Rozdział XXX - Epoka Chruszczowa

• po śmierci Stalina nastąpił podział funkcji- Chruszczow(jako sekretarz KC) zastrzega sobie nadzór nad partyjnym aparatem.

• wrzesień 1953r. Chruszczow przejmuje stanowisko I sekretarza (daje mu to sporą przewagę w wyścigu o władzę)

• Wszyscy kandydaci ubiegający się o przejęcie władzy po Stalinie, byli zgodni, iż aby nie doszło do kolejnej czystki oraz by przywrócić partii kierowniczą rolę należy zreformować struktury policji politycznej.

-w 1945r. został wyodrębniony z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych(na prawach urzędu centralnego), Komitet Bezpieczeństwa Państwowego (KGB).

-filie(oddziały) KGB zostały podporządkowane KPZR

-na czele KGB postawiono gen. Iwana Sierowa ( zapracował na zaufanie Chruszczowa w latach 1939-1941, gdy jako komisarz spraw wewnętrznych Ukraińskiej SRR kierował represjami przeciw polskiej ludności. Umocnił je zdradzając Berię w 1953r.- wtedy też pod przykrywką walki z „beriowszczyzną”, przystąpiono do kadrowej czystki, usuwając i aresztując większość wyższych funkcjonariuszy. Wielu pod zarzutami „łamania socjalistycznej praworządności” skazano na długoletnie więzienie lub (jak Abakumowa) na śmierć. Tajny proces jaki wytoczono Abakumowi w 1954r. miał również dodatkowy kontekst, oskarżono go także o spreparowanie „sprawy leningradzkiej”, co godziło wówczas w inspiratora owych represji- Malenkowa.)

• Generalnej reformy wymagał także GUŁag- więźniowie, których dotknęła beriowska amnestia, zaczęli domagać się rewizji swoich spraw i zmian w samym sposobie funkcjonowania obozów- w wielu z nich doszło do czynnych wystąpień.

-powstanie w obozie w Kenigrze (maj 1954r) – negocjacje nie zostały podjęte-> powstanie zostało krwawo stłumione 25 czerwca przy użyciu wojska. Skutkiem powstania (oraz solidarnościowych strajków w innych łagrach) było złagodzenie reżimu i zapoczątkowanie całościowej akcji rehabilitacyjnej, którą przygotowywała tajna komisja (przewodniczący: sekretarz KC Piotr Pospiełow)- miała ona ocenić również całokształt polityki wewnętrznej i penitencjarnej od końca lat 20.

Narastające wewnętrze konflikty między władzą w lutym 1955r doprowadziły do pierwszego załamania. Chruszczow wykorzystał okazję by pozbyć się Malenkowa, gdy ten został obwiniony o preferowanie rozwoju przemysłu lekkiego kosztem ciężkiego, przez co został przesunięty na stanowisko wicepremiera urząd szefa rządu objął wtedy Bułganin, a ministrem obrony (którym wcześniej był Bułganin) został marszałek Żukow. 4 miesiące później skład Prezydium KC uzupełniono o Susłowa i I sekretarza KC Ukrainy Aleksieja Kiriczenkę; te zmiany wzmocniły pozycję Chruszczowa.

• Marzec 1956r.-> pierwszy od śmierci Stalina zjazd partii.

W trakcie obrad okazało się, iż część kierownictwa odnosi się krytycznie do niektórych represyjnych posunięć Stalina. Chruszczowowi się to nie podoba, ponieważ postanowił z ujawnienia i napiętnowania stalinowskich zbrodni uczynić własny kapitał polityczny.

Na zamkniętym posiedzeniu, na zakończenie wygłasza referat „O kulcie jednostki i jego następstwach” (przeredagowana wersja raportu Pospiełowa, wzbogacona refleksjami Chruszczowa). W referacie tym Stalin został ukazany jako zbrodniarz, winny wprowadzeniu tzw. kultu jednostki.

