producentów jedwabiu . Zubatow przetrwał kryzys i potem otrzymał awans.
- w tym samym czasie rozwija się działalność na południu ( Odessa) prowadzona przez Żydowską niezależną Partię Robotniczą .- urządzano zebrania, podczas strajków wzywano właścicieli zakładów przemysłowych do ustępstw wobec robotników
-1903- wielki strajk o odessie –robotników , tramwajarzy i pracowników handlowych. Z departamentu policji przyszły instrukcje, by wszelkie akcje traktować jako przeciwne prawu.Rezultatem były aresztowania na terenie Odessy a także koniec kariery Zubatowa, po zwycięstwie rewolucji lutowej popełnił samobójstwo
7.Ministerstwo Plehwego
Był to nowy minister spraw wewnętrznych, następca Sipiagina. Plehwe uczęszczał do gimnazjum w Warszawie, a po skończeniu studiów w Moskwie długo pracował w sądownictwie. U szczytu swej kariery Plehwe otrzymał stanowisko ministra. Występował przeciw działaczom rewolucyjnym i postępowej działalności społecznej, walczył z liberalizmem . Urządzał ekscesy antyżydowskie, wśród tego pogrom w Kiszyniowie.
Pierwsze lata XX w. Były okresem ożywienia w ruchu liberalnym, przejawiającego się głownie w kołach zwiazanych z ziemiaństwem. Ostrą walkę z ziemiaństwem podjął już Sipiagin- narzucał restrykcje, ograniczał kompetencje ziemstw. Skutek był odwrotny do oczekiwanego, działacze ziemscy zaczęli się mobilizować.
-od 1900- urządzano zjazdy działaczy ziemskich, na których poruszano ogólne sprawy, które skonkretyzowano podczas narady w Moskwie w 1902 r.- żądanie zrównania chłopów w prawach z innymi stanami oraz postulat utworzenia Dumy Państwowej. Powstało też pismo ‘’Wyzwolenie”- artyku ły o współdziałaniu w kierunku zlikwidowania samowoli biurokracji na rzecz praw jednostki i spoleczeństwa, o swobodach obywatelskich zwołaniu przedstawicielstwa narodowego. Na podstawie pracy czasopisma powstała organizacja – Związek Wyzwolenia a potem jeszcze Związek Ziemców Konstytucjonalistów. W odpowiedzi na to wszystko Plehwe przeprowadzał rewizje w urzędach ziemskich i zatwierdzenia niektórym wybranym przewodniczącym tych urzędów.Rządy Plehwego:zsyłki, aresztowania, prześladowanie ziemstw i ruchu studenckiego , tłumienie strajków z okrucieństwem, nakładano na chłopów wysoką kontrybucję.
-czerwiec 1904. Zamordowany generał gubernator Mikołaj Bobrikow
Kilka tygodni pózniej miała przyjść kolej na Plehwego , eserowcy wydali na niego wyrok- jeden z nich rzucił bombę prosto pod nadjeżdżającą karetę ministra- zginął na mmiejscu.
8. Ministerstwo Świętopełka- Mirskiego
Zamach an Plehwego wywarł wielkie wrażenie w Rosji i za granicą. Nowym ministrem spraw wewnętrznych został Piotr Świętopełk – Mirski. Zapowiedział on zwrot w stosunku rządu do instytucji społecznych , przede wszystkim do ziemstw.Zaprzestano brutalne prześladowania działaczy ziemskich. Zaczęto pisać o wiośnie politycznej, o nowych prądach. Opozycja ziemska mogła przejść do legalnego przedstawiania swoich postulatów.
-1904, Petersburg, zjazd działaczy ziemskich, miał charakter pól legalny , jego rezolucje przesłano ministrowi. W nich stwierdzono, że system rządów w Rosji nie jest normalny, nie przestrzega się praworządności.
- w tym samym czasie zaczęła się w Rosji seria bankietów, z ktorych większość miała znaczenie polityczne. Uchwalano na nich rezolucje o charakterze konstytucyjnym , wygłaszano przemówienia rewolucyjne.
- zaczął się też ożywiony spór polityczny w instancjach zagranicznych SDPRR. Jeden z mienszewickich Paweł Axelrod ułożył plan kampanii ziemskiej- zgodnie z nim należało poprzeć burżuazyjno-szlachecki ruch opozycyjny.
- dekret z 12. XII. 1904. ,, O perspektywach udoskonalenia porządku państwowego’’- Zapowiedź nadania instytucjom ziemskim i miejskim większej samodzielności, mowa o ujednoliceniu systemu sądowego. Dekret jednak nie zyskał aprobaty w społeczeństwie. Dzień po ogłoszeniu wybuchł wielki strajk w Baku. Przygotowany przez organizacje socjaldemokratyczne, trwał dwa tygodnie i zakonczył się zwycięstwem robotników- podwyżka, krótszy dzień pracy
-19.12.1904-kapitulował port Artur.