W ten sposób Chruszczow obarczył wyłączną odpowiedzialnością za terror zmarłego Stalina, Jeżowa i rozstrzelanego później Berię( dopiero od początku wielkiej czystki(1934r.)) – aby osłabić zakres swojej własnej odpowiedzialności.

Odpowiedzialność za krwawy terror została ograniczona do kwestii personalnych, z pominięciem źródeł systemowych. System państwa totalitarnego miał bowiem pozostać nietknięty, przy ograniczeniu policyjnych represji, określanych jako „błędy i wypaczenia” słusznych założeń systemu dyktatury bolszewików(proletariatu).

Mimo kłamstw i pominięciu wielu kwestii referat ten odegrał ogromną rolę, ponieważ po raz pierwszy partia dokonała rozrachunku ze swoją przeszłością. Wystąpienie to wywołało u słuchaczy szok, gdyż znaczna część delegatów należała już do wojennego i przedwojennego pokolenia, które niewiele wiedziało o wydarzeniach lat 30.

-tekst referatu został utajniony, podrzędnym członkom przekazywano tylko mocno okrojone streszczenia.

-Starzy stalinowcy w Prezydium KC (Mołotow, Kaganowicz, Woroszyłow i Malenkow) przyjęli referat wrogo, obawiając się ujawnienia kwestii ich osobistej współodpowiedzialności za ujawnione zbrodnie.

-W czerwcu 1965r. ogłoszona jest uchwała KC „O przezwyciężeniu kultu jednostki i jego następstw”- wyraz czasowego kompromisu między najwyższymi szczeblami władzy. Podkreślała ona zasługi Stalina, który zapewnił „zwycięstwo socjalizmu” i sprowadzała jego zbrodnie jedynie do ram „nadużyć władzy”.

-Pełny tekst wystąpienia Chruszczowa przedostaje się na zachód, gdzie wywołuje wielką sensację.

Posiedzenie Prezydium KC(II zjazd partii) -> czerwiec 1957r.

• Mołotow i jego sojusznicy przeciągają na swoją stronę Bułganina, Pierwuchina i Saburowa

• Po stronie Chruszczowa zostaje Mokojan, Susłow i Kiriczenko, kilka zastępców członków Prezydium i sekretarzy KC

-Na posiedzeniu Mołotow z sojusznikami postawili kwestię zmiany na stanowisku szefa partii, piętnując styl pracy Chruszczowa i zbyt daleko posuwającą się destalinizację.

-Chruszczow(pod naciskiem Żukowa i Sierowa) żąda zwołania Komitetu Centralnego-> dysponując takim poparciem resortów siłowych, mógł on skompletować skład i poprowadzić obrady członków partii.

-Chruszczow swoim przeciwnikom (Mołotowowi i reszcie) zarzuca udział w masowych represjach (dlatego, że dokumenty o jego działalności zostały wcześniej zniszczone przez Sierowa)

-W efekcie z naczelnych władz partyjnych (które wybrano w nowym składzie) Mołotow, Malenkow i Kaganowicz zostają usunięci.

>>ofiarą czystki padli też Saburow, Pierwuchin (zdegradowany do zastępcy członka) oraz nowy minister spraw zagranicznych Dmitrij Szepiłow.

>>Chruszczow okazał swym przeciwnikom łaskę: Mołotow został zesłany w randze ambasadora do Mongolii, Kaganowicz w roli dyrektora trustu „Sojuzasbiest” do obłastii Swierdłowskiej, Malenkow jako dyrektora Ust’Kmienogórskiej Elektrowni Wodnej do Kazachstanu.

Pozostali, mało groźni, po złożeniu upokarzających samokrytyk utrzymali się jakiś czas przy władzy: Bułganin utracił wszelkie stanowiska partyjne w marcu 1958r. (degradacja do rangi generała pułkownika), Woroszyłow utracił stanowisko w maju 1960r.

Chruszczow za zagrożenie uznał także swoich sojuszników, dzięki którym doszedł do władzy- doprowadził on do odwołania z funkcji członka Prezydium KC i ministra obrony marszałka Żukowa(jego nazwisko zostało usunięte z historiografii)

-stanowisko ministra obrony przyjął marszałek Malinowski

Usunięty został także Sierow,który odszedł na stanowisko szefa GRU(Główny Zarząd Wywiadowczy)-> w 1963r. kiedy wybuchła tam afera szpiegowska wykorzystano okazję by pozbawić go funkcji i zdegradować do generała majora.

-1958r. Nowym przewodniczącym KGB zostaje Aleksandr Szelepin

• Październik 1961r. ->Kolejny Zjazd Partii

- kontynuacja zmian kadrowych w partii

-znów podjęty jest temat stalinowskich zbrodni-> w efekcie delegaci postanawiają usunąć zabalsamowane ciało Stalina z Mauzoleum i pochować je w I szeregu honorowych grobowców pod kremlowskim murem (o podjęciu tej ustawy przesądziło wystąpienie starej bolszewiczki Dory Łazurkiny ofiary represji lat ’30- powiedziała, że widziała ducha Lenina, mówiącego iż wstyd mu leżeć obok Stalina- który przyniósł wiele nieszczęść partii)

>> Oficjalna destalinizacja stała się linią polityki partyjnej, oznaczało to:

-przywrócenie oficjalnej historii pamięci o ofiarach czystki

-oddawały ocalałym i ich rodzinom skonfiskowane dobra(mieszkania)

-zapewniały renty i odszkodowania(co powodowało silny nacisk społeczeństwa na przeprowadzenie „reform”)

-zmiana nazwy Stalingradu na Wołgograd

Cała akcja była jednak wykonana w bolszewickim stylu-> jednocześnie cenzurowano i wykreślano z dziejów nazwiska ludzi znajdujących się w niełasce (Mołotow, Malenkow, Kaganowicz, Beria).

• Powoli zaczął rozwijać się kult Chruszczowa, budowany na publicznych, prostackich pochlebstwach, niekompetentnych osobach zasiadających w partii, których Chruszczow często zmieniał, otaczając się miernotami i analfabetami by Ci nie zagrażali jego pozycji- obniżało to znacząco autorytet partii.

- jedynymi kompetentnymi osobami, z którymi Chruszczow dzielił się obowiązkami byli: Kosygin- I wicepremier prowadzący politykę ekonomiczną, Breżniew- pełniący od 1963r. obowiązki II sekretarza KC oraz partyjny senior Mikojan, liczył się także Susłow, który kreował się na głównego ideologa KPZR.

• Chruszczow co chwila wychodził z nową inicjatywą zmian (często nieprzemyślaną), które narzucał społeczeństwu jak np.:

-próba odgórnego zreformowania samej partii -> rozwiązał komitety rejonowe (rajkomy) i zastąpił je zarządami sawchozowymi i kołchozowymi

-podział KPZR na dwa niezależna człony- miejski i wiejski

-wprowadzenie zasady rotacyjności w obsadzie kierowniczych stanowisk (wymieniać miano 1/3 składu organów wybieralnych)

Przez ciągłe nieprzemyślane zmiany, w owym zaufanym kręgu narodziła się kolejna konspiracja. Spisek uknuli: Szelepin (sekretarz KC ds. wojska i bezpieczeństwa)i Ignatow, przyłączył się także Susłow, któremu nie podobała się zbyt daleko posuwająca się destalinizacja oraz uprawiana przez I sekretarza (Chruszczowa)na własną rękę polityka zagraniczna (chodzi przede wszystkim o inicjatywę w sprawie ewentualnego zjednoczenia Niemiec oraz pomoc jaką udzielał Egiptowi) oraz Kosygin, krytycznie oceniający ciągłe ingerencje Chruszczowa w sprawy gospodarcze.

Następuje zamach stanu:

-w październiku 1964r. Chruszczow zostaje wezwany z Picundy(nad Morzem Czarnym- gdzie był na wakacjach) na zwołane bez jego wiedzy posiedzenie KC.

-W Moskwie zostaje odizolowany przez KGB (kierowane przez Władimira Semiczastnego) od wszelkich kontaktów.

-na posiedzeniu KC spada na Chruszczowa lawina zarzutów (jedynie Mikojan go broni)-> Chruszczow złożył żądaną dymisję

-Pozostawiono go przy życiu (jednak pod szczelną izolacją)

POKOJOWE WSPÓŁISTNIENIE (Polityka Zagraniczna)

-Polityka zagraniczna Rosji zawsze opierała się na wierze ostatecznego zwycięstwa komunizmu w skali światowej.

-Za czasów Chruszczowa zmieniono taktykę: zamiast bezpośredniej konfrontacji zbrojnej sukces miano osiągnąć dzięki współzawodnictwu ekonomicznemu i ekspansji politycznej w amerykańskiej strefie wpływów.

- na zachodzie (zwłaszcza w USA, gdzie administracja prezydenta Dwighta Eisenhowera nastawiona była na zakończenie zimnej wojny) nowa polityka została dobrze przyjęta

• Od 1954r. kierownictwo sowieckie podjęło ofensywę dyplomatyczną, która miała za zadanie zmniejszyć zbędne napięcia polityczne.

-latem 1954r., na konferencji genewskiej w sprawie Indochin, z udziałem 4 mocarstw oraz ChRL(Chińska Republika Ludowa) rozstrzygnięto przyszłość tego regionu.

-w ciągu 2 kolejnych lat uporano się z bezpośrednimi konsekwencjami II wojny światowej

-w maju 1955r. na zasadzie porozumienia „wielkiej czwórki” zniesiono okupację Austrii i podpisano z nią traktat pokojowy

-we wrześniu (po wizycie w Moskwie kanclerza Konrada Adenauera) nawiązano stosunki z Republiką Federacyjną Niemiec; efekt-> powrót do ojczyzny przetrzymywanych w ZSRR niemieckich jeńców wojennych

-znormalizowano kontakty z Finlandią: w styczniu1956r. przekazano jej obszar Porkkala-Udde, a w krótce Karelo-Fińską SRR (traktowaną dotąd jako baza wypadowa) przekształcono w republikę autonomiczną.

-październik 1956r. nawiązano stosunki z Japonią (nie rozstrzygnięto jednak przynależności Wysp Kurylskich zagarniętych przez ZSRR w 1945r.

• Wewnątrz tzw. Obozu socjalistycznego umocniono system zależności państw satelickich (państwa znajdujące się pod strefą wpływów Rosji)

-maj 1955r. powołano zw. Układ Warszawki, sojusz wojskowy- jednoczący wszystkie europejskie kraje komunistyczne pod hegemonią i ścisłą komendą ZSRR.

-1956r. rozwiązano Kominform

-1955r. Chruszczow wybiera się do Belgradu by zapoczątkować proces normalizacji stosunków z Jugosławią. (Będący wtedy ministrem spraw zagranicznych Mołotow, był przeciwnikiem pojednania- skutkowało to odwołaniem go ze stanowiska, zastępcą był Szepiłow (1956r) a potem w 1957r. Andriej Gromyko)

• W tzw. Obozie socjalistycznym obalenie mitu Stalina(kultu jednostki) wywoływało różne uczucia. Społeczeństwa miały nadzieje na zmiany, a elity polityczne były zaniepokojone(w każdym kraju istniał kult lokalnego przywódcy); najbardziej protestował przywódca Komunistycznej Partii Albanii- Enver Hodża, piętnując Chruszczowa jako renegata (zdrajcę), a kurs pokojowego współistnienia z Zachodem jako poddanie się. Przeciw były także Chiny, gdzie przywódca Mao Tse-Tung kreował się na jedynego przywódcę oraz był zwolennikiem atomowej konfrontacji z Zachodem. Co więcej źle znosili oni sowieckie próby infiltracji. Wiosną 1960r. doszło do krytycznej wymiany listów między krajami, miesiąc później ZSRR odwołał pracujących w ChRL specjalistów, wstrzymał pomoc gospodarczą i wojskową. Chińczycy zaczęli podnosić kolonizatorski charakter układów granicznych (jakie zawarła z nimi Rosja w XIX w.) co spowodowało, że w ZSRR rozważano wojnę prewencyjną.

-Destalinizacja w Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii i NRD zakończyła się jedynie niewielkimi zmianami personalnymi.

• W Polsce zmiany wywołały ciężki kryzys. Powstanie poznańskie zostało krwawo stłumione przez wojsko, pozostała pod kontrolą partii.

-19 października 1956r. posiedzenie KC miało obrać bez zgody Kremla na stanowisko I sekretarza Władysława Gomułkę-> Chruszczow tym zaniepokojony przybył do Warszawy (wraz z Mołotowem, Kaganowiczem i Mikojanem oraz dowódcą wojsk Paktu Warszawskiego marszałkiem Koniewem) aby podjąć decyzję o ewentualnej interwencji zbrojnej.

-przed interwencją uratował Polskę Gomułka, przekonując delegację KPZR, że nie ma zamiaru oddawać władzy i ma zamiar podtrzymywać sojusz z ZSRR. Pomogła też interwencja Chińczyków, którzy sugerowali Chruszczowowi udzielenie pozwolenia na zmiany w Polsce (Chiny chciały zdobyć sojusznika, w rychłym konflikcie z ZSRR)

- ZSRR odwołuje z Polski marszałka Rokossowskiego, sprawującego od 1949r. funkcję ministra obrony.

• Na Węgrzech zmiany także odbyły się dość krwawo podczas wymiany kierownictwa politycznego na Węgrzech. Miejsce stalinowskiego despoty Matyasa Rakosiego, zajął w lipcu 1956r. jeden ze współpracowników Chruszczowa.

-Demonstracje w Budapeszcie przeradzają się w wybuch przeciw systemowi.

-24 października na urząd premiera powołano Imre Nagy’a, udaje mu się wynegocjować usunięcie z kraju wojsk sowieckich. Powołał on też niekomunistyczny rząd i 1 listopada 1956r. ogłosił neutralizację kraju.

-3 listopada w Użhorodzie(ter. ZSRR), nowy szef partii komunistycznej Janos Kadar proklamował utworzenie samozwańczego Rewolucyjnego Rządu Robotniczo- Chłopskiego i wezwał na pomoc do interwencji wojska Koniewa. Wojska wkraczają na Węgry (popierają to wszystkie kraje obozu + Jugosławia)-> Nagy zwraca się o pomoc do ONZ-> nie otrzymuje jej.

- Węgry stawiają opór, wojska krwawo go tłumią. (Nagy zostaje zamordowany po tajnym procesie w 1958r.)

• Jesienią 1956r. (równolegle z wypadkami w Polsce i na Węgrzech) rozwija się konflikt Sueski, który przeradza się w atak izraelski, a następnie brytyjsko-francuski na Egipt.

-ZSRR udziela poparcia nacjonalistycznemu rządowi prezydenta Gamala Abdel Nasera (Egipt)

- Chruszczow ,pod groźbą użycia broni jądrowej, żąda by wojska Eisenhowera (prez. USA) i jego sojuszników zostały wycofane z Egiptu. -> wojska zostają wycofane

Sytuacja ta= triumf dla polit. sowieckiej, ponieważ groźba wojny atomowej odwracała uwagę świata od wydarzeń na Węgrzech, a podporządkowanie się USA buduje autorytet Związku Radzieckiego w Egipcie i krajach Trzeciego Świata.

• Kraje Trzeciego Świata. Od rozpoczęcia dekolonizacji, Afryka i cz. Azji stały się terenem, na którym Chruszczow chciał rywalizować z Zachodem.

-silne kraje (jak Indie) utrzymują dobre stosunki z oboma mocarstwami

- słabsze kraje muszą przyjąć ekonomiczny, polityczny i wojskowy protektorat jednej ze stron(sowiecki model jest dla nich bardziej atrakcyjny ze względu na możliwość szybkiego rozwoju)

-1960r. w Moskwie powołują (kontrolowany przez KGB) Uniwersytet Przyjaźni Narodów, który miał kształtować zagraniczne elity (Państw Trzeciego Świata)

-po 1956r. partnerem ZSRR jest Egipt (Egipt czerpie dzięki temu ogromne zysku militarne i ekonomiczne)

-Sojusznikami ZSRR stały się także Syria, Irak, Algieria

• Stany Zjednoczone i jego sojusznicy. Chruszczow stosuje taktykę zmiennych bodźców. Prowokuje konflikty, by później szybko je łagodzić, sprawdzając determinację przeciwnika. Stosunki układają się jednak w miarę poprawnie.

- 1959r. wymiana wizyt, do ZSRR przybywa wiceprezydent Richard Nixon, a Chruszczow odwiedza Stany.

-1960r. w Paryżu odbywa się konferencja „wielkiej czwórki”-> Chruszczow wykorzystuje okazje i pokazuje rosyjskie siły; nakazuje zestrzelenie jednego z amerykańskich samolotów (które od kilku lat bezkarnie latały nad ter. Rosji)-> pilot kap. Powers zostaje pojmany-> Ameryka wypiera się dokonywania lotów nad Rosją-> zerwanie obrad paryskich.

• Niemcy. Chruszczow chcąc wymusić na Zachodzie uznanie państwa wschodnioniemieckiego oraz zablokować ucieczki obywateli, nakazuje w 1961r. władzom NRD blokadę Berlina Zachodniego (poprzez wystawienie na granicy stref okupacyjnych- później nazwanych murem berlińskim).

-miasto odwiedza nowy prez. Stanów Zjednoczonych J.F Kennedy- uznaje suwerenność miasta (stosunki Rosyjsko- Amerykańskie ocieplają się)

• Kuba. W 1959r. władzę obejmuje Fidel Castro. Chcąc uniezależnić się od Ameryki nawiązuje stosunki z ZSRR.

-1961r. kubańscy emigranci z pomocą CIA dokonują desantu w Zatoce Świń-> zostaje on rozgromiony przez wojska F. Castro (w odwecie zacząć proklamować socjalistyczny rozwój i rozpoczął masowy terror)

-Chruszczow wykorzystując okazję montuje na Kubie rakiety średniego zasięgu wycelowane w USA.-> w 1962r. wychodzi to na jaw=> najgroźniejszy kryzys w trakcie całej „zimnej wojny”

-Kennedy żąda usunięcia rakiet, ustanawia blokadę morską wyspy (w której kierunku płynęły rosyjskie transportowce z wojskowym sprzętem)-> wybuch III wojny jest bardzo bliski, ostatecznie jednak zawarto kompromis

-Chruszczow dokonuje pozornego ustępstwa wycofując rakiety z Kuby, Amerykanie obiecują niepodejmowanie zbrojnych działań przeciw reżimowi F. Castro ( w zamian USA dementuje także swoje rakiety w Turcji)

-Ustanowiono „gorącą” linię telefoniczną pomiędzy Kremlem a Białym Domem.

-sierpień 1963r. zawarcie porozumienia ze Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią o zakazie doświadczeń jądrowych w atmosferze, pod wodą i w przestrzeni kosmicznej.

• Chruszczow redukuje liczbę wojska, by zaoszczędzić na rozwój broni atomowej i rakietowej (produkcja szybko się rozwija-> Stany tracą swój monopol w zakresie broni strategicznych-> początek wyścigu zbrojeń)

• Rozwój badań kosmicznych-> 4 październik 1957r. ZSRR wystrzelił pierwszego sztucznego satelitę Ziemi „Sputnika”

-12 kwietnia 1961r. do lotu wystartował por. Jurij Gagarin na statku „Wostok 1”

GOSPODARKA(-) I SPOŁECZEŃSTWO(++)

-doinwestowanie budownictwa mieszkaniowego, przemysłu lekkiego i handlu

- stopniowo zmniejszono opodatkowanie działek przyzagrodowych

>> Chruszczow miał 1000pomysłów na minutę, co skutkowało ogromnym chaosem. Chcąc doścignąć Amerykę w polityce rolnej, przywrócił do roli eksperta Łysenkę (który wcale nie był lepszy)

-zwiększono przestrzeń uprawną-> 1954r. likwidacja stepowych odłogów w Azji Środkowej-> wydajność na tych gruntach była niska, a koszty wysokie (fail) naruszenie równowagi ekologicznej (przez orki, nawozy sztuczne, chemię, irygacje)= zasolenie regionów i śmierć Morza Aralskiego

-przekształcanie nierentownych kołchozów w wielkie państwowe kombinaty rolne likwidacja MTSów, odsprzedawanie ich taborów(maszyny rolnicze) kołchozom po wyśrubowanych cenach-> kołchozy stają się zadłużone-> masowe ucieczki młodzieży ze wsi do miast-> wprowadzenie obowiązkową „pomoc” ludności miast w akcji żniwnej czy wykopkach

-sukcesy Chruszczow odnosił na polu produkcji przemysłowej-> wzrost produkcji ropy, energii elekt., stali, węgla

- Przemysł zbrojeniowy szybko się rozwiną, przynosząc ogromne zyski

- ZSRR było pionierem w pracach nad zastosowaniem energii jądrowej-> 1961r. założenie Instytutu Badań Jądrowych

++ wprowadzenie 6/7 h czasu pracy

++ podniesienie pensji-> wprowadzenie minimalnej płacy

++obniżono wiek emerytalny (65-55l.)

++zniesiono przypisanie robotników do miejsc pracy

++przyznano emerytury kołchoźnikom

Były to jednak zbyt „drogie” zmiany, zaczęto się więc z nich powoli wycofywać

++ rehabilitacje Chruszczowa spowodowały samorzutne powroty wysiedlonych narodów (prawa repatriacji pozbawiono tylko Tatarów krymskich)-> opór Rosjan, którzy zajęli domy wysiedleńców-> w Groznym dochodzi do pogromu Czeczenów

Wypadki w Nowoczerkasku.

-Czerwiec 1962- podwyżka cen zbiega się z obniżeniem stawek akordowych(im więcej ktoś pracuje tym więcej zarabia) w miejscowych Zakładach Budowy Elektrowozów-> Liczne strajki pracowników i mieszkańców odcięcie miasta od reszty kraju i stłumienie powstania siłą.

ODWILŻ

- odstąpienie od pełnej izolacji ZSRR od reszty świata,

- nawiązanie kontaktów z naukowcami i artystami, możliwość oglądania dzieł liter. I filmowych z Zachodu

-rozkwit przeżywa muzyka, balet, film i teatr

- twórczość Wysockiego i Okudżawy

- środowisko literackie było jednak poddane kontroli

- praca gazety Nowy świat

Reakcją na podtrzymywanie cenzury politycznej i administracyjnej stał się ruch samizdatu. -> kolportowanie , przepisywanie niecenzuralnych utworów.

-bunt młodego pokolenia, który niepokoił władzę Kontrola KGB, inwigilacja, manipulacje, prowokacje.

- przejęcie nadzoru nad Cerkwią-> poniżanie uczuć religijnych, nękanie wiernych